II. International Conferencee on Communication, Media, Technology and Design QR KODLARIN EĞİTİM TEKNOLOJİLERİNDE KULLANIMI Doç. Dr. Celalettin AKTAŞ *, Araş. Gör. Berk ÇAYCI İstanbul Ticaret Üniversitesi İletişim Fakültesi Medya ve İletişim Sistemleri Bölümü İstanbul ÖZET Yeni enformasyon ve iletişim teknolojilerindee yaşanan gelişmeler toplumsal hayatın her alanını etkilediği gibi eğitim alanında da bir takım teknolojik gelişmelerin yaşanmasına sağladı. Özelliklee İnternet kullanımının toplumun geneline yayılması, İnternet'e erişim imkânı sağlayan cihazların taşınabilir hale gelmesi ve belki de en önemlisi İnternett erişiminin bakır teller vasıtası ile değil de kablosuz olarak ve/veya 3G üzerinden gerçekleşmesi konvansiyonel eğitim teknolojilerinin bir dönüşüm sürecine girmesine neden oldu. Bu dönüşüm öğretmen, öğrenci, eğitim materyalleri ve eğitimin gerçekleştiği fiziksel mekânları derinden etkiledi. Ders materyallerinin sayısallaşması, istenilen enformasyona erişimin hızlanması ve ders içeriklerinin sayısal teknolojiler ile zenginleştirilmesi, öğrenme süreçlerini daha eğlenceli, etkili ve etkileşimli bir hale getirdi. Gelinen bu noktada QR kod teknolojisinin eğitim teknolojilerinin geliştirilmesinde kullanımı, geleneksel eğitim araçları ile yeni nesil eğitim araçları arasında bir köprü kurulmasını sağlayacaktır. QR kodlar sahip oldukları teknolojik özellikler vasıtasıyla, geleneksel eğitim teknolojilerini hibrid bir yapıya sahip modern eğitim teknolojilerinee dönüştürecektir. Bu çalışmanın amacı QR kod teknolojisinin eğitim teknolojilerinin geliştirilmesinde oynayabileceği rolü öğretmen, öğrenci ve eğitim materyalleri açısından değerlendirmek ve alternatif eğitim modellerinin üretilebilmesine katkı sunmaktır. Anahtar Kelimeler: QR Kod, mobil eğitim, eğitim teknolojileri, yeni enformasyon ve iletişim teknolojileri USAGE of QR CODES in EDUCATIONAL TECHNOLOGIES ABSTRACT Progress in new information and communicationn technologies affects all aspects of life and provides several technological improvements in the field of education. Specifically, society-wide Internet use, portable Internet access devices, and, most importantly, wireless and/or 3g Internet capability replacing copper wire connections allow conventional education technologies to enter into a process of transformation. This evolution affects teachers, students, educational materials and schools profoundly. The digitization of course materials, the rapid availability of requested information, and enrichment courses utilizing digitized technologies makes the learning process more entertaining, effective, and interactive. Under these circumstances, QR (Quick Response) Code Technology usage builds a bridge between traditional educational tools and the new generation s educational implements. QR codes develop technological skills to transform traditional education technologies into modern education applications, which have a hybrid structure The aim of this study is to assess the role of QR Code Technology in improving educational technologies with respect to teachers, students, and educational tools and to help shape future alternative education models. KeyWords: QR Code, m-learning, education technologies, new information and communication technologies Giriş Enformasyon ve iletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler toplumsal hayatın her alanını etkilediği gibi eğitim alanında da dönüşümlerin yaşanmasına neden olmaktadır. Özellikle, mobil cihazların (akıllı telefon, tablet, dizüstü bilgisayar, e-kitap okuyucu, ipods, ipad) gündelik hayatın vazgeçilmez bir parçası haline gelmesi ve kablosuz İnternet teknolojisinin mobil cihazlarda kullanılmasının mümkün olmasıyla birlikte enformasyonun saklanması, paylaşılması ve dağıtımı 'zamana ve mekâna' bağlı kalmaksızın anlık olarak gerçekleşebilmektedir (Traxler, 2005). Yaşanan tüm bu gelişmeler, iletişim teknolojilerinin eğitim materyallerinde kullanımını olanaklı hale getirmiştir. Bu süreç içerisinde Web sayfalarının mobil tarayıcılara göre optimizasyonun yapılması, eğitim alanında yeni metotların geliştirilmesinin önünü açmıştır. Eğitim teknolojilerinin İnternet teknolojileri ve bu teknolojileri kullanabilecek cihazlar çerçevesinde geliştirilmesi, eğitmenleri ve öğrencileri etkilemiş ve eğitim materyallerinde gözle görülebilir değişimlerin meydana gelmesini sağlamıştır. Günümüzde 'mobil eğitimin (mve eğitim learning)' eğitim ve öğretim hayatına dâhil olması, öğrencilerin öğrenme yöntemlerinin, eğitmenlerin öğretim metotlarının mekânlarının fiziksel koşullarınınn dönüşüm sürecine girmesine neden olmuştur (Moura & Carvalho, 2009). QR kodların (Quick Response Code- Hızlı Yanıt Veren Kod) konvansiyonel eğitim materyallerinde kullanılması, geleneksel eğitim materyalleri ile yeni enformasyon ve iletişim teknolojilerinin bütünleşmesini sağlamıştır. Böylece enformasyonaa erişimin önündeki birçok engel ortadan kalkmıştır. Eğitimde QR