Ünite 4 Kimya er Yerde Su ve ayat 157 azır Gıdalar ve Temizlik Malzemeleri 167 Polimerler, Kozmetikler, İlaçlar, Kırtasiye Malzemeleri 180 Sanayide Kimya 193 Çevre Kimyası 206
SU VE AYAT ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE 1. X yayınevi Y yayınevi Aynı sabunu kullandıkları halde X yayınevindeki sabun, Y yayınevindeki sabuna göre daha fazla köpürmektedir. Buna göre, I. X yayınevindeki su daha yumuşaktır. II. Y yayınevindeki suyun 100 mililitresinde daha fazla Ca 2+ ve Mg 2+ iyonları bulunur. III. X yayınevindeki su ısıtma sistemleri için uygun değildir. IV. Y yayınevindeki su sert sudur. V. X ve Y yayınevlerindeki suyun tadı farklıdır. yukarıdakilerden kaç tanesi yanlıştır? 2. İşlem Amaç I. avalandırma a. Koloidal maddelerin çökelmesini sağlama II. Dinlendirme b. Okside etme III. Dezenfeksiyon c. Katı maddelerin çökelmesini sağlama IV. Koagülasyon d. Zararlı mikropları temizleme İçme suyunun arıtılmasında uygulanan işlemlerin karşılarında verilen amacı ile doğru eşleştirilmesi nasıldır? 4. Ömer çeşme suyu ile yıkadığı bardakların temizlenmediğini söylüyor. Çünkü ıslakken temiz görünen bardakların üzerinde kuruduktan sonra beyaz lekeler oluştuğunu fark ediyor. Bu olayın nedeni, I. Sıcak su kullanılması II. Çeşme suyunun sert su olması III. Bardağın porselen olması yukarıdakilerden kaç tanesi olabilir? 5. I. Suların hastalık yapan mikroorganizmalardan arındırılması için yapılan işleme... denir. II. Suların mikroorganizmalardan arındırılmasında yaygın olarak kullanılan yöntem... dır. III. Kalsiyum ve magnezyum iyonlarını yoğun olarak bulunduran sular... su olarak adlandırılır. IV. Sularda kalsiyum ve magnezyum gibi iyonlar çok az bulunuyorsa... su olarak adlandırılır. Yukarıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere gelmesi gereken uygun kelimeler nedir? 6. 3. I. Kirli sularda bulunan mikroorganizmalar sağlığımız için çok tehlikelidir. II. Sert suların sağlığımız açısından belirli miktarlarda tüketilmesinin faydası vardır III. Suyun sertlik miktarını değiştirmek suyu rahatlıkla tüketebilmemiz için yeterli değildir. IV. Suların sertliğinin giderilmesi olayı klorlama olarak adlandırılır. Yukarıdaki ifadeler doğru (D) ve yanlış (Y) olarak I, II, III ve IV yolunu izleyerek değerlendirildiğinde sıralama nasıl olur? Yukarıdaki su döngüsüne ait olay ile ilgili; I. Bitkiler terleme ile atmosfere su buharı verir. II. Yeryüzü suları güneşin etkisiyle buharlaşır. III. Atmosferde yoğunlaşan su buharı, yeryüzüne yağış olarak düşer. yargılarından kaç tanesi doğrudur? 158 Soru 1. 1 2. I b, II c, III d, IV-a 3. D, D, D, Y 4. 1 5. I. dezenfeksiyon, II. klorlama, III. sert, IV. yumuşak 6. 3
1. alk arasında kireçli su olarak adlandırılan... su ısıtma sistemleri için zararlıdır. 2. İyon değiştirici... yastıkları sert suları yumuşatmak için kullanılır. 3. Suyun kaynatılması ile giderilebilen sertliğe...sertlik denir. 4. Sularda bulunan zararlı mikroorganizmaların kimyasallar ile öldürülmesi işlemine...denir. ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE 5. Deniz suyundan ters ozmos ile... suyu elde edilir. 6. Suyun okyanus, deniz ve yeryüzünden atmosfere ardından da yeniden okyanus, deniz ve yeryüzüne dönmesine... denir. 7. Mineral düzeyleri kimyasal işlemler ile istenilen düzeylere getirilmiş sulara... denir. 8. Su... sağlıklı su elde etmek için yapılır. 9. Su borularında tortu oluşmasının sebebi... sudur. 10. Göl, nehir ve yeraltı suları... su kaynağıdır. 11. Dinlendirme, kireç giderme, koagülasyon, havalandırma ve damıtma işlemlerinden... tanesi su arıtım süreçlerindendir. 12. Sert sular iyon değiştirici reçineden geçirildiğinde... ve... iyonları reçinede tutulur. 13. Bitkiler, fotosentez ve terleme etkinliğiyle...meydana gelmesine katkıda bulunmaktadır. 14. Evlerde musluğu açık bırakmamak su... konusunda farkındalık oluşturmamız gereken alışkanlıklardır. 15. İşlenmiş içme suyunun doğal kaynak suyundan farkı, içme suyuna... lerin ilave edilmesidir. 16.... sular kaynağına bağlı olarak gazlı veya gazsız olabilir. 1. sert 2. reçine 3. geçici 4. dezenfeksiyon 5. içme 6. su döngüsü 7. işlenmiş su 8. arıt ım ı 9. sert 10. tatlı 11. dört 12. Ca 2+, Mg 2+ 13. su döngüsünün 14. tasarrufu 15. mineral 16. işlenmiş 159
ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE 1. Sudaki mikroplar klorlama ile zararsız hale getirilebilir. 2. Çamaşır makinelerinin fazla elektrik tüketmeye başlaması sert su kullanımından kaynaklanabilir. 3. Sadece Ca 2+ iyonu suda sertliğe neden olur. 4. Geçici sert su kaynatıldığında yumuşama gerçekleşebilir. 5. Çaydanlıkların dibinde kireçlenme olan yerlerde kullanılan su sert sudur. 6. Temizlik için kullanılan sularda sertlik istenmeyen bir durumdur. 7. Sert sular giysilerimizin solmasına neden olur. 8. Sular yerkabuğunda denizlere ve göllere doğru akarken farklı toprak türleri olan bölgelerden geçer ve bu bölgelerdeki bazı tuzları çözer. 9. Su kaynakları bulundukları ve geçtikleri yerlerin özelliklerine göre değişik iyonlar içerir. 10. Dünyadaki su kaynaklarını okyanuslar, denizler, göller, nehirler ve yeraltı suları oluşturur. 11. Deniz suyundan basınç ve membran yardımıyla içme suyu elde etme işlemine ters ozmos denir. 12. Kireçli su çamaşırların daha iyi temizlenmesini sağlar. 13. Kaynağından çıkan her su içilebilir. 14. İyon değiştirici reçinelerde Na + iyonu kullanılır. 15. Suyun sertlik miktarını değiştirmek suyu rahatlıkla tüketebilmemiz için yeterli değildir. 16. Su döngüsü yağmur gibi yağışların oluşmasını sağlar. 160 Soru 1. D 2. D 3. Y 4. D 5. D 6. D 7. D 8. D 9. D 10. D 11. D 12. Y 13. Y 14. D 15. D 16. D
TEST 1 SU VE AYAT I 1. Aşağıdakilerden hangisinin oluşumunda sert suların etkisi yoktur? A) C) Elektrikli ısıtıcının kireçlenmesi B) D) Peri bacaları 3. III İçerisinde bol miktarda Na + ve K + iyonları bulunur. Isıtıcıların kireçlenmesine sebep olur. I Sert su Sabunun köpürmesini engelleyerek temizleme etkilerini azaltır. Yukarıdaki kavram haritasında bulunan kutucuklarda sert su ile ilgili bazı bilgiler verilmiştir. II ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE Buna göre, bu bilgilerden hangileri yanlıştır? Pamukkale travertenleri E) Sıcak su borularının zamanla tıkanması A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 2. 60 mg Ca 2+ Fayans yüzeylerinde beyaz tortuların oluşması 30 mg Ca 2+ 4. Ca(CO 3 ) 2 ve Mg(CO 3 ) 2 tuzlarından kaynaklı su sertliğini gidermenin yolu aşağıdakilerden hangisidir? A) Sodyum fosfat (Na 3 PO 4 ) ilave etmek B) idroklorik asit (Cl) ilave etmek C) Klorlamak D) Isıtılarak Ca(CO 3 ) 2 ve Mg(CO 3 ) 2 tuzlarını karbonatları şeklinde çöktürmek E) Dinlendirmek K 45 mg Ca 2+ L 5. Suya kirlilik veren maddeleri, mikroorganizmaları okside ederek uzaklaştırması için suya hava oksijeni verilir. M Yukarıda eşit miktardaki suların içerisine şekillerde verilen miktarlarda Ca 2+ eklenerek çözelti oluşturuluyor. Buna göre çözeltilerin sertliği arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) K > L > M B) M > L > K C) K = L = M D) K > M > L E) L > M > K Yukarıda anlatılan su arıtım işlem basamağı aşağıdakilerden hangisidir? A) Dinlendirme B) Kireç giderme C) Koagülasyon D) avalandırma E) Klorlama 1. B 2. D 3. C 4. D 5. D 161
ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE 6. Sudaki Ca 2+ ve Mg 2+ iyonları (%) P A L M E Şehirler Yukarıdaki grafikte beş farklı şehirdeki sularda bulunan Ca 2+ ve Mg 2+ iyonlarının oranları arasındaki ilişki verilmiştir. Buna göre hangi şehirdeki sular temizlik yapmak amacıyla kullanıldığında en az sabun tüketimi olur? A) P B) A C) L D) M E) E 9. I. Deterjanlar II. Şehir çöplükleri III. Asit yağmurları Yukarıdakilerden hangileri içme sularını kirleten faktörlerdendir? 10. I. Yaş toprak II. Bulut III. Bitki Yukarıdakilerden hangileri doğal su kaynaklarındandır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 7. Aşağıdakilerden hangisi içme suyunun özelliklerinden değildir? A) Renk B) Koku C) Çözünmüş O 2 miktarı D) Bulanıklık E) Sertlik derecesi 11. Yukarıdaki şekilde doğadaki su döngüsü verilmiştir. 8. Suyun sertliğini gidermekte uygulanan kaynatma yöntemi ile ilgili; 162 I. Kaynatılmanın yapıldığı kabın dibinde kireçlenme olur. II. Karbonatlı bileşikler bozuşarak bikarbonatlı bileşiklere dönüşür. III. Kaynama süresince sıvıda yalnızca fiziksel değişim gözlenir. I 6. A 7. C 8. A 9. E 10. E 11. E Buna göre; I. Su, güneş ışınlarının etkisiyle denizler, göller ve nehirlerden buharlaşarak atmosfere geçer. II. Yağışlarla yeryüzüne inen su, yeraltına sızarken çeşitli iyonları da çözerek yapısına katar. III. Su kaynaklarının bulunduğu bölgedeki toprakta bulunan iyonların türüne ve yoğunluğuna bağlı olarak farklı bölgelerde su sertliği farklılık gösterebilir. ifadelerinden hangileri doğrudur? I Soru
TEST 2 SU VE AYAT II 1. Aşağıdakilerden hangisi dezenfeksiyon yöntemlerinden biridir? A) Süzme B) Klorlama C) Yumuşatma D) Damıtma E) Dinlendirme 2. I. Sert sularda sabun sarfiyatı çok olur. (D) (Y) II. Sert sular ile bitkilerin sulanması sonucu verimlilik artar. (D) (Y) III. Sert suyun yapısındaki tuzlar çamaşırların grileşmesine neden olur. (D) (Y) IV. Sert sular ile alınan iyonlar kemiklerin yapısına katılır. (D) (Y) V. Sert su, ısıtıcıların borularını kalınlaştırarak yalıtkanlığa neden olur. (D) (Y) Yukarıdaki her cümlenin sonunda doğru (D) ve yanlış (Y) sembolleri bulunmaktadır. Buna göre, bu cümleleri okuyan bir öğrenci kaç tanesini yanlış (Y) olarak işaretler? A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1 4. Beyza; öğretmeninin sorduğu kullanılan suyun tasarrufu ile ilgili bildiklerini; I. Bulaşıklar elde yıkanmalı II. Diş fırçalanırken musluk kapanmalı III. Sebze ve meyveler su dolu bir kapta yıkanmalı IV. Bozuk musluklar tamir ettirilmeli V. Duş alırken fıskiyeli başlık kullanılmalı cümleleriyle sıralıyor. 5. Buna göre, Beyza nın yazdığı hangi cümle yanlıştır? A) I B) II C) III D) IV E) V X Y Z X, Y ve Z topraklarının içerdikleri CaCO 3 ve MgCO 3 tuzlarının oranları arasındaki ilişki Y > X > Z şeklindedir. Buna göre, X,Y ve Z bölgelerindeki suların sertlikleri arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE 3. I astalık yapan mikroorganizma içermemeli A) Y > X > Z B) Z > Y > X C) X > Y > Z D) Y > Z > X E) Z > X > Y III Arsenik, kadmiyum, krom, kurşun vb. maddeleri bol miktarda içermeli İçme suyu II Kullanıma uygun sertlik derecesine sahip olmalı Yukarıdaki kavram haritasında bulunan kutucuklarda içme suyu ile ilgili bazı bilgiler verilmiştir. Buna göre, bu bilgilerden hangileri yanlıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 6. I. Nehirler II. Göller III. Yeraltı suları Yukarıdakilerden hangileri tatlı su kaynağı olabilir? A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III 1. B 2. D 3. C 4. A 5. A 6. E 163
ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE 7. Şehir sularının arıtılmasında; I. Zararlı mikroorganizmalardan temizleme II. Renk ve tat ayarlanması III. Sertlik ayarlanması amaçlarından hangileri hedeflenir? 11. Ca 2+ iyon sayısı I. Mikrop sayısı III. Mg 2+ iyon sayısı II. Zaman Cl iyon sayısı IV. Zaman 8. Doğal kaynak suyunun kalitesi I. Yağışlar II. Toprağın mineral yapısı III. Şehir atık suları etkenlerinden hangileri ile olumsuz şekilde etkilenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III 9. Deniz suyundan içme suyu elde etmenin dayandığı yöntem aşağıdakilerden hangisi olabilir? 12. Zaman Zaman Yukarıdaki grafiklere göre, aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Birinci ve dördüncü grafikler koagülasyon işlemi sonucu çizilmiştir. B) İkinci ve üçüncü grafikler dezenfeksiyon işlemi sonucu çizilmiştir. C) Üçüncü ve dördüncü grafikler havalandırma işlemi sonucu çizilmiştir. D) Birinci ve ikinci grafikler sertlik giderme işlemi sonucu çizilmiştir. E) Birinci ve ikinci grafikler klorlama işlemi sonucu çizilmiştir. Su tankı Ca 2+ ve Mg 2+ iyonları A) Ters ozmos B) Ozmos C) Filtrasyon D) Dekantasyon E) Çöktürme X Toplama kabı Na + iyonları 10. Sağlıklı su elde etme ile ilgili; 164 I. Klorlama yapılmalıdır. II. Sudaki kireç oranı artırılmalıdır. III. Su arıtımı yapılmalıdır. yargılarından hangileri yanlıştır? I 7. E 8. E 9. A 10. B 11. D 12. B Şekildeki düzenekte tanktaki su, Ca 2+ ve Mg 2+ iyonlarından arındırılarak toplama kabında toplanmaktadır. Bu işlem için kullanılan X ile ilgili aşağıda verilen yargılardan hangisi yanlıştır? A) Na + iyonlarının, Ca 2+ ve Mg 2+ iyonları ile yer değiştirmesini sağlar. B) Sınırsız miktarda suyu Ca 2+ ve Mg 2+ iyonlarından temizleyebilir. C) Su tankındaki suyun yumuşamasını sağlar D) Na + iyonlarınca zengindir. E) İyon değiştirici reçine olarak adlandırılır. Soru
