RUSYA FEDERASYONU ST. PETERSBURG PERAKENDE SEKTÖRÜ VE POTANSİYEL HIZLI TÜKETİM MADDELERİ YERİNDE PAZAR ARAŞTIRMASI

RUSYA FEDERASYONU ST. PETERSBURG PERAKENDE SEKTÖRÜ VE POTANSİYEL HIZLI TÜKETİM MADDELERİ YERİNDE PAZAR ARAŞTIRMASI Hazırlayanlar Songül BEKTAŞOĞLU A. Oya BENLİ ÖZBAŞ Ülke Masaları II Dairesi Haziran 2013 T.C. Ekonomi Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğü 1

İÇİNDEKİLER 1. GENEL EKONOMİK DURUM...5 2. DIŞ TİCARET...7 3. PERAKENDE PAZARI...9 3.1 Mevcut Durum...9 3.2 Başlıca Satış Noktaları...11 3.2.1 Alışveriş Merkezleri...11 3.2.2 Hipermarketler...13 3.2.3 Süpermarketler...13 3.2.4 İndirim Marketleri...15 3.2.5 Bakkallar...15 3.2.6 Cash & Carry (Toptan Fiyatına Perakende Satışlar)...15 3.2.7 Alışveriş Caddeleri...15 3.2.8 Restoranlar ve Kafeler...16 3.3 Tüketici Profili...17 3.4 Tüketim Alışkanlıkları...19 3.5 Perakende Pazarı Eğilimleri...19 3.6 Gelecekte Pazarı Etkileyecek Başlıca Faktörler...20 4. PERAKENDE SEKTÖRÜ MEVZUATI...22 5. HIZLI TÜKETİM ÜRÜNLERİNDE BAŞLICA POTANSİYEL SEKTÖRLER...24 5.1 TARIM VE GIDA SANAYİ ÜRÜNLERİ...24 5.1.1 Mevcut Durum...24 5.1.2 Tarım ve Gıda Sanayi Ürünleri İhracat Prosedürü...39 5.1.3 Gıda Ürünleri Pazar Eğilimleri...47 5.2 KOZMETİK VE KİŞİSEL BAKIM ÜRÜNLERİ...49 5.2.1 Mevcut Durum...49 5.2.2 Kozmetik ve Kişisel Bakım Ürünleri Pazar Eğilimleri...50 5.2.3 İthalat...51 5.3 EV BAKIM ÜRÜNLERİ...55 5.3.1 Mevcut Durum...55 5.3.2 Ev Bakım Ürünleri Pazar Eğilimleri...56 5.3.3 İthalat...57 6. PAZARA GİRİŞ VE TANITIM...61 6.1 İdare...61 6.2 Nüfus...61 6.3 İş Kurma...62 6.3.1 İş Kurma Maliyetleri...63 6.4 Standardizasyon...64 6.5 Taşımacılık Altyapısı...67 6.6 Dağıtım Kanalı...68 6.7 Ödeme Şekli...69 6.8 Reklam ve Promosyon...69 6.9 Ticareti Etkileyen Kültürel Faktörler...69 6.10 Fuarlar...70 7. İŞ KÜLTÜRÜ...71 7.1 İş Randevuları...71 7.2 Çalışma saatleri...71 7.3 Adres yazımı...71 7.4 İş Görüşmesi Yaparken...72 2

7.5 Sosyal Aktivite...73 7.6 Hediye Verme...73 7.7 İlk İsim ve Unvan...74 7.8 Selamlaşma ve Vücut Dili...74 7.9 İş Kıyafeti...75 7.10 Karşılıklı Konuşma...75 8. GENEL DEĞERLENDİRME...76 9. KAYNAKLAR...80 3

TABLOLAR Tablo 1: Gayrı Safi Bölgesel Hasılanın Sektörel Dağılımı...5 Tablo 2: Karşılaştırmalı Temel Ekonomik ve Sosyal Göstergeler...6 Tablo 3: Dış Ticaret Göstergeleri...7 Tablo 4: Ürünler İtibarı ile Dış Ticaret...7 Tablo 5: 2012 Yılı Ülkeler İtibarı ile İhracat...8 Tablo 6: 2012 Yılı Ülkeler İtibarı ile İthalat...8 Tablo 7: Perakende Sektörü Genel Görünümü...9 Tablo 8: Perakende Satış Yerlerinde Kira Oranları...10 Tablo 9: Başlıca Alışveriş Merkezleri...11 Tablo 10: 2013 Yılında Faaliyete Geçecek Olan Alışveriş Merkezleri...12 Tablo 11: Başlıca Zincir Marketler...14 Tablo 12: Başlıca Bölgeler ve Caddeler...16 Tablo 13: Başlıca Restoranlar ve Kafeler...17 Tablo 14: Tüketici Profili Göstergeleri...18 Tablo 15: Tüketicinin Market Seçim Faktörleri...19 Tablo 16: Potansiyel Tarım ve Gıda Sanayi Ürünleri...40 Tablo 17: Rusya Federasyonu Kozmetik ve Kişisel Bakım Ürünleri İthalatı...51 Tablo 18: Potansiyel Kozmetik ve Kişisel Bakım Ürünleri...53 Tablo 19: Rusya Federasyonu Ev Bakım Ürünleri İthalatı...57 Tablo 20: Potansiyel Ev Bakım Ürünleri...59 Tablo 21: Kentteki İdari Bölgeler...61 Tablo 22: Nüfus Yapısı...61 4