kodların kullanılması ile beraber öğrencilerin enformasyona hızlı ve doğrudan ulaşabilmesi mümkün olabilmiştir (Law & So, 2010). QR kodlar vasıtas ile öğrenciler ile enformasyon arasında bir köprü oluşturulmuştur. Dolayısıyla öğrenciler enformasyon bombardımanı altında kalmadan erişmek istedikleri içeriğe doğrudan süratle erişebilme (Aktaş, 2012) fırsatına sahip olmuşlardır. QR kodların eğitim süreçlerinde tercih edilmesinin diğer önemli bir nedeni ise QR kodun kullanım kolaylıklarından kaynaklanmaktadır. Teknolojik olarak QR kodların öğrenciler veya eğitmenler tarafından oluşturulmasından deşifre edilmesine kadar olan süreçler kolaylıkla aşılabilmektedir (Law & So, 2010). QR kodlar tabletler ve akıllı telefonlar vasıtasıyla hızlı bir şekilde deşifre edilebilmekte ve kağıt, kitap gibi basılı eğitim materyalleri üzerinden paylaşılabilmektedir. Ayrıca QR kodlar vasıtasıyla çevrimiçi sayfalara, kişisel e-posta adreslerine yönlendirilen öğrenci veya eğitmenler ödev ve ders notlarını birbirleri ile paylaşabilmektedir. Böyleliklee eğitim sürecinde, öğrenci ve eğitimci arasında çok yönlü bir enformasyon alışverişi QR kodlar aracılığıyla gerçekleşmektedir. Mobil eğitimin ön plana çıktığı günümüzde, özellikle tabletler ve akıllı telefonlar eğitim süreçlerinin önemli aktörleri haline gelmişlerdir. Bu noktada hızlı yanıt veren kodların mobil cihazlar vasıtasıyla mobil Web sayfalarında bulunan enformasyona anlık olarak erişim sağlaması, eğitmenler ve öğrenciler bakımından bu kodların kullanımını cazip hale getirmektedir. Aynı zamanda uzun ve karmaşık Web adreslerinin (URLs) QR kodlara şifrelenebilmesi, hem eğitmenler açısından hem de öğrenciler açısından enformasyonun iletilmesinde en hızlı yoldur (Sekyere, 2012). Mobil cihazların eğitim teknolojilerindee kullanılmasıylaa birlikte 'zaman ve mekân özgürlüğü' ve 'zenginleştirilmiş içerik' kavramları ön plana çıkmıştır (So, 2008). QR kodların eğitim teknolojilerinde kullanımı mekân sınırlılıklarını, hem öğrenci hem de eğitmen açısından önemsiz bir hale getirmiştir. Geleneksel eğitim süreçlerinde eğitim sadece sınıf ortamında gerçekleştirilirken, günümüzde QR kodların eğitim teknolojilerinde kullanılmaya başlanması ile sınıf dışında gerçekleşen eğitim faaliyetleri, öğrenci ve eğitmenler açısından cazip bir hale gelmiştir. Eğitim teknolojilerindee hızlı yanıt veren kodların kullanılmasının temel amacı, eğitmen ile öğrenci ve/veya öğrenci ile öğrenci arasında iletişime aracılık edecek bir köprü oluşturarak farklı biçimlerde çevrimiçi ortamda bulunan enformasyonun (ses, video, görüntü, metin) paylaşılmasını sağlamaktır. QR kodlar eğitmenleri ve öğrencileri belirli bir mekâna bağlı kalmaktan kurtarırken, mobil İnternet * caktas@ticaret.edu.tr bcayci@ticaretedutr
sayesinde çevrimiçi ortamda bulunan enformasyona istedikleri zaman aralığında ve istedikleri mekânda erişebilmelerinin önünü açmış ve aynı zamanda enformasyonun paylaşılmasını da mümkün kılmıştır. Bununla beraber QR kodlar, arama motorlarını pas geçerek öğrencilerin enformasyon bombardımanı altında kalmasının önüne geçmiştir. Böylelikle öğrencilerin, erişmek istedikleri enformasyonu arama motorları vasıtasıyla aramasına gerek kalmamıştır. Dolayısıyla enformasyona erişim güçlüğünden kaynaklanabilecek zaman kaybının da önüne geçilebilmiş olmaktadır. QR kodlar, bastırılabilir her türlü iletişim aracına ve Web sitelerine yerleştirilebilir. Tarayıcılar tarafından hızlı bir şekilde deşifre edilebilmekte ve yüksek miktarda veriyi taşıyabilmektedir (Aktaş, 2012). Eğitim de QR kodların sağlamış olduğu bu olanaklar kullanılarak geleneksel eğitim materyalleri üzerinden çevrimiçi ortamda bulunan içeriğe, mobil cihazlar vasıtasıyla artık ulaşmak mümkün bir hale gelmiştir. Bu sayede öğrenciler gündelik yaşantılarının akışı içerisinde bile eğitim süreçlerine dâhil olabilmektedir. Mobil eğitimde taşınabilir cihazların kullanılması öğrencilerin farklı öğrenme yöntemlerini deneyebilmelerinin önünü açmıştır. Yazılı kaynaklarda işlenen konuların içeriğini zenginleştirmek, anlatımı desteklemek ve metnin okunmasını cazip hale getirmek için QR kodlar vasıtasıyla mobil Web sayfalarında bulunan görüntü, video, ses gibi içeriklere bağlantılar verilerek öğrenme süreçleri hem daha eğlenceli hale getirilmekte hem zenginleştirilmektedir. Öğrenciler metnin yanında var olan QR kodları mobil cihazları ile taradıklarında doğrudan ilgili içeriğe yönlendirilmektedir. Bu süreçte öğrenciler eğitim teknolojilerinde kullandıkları QR kodlar vasıtasıyla mobil Web sayfalarında bulunan konuyla ilgili ek enformasyona, çok kısa süre içerisinde erişebilmektedir. Ayrıca öğrenciler sahip oldukları enformasyonu yine aynı yöntemler ile paylaşabilmektedir. Türkiye açısından süreç ele alındığında Türk Devleti'nin başlatmış olduğu 'Fatih Projesi' eğitim ve öğretimin niteliğini arttırmak ve fırsat eşitliğini sağlamak amacıyla Türkiye genelinde ilk, orta ve liselerdeki tüm dersliklerde etkileşimli tahta ve