1. TEST 3 SU VE AYAT III Dinlendirme Kireç giderme Koagülasyon Klorlama İyon değiştirici reçine 1 2 3 4 5 Yukarıda bir suyun kullanılabilir hale gelirken izlediği yolun basit bir şeması verilmiştir. Buna göre, hangi basamakta su yumuşatılmaktadır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 4. Su döngüsü sırasında meydana gelen, I. Atmosferde soğuk hava akımıyla karşılaşır. II. Su ısı alıp buharlaşarak atmosfere ulaşır. III. Bulutlarda soğuyan buhar, yağmur dolu ve kar şekline dönüşür. IV. Yağmur, dolu ve kar, yeryüzüne ulaşarak yerüstü ve yer altı su kaynaklarını meydana getirir. olaylarının gerçekleşme sırası nasıl olmalıdır? A) I-II-III-IV B) III-I-II-IV C) II-I-III-IV D) IV-III-I-II E) II-IV-I-III ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE 2. III Koagülasyon ile sulardaki sertlik giderilir. Temizlik yapmak için tercih edilmelidir. I Sert su II Lavaboların ve fayansların temizlenmesinde oldukça etkilidir. Yukarıdaki kavram haritasında bulunan kutucuklarda sert su ile ilgili bazı bilgiler verilmiştir. Buna göre, bu bilgilerden hangileri yanlıştır? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II 5. Evlerdeki içme ve kullanma suyunun tasarruflu kullanımına ilişkin aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Banyolarda fıskiye başlığı kullanılmalı B) Çamaşırlar günlük yıkanmalı C) Şofbenden suyun ısınmasını beklerken akan soğuk su bir kovada toplanmalı D) Sebze ve meyveler yıkama kaplarındaki sularda yıkanmalı E) Bulaşıkların elde yıkanması yerine makinede yıkanması tercih edilmeli 3. Kalıcı sertliğin giderilmesinde; I. Na 2 CO 3 II. CaCO 3 III. MgSO 4 bileşiklerinden hangileri suya katılabilir? 6. I. Sert sular çamaşır ve bulaşık makinalarının rezistansına çökerek su ve elektrik sarfiyatını artırır. II. Sert suların sertliğinin giderilmesinde iyon değiştirme yöntemi kullanılabilir. III. Klorlama sert suyun yumuşatılmasında kullanılır. IV. Sulardaki sertlik + ve O iyonlarının artması sonucunda oluşur. Yukarıdaki ifadeler doğru (D) ve yanlış (Y) olarak I, II, III ve IV yolunu izleyerek değerlendirildiğinde sıralama aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiş olur? A) Y, D, D, Y B) D, Y, D, Y C) Y, D, Y, D D) D, D, Y, Y E) Y, Y, D, D 1. E 2. E 3. A 4. C 5. B 6. D 165
ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE 7. I. Krom II. Arsenik III. Kurşun IV. Cıva V. Sodyum Yukarıdaki maddelerden kaç tanesi içme suyunda bulunmaması gereken kimyasallardandır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 10. Faruk Soru: Sert suda elimizi yıkadığımızda veya bu suyla banyo yaptığımızda cildimizde gerginlik olur. Bunun nedeni nedir? Faruk öğretmenin sorusuna beş öğrenci farklı cevaplar vermiştir. Buna göre, hangi öğrencinin verdiği cevap doğrudur? 8. Sert sudaki istenmeyen Ca 2+ ve Mg 2+ iyonları yerine Na + gibi zararsız iyonların geçirilmesi yöntemi aşağıdakilerden hangisidir? A) Suyun yapısında + ve O 2 iyonlarının olması A) Su arıtımı B) Dezenfektasyon C) İyon değiştirme D) Yüzdürme E) Koagülasyon B) C) Ebru Sert suda bulunan iyonların cildimizde ve saçımızda tortu oluşturması Su arıtımının iyi olması Ersin Bilal Sert suyun fiziksel özelliğinin bozulması D) 9. I Renksiz, kokusuz ve berrak olması II İçerisinde bakteri ve virüs bulundurması E) ülya Sabunun bu suda daha iyi köpürmesi Aşkın III Çözünmüş klor ve azot gazları içermesi Yukarıda verilen panodaki notlardan hangileri sağlıklı içme ve kullanma suyunun özelliklerinden bazılarıdır? A) Yalnız I B) I ve III C) II ve III D) I ve II E) I, II ve III 11. Suyun kullanıma hazır hale getirilebilmesi için kullanılacak işlemde su kaynağının özellikleri etkendir. Buna göre, I. Renk dereceleri ve bulanıklarının düşük olması II. Ev ve sanayi artıkları ile kirlenme olasılığının yüksek olması III. Fazla miktarda çözünmüş madde içerme yukarıdakilerden hangileri yeraltı sularının kaynak olarak kullanılması noktasında kaynak sularının dezavantajlarındandır? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II 166 7. D 8. C 9. A 10. B 11. B Soru
AZIR GIDALAR VE TEMİZLİK MALZEMELERİ 1. I. Gıdaların lezzetini iyileştirmek II. Gıdaların yapısını değiştirmek III. Gıdalardaki mikrobiyal faaliyetleri artırmak IV. Gıdaların raf ömrünü uzatmak V. Gıdaların besin değerini korumak Yukarıdakilerden kaç tanesi gıda katkı maddelerinin kullanım amaçlarından olamaz? 2. I. Apolar kısım II. Benzen halkası III. Polar uç IV. Na + ya da K + iyonu V. Yüzey aktif özellikte olması 5. C 3 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 a C 2 C C 2 2 C 2 C 2 COOK Yukarıda sabuna ait bir molekül yapısı verilmiştir. Buna göre, a ve b kısımları ile ilgili, a kısmı b kısmı I. Apolar Polar II. idrofob idrofil III. Suda çözünür Yağda çözünür yukarıdakilerden kaç tanesi doğrudur? b ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE Yukarıda verilen özelliklerin sabun ve deterjanda bulunanlar olarak ayrılması nasıldır? 6.... 3. II III Sabun Deterjan... Çamafl r sodas... I Çamafl r suyu Temizlik malzemeleri IV Seramik... Çamafl r sodas V Yukarıdaki maddelerden kaç tanesi temizlik maddesi olarak kullanılmaz? 4. I. azır gıdalarda kullanılan katkı maddeleri doğal ya da yapay olabilir. II. azır gıdalarda son kullanma tarihi yanında üretim tarihi de önemlidir. III. azır gıdalarda kullanılan E kodu gıda bileşenleri hakkında bilgi verir. IV. Çiğ süte uygulanan pastörizasyon ve UT işlemlerinin her ikisinde de sütün besin değeri kaybolmaz. Yukarıdaki ifadeler doğru (D) ve yanlış (Y) olarak I, II, III ve IV yolunu izleyerek değerlendirildiğinde sıralama nasıl olur? Çamaşır sodası ile ilgili hazırlanmış kavram haritasında belirtilen boşluklara aşağıdaki ifadelerden hangisi getirilemez? I. Suda hidroliz olur. II. Sert sularda kullanılabilir. III. Na 2 CO 3 formülü ile gösterilir. IV. Bazik özellik gösterir. V. Yağlarla birleşerek sabun oluşturur. 7. İlker; öğretmenin sorduğu çamaşır suyu ile ilgili bildiklerini; I. Suların sertliğini gidermede kullanılır. II. ijyen amaçlı kullanılabilir. III. Klorlu ve oksijenli olmak üzere iki çeşittir. IV. Ağartıcı etkileri vardır. V. Kimyasal formülü NaOCI dir. cümleleriyle sıralıyor. Buna göre, İlker'in yazdığı hangi cümle yanlıştır? 1. 2 2. Sabun: I, III, IV, V, Deterjan: I, II, III, V 3. 1 4. D, D, D, Y 5. 2 6. V 7. I 167
ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE 1. Yağların, NaO veya KO gibi kuvvetli bazlarla oluşturdukları tuzlara... denir. 2. Uzun süreli raf ömrü olan katkı maddesi içeren yiyeceklere... denir. 3. C 3 (C 2 ) 16 COO - Na + formülüne sahip olan bileşik... sınıfındadır. 4. Pişirme, pastörizasyon işlemlerinde gıdadaki mikroorganizma sayısında... olur. 5. Çamaşır sodasının kimyadaki adı... tır. 6. Sodyum hipoklorit (NaCIO) adındaki temizlik malzemesi... dur. 7. Sabun molekülünün kiri bağlayan ucu..., suyu bağlayan ucu... dır. 8. C 3 (C 2 ) 11 OSO 3 Na formülüne sahip olan bileşik... sınıfındadır. 9. UT sütün raf ömrü, pastörize sütten daha... dır/dur. 10.... ve... yüzey aktif madde sınıfının üyeleridir. 11. Tek başına gıda olmayan, gıda bileşenleri arasında bulunmayan ancak gıda üretiminin her aşamasında gıdaya katılan maddelere... denir. 12. C3 C 2 C - 2 C 2 C 2 C 2 O SO 3 Na + C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 1 2 deterjan molekülünde 1 ile gösterilen kısım... uç, 2 ile gösterilen kısım...uçtur. 13. Deterjanların temizleme gücünün sabunlardan... olmasının sebebi sert sularda bile çözünebilmeleridir. 168 Soru 1. sabun 2. hazır gıdalar 3. sabun 4. azalma 5. sodyum karbonat 6. çamaşır suyu 7. apolar, polar 8. deterjan 9. uzun 10. Sabunlar, detarjanlar 11. katkı maddeleri 12. apolar, polar 13. fazla