1. GENEL EKONOMİK DURUM Rusya Federasyonu nun 13 milyon nüfusa ve 1.677.690 kilometrekarelik yüzölçüme sahip Kuzeybatı Federal Bölgesi içinde yer alan St. Petersburg, Rusya Federasyonu nun ikinci büyük kentidir. St. Petersburg, Rusya Federasyonu nun Moskova ile birlikte iki federal kent yönetiminden biridir. Bu, Moskova ve St. Petersburg federe kentlerinin Federasyon un doğrudan yönetiminde olan kentler olduğu, başka bir ifade ile ayrı bölgeler gibi hareket eden büyük şehirler statüsünde olduğu anlamına gelmektedir. Neva nehrinin Finlandiya körfezine döküldüğü delta üzerine kurulmuş olan kent, Rusya Federasyonu nun Avrupa ya açılımını sağlamaktadır. St. Petersburg, Rusya Federasyonu nun en büyük limanıdır. Kent Rusya nın önemli bir kültür, turizm, ticaret ve üretim merkezidir. Kentte 182 müze, 1.103 kütüphane ve 82 tiyatro bulunmaktadır. Kent ülke açısından önemli bir kültür sanat ve turizm merkezi olmasının yanı sıra, aynı zamanda önemli bir bilimsel araştırma ve eğitim merkezidir. Çok sayıda üniversite, akademi, araştırma merkezi, enstitü ve mesleki eğitim kuruluşu bulunmakta olan kentte, yüksek öğrenim ve mesleki eğitim kuruluşlarına devam eden 493 bin öğrenci yaşamaktadır. St. Petersburg Rusya nın ikinci büyük üretim merkezidir. Kentte üretim, makine ve ekipman sektörü üzerinde yoğunlaşmıştır. Başlıca üretim alanları gemi inşa, elektrik jeneratörleri ve türbinler, takım tezgahları, gıda sanayi ürünleri (içecek ve tütün dahil), otomotiv sanayi, metalürji, kimya sanayi ve deri üretimidir. Son yıllarda St. Petersburg otomotiv sanayinde bir üretim merkezine dönüşmüştür. Hyundai, Toyota, General Motors, Nissan ve Scania gibi dünyada önde gelen otomotiv üreticilerinin bölgede yatırımları bulunmaktadır. Otomotiv, ilaç, gemi inşa, bilgi teknolojileri, radyoloji, elektronik üretimde öncelikli alanlar ve kümelenmelerdir. Tablo 1: Gayrı Safi Bölgesel Hasılanın Sektörel Dağılımı,2012 10% 7% Sanayi 29% Toptan ve perakende ticaret Gayrı menkul 17% Diğer 18% 19% Taşımacılık, iletişim ve turizm Müteahhitlik Kaynak: St. Petersburg Government Committee for External Relations Doing Business in St. Petersburg Raporu 5

Tablo 2: Karşılaştırmalı Temel Ekonomik ve Sosyal Göstergeler RUSYA FEDERASYONU COĞRAFİ DURUM ST. PETERSBURG Toplam Alan 17.075.400 km 2 1.439 km 2 İklim Nemli karasal iklim hakimiyetinde Ortalama sıcaklıklar: Ocak: +6 C ve 50 C arasında Temmuz: +1 C ve 25 C arasında Nemli karasal iklim Ortalama sıcaklıklar: Ocak: 5.7 C Temmuz: 18.5 C SOSYAL GÖSTERGELER Nüfus 142,8 milyon 4,95 milyon Dil Rusça Din Rus Ortodoks (% 75), İslam, Budizm, Katoliklik, Musevilik Başkent Moskova (11,6 milyon) İkinci Büyük St. Petersburg Kent EKONOMİK GÖSTERGELER Gayrı Safi 2,0 Yurtiçi Hasıla (trilyon Dolar) Gayrı Safi 2.138 Bölgesel Hasıla (milyar Ruble) Kişi başına 14.212 düşen GSYİH (Dolar) Kişi başına 429 düşen GSBH (bin Ruble) İşsizlik Oranı %5 Ortalama kişi başına aylık gelir Aylık Nominal Ücret Başlıca İhraç Ürünleri 806 Dolar 26.804 Ruble (869,8 Dolar) 22.900 Ruble (731,6 Dolar) 33.443 Ruble (1.114,8 Dolar) Madencilik ürünleri (petrol ve petrol ürünleri doğal gaz), tarım ürünleri, ormancılık ürünleri, makine ve ekipman, taşımacılık araçları Madencilik ürünleri, makine ve ekipman, taşımacılık araçları, metalürji ürünleri Para Birimi Ruble (RUB) Telefon Kodu +7 812 6

