KKTC Deniz Taşımacılığı Profili Ata Atun KKTC Deniz taşımacılığı profili 1.ci Denizcilik Şurası Lefkoşa, KKTC 12 Mart 1998 Abstract Adamızda yavaş yavaş başlayan Armatörlük, genel tanımı ile KKTC sınırları dışında oluşan deniz taşımacılığından ve yurt dışında dolaşan yabancı paradan pay kapıp, KKTC'ye getirmektir. Sınırlarının üçte ikisi deniz olmasına rağmen, KKTC'mizde Armatörlük maalesef emekleme safhasında bile değildir. Gemi ve Armatör sayısı: 1974 Mutlu Barış Harekatından sonra kimliğini bulmaya çalışan Kıbrıs'lı Türkler, her zaman ve her konuda olduğu gibi, Anavatanımız Türkiye'nin yardım ve yol göstericiliği ile gemi kiralama aşamasından armatörlüğe geçiş yapmağa başlamışlardır. Şu anda 28 gros tondan büyük, 2760 Gros tondan küçük olan 41 adet KKTC Bayrağı taşıyan KKTC'ye kayıtlı gemilerimiz vardır. Bunların ; a) 2 adedi 99 gros tondan küçük b) 12 adedi 100-500 gros ton arası c) 18 adedi 500-999 gros ton arası ç) 4 adedi 1000-1499 gros ton arası d) 3 adedi 1500-1999 gros ton arası e) 0 adedi 2000-2500 gros ton arası f) 2 adedi ise 2735 gros ton arasındadır. Sahiplerinin; a) 17 adedidin sahipleri KKTC'Ii b) 24 adedidin sahipleri TC'Ii Kullanımları: a) 1 adedi batmış b) 2 adedi kıçtan kara bağlanmış c) 1 adedi göz altında ç) 3 adedi kayıt silmediği halde başka bayrak altında Toplam 31,338 Gross ton'luk kapasitenin a) 8,230 gros tonu KKTC'Ii mal sahiplerine b) 23,108 gros tonu TC'Ii mal sahiplerine ait'dir. Liman verimi ve Yaz Mesaisi
Yaz Mesaisinin 07.30-14.00 olması, Limanımızı çok olumsuz etkilemektedir. Limanımız yaz ayları boyunca, bu yanlış uygulamadan dolayı 7 günlük bir hafta süresinin 2.5 günü (%36) çalışmakta ve 4.5 gün (%64) tamamen kapalı kalmaktadır. Tahliye ile sorumlu İşçiler Birliği, vinçler, kamyonlar ve ambarlar, 07.30-16.00 arasında çalışırken, memurlarımızın 12.00'de çocuklarını okuldan almak için, Gümrük ve Liman Dairelerini terketmeleri, bazılarının geriye dönüp 14.00'e kadar çalışması ve bazılarının ise hiç geri dönmemesi, ikinci bir büyük boşluk ve kaos yaratmaktadır. Yaz mesaisi döneminde Liman Başkanlığı personeli 1 haftalık dönemde sadece 5 yarım gün çalışmaktadır. Limanımız Cuma günü saat 14.00'den Pazartesi sabahı saat 07.30'a kadar toplam 2.5 gün kapalı kalmaktadır. 7 günlük bir devrenin, 2.5 günlük bir kısmında liman tamamen kapalı, hafta içinde ise, 2.5 gün açık ve 2.5 gün kapalı olmaktadır, toplam olarak 4.5 gün çalışılmadan geçiştirilmektedir. Bu verimsizlik, maliyetleri çok arttırmak da, ekonomimizi ise olumsuz etkilemektedir. Bu uygulama, 1997 yılı yaz mesaisinde, çalışma saatleri 07:30-17:00 şeklinde uzatılmak üzere uygulanmıştır. Devlet Dairelerimizde çalışan ve ekonomimizin kaldıramadığı kadar fazla olan memurlarımızdan bazılarını Liman ve Gümrük Dairelerine aktararak, VARDİYA sisteminin getirilmesi, ithal edilen mallardaki pahalılığı körükleyen liman girdisi, ardiye, tahliye, demoraj ve benzeri gözle görülmeyen etkenlerin azalmasına neden olacaktır. Mesainin kısa olmasından dolayı, talep edilen fazla mesai ve buna bağlı olarak ödenen fazla mesai ücretleri son derece fahiştir. 