1. Sabunlu suyun oda koşullarında p değeri 7'den büyüktür. 2. Yumuşak sabunlar, sert sabunlara göre, suda daha az çözünürler. 3. Katkı maddeleri, gıdadaki mikroorganizma faaliyetlerini hızlandırmak için kullanılır. 4. Sabun molekülünde suyu seven (hidrofil) ve suyu sevmeyen (hidrofob) gruplar bulunur. ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE 5. Temizleme işlemi gerçekleştirilirken, sert sularda kullanılacak sabun miktarı, yumuşak sularda kullanılacak miktardan daha fazla olur. 6. Deterjanların, sabunlardan üstün olan özelliği sert sularda da köpürebilen özellikte olmalarıdır. 7. Günümüzde hazır gıdaların daha çok tüketilmesinde hazır gıdaların daha sağlıklı olması etkili olmuştur. 8. Çamaşır sodası suda çözündüğünde bazik ortam oluşturur. 9. Çamaşır suyu, ağartma ve beyazlatma işlemini yükseltgenme yoluyla gerçekleştirir. 10. Deterjanların pozitif etkilerinden biri de pratik kullanılması ve çabuk etki göstermesidir. 11. Sucuk, kraker, gofret ve fasülyeden bir tanesi hazır gıda grubundadır. 12. em sabun hem de deterjanların molekül yapısında benzen halkası bulunur. 13. Süte uygulanan pastörizasyon ve UT yöntemleri birer ısıl işlemdir. 14. Çamaşır suyu sabun eldesinde kullanılan maddelerden birisidir. 15. Çamaşır sodası ile çamaşır suyu aynı işlevdedir. 16. E kodu uluslararası bir kod olup gıdalarda kullanılan katkı maddelerini tanımlamada kullanılır. 17. azır gıdaların bozulmasında sıcaklık önemli bir faktördür. 1. D 2. Y 3. Y 4. D 5. D 6. D 7. Y 8. D 9. D 10. D 11. Y 12. Y 13. D 14. Y 15. Y 16. D 17. D 169
ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE 1. TEST 1 AZIR GIDALAR III Katkı maddesi içermez. Tüketilmesi kolaydır. I azır gıdalar II Üretilmesi teknoloji gerektirir. Yukarıda hazır gıdalar ile ilgili kavram haritası verilmiştir. Buna göre, kutucuklarda yer alan bilgilerden hangileri yanlıştır? A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III 4. Katkı Maddeleri Özellikler I. Koruyucu Çürümeye neden olan kimyasal reaksiyonların önlenmesi II. Emülsiyonlaştırıcı İnce parçacıkların diğer madde içerisinde dağılmasını sağlama III. Tatlandırıcı astalık yapıcı bakterileri yok etme Yukarıdaki katkı maddelerinden hangilerinin kullanım amacına ait özelliği doğru verilmiştir? 2. I. Gıdanın görünüşünü II. Gıdanın lezzetini III. Gıdanın yapısını Yukarıdakilerden hangilerini iyileştirmek için katkı maddesi kullanılabilir? 5. Çocuğunun beslenmesinde aşağıdaki besinlerden hangisini tercih eden bir annenin hazır gıdaların zararları konusunda bilgi sahibi olduğu söylenebilir? A) Cips, kola B) Salam, sucuk C) Salatalık, fındık D) amburger, çikolata E) Puding, şekerleme 3. I. Konserve gıdalar yerine mevsimine uygun meyve ve sebze tüketmek II. Yoğurt gibi besinleri evde yapmak III. azır bulyon yerine haşlanmış et ve tavuğun suyunu kullanmak Yukarıdakilerden hangileri hazır gıdaların zararlarından korunmak için uygulanabilir? 6. Süte uygulanan pastörizasyon işlemi ile ilgili, I. Mikroorganizmalardan arındırılmak amacıyla uygulanır. II. Isıl işlemdir. III. Sütteki faydalı bakterilere zarar vermez. yargılarından hangileri yanlıştır? 170 1. A 2. E 3. E 4. B 5. C 6. A Soru
7. Aşağıdakilerden hangisi doğal bir gıda maddesidir? 8. A) azır çorba B) amburger C) Ketçap D) Gofret E) Ceviz SINIFI AZIR GIDANIN ÜRÜN ÖRNEĞİ I. Fermantasyon ürünü a. azır çorba II. Konserve b. azır salça III. Toz ürün c. Tereyağ Yukarıdaki tabloda hazır gıdalara ait bazı sınıflandırmalar ve ürün örnekleri verilmiştir. Buna göre, hazır gıda sınıfı ile örneğin doğru eşleşmiş hali hangi seçenekteki gibidir? A) I a B) I a II b II b III c III c C) I a II b III c 10. Aşağıdaki gıdalardan hangisi "E" kodlu ürün taşımamaktadır? A) Baharat B) Sosis C) Salam D) Mayonez E) Puding 11. Pastörizasyon işlemi ile ilgili; I. Yalnızca süte uygulanır. II. Tüm hazır gıdalara uygulanan bir işlemdir. III. Uygulandığı madde de yapısal değişikliğe sebep olur. yargılarından hangileri yanlıştır? 12. Gıda sanayisinde besin maddelerini hastalık yapıcı mikroorganizmalardan arındırmak amacıyla belli sıcaklık aralıklarında yapılan ısıtma işlemine... denir. ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE D) I a II b III c E) I a II b III c Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere gelmesi gereken kelime aşağıdakilerden hangisidir? A) Koagülasyon B) Pastörizasyon C) Emülsiyonlaştırıcılar D) Tatlandırıcılar E) Boyalar 9. Aşağıdakilerden hangisi katkı maddelerinin kullanım amaçlarından değildir? A) Gıdaların hastalık yapıcı etkilerini azaltmak B) Gıdaların raf ömrünü uzatmak C) Gıdanın besleyici değerini korumak D) Gıdaların renk ve tatlarını yok etmek E) Gıdanın hava ile teması sonucu oluşan oksidasyonu önlemek 13. Bir gıdaya katılan katkı maddesi ile ilgili; I. Gıda içerisinde homojen dağılmalı II. Gıdanın bozukluğunu maskeleyici etki göstermeli III. Ürünün besin değerini azaltmalı I 7. E 8. C 9. D 10. A 11. A 12. B 13. A 171
ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE 1. Sabunun baş kısmı ile ilgili; 2. TEST 2 SABUN I. Polardır. II. Uzun bir hidrokarbon zinciridir. III. Suda çözünmeyen kısımdır. ifadelerinden hangileri doğrudur? 2 O 2 O 2 O A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II Kir C 3 C 2 C 2 C2 C 2 C 2 C 2 C 2 C2 C 2 C 2 C 2 O C 12 25 C O Na + 2 O 2 O 2 O 2 O COO K + Yukarıda açık formülü verilen bileşik ile ilgili; I. Arap sabunu olarak bilinir. Kir 2 O 2 O 2 O II. COO - K + grubu polar uçtur. III. Uzun zincir yapıdaki hidrokarbon kısmı polar kısmıdır. 4. 2 O 2 O Kir 2 O 2 O Sabunun kiri yüzeyden uzaklaştırması yukarıdaki gibi göste- 2 O 2 O rilmiştir. 2 O C 3 C 2 C 2 C2 C 2 2 C O 2 2 O 2 O 2 O 2 O Kir COO K + Kir 2 O 2 O 2 O 2 O 2 O Buna göre, C 2 C 2 C2 C 2 C 2 C 2 I. Sabun iki kısımdan oluşur. 2 O 2 O II. Kir Sabunun bir ucu kir ile etkileşirken diğer ucu su molekülleri tarafından çekilir. O III. Sabun bir çözücüdür. C 12 25 C O Na + 2 C 2 C 2 COO K + C 3 C 2 C 2 C C 2 C 2 C 2 O 2 C D) 2 C I ve III 2 C 2 E) I, II ve III I D) I ve II E) I, II ve III 5. O C 12 25 C O Na + maddesi ile ilgili; 3. Suda sert sabunlara göre daha iyi çözünür. I I. Sabundur. II. Sert sularda iyi çözünür. III. idrofob kısmı suda çözünmez. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II III II K + iyonu içeren sabunlar yumuşak sabundur. Yumuşak sabun Arap sabunu yumuşak sabundur. 6. Yağ + 3NaO S 3X + Y 172 Yukarıdaki kavram haritasında bulunan kutucuklarda yumuşak sabunlar ile ilgili bilgiler verilmiştir. Buna göre, bu kutucuklarda yazılan bilgilerden hangileri doğrudur? A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III 1. A 2. D 3. E 4. E 5. D 6. A Tepkimesinde oluşan X ve Y maddeleri aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? X Y A) Sabun Gliserin B) Yağ asidi Gliserin C) Gliserin Sabun D) Gliserin Yağ asidi E) Sabun Yağ asidi Soru