İnternet altyapısı sağlanmasını ve eğitmen ve öğrencilere tablet bilgisayarların ücretsiz dağıtılmasını amaçlamaktadır. Meclis Araştırma Komisyonuna Raporu'na (2013) göre, bilişim teknolojileri araçlarının öğrenme öğretme sürecindeki etkinliği giderek artmakta ve ülkeler eğitim süreçlerine tablet, etkileşimli tahta gibi yeni eğitim teknolojilerini adapte etmektedir. Bu nokta İnternet bir iletişim aracı olarak kritik öneme sahiptir. Eğitim ve öğretimde kullanılan teknolojik cihazların hepsi (bilgisayarlar, laptoplar, etkileşimli tahtalar, tabletler, akıllı telefonlar, projeksiyonlar) birbirleriyle iletişim kurabilen cihazlardır. Buradan çıkarılacak sonuç eğitim ve öğretimdeki bilginin üretilmesinden aktarılmasına kadar tüm süreçlerin, bilgisayarlar, tabletler ve akıllı tahtalar üzerinden gerçekleşeceğini göstermektedir. Bu bağlamda yeni enformasyon ve iletişim teknolojileri çerçevesinde yeni eğitim metotları geliştirilmesine rağmen, günümüzde QR kodların eğitim teknolojilerinde kullanımı teknolojik ve pedagojik olarak yeterince olgunlaşamamıştır (Traxler, 2005). QR kodların uygulama alanları ve bilinirliği Japonya, Kore ve Amerika Birleşik Devletleri'nde hızla artmasına rağmen, Türkiye ve Avrupa da bilinirliği ve uygulanması az olmakla birlikte ticari amaçların dışına çıkamamıştır (Aktaş, 2012). Teknolojinin sürekli gelişmesi ve insanların gelişen bu teknolojilere uyum sağlamaya çalışmaları nedeniyle günümüzde, birçok işlem tabletler ve akıllı telefonlar aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Şöyle ki, uygulamaların (applications) iş dünyasında ve sosyal hayatta etkin bir şekilde kullanılması, mobil cihazlara sahip olmayı gerektiriyorsa; eğitimde iletişim teknolojilerinin kullanılması da, QR kod gibi teknolojilerin kullanılmasını kaçınılmaz hale getirmektedir. Meclis Komisyon Raporun da belirtilen şu ifadeler dikkatle incelendiğinde eğitim teknolojilerinde QR kodların kullanımının önemi belirginleşmektedir (Meclis Komisyonu Raporu, 2013: 555). "Fatih Projesiyle birlikte dersliklerde kullanılacak etkileşimli tahta ve tabletler görsel, işitsel ve dokunmatik olması nedeniyle öğrencilerin birkaç duyusuna birden hitap etmektedir. Fatih Proje'sinin; gerek bilişim teknolojisi araçları gerekse zengin öğrenme içerikleriyle, öğrencileri pasif öğrenme ortamlarından kurtararak, kendi kendilerine öğrenebilecekleri aktif öğrenme ortamları oluşturacağı ve öğrenmeyi, öğrenme yeteneğini geliştireceği düşünülmektedir." Meclis Komisyonu Raporu'ndan elde edilen veriler Türkiye de, eğitim alanında radikal dönüşümlerin gelecek yıllarda yaşanacağını göstermektedir. Bu süreçte geleneksel eğitim materyalleri yerini yeni eğitim teknolojilerine bırakacaktır. Kara tahtaların yerini etkileşimli tahtalar, kitapların yerini yavaş yavaş devletin ücretsiz dağıtacağı tabletler alacaktır. QR kodlar bu süreçte geleneksel eğitim materyallerinin, eğitim teknolojileri ile entegrasyonun da bir köprü görevi görecektir. QR kodlar aracılığıyla gerçekleştirilen mobil eğitim özellikle tabletler ve akıllı telefonlar üzerinden gerçekleşmektedir. Bu tanım QR kodlar vasıtasıyla mobil eğitimin hangi araçlar üzerinden gerçekleşeceği konusunda yol göstericidir. Akıllı telefonlar, tabletler ve dizüstü bilgisayarlar QR kodların mobil eğitimde kullanımını sağlayan mobil cihazlardır. Öte taraftan masaüstü bilgisayarların mobil eğitimin dışında kaldığı düşünülmektedir. Masaüstü bilgisayarlar QR kodların oluşturulmasından okunmasına kadar tüm işlemleri yerine getirebilme kapasitesine sahip olmasına rağmen, mobil eğitim sürecindeki mekân kavramını sınırlandırması nedeni ile elektronik öğrenim aracı olarak tanımlanmamaktadır. Tüm bu tartışmalar çerçevesinde QR kodların neden eğitim teknolojilerinde kullanılması gerektiği üzerinde durmak, eğitim teknolojilerinin çağın gereklerine uyumlu bir hale getirmek açısından önemlidir. Bu çalışmanın amacı QR kod teknolojisinin eğitim teknolojilerinin geliştirilmesinde oynayabileceği rolü öğretmen, öğrenci ve eğitim materyalleri açısından değerlendirmek ve alternatif eğitim modellerinin üretilebilmesine katkı sunmaktır. QR Kodun Eğitim Materyallerine Yakınsaması İnsanlar öğrenme biçimlerini, İnternet in iletişim alanında ve iş dünyasında ki rolünü arttırmasıyla birlikte değiştirmeye başlamıştır. Bu noktada, meydana gelen en önemli ilerleme enformasyon ve iletişim teknolojilerinin, genç jenerasyonun öğrenmeye olan ilgisini/merakını arttırması olmuştur. Enformasyon Toplumunda, mobil öğrenme, istediğini, istediği zaman ve mekânda öğrenme birbiriyle ilişkili kavramlar olarak dikkat çekmektedir. Bu bakış açısına göre mobil öğrenme, modern toplumların ihtiyaç duyduğu bir eğitim metodudur. Bu nedenle, mobil eğitimden bahsederken öncelikli olarak öğrenme sürecinden doğrudan etkilenecek olan öğrencileri düşünülmesi gerekmektedir. Öğrencilerin, mobil eğitim sürecinde, eğitim alanlarının (dersliklerin) fiziksel sınırlarından kurtulması ve bu süreç içerisinde