Mamografi ile erken teşhis Meme kanserinin erken teşhisi, iyileşme şansını artırır.
İçindekiler Uzmanlar erken teşhis programında mamografiyi tavsiye ediyorlar 03 Uzmanlar erken teşhis programında mamografiyi tavsiye ediyorlar 04 Mamografi nedir? Erken teşhis için yapılan muayene nedir? 05 Göğüs kanseri erken teşhis programı nedir? Erken teşhis programında yapılan mamografinin ücreti nedir? 06 Kimler erken teşhis programına katılabilirler? 07 Mamografiye nasıl hazırlanırsınız? 08 Mamografi nasıl yapılır? Mamografi, meme kanseri erken teşhisi için etkili bir yöntemdir. İsviçre meme kanseri erken teşhis programı derneği (VBKF), İsviçre kanser derneği, yurt içi ve yurt dışındaki uzmanlar, 50 ile 70 yaş arasındaki kadınlara, her iki senede bir göğüs kanseri erken teşhis programı dahilinde mamografi yaptırmalarını tavsiye ederler. Mamografi yaptırmak zorunlu değildir. Elinizdeki bu broşür ile sizi konu hakkında bilgilendirmek istiyoruz. Bu yüzden lütfen broşürü dikkatlice okuyunuz. Tıbbi terimler 18. sayfada açıklanmıştır. Başka sorularınız varsa, oturduğunuz kantondaki göğüs kanseri erken teşhis programına başvurunuz. 09 Mamografi sonucunu ne zaman ve nasıl alırsınız? Sonucu beklerken 10 Göğüs kanseri erken teşhis programında 1000 hastaya yapılan mamografi sonuçları nasıl gözüküyor 11 Başka testler ve incelemeler ne zaman gereklidir? Göğüs kanseri teşhisi konulursa neler yapmak gerekir? 12 Erken teşhis programında yapılan mamografinin avantajları ve faydaları, dezavantajları ve rizikoları nelerdir? 16 Göğüs kanseri hakkında bilmeniz gerekenler 17 Bir bakışta 18 Tıbbi terimler 19 İletişim ve diğer bilgiler Başvurduğunuz uzman görevliler sizi en iyi şekilde yönlendirirler. 2 3
Göğüs kanseri erken teşhis programı ne demektir? Mamografi nedir? Mamografi özel yöntemlerle çekilen göğüs röntgenidir. Mamografide, elle fark edilemeyen ve diğer belirtilerin henüz oluşmadığı çok küçük tümörler bile görünürler. Erken teşhis için muayene ne demektir? Bazı hastalıklar başlama evresinde çogunlukla farkedilmezler. Bu hastalıkları ve vücutdaki değişiklikleri erken zamanlı teşhis edebilmek için düzenli olarak doktor muayeneleri yapılır. Böyle muayenelere erken teşhis muayeneleri denir. Amaç hastalığı erken teşhis ve tedavi etmektir. Rahim kanseri erken teşhis muayenesi veya göğüs kanseri araştırması için yapılan göğüs röntgenleri (mamografi) erken tanı muayenelerine örnektirler. Erken teşhis muayeneleri kişisel veya bir program dahilinde belirli halk kesimlerinde uygulanır. Göğüs kanseri erken teşhis programı kadınlara 50 yaşından itibaren, her iki senede bir, mamografi hizmeti sunar. Masrafların büyük bir kısmı hastalık sigortası tarafından karşılanmaktadır. Mamografi göğüs kanserinin erken teşhisi için bilimsel olarak kabul görmüş ve birçok uzman kişi ve organizasyonlar tarafından tavsiye edilen bir yöntemdir. Buna mamografi taraması da denir. Bu gibi düzenli muayenelerle göğüs kanseri hastası kadınlarda iyileşme şansı ve yaşam süresi artırılabilir. Isviçre`de birçok kantonda göğüs kanseri erken teşhis programı mevcuttur. Bu programlar yüksek kalite standartlarına tabidirler; mesela her mamografi birbirinden bağımsız olarak iki farklı radyolog tarafından değerlendirilir. Eğer radyologlar aynı sonuca varmazlarsa, üçüncü bir radyoloğa danışılır. Mamografi çekilen aletler de çok sıkı kalite kontrollerine tabidirler. Mamografiler sadece onaylı röntgen kurumlarında çekilir. Erken teşhis programındaki mamografinin ücreti nedir? Yaklaşik 200.- İsviçre Frankı olan çekim masraflarını sağlık sigortası franşiz kesintisi yapmadan öder. Siz sadece masrafın yüzde 10 luk kısmını (yaklaşık 20.- Frank ını) kendiniz ödersiniz. Bazı kantonlarda masrafın tümü karşılanır. Bu konuyla ilgili bilgileri kantonunuzdaki göğüs kanseri erken teşhis programından alabilirsiniz. 4 5