2. DIŞ TİCARET Tablo 3:Dış Ticaret Göstergeleri (milyon Dolar) 2010 2011 2012 İhracat 11.817 20.577 20.622 İthalat 24.524 32.656 35.915 Hacim 36.341 53.233 56.537 Denge 12.707 12.079 15.293 Kaynak: T.C. St. Petersburg Ticaret Ataşeliği St Petersburg un 2012 yılı ihracatı bir önceki yıla göre % 0,2 artarak 20,6 milyar olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde kentin ithalat hacmi 2011 yılına göre % 10 artışla 35,9 milyar Dolar olmuştur. St. Petersburg, Rusya Federasyonu nun ihracatında % 10, ithalatında % 18 paya sahip olan Kuzey Batı Federal Bölgesi dış ticaretine en fazla katkıda bulunan bölgedir. Kent, 2012 yılında Kuzey Batı Federal Bölgesi ihracatına % 39, ithalatına % 63 oranında katkıda bulunmuştur. Tablo 4: Ürünler İtibarı ile Dış Ticaret, (Değer: bin Dolar) 2011 2012 GTİP No Ürünler İhracat İthalat İhracat İthalat 01 24 Tekstil hariç tüketim malları ve tarımsal hammaddeler 592.022 7.508.104 906.384 7.782.969 25 27 Mineral maddeler 16.240.896 281.146 13.885.839 285.598 28 40 Kimya sanayi 332.645 3.626.338 230.005 3.923.723 ürünleri, kauçuk 41 43 Deri, kürkler ve 85.566 128.043 198.701 111.207 ürünleri 44 49 Kereste ve kağıt, 351.508 899.046 320.681 964.915 selüloz ürünleri 50 67 Tekstil, tekstil 28.155 1.988.191 30.518 1.956.966 ürünleri ve ayakkabı 72 83 Metal ve ürünleri 1.326.698 2.280.568 2.093.857 2.297.133 84 90 Makine, teçhizat ve araçlar 68 71, 91 97 1.932.724 14.216.700 1.524.713 16.666.038 Diğer ürünler 417.740 1.854.280 1.431.379 1.926.330 Kaynak: T.C. St. Petersburg Ticaret Ataşeliği 7

Tablo 5:2012 Yılı Ülkeler İtibarı ile İhracat, (Değer: bin Dolar) Ülke Değer Hollanda 3.144.521 Almanya 2.485.415 Finlandiya 2.365.630 İngiltere 1.813.483 Çek Cum. 1.379.233 Letonya 1.100.836 İtalya 1.016.101 Estonya 955.080 İspanya 856.383 Ukrayna 830.248 Türkiye 437.515 Toplam İhracat (2012, bin Dolar) 20.622.076 Kaynak: T.C. St. Petersburg Ticaret Ataşeliği Tablo 6: 2012 Yılı Ülkeler İtibarı ile İthalat, (Değer: bin Dolar) Ülke Değer Çin 7.512.535 Almanya 3.134.340 Japonya 2.430.584 Güney Kore 2.274.050 İngiltere 1.736.456 Finlandiya 1.601.082 ABD 1.406.797 İtalya 1.380.759 Fransa 1.335.078 İspanya 852.639 Türkiye 487.136 Toplam İthalat (2012, bin Dolar) 35.914.877 Kaynak: T.C. St. Petersburg Ticaret Ataşeliği 8