gerçekleşen mobil öğrenme faaliyetlerine doğrudan katılabilmeleri önemlidir (Moura & Carvalho, 2009). Böylelikle eğitim materyallerinin mobil öğrenme sürecinde yeterliliği, öğrencinin bu materyalleri kullanabilmesi, eğitimin etkili olarak gerçekleşmesi açısından önem arz etmektedir. Ancak Türkiye de ve teknolojik anlamda farklı gelişmişlik seviyelerine sahip ülkelerde, taşınabilir elektronik cihazların sınıflarda kullanılmasına izin verilmemektedir. Bu durum bir anlamda ülkelerin, eğitimde teknolojik materyalleri kullanmaya ne kadar hazır olduklarını anlaşılması açısından önemlidir. Bu noktada hızlı yanıt veren QR kodların eğitim materyallerine entegrasyonu, mobil cihazların eğitimde kullanım alanını genişletmektedir. Ayrıca öğrenciler açısından konuyu ele aldığında öğrenme sürecinin daha etkin bir şekilde gerçekleşmesini sağlamaktadır. Unutmamak gerekir ki QR kodlar enformasyonun daha hızlı taşınmasını, her türlü biçimdeki enformasyonun eklenebilmesini, geleneksel eğitim materyalleri üzerinde yer alabilmesini, teknolojik cihazlar sayesinde üretilebilmesini ve aynı zamanda hızlı okunabilmesini sağlamaktadır (Susono & Shimomura, 2011). Bu özellikleri göz önüne aldığında QR kodlar eğitim teknolojileri gibi bilgi üretebilen bir yapıda değillerdir. Sadece teknolojik gelişmelerin insan hayatına sunduğu hız olgusunu destekler niteliktedir. Hızlı yanıt veren kodların eğitim materyallerine entegrasyonu ile ilgili örnekler ele alınmadan önce, geleneksel eğitim materyallerinin neler olduğunun ve gelişen teknoloji ile birlikte hangi elektronik cihazların eğitim süreçlerine dâhil olduğunun vurgulanması, konunun daha geniş bir çerçevede ele alınmasına yardımcı olacaktır. Çok sayıda teknolojik cihazın sınıflarda kullanılmaya başlanmasıyla birlikte, öğrenme süreci daha etkili gerçekleşmektedir. Projektörler, bilgisayarlar, etkileşimli tahtalar, gibi hayatın her alanında kullanılan teknolojik cihazlar sınıflarda bulunması gereken eğitim araçları haline dönüşmüştür. Bu cihazların ortak özelliği taşınabilir olmamasıdır. Bunlar ile birlikte kağıt, defter, kitaplar da geleneksel eğitim materyalleri olarak adlandırılmaktadır. Bu noktada, hızlı yanıt veren kodları tarayabilme kapasitesine sahip kameralı cihazların, geleneksel eğitim materyalleri üzerine yerleştirilen QR kodları deşifre edebilmesi hem öğrencilere hem de öğretmenlere melez (hybrid) bir iletişim aracına (Aktaş, 2012) erişim imkânını sunmaktadır. 376
QR kodların, taşınabilir cihazlar tarafından okunabilmesi eğitim sürecinin daha etkili ve hızlı gerçekleşmesi açısından önemlidir. Eğitimde mobil cihazların neden önemli olduğunu anlaşılması için uluslararası araştırmalardan elde edilen verilere göz atmak mevcut durumu kavramak ve geleceğe dönük projeksiyonlar yapabilmek açısından önemlidir. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Raporu 2012 yılı itibariyle Türkiye de yaklaşık %88,5 penetrasyon oranına karşılık gelen toplam 66,14 milyon mobil abone bulunduğunu göstermektedir. Temmuz 2009 da sunulmaya başlanan 3G hizmeti Haziran 2012 itibariyle 37,7 milyon aboneye ulaşmıştır. 2011 yılı ikinci çeyrekte 24,8 milyon olan 3G abone sayısı, 2012 yılı ikinci çeyrekte 37,7 milyona ulaşırken, 3G hizmetiyle birlikte mobil bilgisayardan ve cepten İnternet hizmeti alan abone sayısı da aynı dönemler için 3.629.522 den 10.649.948 e çıkmıştır. Bu sayısal veriler Türkiye de mobil cihazların kullanım sıklıklarını ve hayatın her alanına ne kadar önemli bir faktör olduğunu göstermesi açısından önemlidir. Küresel anlamda mobil cihazlara sahiplik oranlarına bakıldığında, mobil cihazların sadece Türkiye de değil tüm gelişmekte olan ülkelerde ilgi gördüğünü göstermektedir. Delloitte şirketi tarafından küresel mobil cihaz kullanıcıları üzerine 2012 Mayıs Haziran aylarında Belçika, Kanada, Finlandiya, Fransa, Almanya, Japonya, İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri'nde 15.000'den fazla katılımcı ile gerçekleştirdiği anket sonuçları, tabletlerin her yaş grubunda akıllı telefonlara göre daha fazla ilgi gördüğünü açıkça göstermektedir. Bu noktada elde edilen veriler, Fatih Projesi nin öneminin daha iyi anlaşılmasını sağlamaktadır. Elde edilen veriler geleceğin mobil eğitim teknolojilerinin akıllı telefonlar ve tabletler çerçevesinde geliştirileceğine işaret etmektedir. QR kodların bu teknolojik cihazlar üzerinden hem oluşturulabilmesi hem de okunabilmesinin mümkün olması, eğitim teknolojilerinde QR kodların kullanımının yaygınlaşmasını kolaylaştıracaktır. QR kodlar geleneksel eğitim materyalleri ile mobil eğitim teknolojilerinin bir arada kullanılmasını sağlamaktadır. Eğitim materyallerinde hızlı yanıt veren kodların kullanılması, eğitmenlerden, öğrencilere kadar eğitim sürecine dâhil olan herkesi etkilemektedir. Bu durumu daha iyi kavranabilmesi için eğitmenlerin ve öğrencilerin QR kodları nasıl ve nerelerde, hangi eğitim materyalleri ile kullanılabildiklerini incelemek yerinde olacaktır. Eğitmenlerin Eğitimde