Erken teşhis programına kim katılabilir? 50 yaş ve üstü, oturduğu kantonda göğüs kanseri erken teşhis programı bulunan tüm kadınların, ulusal kimlikleri ve oturum durumlarından bağımsız olarak, programa katılma hakları vardır. Otomatik olarak 70 yaşına kadar her iki senede bir mamografi çekimine davet edilirler. Davetiye kantonlarındaki program tarafından yazılı olarak gönderilir. Davetiyede, muayene için nasıl randevu almaları gerektiği anlatılır. Bazen randevu tarihi davetiyeyle birlikte gönderilir. Erken teşhis programında katılım isteğe bağlıdır. Ne yapmalı, eğer?...göğsünüzde değişiklikler farkettiyseniz? Erken teşhis programının davetini beklemeden doğrudan doktorunuza başvurun....bir sefer göğüs kanseri olduysanız? Bu durumda sizin için hangi kontrollerin gerekli olduğunu doktorunuzdan öğrenin....anneniz, kız kardeşiniz ya da kızınız göğüs kanseri hastası ise? Doktorunuzun tavsiyelerini dinleyin ya da erken teşhis programına başvurun....bir göğüs proteziniz varsa? Doktorunuzun tavsiyelerini dinleyin ya da erken teşhis programına başvurun. Randevu: Düzenli olarak adet görüyorsanız, mamografi randevunuzu adet döneminizin ilk günlerinde almalısınız. Çünkü o dönemlerde göğüsleriniz daha az duyarlı ve hassastır. Özellikle bayan personel istiyorsanız, bunu randevu konuşmasında mutlaka belirtiniz. Eğer davetiye ile birlikte sağlık durumunuzla ilgili cevap kağıdı (sorular) gönderilirse, bunu doldurunuz ve randevu günü beraberinizde getiriniz. Mamografi günü: Mamografi için nasıl hazırlanmanız, neler yapmanız gerekir? Eğer mümkünse, kolaylıkla çıkarabileceğiniz birşeyler giyin (bluz, kazak). Çünkü göğüs röntgeni (mamografi) için göğüs bölgesinin çıplak olması gerekir. Göğsünüze ve kol altlarınıza pudra, vücut kremi ya da parfüm sürmeyiniz. Göğüs ve boyun bölgesine hiçbir takı takmayınız (kolye ve vb.). 50 yaşından daha küçükseniz ve bu konu sizi meşgul ediyorsa? Bu konuyu doktorunuzla konuşmanızı tavsiye ediyoruz. 6 7
Sonuç ne zaman ve nasıl size ulaştırılır? Sekiz iş günü içerisinde sonucu alırsınız. Radyologların resimleri en ince detayına kadar titizce değerlendirebilmeleri için bu süre gereklidir. Mamografi özel eğitimli uzman personeller tarafından yapılmaktadır. Sonucu yazılı olarak alırsınız. Eğer sağlık durumunuzla ilgili cevap kağıdında belirtip istediyseniz kendi doktorunuz da bilgilendirilir. Mamografi nasıl yapılır, ne kadar sürer? Ortalama toplam 20-30 dakika hesaplamalısınız. Esas röntgen çekimi sadece birkaç dakika sürmektedir. Mamografi incelemesi özel eğitimli uzman personel tarafından yapılır. Mamografi için belinize kadar üstünüzü çıkarmanız gerekir. İyi bir sonuç almak için her göğüs birkaç saniye iki plak arasında sıkıştırılır. Bu süre biraz rahatsız edici olabilir, ama çok kısa sürer. Röntgen sonuçları iki radyolog tarafından, birbirlerinden bağımsız olarak değerlendirilir. Eğer iki değerlendirme birbirinden farklı olursa, üçüncü bir radyoloğun görüşü alınır. Bu yüzden çekimden hemen sonra doktor ile değerlendirme konuşması olmaz. Sonucu bekleme Bütün doktor kontrolleri gibi mamografi de korkutabilir: muayene korkusu, kötü sonuç korkusu ya da daha kesin sonuç almak için yapılacak diğer test ve incelemelerin korkusu. Doktorunuzla ya da erken teşhis programı görevlisiyle korkularınız hakkında açık olarak konuşun. 8 9