3. PERAKENDE PAZARI 3.1 Mevcut Durum St. Petersburg, Rusya Federasyonu nun ikinci büyük şehri ve Baltık denizindeki en önemli limanıdır. Şehir merkezi güzel mimarisi, kanalları ve suyolları ile UNESCO Dünya Mirası olarak tescil edilmiştir. Hem yerel halkı hem de çok sayıda turist ziyareti nedeniyle de önemli ölçüde bir tüketim pazarı mevcuttur. St. Petersburg un ulaşım alt yapısı Moskova kadar iyi değildir. Tüketiciler daha çok evlerinin işyerlerine yakın olmasını ve evlerine yakın alışveriş ve eğlence yerlerine gitmeyi tercih etmektedir. Şehrin güney kesiminde yaşayan insanlar nadiren kuzey kesimini ziyaret etmektedir. St. Petersburg da modern perakende alışveriş merkezleri 2006 yılı itibarı ile gelişmeye başlamış ve çeşitli kalitede pek çok alışveriş merkezi yapılmıştır. Yerel nüfus ve nispeten yüksek maaş düzeyi göz önünde bulundurulduğunda ulusal ve uluslararası birçok perakende girişimci için hala hedef durumundadır. Sonuç olarak St. Petersburg kişi başına perakende alanı en yüksek olan Rus şehirlerinden biridir. Son yıllarda pazarda yaşanan durgunluk, gıda perakende yapısını değiştirmiştir. Bu dönemdeki issizlik artışı ve tüketicilerin gelirlerindeki azalma, pazardaki tüketim şeklini değiştirmiştir. Pahalı ürünlere olan talep azalmaya başlamıştır. Tüketici gıda alışverişlerinde daha fiyat odaklı ve tutumlu olmaya başladı. Tüketim zincirinin ürün karması değişmeye başladı ve daha ucuz ürünler daha popülerlik kazandı. Durgunluktan sonra bile Petersburg tüketicisi hem gıda hem de diğer ürünlerini satın almada hala bu tutumları devam etmektedir. Durgunluk perakende sektöründe çok önemli yapısal değişikliklere neden olmuştur. Birçok market el değiştirmiş ve yeni konseptler oluşturulmuştur. Tablo 7:Perakende Sektörü Genel Görünümü Göstergeler Değer Perakende Sektörü Cirosu 25 milyar $ Perakende Sektörü Yıllık Büyüme Oranı, % 7 Tüketici Harcamaları, KBD 6.779 $ Modern Perakende Alanı Stoku 3.0 milyon m 2 Alışveriş Merkezleri 2.2 milyon m 2 Hiper Marketler 400.000 m 2 DIY Merkezleri 200.000 m 2 Özel Mobilya Satış Merkezleri 200.000 m 2 1000 Kişi Başına Düşen Perakende Alan () 443 m 2 Kaynak: Rossstat, Market Ziyaretleri ve Görüşmeleri, Firma Web Sayfaları 9

Perakende sektörü hem ciro açısından hem de kişisel gelir açısından son üç yıldır büyümeye devam etmiştir. Günümüzde talebi büyük oranda gıda ve moda sektörleri ve aynı zamanda orta fiyat segmentinde bulunan restoranlar yönlendirmektedir. 2012 yılında perakende satış alanı bir önceki yıla göre % 15 oranında artarak yaklaşık 230.000 m 2 olmuş ve toplam perakende stoku 3 milyon m 2 ye ulaşmıştır. Alışveriş merkezi stokunun toplam hacmi ise 2.2 milyon m 2 ye ulaşmıştır. 2012 yılında toplam 12 proje gerçekleştirilmiştir. Gerçekleştirilen en büyük projeler; Piter Land (Alışveriş ve eğlence merkezi 55.000 m 2 ) ve RIO (Alışveriş ve eğlence merkezi 38.630 m 2 ) dur. 2013 1015 yılları arasında yaklaşık 500.000 m 2 alanda 15 alışveriş merkezi daha inşa edilmesi beklenmektedir. Kaliteli alışveriş merkezlerine talep çok yüksektir. Yeni alışveriş merkezleri açılmadan önce kiralama oranı % 85 in üzerinde olmaktadır. Uluslararası önemli markaların çoğu pazarda satılmaktadır. Lüks Moskova alışveriş merkezi olan TSUM, 2012 yılında St. Petersburg da şubesini açmıştır. Gucci, Lanvin, Celine, Yves Saint Laurent, Chloe, Marni, D & G, Ralph Lauren, Roberto Cavalli, Tom Ford gibi lüks markalar bulunmaktadır. St. Petersburg perakende piyasasında 20.000 den fazla kuruluş faaliyet göstermektedir. Pazarın % 49 u 7 firmanın hakimiyetindedir. Pazara giriş yapan ilk perakende zincirlerden biri Ramstore olmuştur. Ramstore pazardan bir süre sonra çekilmiştir. Saint Petersburg da son iki yılda kişi başına düşen zincir mağaza sayısı artmıştır. Mağaza sayısı % 7 artmış ve 100 yeni mağaza açılmıştır. Günümüzde her bölgede 5 dakika yürüme mesafesinde markete ulaşmak mümkündür. Tablo 8:Perakende Satış Yerlerinde Kira Oranları Satış Yerleri Standart Alan, m 2 Yıllık Kira Oranı $/m 2 /Yıl Gıda hipermarketleri 5.000 16.000 160 250 Yapı marketleri (DIY) 2.500 15.000 120 170 Gıda süpermarketleri 1.500 3.500 250 400 Karma marketler 3.000 5.000 150 250 Ev eşyaları 1.000 2.500 180 250 Tüketici elektroniği 1.200 4.500 160 350 Zincir mağazalar 1.200 2.500 300 450 Yüzme havuzlarının da dahil olduğu Fitnes 6.000 kadar 150 180 Salonları Aile eğlence merkezleri 700 5.500 100 180 Spor giyim 1.200 4.500 180 350 Çocuk eşyaları 1.000 2.000 250 400 Kaynak: Rossstat, Market Ziyaretleri ve Görüşmeleri, Firma Web Sayfaları 10