QR Kod Kullanımının Önemini Kavraması Eğitmenlerin hızlı yanıt veren iki boyutlu kodlara cazip bakmalarının en önemli sebebi, QR kodların enformasyonu, zaman ve mekâna bağlı kalmadan, özgürce mobil cihazlar vasıtasıyla ulaşılabilir hale getirmesidir. Ancak QR kodların eğitimi kolaylaştırıcı özellikleri olsa dahi uzun yıllar eğitimde tercih edilmemesinin başlıca nedeni, mobil cihazların ekranlarının küçük olması ve özellikle yazılı metinlerin okunmasında yaşanılan güçlüklerdir (Mottivalla, 2007). Bu nedenle eğitimde QR kod teknolojisi uzun yıllar yaygınlaşamamıştır. Günümüzde teknolojinin gelişmesiyle bu engeller ortadan kalkmıştır. Gelinen noktada Türkiye'de 'Fatih Projesi' kapsamında dağıtılan tabletler bu teknolojinim eğitimde kullanılmasını kolaylaştıracaktır. QR kod teknolojisinin eğitimde ki potansiyeli yakın zamanda keşfedilmiştir (Özçelik & Acartürk, 2011). Son çalışmalar kapsamında, hızlı yanıt veren kodların eğitimde, kütüphane kataloglarında, her türlü yazılı materyalde, poster gibi okul duvarlarına asılabilen bilgilendirme yazılarında ve kitaplarda kullanılmaktadır (Susono & Shimomura, 2011). Ayrıca mobil cihazların kullanımının artmasıyla birlikte eğitmenlerde, öğrencilerinin öğrenim süreçlerini desteklemek için QR kodları eğitim materyallerine dâhil etmeye başlamışlardır. Yeni eğitim teknolojilerinden (etkileşimli tahta, projektör, tablet) konvansiyonel eğitim materyallerine (kağıt, kitap, defter) kadar eğitim sürecinde yer alan tüm araçlar vasıtasıyla QR kodlar eğitmenler tarafından kullanılabilmektedir. Böylelikle hızlı yanıt veren kodlara metin, URL, telefon numarası ya da SMS gibi alfa nümerik karakterler QR kod üreten programlar vasıtasıyla kodlanabilmektedir (Özçelik & Acartürk, 2011). Bunun bir sonucu olarak QR kodlar eğitmenler ile öğrenciler arasında bilgi alışverişini gerçekleştiren köprü görevi görmektedir. Hızlı yanıt veren kodlara eğitmenler tarafından yerlşetirilen URL ler ile video, ses, görüntü ve metin gibi her türlü içerik öğrencilere mobil Web sayfaları vasıtasıyla ulaştırılabilmektedir. Bu durum öğrencinin öğrenme sürecini geliştirmektedir. Örneğin, yazılı bir kaynak üzerine yerleştirilen QR kod vasıtasıyla, video, ses, yazı, görüntü gibi İnternet'te yer alan enformasyon eğitmenler tarafından öğrencilerin kullanımına sunulmaktadır. Böylelikle öğrenciler, kameralı mobil cihazlar vasıtasıyla zaman ve mekâna bağlı kalmadan QR kodlar tarafından yönlendirilen her türlü içeriğe doğrudan erişebilmektedir. Böylelikle öğrenciler İnternet üzerindeki birçok içeriğe, QR kodlar vasıtasıyla daha hızlı erişim imkânı da bulabilmektedir. Eğitmenler ders anlatımları esnasında yaptıkları sunumlarda QR kodlardan yararlanabilmektedir. Böylelikle sunum esnasında, QR kodlar öğrencinin sunum ile ilgili enformasyonu, eş zamanlı olarak erişebilmesini sağlamaktadır. Eğitmenler sunumlarında anlattıkları konuyu destekleyici metin, video, görüntü gibi farklı biçimlerdeki enformasyona, sunum ile eş zamanlı olarak öğrencilerin kişisel mobil cihazları vasıtasıyla ulaşmasını sağlamaktadır. Böylelikle eğitmen tarafından QR kodlara şifrelenen her türlü enformasyon, öğrenciler tarafından daha sonra tekrar kullanılmak üzere kişisel mobil cihazlarına kaydedilebilir. Bu şekilde eğitmenler, zamandan tasarruf ederek hızlı bir şekilde öğrencileri ile kaynak paylaşımını sağlayabilirler. Öğrenciler tarafından akıllı telefonlar sınıflarda amacı dışında kullanılıyor gibi görünse dahi; eğitmenler açısından akıllı telefonların sınıflarda kullanılması, bilgi alışverişini hızlandırma da etkili bir yoldur. Özellikle, sayfa sayısı fazla olan eğitim materyallerinin öğrencilere ulaştırılmasında QR kodların oynadığı rol önemlidir (Chaisatien & Akahori, 2007). Teknolojik yeniliklere açık eğitmenler QR kodların özelliklerinden yararlanarak öğrenme sürecini daha etkili hale getirmektedirler. Matematik problemlerinde, dil öğreniminde dinleme egzersizleri yaparken ve öğrencilerin konular ile ilgili yapmış oldukları değerlendirme testlerinde QR kodlar eğitmenlere büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Eğitmenlerin öğrencilere dağıttıkları soruların cevaplarını İnternet ortamında paylaştıktan sonra, bu cevapların verildiği sitenin URL sini QR kodlara ekleyebilir. Böylelikle öğrenciler çalışma sonunda tablet ya da akıllı telefonları ile QR kodları tarayarak cevaplara ulaşabilirler. Dinleme egzersizlerinde ise öğrencinin seviyesine göre, doğru dinleme egzersizinin yapılabilmesi için eğitmenin rolü önemlidir. QR kodlar sayesinde eğitmen, öğrencinin seviyesine uygun İnternet ortamında var olan kaynağı öğrenciye dinletebilir. Eğitmenler, öğrencilerine konular ile ilgili deneme testleri dağıtarak öğrencinin kendisini değerlendirmesini sağlayabilir. QR kodlar vasıtasıyla ulaşılan deneme sınavı sonuçları ile öğrenci kendi eksiklerini görerek eksik olduğu konular ile ilgili tekrarlar yapabilmektedir (Low & So, 2010). Bu örneklere bakıldığında öğrenciler bu