490 gros tonluk bir geminin yanaşması, pilotaj, rıhtım ücreti, çöp, elektrik, su ücretleri ve kalkış pilotaj ücretinin toplamı yaklaşık $500 iken, mesai saatleri dışında kalkış ücretinin sadece fazla mesai ilavesi $350'dir. Bu son derece orantısız ve fahiş bir ücrettir. Devlet hem çalışmamakta, hem yeterli hizmet vermemekte, hem de mesai dışı hizmeti için son derece fahiş bir ücret talep etmektedir. Eğer mesai dışında kalkmak mecburiyetinde olan gemiler, anlaşıp aynı saat diliminde kalkmak isterlerse, Liman Dairesi belli bir zaman diliminde söz konusu gemileri kaldırdığı halde, her gemi için ayrı ayrı fazla mesai talep etmektedir. Bu yöntem açıkça, devlet gücü altında haksız kazançtır. Tahliye isleri : KT Liman İşçiler Birliği Yasası tekrar gözden geçirilmelidir. 6/76 Noilu Bu yasa ile Devlet dışındaki bu kuruluşa yasa ile şirket kurma hakkı ve Limanlarda tahliye TEKEL'I verilmiştir. 1976 şartlarına göre uygun olan yasa, 2000'li yılların şartlarına göre tekrar gözden geçirilmeli ve tadil edilmelidir. TC Hükümetinin KKTC'Ii Armatörlere verebileceği destek : a) 1997 başından itibaren kaldırılmış olan KKTC Bayraklı gemilere, TC Limanlarındaki rüçhanlı tarife uygulamasının tekrar başlatılması. 1997 yılı başlarına kadar, KKTC Bayraklı gemilerimiz, Türkiye'mizdeki limanlarda verilen Sahil-Sağlık, Fener, Pilotaj ve benzeri gibi liman hizmetlerinde Türk Bayraklı gemiler sınıfına sokulup rüçhanlı tarife öderken, maalesef 1997 yılı başından itibaren Yabancı Gemi statüsüne sokulmuş ve Suriye, Yunan ve Kıbrıs Rum Kesimi Bayraklı bir gemi'nin liman ücreti ve hakları ne ise ona indirgenmiştir.
Yunanistan, Kıbrıs Rum Kesimi Bayraklı gemilere, kendi limanlarında tüm rüçhan haklarını tanımakta ve Yunan Bayraklı gemi gibi hizmet vermektedir. KKTC Denizciliğinin gelişmesi açısından, KKTC Bayraklı gemilerimizin, Türkiye limanlarında tekrar TC Bayraklı gemiler gibi hizmet alması ve ücret ödemesi çok faydalı olacaktır.
b) KKTC Bayraklı gemilere, KKTC Bayrağına ambargo uygulayan ülkelere sefer yaparken, paralel TC Bayrağı kullanma hakkınının verilmesi. KKTC Limanlar Dairesine bağlı olan çeşitli tonajdaki 41 adet KKTC Bayraklı gemimiz dünyanın hemen her limanına KKTC Bayrağı ile Haziran 1996 tarihine kadar sorunsuz gidebilirken, Rum yönetiminin girişimleri ile ambargo ve kısıtlamalarla karşı karşıya kalmağa başlamışlardır. 1997 Mayıs ayı başında, Suriye'nin Lazkiye limanına taşınması gereken suni gübre için, Suriye makamlan, çok uygun navlun fiyatı verilmesine rağmen KKTC Bayraklı gemilerin taşımasına müsaade etmemiştir. Bu konuda müracaat yapan yerel şirketlere, KKTC Bayrağı ve evrakları ile Suriye limanlarına gelemeyecekleri kesin bir dille bildirilmiştir. Aynı şekilde, 27 Mayıs 1997 günü Rusya Federasyonu'na Novorossiysk Limanından İtalya'ya yük taşımak için giden KKTC Bayraklı bir gemiye Rus hükümeti, Rum yönetiminin başvurusu üzerine limana giriş izni vermemiştir. Akabinde tekrar yük bağlantısı yaparak Ukrayna'nın Odessa limanına giden ayni KKTC Bayraklı gemiye Ukrayna hükümeti de, Rum