Meme kanseri erken teşhis programına katılan 1000 kadının sonuçları nasıl? Aşağıdaki rakamlardan herbiri toplam 1000 kadından birini temsil ediyor. Şema incelemelerin çogunlukla temiz olduğunu göşteriyor. 1000 sonuçdan 950 tanesi temiz bulgu. 50 sonuç dikkat çekiyor. Başka tıbbi incelemeler gerekiyor. Sonrasında 43 tanesi temiz 7 tanesinde kanser tesbit ediliyor. 2 durumda kanser iki sene sonra erken teşhis programı mamografi taramasında tespit ediliyor (zaman aralıklı kanser) Hangi durumlarda daha başka incelemeler yaptırmak gerekir? Eğer dikkat çekici birşey olursa, sizinle ilişki kurulur ve neler yapılması konusunda bilgi verilir. Böylesi şüpheli sonuçların olduğu durumlarda, vücutdaki değişiklikleri gözlemlemek amacıyla daha başka incelemelerin yapılması gerekir. Genellikle büyüteçli çekimler ve ultrasonografi yapılır. Çogunlukla göğüsdeki bu değişiklikler iyi huyludur ve siz 70 yaşına gelinceye kadar her iki senede bir erken teşhis muayenesine çağrılırsınız. Meme kanseri teşhisi konulursa ne olur? Meme kanseri teşhis edilirse, doktorunuz sizinle neler yapılacağını detaylı bir şekilde konuşur. Değişik dallarda uzman doktorlardan oluşan bir ekip sizinle ilgilenir ve en iyi tedaviyi belirler. Kaynak: Avrupa göğüs kanseri tarama ve tanısında kalite güvence rehberi, 4. basım 10 11
Erken teşhis programında çekilen mamografinin avantajları ve faydaları, zararları ve rizikoları nelerdir? Diğer tüm tıbbi çekimlerde olduğu gibi erken teşhis programı dahilindeki mamografinin de avantajları ve faydalarına, zararları ve rizikolarına değinilmelidir. Uzmanların çoğu faydalarının ağır bastığı konusunda hem fikirler. Senelerdir bu gibi erken teşhis programı sunan komşu ülkelerin tecrübeleri uzmanların görüşünü tasdik etmektedir. Avantajlar ve faydalar Göğüs kanserinde ölüm oranının azaltılması: Erken teşhis ve ilerlemiş tedavi yöntemleri bu yaş grubundaki kadınlarda ölüm oranını yüzde 25 azaltmıştır. İsviçre de her sene 55-74 yaş grubunda 550 kadın göğüs kanserinden ölmektedir. Göğüs kanseri ölümlerinde yüzde 25lik azalma sayesinde yılda 140 kadının hayatı kurtarılabilmektedir. Rahatlama: İncelenen kadınların yüzde 95`i, kendi sonuçları temiz çıktığı için rahatlarlar. Yüksek kalite: Göğüs kanseri erken teşhis programına katılan kadınlar yüksek kaliteli mamografiden faydalanırlar. Erken teşhis programına dahil olan kadınlarda, meme kanseri genel olarak daha önceden fark edilir. Bu programı sunan kantonlarda mamografi tüm 50 ve 70 yaş arası kadınlar için ucuz ücretle yapılmaktadır. Erken teşhis: Erken teşhis programı dahilinde çekilen mamografi, 50 ve 70 yaş arası kadınlarda meme kanserini erken tesbit etmek için tavsiye edilen yöntemdir. Mamografi çekimi ile daha henüz başka yere dağılmamış küçük tümörler tespit edilebilinir. Bu iyileşme ve hayatta kalma şansını artırır. Daha özenli tedaviler: Tümörün erken teşhisi sayesinde kadınlar daha özenli ve yumuşak yöntemlerle tedavi edilirler. Böylece örneğin bir göğüs ameliyatında, meme muhafaza edilebilir. Bazen kemoterapiye bile ihtiyaç olmayabilir. Daha iyi yaşam kalitesi: Erken tedavi sayesinde hastalıkta ve sonrasında oluşacak yan etkiler azalabilir ve bu sayede yaşam kalitesi artar. Radyolog titizlikle röntgen resimlerini inceliyor. 12 13