süreçlerin hepsini zaman ve mekân sınırlılıkları olmaksızın gerçekleştirebilmektedir. Eğitmenler açısından süreç değerlendirildiğinde, eğitimde sınıfta gerçekleştirilen faaliyetlerin büyük bir kısmı artık sınıf ortamı dışında da gerçekleştirilebilmektedir. Ayrıca eğitmenlerin ders anlatma metodları, kullandıkları kaynaklar, eğitim teknolojilerinin eğitim sürecine dâhil olmasıyla birlikte zenginleşirken, QR kodlar bu süreç içerisinde eğitmen öğrenci arasındaki enformasyon alışverişini hızlandırmaktadır. Eğitmenler sınıf içerisinde öğrencilere dağıttıkları ders notlarına QR kodları yerleştirebilmektedir. Böylece tek bir sayfa üzerinden çok sayıda konuyla ilgili İnternet kaynağına ya da eğitmenin İnternet'te kendi hazırladığı kaynağa, QR kodlar vasıtasıyla öğrenciler yönlendirilebilmektedir. Sonuç itibariyle daha az kağıt kullanımı sağlanırken, öğrenci çevrimiçi ortamda bulunan her türlü içeriğe erişim imkânını elde etmektedir. Öğrenci, geleneksel eğitim materyalleri üzerinde yer alan QR kodları, tablet ve akıllı telefon bulunan kamerayla taratarak öğrenme sürecini gerçekleştirmektedir. Eğitmenin bu süreçte içeriğin hazırlanması ve iletilmesinde önemli rolü vardır. Hangi İnternet kaynağının QR kodlara eklenmesi gerektiği, eğitimin doğru ve eksiksiz yapılabilmesi açısından önemlidir. Geleneksel eğitim metotlarında eğitmenler dersi sadece sınıf ortamlarında anlatabilirken, öğrenci de bu süreçte kitap ve defterler vasıtasıyla dersleri takip etmektedir. Gelişen iletişim teknolojileri ve hızlı yanıt veren kodların eğitim teknolojilerinde kullanılmaya başlanmasıyla, eğitim süreci farklı bir boyut kazanmıştır. Eğitmenler eğitim teknolojileri sayesinde sadece ders anlatarak tek taraflı bir öğrenme sürecinin ötesine geçip, öğrencileri aktif öğrenme sürecine dâhil etmektedirler. Eğitmenler, aktif öğrenme sürecini iletişim teknolojilerini kullanarak gerçekleştirirken, QR kod gibi yeni teknolojileri de bu sürece dahil etmektedir. Öğrencilerin QR Kod Kullanımını İçselleştirmesi İki boyutlu karekod teknolojilerinin günümüzde eğitimdeki uygulama alanları genellikle, mobil öğrenme olarak bilinen eğitim metotları üzerinden kurgulanmaktadır. En çok kullanılan yöntem çevrimiçi ortamda bulunan eğitim içeriklerinin (eğitmenler ya da konuyla ilgili uzmanlar tarafından hazırlanmış), basılı öğrenme kaynakları olan kitaplar ve ders notları ile birlikte kullanılmasıdır. Böylelikle öğrencilerin 377
derse ilgisinin, motivasyonun ve başarısının arttığı görülmektedir (Liaw, Hatala, ve Huang, 2010). Bu nokta mobil öğrenme olarak bilinen eğitim metodunun uygulanabilmesi için tüm öğrencilerin mobil cihazlara sahip olması ve bu cihazları etkin kullanma becerilerini geliştirmesi gerekmektedir. Bu sürecin daha etkin gerçekleşebilmesi için eğitmenlerinde özellikle yeni eğitim teknolojilerini verimli bir şekilde kullanabilmesi ve bu cihazlara sahip olması gerekmektedir. Deloitte firmasının 2012 yılında 15 farklı ülkede yapmış olduğu araştırma sonuçlarına göre, 2013 yılında dünyada 800 milyon akıllı telefon satılarak yıl sonunda 2 milyara aşkın bireyin akıllı telefonlar ile iletişimlerini gerçekleştirecekleri ön görülmektedir. Aynı rapora göre, dünyada tablet satışları 2012 yılı itibariyle 120 milyon civarındayken 2016 yılına gelindiğinde bu sayının 250 milyona çıkacağı düşünülmektedir. Raporda 18-24 yaş arasında ki gençlerin %58'i akıllı telefon sahibiyken %19 u tablet bilgisayar kullanmaktadır (Deloitte, 2012). Elde edilen bu veriler dünyada mobil cihazların giderek yaygın olduğunu, özellikle gençlerin mobil cihaz kullanımına daha fazla ilgi duyduğunu göstermektedir. Hayatın her alanına dâhil olan akıllı telefon ve tabletler eğitimde de devletler tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Türkiye de devletin başlattığı bütün dersliklere birer adet dizüstü bilgisayar, projeksiyon cihazı ve etkileşimli tahta ile her öğrenciye tablet bilgisayar verilmesini ön gören 'Fırsatları Arttırma Teknolojisi İyileştirme Hareketi' projesi teknolojinin eğitim alanına dâhil olduğunu göstermektedir (Karalı, 2013). Eğitimde atılan bu teknolojik adımların temelinde öğrencinin nitelikli enformasyona istediği zaman istediği yerde erişerek mobil öğrenme sürecine dâhil olması amaçlanmaktadır. Gelinen bu noktada eğitimde teknolojik cihazların kullanımı kaçınılmazdır. Eğitmenler bu süreçte eğitim teknolojilerini kullanırken, öğrenciler de özellikle tablet ve akıllı telefonlar vasıtasıyla sürece dâhil olacaklardır. Bu noktada enformasyon alışverişinin hızlı gerçekleşmesi, eğitim sürecinin zaman ve mekâna bağlı kalmadan gündelik hayatın her alanında gerçekleşebilmesinde mobil teknolojilerin rolü büyüktür. Hızlı yanıt veren kodların öğrenciler tarafından kullanılması, öğrencinin bilgiye hızlı bir şekilde ulaşmasını zaman ve mekâna bağlı kalmadan, mobil öğrenme sürecine dâhil olmasını sağlamaktadır. Ayrıca öğrenciler kameralı mobil cihazları sayesinde QR kodları birbirlerine göndererek ya da telefon ekranları üzerinden taratarak İnternet ortamındaki her türlü kaynağı paylaşabilmektedir. Özellikle üniversite düzeyinde ders notları ve literatür taraması için kütüphanelerde geçirilen zamanlar göz önüne alındığında, kütüphanelerde QR kodların öğrencilere sağladığı olanaklar dikkat çekicidir. 