Perakende zincir sayısının azalması beklenmektedir. Şu an perakende zincirler arasında çok yoğun rekabet yaşandığından dolayı, firmaların hayatta kalması ve rekabet gücünü koruyabilmesi için birleşmeler beklenmektedir. Perakende sektörünün % 73 ünü alışveriş merkezleri, % 13 ünü hipermarketler, %8 ini yapı marketler (DIY) ve % 6 sını özel mobilya marketleri oluşturmaktadır. 3.2 Başlıca Satış Noktaları 3.2.1 Alışveriş Merkezleri St. Petersburg daki AVM lerin sayısı giderek artmakta ve alışveriş olanakları dramatik bir şekilde artmaktadır. Petersburg da her 1.000 kişiye 443 m 2 alışveriş alanı düşmektedir. Pazarda 13 tane alışveriş merkezi bulunmaktadır. Bunlar; Galeria, Grand Canyon, Stockmann, MEGA, Leto, Piter Land, RIO, Kosmos, Mezhdunarodny, Mercury, Shkipersky Mall, Electra, Cruise dir. Yeni AVM lerin içinde mağazalar, kiosklar, gıda marketleri, restoranlar, kafelerin yanı sıra sinema ve eğlence salonları da bulunmaktadır. Tablo 9: Başlıca Alışveriş Merkezleri Başlıca Alışveriş Merkezleri Galeria Grand Canyon Stockmann MEGA Dybenko Leto Mevcut Büyük Alışveriş Mağazaları Alışveriş ve eğlence merkezi (Zara, H&M, OVS Industry, Bebe, Coast, GAP, Reiss, River Island, Uterque, Warehouse, L Etoile, Mavi, Koton, Ramsey, Network, LCW, Colins, Sunduk Funduk (Gıda) ) Alışveriş ve eğlence merkezi (K Rauta, Adidas, Levi's, Reebok, Next, Motivi, Hogl, Chester, Samsung, Sony) Alışveriş merkezi (Stockmann, Next, Tommy Hilfiger, Glenfield, Longchamp, H&M, Geox, Nike, Quicksilver) Alışveriş ve eğlence merkezi (IKEA, OBI, Auchan, Media Markt, H&M, Zara, Topshop/Topman, Marks & Spencer, Reserved, New Yorker, С&A, MEXX, Pull &Bear, Esprit) Alışveriş ve eğlence merkezi (Media Markt, Detsky Mir, Auchan, Decathlon, ZARA, H&M, Topshop, Bershka, Pull&Bear, Mothercare, New Yorker, Starbucks ) Alan Aralığı (m 2 ) 50 1.000 20 1.000 20 500 50 1.500 50 1.000 Piter Land Alışveriş ve eğlence merkezi 55.000 RIO Alışveriş ve eğlence merkezi 38.630 Kosmos Alışveriş merkezi 27.000 Mezhdunarodny Alışveriş ve eğlence merkezi 26.000 Mercury Moda merkezi 18.000 Shkipersky Mall Alışveriş ve eğlence merkezi 9.320 Elactra Alışveriş merkezi 7.000 Cruise (1 Bölüm) Moda merkezi 6.600 Kaynak: Rossstat, Market Ziyaretleri ve Görüşmeleri, Firma Web Sayfaları 11

AVM ziyaretçilerinin büyük bir kısmı 35 yaş üstü evli, eğitimli kadınlardır. Aynı yaş grubundaki alışveriş yapan erkeklerin payı ise % 20 nin üzerindedir. Tablo 10: 2013 Yılında Faaliyete Geçecek Olan Alışveriş Merkezleri İsim Kategori Adres London Mall Kontinent (Arcade) Pearl Plaza (1. etap) Zanevskiy Kaskad 3 Kontinent Zvesdny (2. etap) Montpensier Pyat Ozer Balkania NOVA (2. etap) Galaktika Alexandrovsky Park Alışveriş ve Eğlence Merkezi Alışveriş ve Eğlence Merkezi Alışveriş ve Eğlence Merkezi Alışveriş Merkezi Alışveriş ve Eğlence Merkezi Alışveriş Merkezi Alışveriş Merkezi Alışveriş Merkezi Alışveriş Merkezi Birçok kategorinin kullanıldığı merkez Alan (m 2 ) Ait Olduğu Firma 3 Kollontai Ul. 63,000 Fort Group Salove 53,000 Adamant Ul./Bukharestskaya Ul. Petergofskoe Highway 48,000 SRV Group Zanevsky Pr t / 40,300 Adamant Energetikov Pr t 97 Lensoveta Ul. 36,000 Adamant Planernaya Ul. / Shavrova Ul. Komendantsky Ul. / Dolgoozernaya Ul. 30,500 Industriya Group 23,000 Fort Group 5 Balkanskaya Ul. 13,300 Adamant Dunays Pr t /Moskovskoe Highway Near 4 Alexandrovsky Park 13,000 Torgovy Dvor 11,400 Intercom Aura Moda merkezi 85 Lakhtinsky Pr t 9,400 Etalon LenspetsSMU Metrika Alışveriş Utkin Passage 8,000 Metrica Merkezi Spar Hiper market Kollontai Ul. / Badeeva 7,500 Intertorg Ul. Cruise (2. etap) Mobilya Merkezi 4/2 Komendantsky Pr t 6,600 Femida Preobrazensky Alışveriş ve ofis 26 Liteiny Pr t 6,000 Peterburgstroy Kaynak: Rossstat, Market Ziyaretleri ve Görüşmeleri, Firma Web Sayfaları Çok uluslu zincirler St. Petersburg gibi büyük kentlerde yeni mağazalar açmaya devam etmektedir. Ancak pazarın belirli bir doygunluğa ulaşmış olması nedeni ile ilgi odağının yeni bölgelere doğru yönelmesi beklenmektedir. 12

