T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük YURDUMUZUN İŞGALİNE TEPKİLER YA İSTİKLÂL YA ÖLÜM TERCİH ETTİĞİN OKOL GELECEĞİNDİR MEVLÜT ÇELİK
19.yy.sonlarına doğru Osmanlı parçalanma sürecine girmişti. Bu dönemde Osmanlı sınırları içerisinde yaşayan azınlıklar Fransız İhtilali ile ortaya çıkan milliyetçilik akımının etkisiyle ayaklanarak bağımsızlıklarını kazanmışlardı. 19.yy.da Osmanlı Devleti Osmanlı elinde kalan toprakları korumakta güçlük çekiyordu. 1878 Berlin Antlaşması'yla Rusya Kars, Ardahan ve Batum'u topraklarına katarken Avusturya, Bosna Hersek'i koruyuculuğu altına almıştı. 1
19.yy.da Osmanlı Devleti Osmanlı Devleti nin çöküşünü önlemek isteyen aydınlar; Osmanlıcılık Batıcılık İslamcılık Türkçülük Gibi fikir akımları etrafında toplanmışlardı İngiltere Kıbrıs ve Mısır'ı, Fransa ise daha önce ele geçirmiş olduğu Cezayir'e ek olarak Tunus'u imparatorluğuna katmıştı. Osmanlı Devleti askeri ve siyasi alanda olduğu gibi ekonomik alanda da büyük bir çöküşün içinde bulunuyordu. Osmanlı, dış borçlarını ödeyemeyeceğini ilan etmişti. Bunun üzerine alacaklı devletler 1881 yılında Düyunu umumiye (Genel Borçlar Kanunu) İdaresini kullanarak Osmanlı hazinesine ait bazı gelir kaynaklarına el koymuşlardı. 2
Osmanlıcılık fikrini savunanlar; Padişah II Abdulmecid e meşrutiyeti ilan ettirmişlerdi. Ancak meşrutiyet yönetiminin devleti dağılmaktan kurtarmadığını görünce milliyetçilik akımının da etkisiyle Türkçülük fikrine yönelmişlerdi. 3
Okul çağlarına gelen Mustafa'nın öğrenimine hangi okullarda başlayacağı konusu ailede küçük bir tartışmaya neden oldu Mustafa Kemal Atatürk ün Öğrenim Hayatı Ailede din adamlarının bulunmasıyla gururlananan Zübeyde Hanım, Mustafa'nın da onlar gibi olması gerektiğini düşünüyor ve bu nedenle dini eğitim veren mahalle mektebine gitmesini istiyordu. Oğluna Adam olmak için okumak, öğrenmek şarttır; başka çare yoktur diye öğüt veren Ali Rıza Efendi ise Mustafa'yı Selanik'te yeni açılan, modern öğretim yönetimlerinin uygulandığı Şemsi Efendi İlkokuluna göndermek istiyordu. Mustafa Şemsi Efendi İlkokulunda okurken babası Ali Rıza efendi hayatını kaybetti. 4
Mustafa Kemal Atatürk ün Öğrenim Hayatı Bu olay üzerine Zübeyde Hanım çocuklarıyla birlikte Selanik yakınlarında çalışan bir ağabeyinin yanına gitmek zorunda kaldı. Ancak oğlunun okuldan da uzak kalmasına gönlü razı olmadığı için bir süre sonra onu Selanik'te bulunan teyzesinin yanına gönderdi. Mustafa önce Selanik Mülkiye Rüştiyesine başladıysa da bu okula pek ısınamadı. Çünkü o, asker olmak istiyor ve Askeri Rüştiyenin Selanik sokaklarında gördüğü üniformalı öğrencilerine imrenerek bakıyordu. Annesi ise onun askeri okula gitmesine karşı çıkıyordu 5
Selanik Askeri Rüştiyesi o dönemde disiplinli ve üstün öğretimi ile tanınmış bir okuldu. Mustafa, bu okulda özellikle matematik dersindeki başarısıyla kısa zamanda öğretmenlerinin dikkatini çekti. Mustafa Kemal Atatürk ün Öğrenim Hayatı Bunlardan Matematik öğretmeni Yüzbaşı Mustafa Bey bir gün ona Senin de adın Mustafa, benim de. Arada bir fark olmalı. Senin adının sonuna bir de Kemal koyalım diyerek ona olgun anlamına gelen Kemal adını verdi. Mustafa Kemal 1896 yılda Selanik Askeri Rüştiyesini bitirdikten sonra öğrenimine Manastır Askeri İdadisinde devam etti. Onun matematiğe olan ilgisi bu okulda da devam etti. 6