yönetiminin başvurusu üzerine limana giriş izni vermemiştir. Konunun politik önemi, ambargolar ve Rumların insafsız tutumlarından dolayı çok önemlidir ve ekonomik sıkıntı içinde olan küçücük devletimizin bu sorununun çözülmesi gerekmektedir Çözüm olarak: a) (International Maritime Organization} IMO'ya başvurularak KKTC Bayrağının kaydının istenmesi b) Türkiye Cumhuriyetinin, KKTC Bayraklı gemilere ambargo uygulayan ülkelere yük taşıyan KKTC Bayraklı gemilere, yapılacak sefere mahsus olmak üzere TC kimliği ve TC Bayrağı kullanma hakkını vermesi. (Suriye hükümeti, Kıbrıs Rum Yönetimine ait gemilere, TC Limanlarına gidecekleri vakit paralel Suriye Bayrağı vermektedir.) c) TC Hükümetinin paralel kayıt yöntemi ile KKTC Bayraklı gemilere, TC hükümetinin ihalelerine katılmamak ve Kabotaj hakkı kullanmamak kaydı ile TC kimliği ve TC Bayrağı kullanma hakkını vermesi, ç) Türkiye Devletinin 1ci Ulusal Denizcilik Şurası raporu uyarınca kurmağı düşündüğü 2ci sicil olacak olan Türk Uluslararası Gemi Siciline KKTC'Ii gemilerin de kabul edilmesi c) TC'Ii armatörler gibi, KKTC'Ii armatörlere'de uzun vadeli ve düşük faizli, TC ve ya KKTC Tersanelerinde yeni gemi yapımı için TC Devlet kredisi verilmesi. Bankalarımızın, Deniz sektörünü bilmemesi nedeni ile gemilere ipotek verememeleri, Armatörlerin kendi mali kaynakları ile gemi almasına neden olmaktadır. Bu mali sıkıntı da atılımcıları yıldırmaktadır. Türkiye Cumhuriyetinde, TC'Ii Armatörlere tanınan teşvik ve kredi kolaylıkları KKTC'Ii armatörlere de tanınmalıdır. Gemilerimizin uluslararası seferler yapabilmesi için Deniz filosunun gençleşmesi şarttır. Son derece sofistike ve pahalı olan gemilerin yeni alımı veya yapımı genelde hiç bir KKTC'Ii armatörün karşılayamayacağı paha düzeyindedir. KKTC Devletinin mali durumu, Armatörlere kredi açabilecek veya teşvik edebilecek durumda değildir. TC Hükümeti TC'Ii Armatörlere tanıdığı teşvik ve kredi kolaylıklarını, TC Tersanelerinde Vv 1 yeni gemi yapılması kaydı ile KKTC'Ii armatörlere de tanımalıdır ve elinden tutmalıdır. ^ t /o V-
d) Türkiye'nin Doğu illerine yapılan yatırımlara verilen teşviklere KKTC'nin de dahil t edilmesi, k CVJ rrvcjrrvju tjtcov^ Av-v KKTC'nin Türkiye Cumhuriyeti'nin Doğu illeri kapsamına alınması ve Hazine tarafından verilen yatırım teşviklerinden yararlandırılması, KKTC'nin kalkınması açısından son derece yararlı olacaktır, özellikle 5-7 sene vadeli, ilk 2 sene ödemesiz ve %20-%45 düz ^ faizli yatırım kredileri, KKTC'nin ulaşım, sanayi, üniversite ve turizm sektörlerinin yerine oturmasında ve kalkınmasında büyük bir itici güç olacaktır. KKTC Armatörlerinin Sorunlar»: Tersane: Devlet desteğindeki Polonya'da iflas eden Gdansk tersanesine kıyasla, KKTC'deki küçük tersanemiz, çevre ülkelerdeki tersanelerin yoğun rekabetine rağmen kendi ayakları üzerinde kalabilme başarısını bu güne kadar göstermiştir. KDV ile ilgili dairenin yanlış yorumu nedeni ile tersanenin sıkışma noktasına gelmesi kaçınılmazdır. Yabancı bayraklı gemilere verilen hizmetlere KDV alınmaması ve KKTC Bayraklı gemilere verilen hizmetlere