Dezavantajlar ve rizikolar Erken teşhis incelemesi göğüs kanserini engelleyemez. Kadınların göğüslerindeki değişiklikleri dikkate almaları ve bir doktora başvurmaları önemlidir. Kalite Erken teşhis programında çekilen mamografiler yüksek kaliteye sahiptirler; çünkü: ulusal ve uluslararası kalite kriterlerini uygularlar; röntgen aletleri yüksek kalitededir ve sıkı kontrollere tabi tutulurlar; iyi yetişmiş tıbbi teknik röntgen personeli mamografilerin en iyi kalitede çekilmesini sağlar; mamografi resimleri iki özel yetişmiş radyolog tarafından birbirlerinden bağımsız olarak incelenir, yorumlanır ve farklı sonuçlara varılması durumunda, üçüncü bir radyoloğa danışılır; programın kalitesi sonuçların düzenli olarak gözden geçirilmesi ve ölçümü (değerlendirme) ile sürekli geliştirilip artırılır. Mamografide yanlış pozitif ve yanlış negativ sonuçlar Mamografide bariz değişiklikler görülürse, bunların bir sonuca ulaşmak için tam ve detaylı incelenmesi gerekir. Çoğu durumlarda bu değişiklikler iyi huylu olup göğüs kanseri değildir. Buna yanlış pozitif sonuç denir. Mamografide bariz bir değişikliğe rastlanmayıp, daha sonraki kontrollerde göğüs kanseri teşhisi yapılabilir. Buna yanlış negativ sonuç denir. Zaman aralıklı kanser İki sene sonra çekilen ikinci mamografide tespit edilen göğüs kanseridir. Üst tanı Burada mamografi çekimi yapılmadan asla fark edilmeyecek göğüs kanseri türleri kastedilir. Teşhisin yapıldığı zamanda, tümörün nasıl bir gelişim göstereceği ve sağlık sorunları yaratıp yaratmayacağı bilinmediğinden hasta genelde kanser hastası gibi tedavi edilmez. Kanser tespit edildiğinde hastalığın seyri engellenemeyebilir. Mamografide tespit edilen tümörün ileri evrede olması nedeniyle tedavi mümkün olmayabilir. Mamografinin ışın miktarı Işın yoğunluğu yüksek kaliteli röntgen aletleri ve yasal denetim sayesinde çok düşüktür. Bu riziko 50 yaş ve üstü kadınlarda mamografinin faydalarının yanında çok azdır. 14 15
İsviçre`de göğüs kanseri 50-70 yaş grubundaki kadınlarda en sık rastlanan ve ölüme sebep olan kanser hastalığıdır. Her sene 5200 kadında teşhis edilir ve 1350 sinde ölüm sebebidir. Hayatta kalma ve iyileşme şansı, erken teşhisle birlikte iyi tedavi edilirse oldukça yüksektir. Uluslararası araştırmalar, erken teşhis programında düzenli olarak yapılan göğüs kontrolleri sayesinde, birçok kadının hastalığının tedavi edilebildiğini göstermektedir. Ayrıca göğüs kanserinin erken teşhisi, daha yumuşak ve daha az yan etkili tedavi olanağı sunarak yaşam kalitesini artırır. İsviçrede farklı yaş gruplarında göğüs kanseri oranları 70+ 33 % Göğüs kanseri hakkında bilmeniz gerekenler 0 49 20 % 50 69 47 % Legende fehlt im Manuskript! Bir bakışta Bu imkanı değerlendirin ve kendinizi tamamiyle sağlıklı hissediyorsanız bile, düzenli olarak mamografi çekimine başvurun. Çünkü Kanserin başlangıçta belirtileri yoktur. Fazla zamanınızı almaz ve masrafı azdır. Göğüs kanseri iyileştirilebilir ve erken teşhis ve iyi tedaviyle yaşama şansı arttırılabilir. Eger 50 70 yaşlarındaysanız, kantonunuzdaki erken teşhis programı, her iki senede bir size, adınıza yazılmış şahsi mamografi davetiyesini gönderir. Erken teşhis programı dahilinde, özel eğitilmiş personel tarafından, her iki göğsünüzün ikişer röntgeni çekilir. Her resim birbirinden bağımsız en az iki radyolog tarafından incelenip değerlendirilir. Sonuçlar size ve ismini verdiğiniz kendi doktorunuza en geç sekiz iş günü içerisinde yazılı olarak bildirilir. Dikkati çeken şüpheli durumlar daha derin araştırılıp, detaylı incelenir. Kaynak: Ulusal Kanser Enstitü sü (NICER), 2011: 1994 2008 yılları arasında İsviçre`de kanser istatistikleri. 16 17