7. Sabun molekülü ile ilgili; I. Bitkisel ve hayvansal yağlardan elde edilirler. II. Sulu çözeltisi baziktir. III. Baş ve kuyruk olmak üzere iki kısımdan oluşur. 8. X: C 17 35 COONa Y: C 17 35 COOK Yukarıda verilen X ve Y maddeleri ile ilgili; I. X sert, Y yumuşak sabundur. II. X suda, Y ye göre daha iyi çözünür. III. İkisi de sert sularda bulunan Ca 2+ ve Mg 2+ iyonları ile suda çözünmeyen maddeler oluşturur. yargılarından hangileri yanlıştır? 9. I. Yağ asitlerinin potasyum tuzları arap sabunudur. II. Sabunlar, yüzey aktif maddelerdir. III. Sabun molekülü hem suda hem de yağda çözünür. IV. Sert sabunlar Na, yumuşak sabunlar K tuzları içerir. Yukarıdaki cümlelerden doğru olanı (D) yanlış olanı (Y) ile değerlendirildiğinde aşağıdaki sıralamalardan hangisi elde edilir? A) Y, Y, D, D B) D, Y, D, Y C) D, Y, Y, Y D) D, D, D, D E) Y, D, Y, D 10. Kirin yapışmış olduğu yüzeyde sabun kullanıldığında gerçekleşen olaylar ile, I. Sabunun apolar ucu yağda çözünür. II. Sabunun polar ucu su molekülleri ile kuvvetli bir şekilde etkileşir. III. Ortama su ilave edildiğinde yağ tanecikleri birbirinden uzaklaşır. 11. C 3 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 1 2 C O O Na + Yukarıda verilen bileşik ile ilgili; 2 I. Sabun molekülünün yapısını göstermektedir. D 4 II. 1 numaralı kısım apolardır. E 5 S U III. 2 numaralı kısım hidrofobtur. 3 T U Z A E B A) Yalnız 1 Ç I A M A B) Ş Yalnız I RII S UC) I Yve II U D) I ve III JE) II ve III A N 12. Öğretmeni Tarık tan sabunlar ile ilgili öğrendiklerini yazmasını istiyor. Tarık ta; I. Sabun türü bileşikler nötr karakterlidir. II. Beyaz sabun ve arap sabununun yapılarındaki katyon iyonları aynıdır. III. Sert ve yumuşak sabunların kimyasal formülleri farklıdır. IV. Sabundaki Na + veya K + iyonları sert sularda Ca 2+ ve Mg 2+ iyonları ile yer değiştirerek çökelek oluşturur. V. Beyaz sabun sert sabun olarak da bilinir. cümlelerini yazıyor. 13. Buna göre, Tarık ın yazdığı cümlelerden kaç tanesi doğrudur? A) 1 C B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 3 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 O C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C O Na + 1 2 1 Ç A M A Ş I R J 3 2 D E E A N N T U Z S U Y U 5 S U Yukarıda verilen maddelerden hangisi yağların bazik ortamda hidrolizlenmesi sonucu oluşan uzun zincirli karboksilli asitlerin sodyum veya potasyum tuzlarından oluşmuş temizlik malzemesidir? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 4 A B N ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE 7. E 8. B 9. D 10. E 11. C 12. C 13. D 173
ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE TEST 3 DETERJANLAR 1. C 3 (C 2 ) 11 SO 3 - Na + bileşiği ile ilgili; I. Kuyruk ve baş olmak üzere iki kısımdan oluşur. II. Sudaki çözeltisi asidik ortam oluşturur. III. Suda çözündüğünde iyi köpürür. A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III 4. - Aktif maddeler - Ağartıcılar - Dolgu maddeleri - Parfümler - Sertlik gidericiler Yukarıdakilerden kaç tanesi deterjanın içeriğinde bulunan temel bileşenlerdendir? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 C3 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 OSO 3 Na + 5. I. C 2 OOC C 17 35 C OOC C 17 35 C 2 OOC C 17 35 2. I. Deterjanlar, yağı temizleme özelliği gösterir. II. Deterjanlar apolar uçları ile kiri temizlerler. III. Deterjan, kir çözücü anlamına gelmektedir. IV. Deterjanlar, sert sularda bile köpürebilen bir yapıya sahiptir. Yukarıdaki ifadeler doğru (D) veya yanlış (Y) olarak I, II, III ve IV yolunu izleyerek sıralandığında aşağıdakilerden hangisi doğru olur? II. C 12 25 COOK III. C 12 25 OSO 3 Na IV. C 12 25 SO 3 Na Yukarıda kimyasal formülleri verilen maddelerden hangileri deterjandır? A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV A) D, D, D, D B) D, Y, D, Y C) Y, Y, D, Y D) D, D, Y, Y E) Y, Y, Y, D 3. 174 C3 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 C 2 OSO 3 Na + formülü yukarıda I. C 2 verilen OOC Cmadde 17 35 ile ilgili; I. Deterjandır. C OOC C 17 35 II. Suyun sertliğini giderir. III. Suyun yüzey C 2 gerilimini OOC Cdüşürür. 17 35 yargılarından II. C 12 hangileri 25 COOK doğrudur? III. C 12 25 OSO 3 Na I IV. C 12 25 SO 3 Na 1. C 2. A 3. E 4. D 5. C 6. B 6. Sabri, öğretmenin sorduğu deterjanlar ile ilgili özellikleri; I. Deterjanlar, Ca 2+ ve Mg 2+ iyonları ile suda çözünmeyen tuzlar oluştururlar. II. Deterjanlar sert sulardan etkilenmezler. III. Deterjanlar, petrol türevlerinden elde edilen, temizleme özelliği olan tuz, sıvı ve krem durumundaki kimyasal maddelerdir. IV. Sabunlar doğal yollardan elde edilirken, deterjanlar sentetiktir. V. Deterjanlar, yağ lekelerinin su ile beraber atılmasını sağlar. cümleleri ile sıralıyor Buna göre, Sabri nin yazdığı cümlelerden kaç tanesi doğrudur? A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1 Soru