KDV alınması yorumu; a) KKTC Bayraklı gemilerin aleyhine, maliyetleri yükseltecek ve uluslararası rekabet şansını azaltacaktır b) KKTC Bayraklı gemilerin bu hizmeti başka ülkelerdeki tersanelerde aramasına ve eldeki nakit paralarını bu ülkelerde harcamasına neden olacaktır. c) KKTC Bayraklı gemilerin bu hizmet için gerekli olan saç, boru, lama, profil gibi malzemeyi başka ülkelerden tedarik etme yoluna gitmesine yol açacaktır. Tersanede çalışan kişi sayısı en az 10 an fazla 40 kişi olmaktadır. KDV'nin tersaneye yansıtılması, bu kişilerin işsiz kalmasına ve devlete istihdam için baş vurmasına yol açacaktır. KKTC bayraklı gemilerin dış ülkelerde tersaneye çıkması ve malzemesini de bu ülkeden tedarik etmesi ile eldeki Dolar cinsinden para dış ülkelere gitmiş olacak, KKTC Maliyesi malzeme satışından %10 KDV, gelir vergisinden %1, Tersane gelir vergisinden %100 kayıba uğrayacaktır. Bir geminin tersane maliyeti ortalama $15,000 ile $60,000 arasındadır. Tersanede KDV uygulaması ile milli servet sayılan Dolar cinsinden paranın dışa kaçması yanında Maliyenin kayıpları daha fazla olacaktır. Tersanede KKTC Bayraklı gemilere verilen hizmetlerden KDV alınmaması, toplumumuzun menfaatine olacağı inancındayım. İş Araçları: Limanda çalışan iş araçları, özellikle vinçler son derece bakımsız ve eskidirler. Kaza oranı fazla ve ölümcül olduğu için, vinçlere asgari bir standart getirmek gerekmektedir. Çalışma Dairesi bu konuda, bir çalışma yapmış ve bir tüzük hazırlamıştır. Mevcut vinçler bu tüzüğün dışında kalmak için ellerinden geleni yapmaktadırlar. Bu tüzük, vinçlerin bir Makine Mühendisi tarafından kontrol edilmesini, vincin kaldıramayacağı yüklemelerde, vincin kilitlenmesini ve iş emniyeti için benzeri tedbirlerin alınmasını öngörmektedir. Şu anda hiç bir vinç bu tüzük şartlarına uyabilecek durumda değildir. Limanda çalıştırılmak amacı ile ithal edilen Vinç, forklift, gantry crane ve benzeri iş araçlarından %10 İstikrar vergisi, %10 Gümrük Vergisi, %10 KDV, %2.2 Rıhtım harcı ve %2.5 Güvenlik kuvvetleri katkısı olarak toplam %34.7 vergi alınması ve bu iş araçlarının fiyatlarının $ 10,000 - $ 200,000 arasında olması nedeni ile, 6
a) %34.7 gibi çok yüksek olan gümrük ve diğer vergiler, yatırım ruhunu frenlemek de, olabilirlik ithimalini çok aza indirgemektedir. b) Kullanılan araçların çoğu 1974 öncesinden kalma olduğundan, Gazimağusa limanı çevre limanlar ile kıyaslandığında, verimi düşük, maliyetleri yüksek liman sınıfına girmektedir. c) Limanlarımızdaki araç ve gereç çağı yakalayamamaktadır. Limanda çalışan her araç, kayıt altında olduğundan vergi kaçırması söz konusu değildir. Bir iş aracının istihdamında en az, 1 operatör, Vı İdareci, Î4 Servis elemanı ve Vı yedek parça elemanı çalışmak mecburiyetindedir. Buda bir adet iş aracının, vergisini veren, devlete yük olmayan en az 2!4 kişiyi istihdam ettiğini gösterir. Bu iş araçlarının ithalinde ödenecek toplam vergilerin, %10 civarında tutulabilmesi, limanımızın araç gereç ile çağı yakalayabilmesine, veriminin artmasına, şu anda olmayan istihdamın artmasına, kısa