Gl. thyroidea Gl. Parathyroidea Hypophysis cerebri Doç.Dr.Vatan KAVAK ANATOMİ
Endokrin(iç salgı) veya kanalsız bezler HORMON adı ile kana geçen salgıyı yaparlar. Hormonlar özel yollar içinde diğer hücrelerin görevlerine etkide bulunurlar. Hormon etkisi;hücrenin görevine uyarıcı veya engelleyici etki sunarlar. Her iç salgı bezi özel işleve sahip bir veya daha çok sayıda hormonu salgılar. İç salgı bezleri kendi aralarında çok düzenli bir ilişki içinde örgütlüdür.
Gl.thyroidea,Gl.parathyroidea, Gl.suprenalis,MSS de anlatılan Hypohysis,Gl.pinealis ayrı ve farklı iç salgı organlarıdır. Bazı bezlerde özel hormon salgılayan özel hücre grupları bulunur. Ovaryum da interstitisyel,follicüler,corpus luteum hücreleri, Testislerde interstitisyel hücreler Pancreas ta langerhans adacıkları
Gl. thyroidea Gl. parathyroidea Hypophysis (gl.pituitaria) Thymus Gl. suprarenalis Salgıladıkları hormonları doğrudan dolaşım sistemine boşaltır. Boşaltıcı kanalı olmayan ve salgısını doğrudan kana boşaltan bu gibi bezlere iç salgı bezleri denir.
Gl. thyroidea Boyun ön bölgesinde C5-T1 omurları arasında yerleşmiş kırmızı kahverengi renkte, damardan zengin bir organdır. Endokrin bezlerin en büyüğüdür (yaklaşık 25-30 gr)
Gl. thyroidea Kadınlarda biraz daha büyük ve ağırdır. Mensturasyon ve gebelik esnasında da biraz daha büyür. Lobus dexter ve lobus sinister olmak üzere iki lob ile bunları ortada birbirine bağlayan isthmus glandula thyroideae den oluşur.
Gl. thyroidea Loblar: Koni şeklindedir. Tepesi:Cartilago tyhroidea nın orta ve alt 1/3 ünün birleşim yeri hizasındadır. Tabanı:5. veya 6. trachea halkası veya 1. göğüs omuru hizasında bulunur. Her bir lob yaklaşık 5 cm uzunluğundadır.
Gl. thyroidea Facies Lateralis : Deri Boyun yüzeyel ve derin fasiaları Kısmen de m.sternocleidomastoideus, m.omohyoideus un (venter superior u ), m.sternohyoideus ve M.sternothyroideus örter.
Gl. thyroidea Facies Medialis: M.constrictor pharyngis inferior M.cricothyroideus(Pars obliqua) N.laryngeus superior(ramus externus) N.laryngeus recurrens Oesophageus Facies Posterior: Vagina carotica
Gl. thyroidea Gl. thyroidea yı dıştan fascia pretrachealis sarar. Ön kenar:ince ve biraz dıştan içe doğru uzanır, alt uç boynun orta hattına yaklaşır. Arka kenar:kalın ve boyun damar sinir paketi ve gl.parathyroidea larla komşuluk yapar.
Isthmus glandula thyroidea 2. veya 3. trachea halkaları arasında Yaklaşık 1.5cm Lobların alt 1/3 ünü birbirine bağlar Bazen bulunmayabilir. Orta hatta sadece deri ve fascia ile örtülü Yanlardan biraz m.sternothyroideus ile örtülü Ön yüzünde V. jugularis anterior
Kapsülleri: Dışta ve İçte iki kapsül Dışta(Capsula fibrosa):boyun derin fascia nın devamı olanllamina pretrachealis ten oluşmuştur, içteki kapsüle gevşek olarak bağlıdır. İki kapsül arasında Gl.parathyroidea, A.thyroidea inferior ve N.laryngeus recurrens bulunur. İçte(Capsula interna): Beze sıkıca yapışıktır ve bezin içine doğru bağ dokusu yapısında bölmeler göndererek küçük lobcuklara ayırır.
Arterleri: A.thyroidea superior A.thyroidea inferior Kendi aralarında çok miktarda anastomoz yaparlar. %10 oranında a.thyroidea ima(truncus brachiocephalicus)
A.thyroidea inferior
Venleri: v.thyroidea superior, media ve inferior V.thyroidea superior ve media > v.jugularis interna V.thyroidea inferior.v.brachiocep halica
A.thyroidea inferior,n.laryngeus inferior u çaprazlamaktadır. Bu çaprazlamadan dolayı; Gl.thyroideae ameliyatı ve a.thyroidea inferior un bağlanması durumunda bu çaprazlamaya dikkat edilmesi gereklidir. 1.N. vagus 2.Ramus internus N. laryngeus superior 3.Ramus externus N. laryngeus superior 4.N. laryngeus inferior ( N. recurrens) 5.M. cricothyreoideus 6.N. (laryngeus) recurrens Trachea ve Oesophagus
Lenf drenajı: Nodi lymphatici prelaryngeales, pretracheales ve paratracheales e açıldıkları gibi N.l. cervicales profundi ye de açılabilirler. Sinirleri: Ggl.cervicale superius, medius ve inferius tan sempatik lifler gelir.bu lifler beze n.vagus un dalları içinde uzanır.