2013 yılı itibariyle QR kodları kütüphanesinde etkili kullanan üniversitelerin başında gelen 'Bath Üniversitesi', QR kodların bilgiyi ya da kaynağı araştırmadaki önemini ön plana çıkarmaktadır. Böylelikle öğrenciler zamandan tasarruf edebilmektedirler. 'Bath Üniversitesi Kütüphanesi'nde kitap taraması hızlı yanıt veren kodlar aracılığıyla yapıldığında, kitabın özeti, anahtar kelimeleri, kitabın başlığı yazarı ve hangi rafta bulunduğu bilgisini öğrencinin mobil cihazlarına hızlı yanıt veren kodlar aracılığıyla yönlendirebilmektedir (Low & So, 2010). Hızlı yanıt veren kodlar, öğrenciler ile kütüphane arasındaki iletişimi hızlandırarak istenilen kaynağa süratli bir şekilde ulaşılmasını sağlamaktadır. 'Universitat Politecnica de Valencia Üniversitesi Kütüphanesi'nde de QR kodlar etkili bir şekilde kullanılmaktadır. QR kodlar aracılığıyla öğrenciler kitapların özetlerine, hangi rafta aradıkları kitapları bulabileceklerine, kitapların yazarlarına, elektronik kaynaklara, kitap sorgulamasına ve kütüphanenin Web sitesine doğrudan erişebilmektedirler. Ayrıca QR kodlar aracılığıyla öğrencileri bloglara yönlendirerek kitap yorumlarına öğrencilerin erişmesimi sağlanmaktadır. Böylelikle öğrenciler kitapları kütüphane rafları arasında saatlerce aramak ve incelemekle zaman harcamadan, mobil cihazlar üzerinden kitabın bulunduğu yeri ve kitap ile ilgili her türlü enformasyona erişme imkânını bulabilmektedir (Pons, 2011). Eğitimde teknolojinin kullanılmasının en büyük yararı kuşkusuz öğrencilerin daha iyi bir eğitim alarak daha donanımlı olmalarıdır. Kuşkusuz eğitimde, teknolojinin kullanılmasının amacı da öğrencilerin konular ile ilgili enformasyona doğrudan erişebilmeleridir. QR kodlar bu süreçte eğitmenler ile öğrenciler arasında bir köprü görevi görürken aynı zamanda öğrencilerin de birbirleriyle olan enformasyon alışverişini sağlamaktadır. Özellikle Japonya da okullarda sıklıkla kullanılan QR kodlar, öğrenciler arasında elektronik kaynakların bağlantılarının paylaşılmasında kullanılmaktadır. Hızlı yanıt veren kodlar bastırılabilir kaynaklarda kullanılabilir olmasına rağmen özellikle eğitim teknolojilerinde QR kodların kullanımı oldukça yenidir (Metcalf & Roger,2010; Özcelik & Acartürk, 2011). Eğitimde QR kod kullanımı ile ilgili yapılan çalışmalar, QR kodların kütüphane kataloglarında, basılı kitap ve ders notları ve okul içi afişlerde kullanıldığını tespit etmiştir (Law & So, 2010). Ayrıca öğrenciler, QR kodlar tarafından yönlendirldikleri sitelerde yer alan yorumları mobil cihazları vasıtasıyla okuyabilmekte ve kendir yorumlarını ekleyebilmektedir. (Susono & Shimomura, 2006). Kitapların içerisine yerleştirilen QR kodlar aracılığıyla, İnternet üzerindeki görüntü, video, ses gibi her türlü içeriğe, mobil cihazlardan vasıtasıyla ulaşılabilmektedir. Bu sayede meydana gelen hybrid (melez) kitaplar, öğrenciler tarafından her mekânda mobil cihazlar vasıtasıyla rahatlıkla okunabilmektedir. Elde edilen bu verilerden yola çıkarak eğitim materyalleri ve iletişim teknolojileri ile birlikte kullanılabilen QR kodlar, öğrencilere öğrenim sürecinin her aşamasında destekleyicidir. QR kod teknolojisinin kullanılabildiği mobil cihazların geleneksel eğitim materyalleri ile beraber, bütünleşik olarak kullanımının öğrenme sürecini desteklediği ve öğrencinin başarısını arttırıcı potansiyeli olduğu unutulmamalıdır. Sonuç olarak iletişim teknolojileri ne kadar fonksiyonel olursa olsun nihayetinde önemli olan eğitimde öğrenciye ulaştırılacak olan enformasyonun niteliğidir. Sonuç Bu çalışmada, QR kodların eğitim teknolojilerinde kullanılmasının nedenleri, eğitim sürecine etkileri eğitim materyalleri, öğretmenler ve öğrenciler açısınıdan incelenmiştir. Gelişen enformasyon ve iletişim teknolojileri hayatın her alanını etkilediği gibi eğitim sürecini de etkilemiştir. Özellikle mobil cihazların iş dünyasında ve sosyal hayattaki rolü, eğitimde de kendisini göstermeye başlamıştır. Bu gelişmeler sonucunda eğitim alanında bir teknolojik dönüşüm başlamıştır. Mobil cihazların eğitim alanında kullanılması, Türkiye de 'Fatih Projesi'nin başlatılması etkileşimli tahta, tablet bilgisayarlar ve projeksiyon cihazlarının sınıflarda kullanılmaya başlanması ile teknoloji, eğitimle hiç olmadığı kadar iç içe girmeye başlamıştır. Bu noktada, eğitim teknolojileri yavaş yavaş geleneksel eğitim materyallerinin yerini almaya başlamıştır. Bu değişim sürecinde, QR kod teknolojisi geleneksel eğitim materyalleri üzerine yerleştirilerek eğitim teknolojileri ile iletişim kurabilen bir yapıya sahip olmaktadır. Ayrıca öğrenciler ile eğitmenlerin İnternet üzerindeki metin, ses video, görüntü gibi her türlü içeriğe ulaşmasında QR