vadeli gümrük geliri yerine, kayıt altında uzun vadeli fakat devamlı bir kazanç vergisi elde edilmesine yol açacaktır. Kazanç vergisi ve Kurumlar vergisi: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Kayıtlı Gemilerin İşletilmesinden Sağlanan Kazançların Gelir Vergisi Yükümlülüğünden İstisna Tutulması Kararı (K-2) 321-88 altında KKTC Kayıtlı gemi sahibinin veya şirketin Gelir vergisinden istisna tutulduğu ancak bu yasa yapılırken (1963) Kurumlar vergisi olmadığı ve söz konusu kararda Kurumlar vergisinden bahsedilmediği için, Mağusa Vegi Dairesi tarafından yapılan yorumda şirketlerin Kurumlar vergisine tabi olduğu uygulaması çok yanlış bir yaklaşımdır. Gemi sahibi şirketlere, bu yorum altında, bu yıl Resen Vergi tarh edilmiş ve Milyarlarca Lira cezalar kesilerek tebliğ edilmiştir. KKTC Bayrağı taşıyan gemileri sıkıntıya sokan, Gelir Vergisi taleb edilmeyen Bayrağa değişmeğe dahi itebilecek olan bu uygulamaya derhal son verilmeli ve söz konusu kararda değişiklik yapılarak gemi sahibi KKTC'Ii şirketler, Gelir Vergisinden olduğu gibi Kurumlar Vergisinden de muaf tutulmalı, ve resen vergi tarhına ve cezaya neden olan beyan vermeleride taleb edilmemelidir. Bu muafiyetin ve Gelir Kaybının yerine, denizci olarak tanınan Panama, Malta, Belize, Honduras gibi Devletlerin, Gelir vergisi yerine uyguladığı tonaj vergisi getirilmelidir. Bu vergi kulanılan Bayrağın sağladığı menfaatlere göre gross ton başına $ 0.50 - $ 5.00 arası değişmektedir. KKTC Kayıtlı gemilerimizin toplam Gross tonu 31,338 olup, ortalama her gros tona $1.00 vergi alındığında, Maliyemize yıllık $ 31,338 ABD Dolarlık, döviz cinsinden, artan ama azalmayan bir ek gelir sağlayacaktır. Maliyemizin ve diğer devletlerin Maliyelerinin uluslararası taşımacılık sektöründe faaliyet gösteren gemilerin kazançlarını tespit etmesi mümkün olmadığından, Gelir Vergisi ve Kurumlar vergisi ile sonuçlandırılacak bir beyan sonucu elde edilecek gelirin, bu meblağdan çok daha düşük olacağı nedeni ile denizci ülkelerin uyguladıkları bu yönteme geçmek gerek Maliyemiz gerekse de Gemi sahibi şirketler açısından daha iyi olacaktır.
KKTC Armatörlerinin KKTC Hükümetinden beklentileri: Liman çalışma saatleri, yıl boyunca tam gün ve vardiya usülü olmalıdır. Liman araç ve gereçlerindeki toplam %34.7'lik gümrük ve fonlar asgariye indirilmelidir. KİT'lerin yabancı bayraklı gemilerle çalışmalarına sınır getirilmelidir. Olanaklar içinde KKTC'Ii gemiler desteklenmelidir. KKTC Devletinin Armatörlere, gemi alımında Devlet kefaleti verilmelidir. Gelirleri tamamen yurt dışından olan Armatörlerden Gelir ve Kurumlar vergisi alınmamalıdır. Buna karşılık gelişmiş ülkelerin uyguladığı gibi tonaj vergisi alınmalıdır. Bu sistem, vergi dairesini mükellefin peşinde koşmaktan kurtarmakta ve her yıl Dolar bazında gelir sağlamaktadır. Tersane hizmetlerinden Türkiye Cumhuriyetinde olduğu gibi KDV alınmamalıdır. Sosyal Sigortalar Kurumu, gemilerde çalışan personeli sigorta kapsamına alabilmelidir. Denizciliğe Kalkınma Bankası kanalı ile gemi ipoteği karşılığı teşvik kredisi verilmelidir. 8