3.2.2 Hipermarketler Hipermarketler, 2.500 m 2 üzerinde alana sahip olan ve sahip olduğu alanın en az % 35 i gıda dışı ürünlerin satışı için ayrılan perakende satış birimleridir. Hipermarketler kural olarak kent merkezlerinin dışında ya da büyük AVM lerin içinde çıpa mağaza olarak olarak oluşturulmaktadır. Saint Petersburg daki en büyük hipermarket zinciri O Key grubudur ve toplam 17 tane marketi bulunmaktadır. Diğer önemli grup ise Lenta dır. Pazarın 11 bölgesinde marketi bulunmaktadır. Başlıca hipermarketler Auchan, Karusel, Lenta, Metro, О Key dir 3.2.3 Süpermarketler Süpermarketler, 400 2.500 metrekare alana sahip olan ve ürün yelpazesinin % 70 ini gıda ürünlerinin oluşturduğu, daha çok günlük alışveriş yapılan perakende mağazalarıdır. Saint Petersburg da 500 den fazla süpermarket ve 21 tane süpermarket zinciri bulunmaktadır. Primorsky Bölgesinde çeşitli zincirlerin 60 tan fazla süpermarketi bulunmaktadır. Pyaterochka pazardaki en önemli süpermarket zinciridir. Pazarın 18 bölgesinde süpermarketi bulunmaktadır. 7Ya semya, Perekrestok, Piterskoe, Norma (Norm) ve O Key Express diğer önemli süpermarketlerdir. Pyaterochka gibi indirim süpermarketleri düşük gelir grubuna, yaşlılara ve öğrencilere hitap etmektedir. Bu tüketiciler genellikle otomobil sahibi olmayıp evlerine yakın yerlerden alışverişi tercih etmektedirler. Bu nedenle çoğu süpermarket zinciri semtlerdeki alışverişe uygun noktalarda yer sahibi olmayı tercih etmektedir. Son birkaç yıl içinde Alman menşeli Metro ve Fransız Menşeli Auchan gibi büyük yabancı şirketler pazara girmiştir. Uluslararası şirketlerin yanı sıra X5 Retail Group gibi birkaç ünlü Rus şirketi, perakende zincire girmiştir. Pazardaki süpermarket ve hipermarket zincirlerinin sayısı gelişmiş ekonomilerde olduğu gibi giderek artmaktadır. Perakende sektörünün aktörleri finansal kriz sürecinden çok çabuk çıkmış ve tüketicilerin giderek artan oranda daha geniş ürün çeşitliliği, kalite ve uygun fiyat arayışı sayesinde faaliyetlerini genişletmektedir. Tüketiciler süpermarket ve hipermarket zincirlerinin markalarından (özellikle yabancı dilde ise) etkilenmekte ve bu markalara prestij ve kalite algısı ile yönelmektedir. Süpermarket ve hipermarket zincirleri tüketiciye ulaşmada sahip oldukları avantajı kullanarak ürün çeşitlerinde yalnızca gıda, içecek ve temizlik maddeleri gibi temel ihtiyaç maddelerine değil, aynı zamanda diğer ürünlere de yer vererek tüketicilerin beklentileri doğrultusunda ürün çeşitliliklerini artırmaktadır. Tüketicilerin tek bir çatı altında ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri perakende zincirlerinin alışverişlerde daha çok tercih edilmelerini sağlamaktadır. 13