7. I. Yüzey aktif maddelerdir. II. Sulu çözeltileri turnusol kağıdının rengini mavi yapar. III. Sert sularda temizleme özelliğine sahiptirler. Yukarıdakilerden hangileri sabun ve deterjanların ortak özelliklerindendir? D) II ve III E) I ve III 10. Sabun ve deterjanlar ile ilgili; I. Su ile bazik çözelti oluştururlar. II. Molekülleri baş ve kuyruk olmak üzere iki kısımdan oluşur. III. Sert sularda çözünmeyen tuz oluştururlar. özelliklerinden hangileri ortaktır? ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE 8. I. Sabun ve deterjanların temizleme yöntemleri aynıdır. (D) (Y) II. Deterjan doğal bir bileşiktir. (D) (Y) III. Deterjanlar sadece karbon ve hidrojen atomlarını içerir. (D) (Y) IV. C - 12 25 SO 3 Na + molekülünde bulunan şeklindeki halkalı yapı aromatiktir. (D) (Y) V. Deterjanlar, kirin suda çözünmesini sağlarlar. (D) (Y) Yukarıdaki her cümlenin sonunda doğru (D) ve yanlış (Y) sembolleri bulunmaktadır. Buna göre, bu cümleleri okuyan bir öğrenci kaç tanesini yanlış (Y) olarak işaretler? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 11. 2 O 2 O Kir 2 O 2 O 2 O Yüzeyde bulunan kire hücum etmiş sabun molekülleri yukarıda gösterilmiştir. Buna göre, I. Sabun moleküllerinin kuyruk kısmı kire tutunmuştur. II. Sabun moleküllerinin hidrofil kısmı su ile çevrilmiştir. III. Sabun moleküllerinin polar kısımları suda, apolar kısımları yağın içinde olacak şekilde birbirlerine yönelerek yağ taneciklerini hapseder. D) I ve III E) I, II ve III 12. C 17 35 COO - Na + 9. Temel bileşen İşlevi I. Yüzey aktif madde Yüzey gerilimini düşürme II. Sertlik giderici Sudaki Ca 2+ ve Mg 2+ iyonlarını tutma III. Köpük düzenleyiciler Köpüğün kalıcılığını sağlama Deterjanların temel bileşenlerinden hangilerinin işlevi doğru verilmiştir? Sodyum stearat olarak bilinen madde sabun aktif molekülü olarak kullanılır. C 12 25 SO 3 - Na + Sodyum dodesil benzen sülfonat olarak bilinen madde ise deterjan aktif molekülü olarak kullanılır. Buna göre, sabun ve deterjan ile ilgili; I. er ikisi de yüzey aktif maddelerdir. II. Deterjanlar yapılarında suda çözünmeyen benzen grubu bulundurur. III. er ikisinin de içerdikleri metalin cinsi aynıdır. 7. C 8. B 9. E 10. C 11. E 12. E 175
ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE TEST 4 ÇAMAŞIR SODASI 1. Çamaşır sodası ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Na 2 CO 3 formülü ile gösterilir. B) Kir çıkarma özelliğine sahiptir. C) Asidik özellik gösterir. D) Suda çözünür. E) Deterjanlara göre daha ucuzdur. 4. Çamaşır sodası içeren su ile ilgili; I. Bazik karakterlidir. II. Yağları çözer. III. Yağları sabuna dönüştürür. D) I ve III E) I, II ve III 5. I. Sabun II. Deterjan III. Çamaşır sodası 2. Sert sabun ve çamaşır sodası ile ilgili, I. Suda çözündüğünde Na + iyonu verirler. II. Sert suda çözünürler. III. Suda çözündüğünde CO 3 2- iyonu verirler. Yukarıdaki maddelerden hangileri yağı temizleme özelliği gösterir? A) Yalnız I B) I ve III C) II ve III D) I ve II E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II 3. I 6. Çamaşır sodası ile ilgili; I. Kimyasal adı sodyum karbonat (Na 2 CO 3 ) tır. II. Sert sularda kullanılabilir. III. Suda çözündüğünde asidik ortam oluşur. III Kimyasal formülü CaCO 3 'tür. II A) Yalnız II B) Yalnız III C) II ve III D) I ve II E) I ve III Suda çözünmez. Çamaşır sodası Temizlik malzemesidir. Yukarıdaki kavram haritasında bulunan kutucuklarda çamaşır sodası ile ilgili bilgiler verilmiştir. Buna göre, bu kutucuklarda yazılan bilgilerden hangileri yanlıştır? 7. Çamaşır sodası ile ilgili; I. Yüzey aktif maddedir. II. Yükseltgen özellik göstererek yağları çözer. III. Suda çözündüğünde NaO bazını oluşturur. A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II 176 1. C 2. A 3. D 4. E 5. E 6. D 7. B Soru
8. III Çamaşırları ağartmak için kullanılır. Sert suyu yumuşatır. I Çamaşır sodası II Su ile oluşturduğu çözeltinin p değeri 7'den küçüktür. Yukarıdaki kavram haritasında bulunan kutucuklarda çamaşır sodası ile ilgili bilgiler verilmektedir. Buna göre, kutucuklarda yazılan bilgilerden hangileri yanlıştır? A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III 9. I. Sert sulardaki Ca 2+ ve Mg 2+ iyonlarını CaCO 3 ve MgCO 3 olarak dibe çöktürerek yumuşak su oluşturur. (D) (Y) II. Polar ve apolar uçlar içerir. (D) (Y) III. Suda çözünebilen bir tuzdur. (D) (Y) IV. Çamaşırlardaki yağlar ile sabuna dönüşerek suda çözünür. (D) (Y) V. Kirlerin etrafını sararak su ile birlikte çamaşırı temizler. (D) (Y) Yukarıdaki her cümlenin sonunda doğru (D) ve yanlış (Y) sembolleri bulunmaktadır. Buna göre, çamaşır sodasına ait bu cümleleri okuyan bir öğrenci kaç tanesini doğru (D) olarak işaretler? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 11. Çamaşır sodası ve deterjanlar ile ilgili; I. Organik bileşiklerdir. II. Sert sularda etkindirler. III. Nötr karakterlidirler. yargılarından hangileri ortaktır? A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III 12. I. Çamaşır sodası, apolar kuyruk taşımayan temizlik malzemesidir. II. Çamaşır sodası kirlere doğrudan etki eder. III. Çamaşır sodası ile çamaşır suyu aynı görevi görür. IV. Çamaşır sodası, anorganik bir bileşiktir. Yukarıdaki cümlelerden doğru olanı (D) yanlış olanı (Y) ile değerlendirildiğinde aşağıdaki sıralamalardan hangisi elde edilir? A) D, Y, D, Y B) Y, D, Y, Y C) D, Y, Y, D D) D, D, D, Y E) Y, Y, D, Y 13. I. Deterjan (C 12 25 OSO 3 Na) II. Beyaz sabun (C 12 25 COONa) III. Çamaşır sodası (Na 2 CO 3 ) Yukarıda verilen maddeler ile ilgili; I. Yapılarında suyu seven ve sevmeyen grup içermeleri II. Atom sayıları III. Sulu çözeltilerinin elektrik akımını iletmesi özelliklerinden hangileri her üçü içinde ortaktır? ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 10. Çamaşır sodasının kir çıkartma özelliği ile ilgili; I. Na 2 CO 3 + 2 O S NaO + NaCO 3 tepkimesine göre bazik ortam oluşur. II. Yağlar, NaO ile hidrolizlenerek sabun oluşur ve çözünerek kiri temizler. III. Na 2 CO 3, deterjan ile aynı özelliği göstererek kiri temizler. yargılarından hangileri yanlıştır? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II 14. I. C 17 35 COOK II. C 17 35 COONa III. Na 2 CO 3 Yukarıdaki bileşiklerden hangilerinin su ile hidrolizinden bazik ortam oluşur? 8. D 9. C 10. B 11. A 12. C 13. C 14. E 177
ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE TEST 5 1. ijyen amacıyla kullanılan çamaşır suyu ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? A) Geniş antimikrobiyal etkiye sahiptir. B) Etkin maddesi sodyum hipoklorittir. C) Amonyak içeren temizleyicilerle birlikte kullanılmamalıdır. D) Tuz ruhu ile karıştırılarak kullanılması uygundur. E) Göz ve ciltle temasından kaçınılması gerekir. İJYEN AMACIYLA KULLANILAN TEMİZLİK MADDELERİ 4. Çamaşır suyu olarak bilinen NaCIO bileşiğinin özellikleri ile ilgili; I. Beyazlatıcı ve mikrop öldürücüdür. II. Çözeltinin p değerinin değişmesi bozunmasını hızlandırıcı etkenlerden olabilir. III. Temizlemesi fiziksel değişim ile gerçekleşir. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III 2. Çamaşır sularının amonyak içeren temizleyicilerle karışımı, zehirli klor gazının oluşmasına sebep olur. Açığa çıkan klor gazı; I. Organik maddelerle birleşerek kanser riskini azaltır. II. Solunum yollarını tahriş eder. III. Cildi yakıcı etkide bulunur. yukarıda verilen durumlardan hangilerine sebep olabilir? D) II ve III E) I ve III 5. NaClO bileşiği ile ilgili, I. ijyen maddesidir. II. Sulu çözeltisi bazik özellik gösterir. III. Soda olarak bilinir. yargılarından hangileri yanlıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III 3. I Kapalı yerlerde uzun süre solunmamalıdır. III II 178 Çamaşırları ağartma işlevinde kullanılır. Çamaşır suyu Çıplak elle kullanılmaması gerekir. Yukarıdaki kavram haritasında bulunan kutucuklarda çamaşır suyu ile ilgili bilgiler verilmiştir. Buna göre, bu bilgilerden hangileri doğrudur? A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III 1. D 2. D 3. E 4. C 5. C 6. B 6. Cansu; öğretmenin sorduğu çamaşır suyu ile ilgili özellikleri; I. Renk giderici özellik gösterir. II. Sabun yapımında kullanılan ham maddelerden birisidir. III. Çamaşırdaki kirleri çözme özelliğine sahiptir. IV. Isı ve ışık etkisi ile bozulur. V. Asitler ile birlikte kullanılması tehlikelidir. cümleleri ile sıralıyor. Buna göre, Cansu nun yazdığı cümlelerden kaç tanesi yanlıştır? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 Soru
7. I. Klorlu ve amonyaklı temizleyicilerin karıştırılmaması II. Çamaşır suyunun kullanıldığı ortamda uzun süre durulmaması III. Bulaşıkların iyi durulanması Yukarıdakilerden hangileri hijyen maddelerinin doğru kullanımları için uygulanmalıdır? 11. Kimyasal formülü aşağıda verilen maddelerden hangisi temizlik malzemesi değildir? A) C 2 COO C 17 35 C COO C 17 35 C 2 COO C 17 35 B) C 17 35 COONa C) C 12 25 OSO 3 K D) Na 2 CO 3 E) NaCIO ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE 8. I. Lavabo açıcılar II. Kireç çözücüler III. Tuvalet temizleyiciler Yukarıda verilenlerden hangileri evlerimizde kullandığımız temizlik malzemeleri içerisindedir? 9. 2NaO + CI 2 S X + NaCI + 2 O Yukarıdaki tepkimede X ile gösterilen madde ile ilgili; I. Yağ sökücü olarak kullanılır. II. Organik maddedir. III. Yaygın temizlik malzemelerinden biridir. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III 12. X: C 17 35 COO - Na + 13. Y: C 12 25 OSO 3 K Z: NaCIO Yukarıdaki X, Y ve Z maddeleri ile ilgili; I. X sabun, Y deterjandır. II. Z, sodyum hipoklorit olup ağartma ve dezenfektan olarak kullanılır. III. Üçü de aynı tür atomları içerir. Formülü NaClO 3 'tür. I III II 10. Çamaşır suyu ile ilgili; I. Yapısında apolar uç bulundurur. II. Asit çözeltileri ile kullanılması temizleme etkisini artırır. III. Yapısında uzun bir hidrokarbon zinciri ve iyonik bir uç bulundurur. yargılarından hangileri yanlıştır? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III Ev işlerinde mikrop öldürücü olarak kullanılır. Çamaşır suyu Klorlu ve oksijenli olarak iki türdür. Yukarıdaki kavram haritasında bulunan kutucuklarda çamaşır suyu ile ilgili bilgiler verilmiştir. Buna göre, bu kutucuklarda yazılan bilgilerden hangileri doğrudur? A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III 7. E 8. E 9. B 10. E 11. A 12. B 13. D 179
POLİMERLER, KOZMETİKLER, İLAÇLAR, KIRTASİYE MALZEMELERİ ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE 1. İki monomerin birleşmesi ile oluşan molekül I, üç monomerden oluşan molekül II, çok sayıda monomerin birleşmesiyle oluşan molekül III dir. Yukarıdaki boşluklara gelmesi gereken kelimeler nedir? F 2. n C = C F F F F C C F F Yukarıdaki tepkime ile ilgili olarak; F n 5. n C = C C C Cl Cl n Yukarıdaki tepkime ile ilgili; I. bileşiği mer dir. II. Monomer bir hidrokarbondur. III. n sayısı iki ise bir dimer oluşur. yargılarından kaç tanesi doğrudur? I. Oluşan polimer teflondur. II. Oluşan ürün polimerleşebilir. III. Monomer doymamış bir bileşiktir. yargılarından kaç tanesi doğrudur? 6. İlaç formu Özellik 3. I. Temizleyiciler II. Nemlendiriciler III. Boyalar IV. Çözücüler V. Anti-mikrobiyal maddeler Yukarıda verilenlerden kaç tanesi kozmetik malzemelerin başlıca bileşenlerindendir? I. Draje Tadı acı olan tabletlerin alınmasını kolaylaştırma II. Şurup Yüksek miktarda şeker içerme III. Merhem Vücuda dışarıdan uygulanma Yukarıdaki ilaç formlarından kaç tanesinin karşısında verilen özelliği doğrudur? 4. I. Kauçuk II. Etilen III. Metan IV. PVC V. Teflon Yukarıda verilen maddelerden kaç tanesi polimer değildir? 7. Okul kırtasiye malzemeleri ile ilgili; I. Uzun süre kullanımı II. Malzemelerin ana ham maddeleri III. Malzemelerde kullanılan katkı maddeleri yukarıdakilerden kaç tanesi insan sağlığı açısından olumsuz etkiler yapabilir? 180 1. I. dimer, II. trimer, III. polimer 2. 2 3. 4 4. 2 5. 1 6. 3 7. 3 Soru
1. İkili bağ içeren moleküllerde ikili bağların açılarak, moleküllerin belirli bir düzende uç uca eklenmesine... denir. 2. Kovalent bağlarla birbirine bağlanarak büyük moleküller oluşturabilen küçük moleküllere... denir. 3. İki tane monomerin birleşmesi ile oluşan moleküle... denir. 4. Cildin üst katmanlarına uygulandığında, cildi temizleyen, koruyan veya besleyen maddelere... ürünler denir. ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE 5. Kozmetik malzemelerin bileşenlerinden olan... maddeler antimikrobiyal olmalıdır. 6. avanın nemini tutan, hücrelerin su kaybetme hızını düzenleyen kozmetik bileşenlerine... denir. 7.... tadı acı olan tabletlerin alınmasını kolaylaştırır. 8. Viniklorürün polimerleşmesi sonucu oluşan ürünün kısaltması... dir. 9. Toz halindeki ilaçların sıkıştırılmalı haline... denir. 10. ızlı ve etkili ilaç veriliş formu... dir. 11. Politetrafloretilen maddesinin bilinen adı... dur. 12. Eskimiş kağıtlar sağlığa... bozunma ürünleri oluşturur. 13. Bir monomer ile bir dimerin birbirine bağlanmasıyla oluşan moleküle... denir. 14. Yapıştırıcılar satın alınırken içinde özellikle... katkı maddeleri olmayanlar tercih edilmelidir. 15. Kağıdın ana hammaddesi... ve lignin denilen maddelerdir. 16. Doğal ve sentetik kauçuk... maddeye örnektir. 1. polimerleşme 2. monomer 3. dimer 4. kozmetik 5. koruyucu 6. nemlendiriciler 7. Draje 8. PVC 9. tablet 10. iğne 11. teflon 12. zararlı 13. trimer 14. uçucu 15. selüloz 16. polimer 181
ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE 1. İlaçlar yalnızca tedavi amaçlı kullanılır. 2. Bir monomeri meydana getiren en basit moleküle polimer denir. 3. Bir ilaç farklı insanlarda aynı etkiyi yapmaz. 4. Bir kozmetik maddenin bileşenlerinden olan alkoller daha çok çözücü amaçlı kullanılır. 5. Bir kozmetik üründeki mikroorganizmaların faaliyetlerini engelleyen maddelere genel olarak anti-mikrobiyal maddeler denir. 6. Merhem, vücuda dışardan uygulanan ilaç formudur. 7. Monomerler bir araya gelerek büyük molekülleri oluştururlar. 8. Polimerler, oluştukları başlangıç maddesinin özelliklerini gösterirler. 9. Kırtasiye malzemelerine kalem, silgi, mürekkep, tebeşir vb. örnek verilebilir. 10. Kağıt üretiminde selüloz kullanılır. 11. Metal aksamlı kırtasiye malzemelerinde ağır metaller bulunur. 12. Bir ilaç formu olan şurup, çok düşük oranda şeker içerir. 13. Öğrencilerin kullandığı bol renkli kırtasiye malzemeleri daha sağlıklıdır. 14. Kağıtla sürekli temas halinde bulunan bir öğrenci deri yoluyla sağlık için zararlı maddeler alabilirler. 15. Polimer maddeler kimyasal tepkimelere yatkın olmayan maddelerdir. 16. Yapıştırıcılardan güzel kokulu olanlar daha sağlıklıdır. 182 Soru 1. Y 2. Y 3. Y 4. D 5. D 6. D 7. D 8. Y 9. D 10. D 11. D 12. Y 13. Y 14. D 15. D 16. Y
1. TEST 1 POLİMERLER I Teflon Fruktoz 12 4 PET 10 6 PVC Dart oyunu tahtasında sadece polimerlere atış yaptığında puan kazanacak olan bir öğrenci en fazla kaç puan alabilir? A) 32 B) 28 C) 26 D) 24 E) 22 8 Yapay kauçuk 5. I. İki tane monomerin birleşmesinden dimer oluşur. II. Alkenler ve alkinler polimerleşme tepkimesi verebilirler. III. Polimerleşme tepkimesi fiziksel değişimdir. Yukarıda verilen yargılardan hangileri yanlıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE 2. I. Etan II. Etin III. Eten Yukarıda verilen maddelerden hangileri polimerleşir? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II 3. I. Polietilen II. Asetilen III. Metan Yukarıda verilen maddelerden hangileri polimerdir? I D) I ve II E) II ve III 6. n F F C = C F F Tetrafloretilen F C F C F F n Politetrafloretilen TEFLON Yukarıdaki tepkimeye göre tetrafloretilenden politetrafloretilen elde edilmektedir. Buna göre, I. Monomer bir hidrokarbondur. II. Teflon bir polimerleşme ürünüdür. III. Monomerin kapalı formülü C 2 F 4 tür. A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve III D) II ve III E) I ve II 4. I. Tüm hidrokarbonlar polimerleşme tepkimesi verir. II. Çok sayıda monomerin bir araya gelmesi ile polimer oluşur. III. Polistiren bileşiğinin monomeri stirendir. IV. Polivinilklorür, teflon, PAN gibi maddelerin genel adı monomerdir. Yukarıdaki ifadeler doğru (D) ve yanlış (Y) olarak I, II, III ve IV yolunu izleyerek sıralandığında aşağıdakilerden hangisi doğru olur? A) D, Y, D, Y B) Y, D, Y, D C) D, D, Y, Y D) Y, D, D, Y E) Y, Y, Y, D 7. Aşağıda verilen maddelerden hangisi polimerleşme tepkimesi verebilir? A) O C 2 C 2 O B) 2 N (C 2 ) 6 N 2 C) C 2 = CCI D) C 3 C 2 O E) C 2 F C 2 F 1. B 2. E 3. A 4. D 5. C 6. D 7. C 183
ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE 8. n C = C Etilen C C n Polietilen tepkimesi ile ilgili; I. Polimer ikili bağ içerir. II. Polietilen, etilenin polimeridir. III. Polietilen, tel ve kabloların kaplanmasında kullanılır. yargılarından hangileri yanlıştır? 11. Polimerlerin adlandırılmasında kısaltma adları da kullanılır. 12. Buna göre, I. Polietilen PE II. Politetrafloretilen PF III. Polivinilklorür PVC yukarıda verilen kısaltılmış polimer adlandırmalarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve III C) I ve II ( CF 2 CF 2 ) n C C C C CN CN a b C 2 = C c Yukarıda verilen maddelere ait bazı bilgiler aşağıda verilmiştir. 9. I. Teflon tava II. Cam şişe III. Araba lastiği Yukarıda verilen maddelerden hangileri polimerleşme ürünüdür? A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II Buna göre; I. Çok sayıda monomerin kovalent bağlarla bağlanmasıyla oluşan çok büyük molekül (b) II. İki tane monomerin birleşmesiyle oluşan madde (c) III. Polimer bir maddeyi oluşturan en küçük birim (a) verilen tanım ve molekül eşleştirmelerinden hangileri yanlıştır? 13. I. C = C + 2 C C II. n C 2 = C C 2 C C 3 C 3 n 10. nm [ M ] n 184 Yukarıda verilen polimerleşme tepkimesine göre; I. Monomer M dir. II. Mer [ M ] dir. III. n 1 dir. yargılarından hangileri yanlıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 8. A 9. D 10. C 11. B 12. E 13. C III. n[c 2 = C 2 ] C C C C Yukarıdaki tepkimelerden hangileri polimerleşme tepkimesidir? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I ve III E) I, II ve III Soru n
TEST 2 POLİMERLER II 1. C 2 C 2 ( C 2 C 2 ) n * a * tepkimesi ile ilgili; I. a maddesi monomerdir. II. b maddesi polimerdir. III. a ve b nin kimyasal özellikleri aynıdır. b 4. 1 2 C C 3 4 Açık formülü yukarıda verilen monoklor eten monomerinin polimerleşmesiyle PVC polimeri elde edilmek isteniyor. Buna göre şekilde belirtilen bağlardan hangisi koparak monomerler polimeri meydana getirmeye başlar? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 Cl 5 ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE 2. A B C Monomer Dimer Trimer Yukarıda verilen A, B ve C maddeleri ile ilgili; I. Çoklu bağ sayısı en fazla olan A dır. II. A ile B nin birleşmesinden C oluşur. III. Atom sayısı en fazla olan B dir. 5. n F C F F C F monomer... polimer Yukarıdaki tepkimede oluşan polimer için aşağıdakilerden hangisi yazılmalıdır? A) B) C) F C F F F F C C C F F C n C D) E) F F F F C C C C F F F F 3. Teflon polimeri ile ilgili; I. Yapısında tek cins monomer vardır. II. Karbon ve flor atomlarını içerir. III. Monomerinin bir tane molekülünde 4 tane hidrojen atomu bulunur. A) Yalnız I B) II ve III C) I ve III D) I ve II E) I, II ve III 6. Aşağıdaki maddelerden hangisi polimerleşme tepkimesi yapamaz? A) C 2 4 B) C 2 6 C) C 2 3 Cl D) C 2 2 E) C 2 F 4 1. C 2. B 3. D 4. C 5. D 6. B 185
ÜNİTE 4 KİMYA ER YERDE 7. 7 OTER Geri dönüşüm sembolü yukarıda verilen polimer aşağıdakilerden hangisidir? A) Polipropilen B) Akrilikler C) Polistiren D) Yüksek yoğunluklu polietilen E) Polivinilklorür 10. C C C 3 Yukarıda verilen monomerin trimerleşmesi sonucu oluşacak ürünün yapısı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) C C 3 C F n C 3 B) C C C C 3 C F F F C 3 C 3 C C 3 C) C C C C C F F F C 3 C 3 C 3 8. Polimerlerin toplandıktan sonra preslenmesinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir? D) C C C F F F A) Polimerlerin hacim/ağırlık oranlarının yüksek olması B) Polimerlerin hacimlerinin yüksek olması C) Sertlik derecelerine göre sınıflandırma sağlama D) Daha ekonomik olma C 3 E) C C C F F C 3 C C F C 3 C E) Zararlı kimyasalların oranının azaltılması 11. Uluslararası sembolü 9. I. Uygun depolama II. Yakma III. Geri kazanım Yukarıdakilerden hangileri polimer atık problemini çözmekte kullanılan yöntemlerdendir? 3 şeklinde olan polimer ile ilgili aşağıda verilen yargılardan hangisi doğrudur? A) PVC kısa adı bilinir. B) PTFE kısa adı ile bilinir. C) PET kısa adı ile bilinir. D) PS kısa adı ile bilinir. E) PAN kısa adı ile bilinir. 186 7. B 8. A 9. E 10. C 11. A Soru