Terimler Yayılma (metastaz da denir): Yayılma bir tümörun yeniden uzaktaki başka bir dokuya yerleşmesidir. Bulgu: Bir incelemeden sonra, göğüs kanseri şüphesi bulunup bullunmadığının bildirilmesi. Kemoterapi: Kanser hücrelerini yok eden tedavi. Kullanılan ilaçlar sayesinde yeni kanser hücrelerinin oluşumu engellenir. Franşiz: Sigortalının kendisinin ödemesi gereken doktor, hastane ve ilaç masrafları. Yıllık miktar seçilen sigorta modeline göre, 300 ile 2 500 frank arasında değişir. Erken teşhis muayenesi: Hastalıkları, hastalık belirtileri oluşmadan, erken teşhis edebilmeyi hedefleyen araştırma ve incelemeler. Mamografi: Göğüs röntgeni. Tıbbi ve teknik radyoloji assistanı: Mamografi kayıtlarını oluşturan özel eğitilmiş, uzman personel. Yan etkiler: Bir ilacın ya da tedavinin istenmeden oluşan farklı etkileri. Radyolog: Hastalıkların tanısını röntgen, ultrason, vb. ile teşhis eden özel eğitilmiş doktor. Tarama: Belirli nüfus gruplarında yapılan erken teşhis incelemesi için kullanılan ingilizce kelime. Radyasyona maruz kalma: Röntgen çekiminde (burada mamografi), vücut üzerinde etkili olan röntgen ışınları. Belirti: Bir hastalık ya da yaralanmayı gösteren işaret. Tümör: Bir organ içindeki şişkinlik. Bazı tümörlerin kanser hücreleri vardır, bazıların da yoktur. Ultrason: Ses dalgaları kullanarak, insan vücudundaki değişiklikleri saptayan araştırma. İletişim ve başka bilgiler İsviçre Göğüs Kanseri Erken Teşhis Programı Derneğinin (VBKF) üç dilde web sitesi vardır. Web sitesinde daha başka bilgiler de bulunur ve sizi kantonunuzdaki erken teşhis yöntemleri hakkında yönlendirir. www.brust-screening.ch www.depistage-sein.ch www.screening-seno.ch Göğüs kanseri hakkında başka genel bilgiler: Aşağıdaki organizasyonlar göğüs kanseri erken teşhisini, tedavi ve tamamlayıcı tedavileri desteklerler: Krebsliga Schweiz: www.krebsliga.ch, Krebstelefon: 0800 11 88 11 Broşür ısmarlama: 0844 85 00 00 oder shop@krebsliga.ch Europa Donna Schweiz: www.europadonna.ch Bu broşür sağlık bakanlığının Göç ve sağlık 2008-2013 programı çerçevesinde migesplus`un profesyonel ve mali desteği ile hazırlanmıştır. PDF-yazılım www.brust-screening.ch sayfasından ve pekçok başka dilde sağlık bilgileri İsviçre Kızıl Haç www.migesplus.ch sayfasından yapılabilir. Basım Yayın ekibi ve editör: İsviçre Göğüs Kanseri Erken Teşhis Derneği (VBKF) Mesleki danışmanlık: Krebsliga Schweiz Taslak, editoryal düzenleme, şekillendirme ve gerçekleştirme: cr Kommunikation AG. Broşür hedef kitle arasında test edilmiştir. Bilgi kaynakları: Krebsliga Schweiz, Avrupa göğüs kanseri tarama ve tanısında kalite güvence rehberi, 4. Basım, Milli kanser epidemiyolojisi ve kayıt kurumu (NICER). Druck: Albrecht Druck AG, Obergerlafingen Bu broşür farklı dillerde hazırlanmıştır; erken teşhis programına ve derneğin web sayfasına başvurunuz. 2011 18 19
Bu broşürün sunumu: FDCS/VBKF 2011, turque/türkisch Effingerstrasse 40, Postfach 8219, 3001 Bern, info@fdcs.ch/info@vbkf.ch