Tablo 11: Başlıca Zincir Marketler Zincirin Adı ve Satış Yeri Pyaterochka, Süpermarketler Magnit, Mağazalar ve Hipermarketler Auchan, Hipermarketler Metro Cash& Carry, Hipermarketler Perekriostok, Süpermarketler O Key, Hipermarketler Lenta, Hipermarketler Dixie, Süpermarketler Karusel, Hipermarketler Sedmoi Kontinent (Prisma), Hipermarketler ve Süpermarketler Victoria Kvartal, Süpermarketler Auchan City, Süpermarketler Real, Hipermarketler Spar, Hipermarketler Mülkiyeti X5 Retail Group, Yerel Magnit OAO, Yerel Auchan Group SA, Fransız Metro AG, Alman X5 Retail Group NV, Yerel Doring Holding SA, Luksemburg, Yerel, Estonya Lenta, %60 Yerel, %40 ABD Dixie Group, Yerel X5 Retail Group NV, Yerel Sedmoi Kontinent, Yerel Dixie Group, Yerel Auchan Group, Fransız Metro AG, Alman Intertog, Hollanda Mağaza Bölgesi Sayısı 2,525 Moskova, St. Petersburg, Kazan ve Rusya nın diğer 16 bölgesi 5,112 470 şehirde 37 Moskova, St. Petersburg, Kazan Rusya nın diğer bölgesi 65 Rusya nın 44 bölgesinde 330 Moskova, St. Petersburg, Kazan ve 42 şehirde 75 St. Petersburg, Moskova, Rusya nın diğer bölgeleri 46 St. Petersburg, Rusya nın diğer bölgesi, Sibirya 947 St. Petersburg, Moskova, Rusya nın diğer bölgeleri 77 Moskova, St. Petersburg, Kazan ve diğer bölgelerde 138 St. Petersburg, Moskova, Kaliningrad 223 St. Petersburg, Moskova, Kaliningrad ve diğer bölgeler 15 St. Petersburg, Moskova, Kaliningrad ve Novosibirsk 18 Rusya nın merkez bölgelerinde 2013 yılında faaliyete geçecek St. Petersburg Prisma, Hipermarketler Finlandiya 3 St. Petersburg Kaynak: Rossstat, Market Ziyaretleri ve Görüşmeleri, Firma Web Sayfaları 14

3.2.4 İndirim Marketleri Sahip olduğu alan 300 1000 metrekare arasında olan ve ürünlerini % 5 7 kar marjı ile satan perakende mağazalardır. İndirim mağazalarında 500 2000 arasında ürün satılmakta olup, bu ürünlerin % 50 sini özel etiketli ürünler oluşturmaktadır. Saint Petersburg da 300 den fazla indirim marketi bulunmaktadır. Pazardaki en büyük indirim marketi Dixy dir. Diğer önemli indirim marketleri ise Netto, Vesta, Tekhnolog (Technologist) ve Morkov (Carrot) dur. Söz konusu mağazalar 3.500 5.200 adet arasında mal çeşidine sahip olup, % 13 23 kar marjı ile faaliyet göstermektedir. Bu mağazalardaki özel etiketli ürün oranı % 10 15 arasındadır. 3.2.5 Bakkallar Bakkallar küçük bir alanda faaliyet gösteren (300 m 2 ye kadar) ve kent içindeki semtlerde konumlanan mağazalardır. Yakında yaşayan tüketicilere hizmet sunan ve genellikle 24 saat açık olan bakkallar giderek artan oranda büfelerin yerini almaya başlamıştır. Bu mağazalarda ev ve kişisel bakım ürünleri, gazete ve dergi, gıda ve içecek, çiçek satışları yapılmaktadır. Magnit, ABK, Kvartal bu tür mağazalara örnek teşkil etmektedir. Bu formattaki mağazaların sayısı ve satışları giderek artmaktadır. Bunun başlıca sebebi tüketicilerin evlerine yakın olduğu için zamandan tasarruf etmelerine ve hızlı alışveriş yapmalarına olanak sunan bu formatı da tercih etmeleridir. Magnit in faaliyetlerini genişletmesi neticesinde bu formattaki satışlar 2011 yılında ülke genelinde % 51 artarak 13 milyar Dolara ulaşmıştır. Magnit in ülke genelinde bakkal formatlı mağaza sayısı halihazırda 5.753 tür. Magnit in bu formattaki pazar payı % 82,6 dır. Magnit i % 6,7 ile Victoria Kvartal (Dixie Grubu), % 2,9 ile Magnolia, % 1,1 ile Semeynaya Kopilka (Dixie Grubu), % 0,7 ile ABK ve % 6 ile diğerleri takip etmektedir. 3.2.6 Cash & Carry (Toptan Fiyatına Perakende Satışlar) Cash & Carry, kabaca 8000 m 2 alana sahip olan ve küçük montanlı toptan satış ilkesi ile satış gerçekleştiren mağazalardır. Hedef kitlesi daha çok ticari müşteriler olan bu mağazacılık türünde daha çok gıda ürünleri satılmakta ancak gıda dışı ürünlere de yer verilmektedir. Alman Metro Grubu ve Rewe Grubu faaliyet göstermektedir. Rusya genelinde cash & carry satışlar 2012 yılında bir önceki yıla göre % 12 artarak 5 milyar Dolara ulaşmıştır. Alman Metro Grubu nun ülke genelinde mağazaları bulunmaktadır. Rus tüketiciler cash & carry formatında mağazalar ile hipermarketleri aynı kategoride değerlendirme eğilimindedir. 3.2.7 Alışveriş Caddeleri Primorsky, Vyborgsky, Moskovsky ve Nevsky caddeleri mağaza, restorant ve kafelerin yoğun olarak bulunduğu caddelerdir. Nevsky, St. Petersburg un en popüler caddesidir. Primorsky bölgesi ise piyasaya teslim yeni projeler açısından en popüler yer olmaya devam etmektedir. 15