Mustafa, Selanik'te dünyaya geldi 1881 Mustafa Kemal Atatürk ün Öğrenim Hayatı Mustafa, Mahalle Mektebi'ne ardından da Şemsi Efendi ilkokuluna başladı 1887 Mustafa, önce Selanik'teki Mülkiye Rüştiyeye başladı 1894 Mustafa Kemal, Manastır Askeri İdadisi'ne başladı 1896 7
Mustafa Kemal, İstanbul'daki Harp Okuluna başladı 1899 Mustafa Kemal Atatürk ün Öğrenim Hayatı Mustafa Kemal, Harp Okulundan mezun oldu ve Harp Akademisine devam etti 1902 Mustafa Kemal, Harp Akademisinden kurmay yüzbaşı rütbesi ile mezun oldu ve Şam'da bulunan 5. orduya atandı 1905 Mustafa Kemal, Şam'da Vatan ve Hürriyet Cemiyeti ni kurdu 1906 8
Mustafa Kemal, Selanik'te bulunan 3. Ordudaki görevine başladı 1907 Mustafa Kemal Atatürk ün Öğrenim Hayatı Mustafa Kemal, 31 Mart Ayaklanmasını bastıran Hareket Ordusu Kurmay Başkanlığına atandı 1909 9
1 - Selanik 4 ŞEHİR VE MUSTAFA Çeşitli din ve milletlerden insanların bir arada yaşadığı ekonomik ve kültürel bir merkezdi. KEMAL Liman ve demiryolu ulaşımı bulunmaktaydı Uluslar arası alanda gelişmiş bir ticaret ve sanayi şehriydi Avrupa da basılan gazete, dergi ve kitaplar kolayca temin edilebiliyordu 10
Selanik in Mustafa Kemal e Etkileri 4 ŞEHİR VE MUSTAFA KEMAL Avrupa dan gelen yayınları takip etmiştir Selanik te yaşayan farklı milletlerin uzun süre Osmanlı Devleti içerisinde birlikte yaşayamayacağını anlamıştır Mustafa Kemal ülkedeki ve dünyadaki gelişmeleri yakından takip etmiştir. 11
2 - Manastır 4 ŞEHİR VE MUSTAFA Mustafa Kemal in Manastır Askeri İdadisindeki (Lise) bazı öğretmenleri (Yüzbaşı Mehmet Tevfik Efendi) meşrutiyet yanlısı ve Türkçülük fikirlerinin etkisinde kalmıştır KEMAL Avrupalı düşünürlerin (yazarların) kitaplarını okumaya başlamıştır ve onların hürriyet, özgürlük ve cumhuriyet ile ilgili fikirlerin etkisi altında kalmıştır 12
Manastır ın Mustafa Kemal e Etkileri 4 ŞEHİR VE MUSTAFA KEMAL İttihatçı subayların etkisiyle ülke sorunlarıyla ilgilenmeye başlamıştır Namık KEMAL ve Mehmet Emin YURDAKUL gibi yazarların etkisiyle milliyetçilik duyuları gelişmiştir Batılı yazarların etkisiyle de demokrasi, özgürlük ve bağımsızlık fikri gelişmiştir 13
3 - İstanbul 4 ŞEHİR VE MUSTAFA İstanbul da öğrenim hayatını sürdürürken ülke sorunları üzerine arkadaşlarıyla birlikte toplantılar yapmıştır KEMAL Günlük gazeteleri yakından takip etmiş özellikle Fransızca yayınları okuyarak Avrupa'daki gelişmeleri öğrenmeye çalışmıştır İstanbul un Mustafa Kemal'e Etkileri Mustafa Kemal İstanbul daki öğrenim sürecinde siyasi faaliyetlere ağırlık vermiştir Bunun için de hem ülke hem de Avrupa gündemini yakından takip etmiştir 14
4 - Sofya 4 ŞEHİR VE MUSTAFA Mustafa Kemal İttihat ve Terakki ile yaşadığı fikir ayrılıkları sonucunda 1913 yılında Sofya Atesemiliterliği- KEMAL 15