Gl.parathyroidea Sarımsı kahverengi renkte mercimek büyüklüğünde Genellikle gl.thyroidea nın iki kapsülü arasında ve lobların arka kenarında bulunur. Büyüklüğü kişiye göre değişkenlik gösterir. Ortalama 6mm X 3-4mm X 1-2mm boyutundadır. Gl.parathyroidea superior, Gl.parathyroidea inferior
Gl.parathyroidea Yukarıdakiler: cartilago cricoidea ın alt kenarı seviyesinde Alttakiler: Farklı yerlerde bulunabilirler örneğin yan lobların alt ucunda veya daha aşağıda 4 ten fazla veya daha az sayıda olabilir. Gl.parathyroidea nın aktivitesi kandaki kalsiyum seviyesi ile düzenlenir.
Gl.parathyroidea Arter: A.thyroidea superior ve inferior arasındaki anastomozlardan bol miktarda dal alır. Veni: Gl.thyroideae nın venlerine dökülür. Lenfa: Gl.thryroidea nın lenf damarlarına katılır. Sinir: Ggl.cervicale superius, medius ve inferius tan sempatik lifler alır.
Hipofiz Büyümeden üremeye, su emiliminden kan basıncı dengesine kadar birçok organın kontrolünü sağlayan hormonları üretir ve kana verir. Hipofiz bezinin Adenohipofiz ve Nörohipofiz olmak üzere iki alt lobu vardır.
Hypophysis cerebri Oval biçimde küçük bir cisimdir. Sella turcica da fossa hypophysialis adlı çukura yerleşmiştir. Uzun ekseni transvers durumdadır. Hypofizin üst yüzü Diaphragma sellae adlı zarla örtülüdür. Diaphragma nın kenarları çukuru sınırlayan kemiklere yapışmıştır.
Hypophysis cerebri Diaphragma sella nın ortasında küçük bir delik bulunur. Bu delikten Hipofiz i Infundibulum a bağlayan kısa bir sap geçer.
Hypophysis cerebri Hypophysis cerebri hem embriyolojik hemde yapı bakımından birbirinden ayrımlı iki parçaya ayrılır. Daha küçük olan arka parçaya LOBUS POSTERIOR veya NEUROPHYPOPHYSIS denir. Neurohipofiz,infundibulum dan meydana gelir ve kısa bir sap ile her zaman bu oluşuma bağlı kalır.
Hypophysis cerebri Neurohipofiz de görülen ve pituicyt adı verilen hücrelerin şekilleri çok değişiktir. Şekilleri,protoplazmatik uzantıları ile birbirleriyle bağlantıdadırlar. Bu hücrelerin en önemli özelliği kendine mahsus bir salgı yapmalarıdır.
Hypophysis cerebri Labus anterior(adenohypophysis):arka loba göre daha büyüktür. Bu parça Ektoderma dan köken alır. Membrana buccopharyngea nın kranial boşluğa doğru verdiği küçük bir uzantıdan(rathke Cebi) meydana gelir. Adenohypofiz açık kahve renginde olup,kıvamı Neurohypophys e oranla daha serttir.
Hypophysis cerebri Adenohypofiz in yapısını birbirine bağlı hücre kolonları ve bu kolonların arasını dolduran geniş damarlar meydana getirirler. Bu damarlar karaciğer lobulus larında bulunan sinusoid lere benzerler.
Hypophysis cerebri Hipofiz ön lobun un arka loba bitişik olan parçası yapı bakımından Adenohypofiz in başka parçalarından ayrımlıdır ve bu parçaya PARS INTERMEDIA denir. Burada tiroid bezinde olduğu gibi,kolloid barındıran FOLLİKÜL ler bulunur.
Hipofiz sapının alt parçasının önünde bulunan doku parçasına PARS TUBERALİS HYPOHYSİS derler. Ön lobun üst yüzünden başlayan ve Ciasma Opticum a kadar devam eden bu parçada yapı bakımından ön lobun temel parçasından ayrımlıdır. Burada hücre kolonları sapın yönüne paralel durumdadır ve aralarında bulunan damarlarda aynı yönde uzanırlar. Bu hücrelerde neurohipofiz e geçen salgı yaparlar.
Hypophysis cerebri Hypophysis cerebri bütün endokrin bezler arasında Fonksiyon bakımından SANTRAL(Orkestra şefi,şah) konumundadır. Yaş,zaman ve belirli olayların yaratmış olduğu ihtiyaca binaen,ya frenleyici veyahut uyartıcı etkisini yaparak,bütün endokrin bezlerin foksiyonlarını düzenler. Bu etki karşılıklıdır.hipofizin çalışması aynı zamanda kendisi tarafından yönetilen diğer ENDOKRİN bezlerin etkisine bağlıdır.
Hypophysis cerebri Bütün endokrin bezler arasında işgal ettiği konum ve Autonom sinir sistemine ait Koordinasyon Merkezleri ile olan bağlantısı sayesinde; Hypohysis cerebri Hormonal ve Autonom sistemler içinde çok önemli rol oynamaktadır.
Son araştırmalarda Hipothalamus taki sinir hücrelerinin yaptıkları salgıların(neurosekresyon)hipofiz sapı aracılığı ile Hipofiz e iletildikleri söylenmektedir. Bu salgıların Hipofiz de her hangi bir değişikliğe uğrayıp uğramadıkları hakkında kesin bilgiye rastlanmamıştır.
Hypophysis cerebri