kodlar köprü görevi görerek enformasyona erişimi sağlamaktadır. Böylelikle öğrenciler, öğrenim süreçlerini hızlı yanıt veren kodlar sayesinde zenginleştirmektedir. İletişim teknolojilerinin eğitime girmesiyle birlikte ortaya çıkan mobil öğrenme, QR kodlar sayesinde bir adım da öteye taşınarak enformasyona anlık ulaşılabilmesini sağlamıştır Böylelikle hem öğrenciler hem de eğitmenler zamana ve mekâna bağlı kalmadan günün her saatinde istedikleri mekânda QR kodlar vasıtasıyla mobil Web sayfalarında bulunan içeriklere ulaşabileceklerdir. Bu noktada unutmamak gerekir ki hızlı yanıt veren kodlar var olandan yola çıkarak yeni bir enformasyonun üretilmesini sağlamamaktadır. Zaten mevcut enformasyonun daha hızlı bir şekilde mobil cihazlar vasıtasıyla aktarılmasını kolaylaştırmaktadır. QR kodlar mobil eğitimi destekleyici olarak tabletler, akıllı telefonlar ve dizüstü bilgisayarlarda kullanılabilmektedir. Kameralı mobil cihazlara uyumlu yazılımların yüklenmesiyle öğrenciler, QR kodları sınıflarda, kütüphanelerde, okul içinde ve en önemlisi gündelik hayatın akışı içerisinde her mekânda kullanabilmektedir. Sonuç itibariyle QR kodlar eğitmen ve öğrenci arasındaki enformasyon alışverişini hem geleneksel hem de eğitim teknolojileri yoluyla sağlayabilen bir teknolojiyi işaret etmektedir. Hızlı yanıt veren kodlar nitelikli içerikleri öğrencilere taşıyabildiği sürece, eğitimde etkin bir teknoloji olacaktır. Bu nedenle enformasyon alışverişi ne kadar hızlı, seçenekler ne kadar çok olursa olsun mobil eğitim için hazırlanan içeriklerin niteliği eğitim sürecinin başarıya ulaşmasının birincil sebebi olacaktır. Kaynakça Aktaş, C. (2012). Hızlı Yanıt Veren Kod Aracılığıyla Geleneksel Gazete ile Yeni Medyanın Yakınsaması, Global Media Journal, 3 (5), 1-18. Barker, J. & Asmundson, P. (2012). The State of The Global Mobile Consumer. Deloitte.http://www.deloitte.com/mobileconsumer#.UUOHEY6HqH8 adresinden alınmıştır. Erişim tarihi 14 Mart 2013. BTK (2012). Türkiye elektronik haberleşme sektörü: Üç aylık pazar verileri raporu. Ankara: Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Yayınları. 378
Chaisatien, P. & Akahori, K. (2007). A Pilot Study on 3G Mobile Phone and Two Dimension Barcode in Classroom Communication and Support System. Seventh IEEE International Conference on Advanced Learning Technologies, 2007. Karalı, H. (2013, 12 Mart). Fatih Projesinin İçeriği Yeterli mi? Zaman Gazetesi. http://www.zaman.com.tr/gundem_fatih-projesinin-icerigiyeterli-mi_2063947.html. Adresinden alınmıştır. Erişim tarihi 14 Mart 2013. Law, C. & So, S. (2010). QR Codes in Education. Journal of Educational Technology Development and Exchange. Volume 3 (1), 85-100. Liaw, S., S., Hatala, M. & Huang, H.-M.(2010). Investgating acceptance toward mobile learning to assist individual knowledge managment: based on activity theory approach. Computers & Education, 446-454. Metcalf, D. & Rogers, D. (2010). Contextual learning and memory retention: the use of near field communications, QR codes, QBIC, and the spacing effect in location based learning. In T. T. Goh. Multiplatform e-learning systems and technologies: Mobile devices for ubiquitous ICT-based education, 309-320. Motiwalla, L. F. (2007). Mobile learning: A framework and evaluation. Computers and Education, 49 (3), 581 596. Moura, A. ve Carvalho, A. Mobile Learning: Two Experiments on Teaching and Learning with Mobile Phones. http://www.intechopen.com/books/advanced-learning/mobile-learning-two-experiments-on-teaching-and-learning-with-mobilephones adresinden alınmıştır. Erişim Tarihi 14 Mart 2013.Özçelik, E. ve Acartürk, C. (2011). Reducing the Spatial Distance Between Printed and Online Information Sources by Means of Mobile Technology Enhances Learning: Using 2D Barcodes. Computers and Education 57. http://www.atilim.edu.tr/~eozcelik/files/ozcelik_cae_2011.pdf adresinden alınmıştır. Erişim Tarihi: 14. 03. 2013. Pons, D. (2011). QR Codes in Use: The Experience at The UOV Library. Serials-24 (3), 47-56. Sekyere, K. (2012). QR Codes in Libraries: Uses and Usage Tracking. College & Underegraduate Libraries, 95-100. So, S. (2008). A Study on the Acceptance of Mobile Phones for Teaching and Learning with a group of Pre-service teachers in Hong Kong. Journal of Educational Technology Development and Exchange, 1 (1), 81-92. Susono, H. & Shimomura, T.(2006). Using mobile phones and QR codes for formative class assessment. In A. Mendez-Vilas, A. A. Solano Martin. M. Gonzales& J. M. Gonzales, Current developments in technology-assisted education, 2, 99-105 TBMM (2012). Bilgi Toplumu Olma Yolunda Bilişim Sektöründeki Gelişmeler ile İnternet Kullanımının Başta Çocuklar, Gençler ve Aile Yapısı Üzerinde Olmak Üzere Sosyal Etkilerinin Araştırılması Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu. TBMM Yayınları. Traxler, J. (2005). Defining Mobile Learning. IADIS International Conference Mobile Learning. 261-266. U.K: Wolverhampton. 261-266 379