Primorsky, Vyborgsky, Moskovsky ve Nevsky caddelerinde mevcut alışveriş merkezi alanının % 60 ını kapsamaktadır. Toplam nüfusun % 27 si bu bölgelerde bulunmaktadır. Tablo 12: Başlıca Bölgeler ve Caddeler Önemli Bölgeler, Caddeler Nevsky Caddesi Rubinshteina Caddesi Bolshoy Caddesi Zagorodniy Caddesi Liteiniy Caddesi Pedestrian Caddesi Ligovskiy Caddesi Tüketici Profili Tarihi şehir merkezi. Farklı kalitede çok sayıda mağaza, restoran ve kafeler mevcut, üst ve orta gelir düzeyi Çok sayıda turistin de ziyaret ettiği ve birçok restoranın bulunduğu Restoranlar Sokağı, üst ve orta gelir düzeyi Farklı kalitede çok sayıda mağaza, restoran ve kafeler mevcut, orta gelir düzeyi Farklı kalitede çok sayıda mağaza, restoran ve kafeler mevcut, orta gelir düzeyi Farklı kalitede mağaza, restoran ve kafeler mevcut, orta gelir düzeyi Farklı kalitede mağaza, restoran ve kafeler mevcut orta gelir düzeyi Farklı kalitede mağaza, restoran ve kafeler mevcut, orta gelir düzeyi Kaynak: Rossstat, Market Ziyaretleri ve Görüşmeleri, Firma Web Sayfaları 3.2.8 Restoranlar ve Kafeler Pazarda ulusal ve uluslararası mutfaklardan birçok restoran, kafe ve barlar gelişen bir tempoda artmaktadır. Pazarda Fransız, İtalyan Gürcü ve Uzakdoğu mutfağından birçok restoran bulunmaktadır. Tüketiciler değişik ve egzotik tatları denemekten hoşlanmaktadır. Farklı kültürlerin ürünleri tüketiciler nezdinde ilgiyle karşılanmaktadır. Yiyecek ve İçecek Kafelerin % 30 u alışveriş merkezlerinde yer almaktadır. Diğerleri sokaklarda ve ticari alanlarda konumlanmıştır. Kafelerin %60 70 i uluslararası zincirlere aittir. Fast Food Hızlı tüketilen gıda zincirleri pazarın % 60 ına hakimdir. Pazardaki en aktif zincirler fast food ve kafeler için 100 250 m 2, restoranlar için ise 200 350 m 2 alanlar da hizmet verilmektedir. Şekerlemeci Şekerlemeci konsepti şehirde çok yaygındır. Hem halk hem de turistler arasında popülerdir. Genellikle şekerleme mağazalarında pastalar, kekler, tatlılar, bisküvi, kahve ve diğer içecekler ve ikram edilen oturma alanları bulunmaktadır. Bu alanda en tanınmış zincirler Sever, Sladkoezhka ve Baltiysky Khleb dir. 16

Tablo 13: Başlıca Restoranlar ve Kafeler Önemli Bölgeler, Caddeler Nevsky Caddesi Rubinshteina Caddesi Bolshoy Caddesi Zagorodniy Caddesi Liteiniy Caddesi 6 7 lanes of Vasilievskiy Ostrov, Pedestrian Caddesi Ligovskiy Caddesi Yiyecek ve İçecek Yerleri Eurazia, Volkonskiy, Il Patio, Coffee House, Pizza Hut, Planeta Sushi, KFC, Subway, Yakitoria, Yaposha, Vasabi, Dve Palochki, Elki Palki, Teremok Drova, Yaposha, Mollie's bar, Voodoo Bar, ViBorg, Soiree Lounge Bar Evrazia, Pizza Hut, Coffee House, Shokoladnitsa, Yakitoria, Subway, Dve Palochki, Teremok, Chainikoff McDonald's, Subway, Teremok, Yaposha, Chaynaya Lozhka, Coffee House Eurazia, Planeta Sushi, Yaposha, Teremok, Coffee House, Chainikoff KFC, Vasabi, Teremok, Elki Palki, Chaynaya Lozhka, Coffee Shop, Coffee House, Chainikoff Ginza Project, T.G.I. Friday s, Eurazia, Il Patio, McDonald's, KFC, Subway, Sbarro, Dve Palochki, Teremok, Chaynaya Lozhka, Costa Coffee, Coffee Shop, Coffee House, Shokoladnitsa Ortalama Aylık Kiralar (Dolar) 2.000 1.200 1.200 1.200 1.200 1.200 1.200 Kaynak: Rossstat, Market Ziyaretleri ve Görüşmeleri, Firma Web Sayfaları 3.3 Tüketici Profili Pazarda batı tarzı tüketim alışkanlıkları benimsenmiştir. Tüketiciler hala fiyata çok duyarlı olmalarına rağmen, çeşitli sosyo kültürel faktörler tüketim alışkanlıkları üzerinde etkili olmaya devam etmektedir. Pazardaki tüketici tipleri; Yenilikçi Tüketiciler: Bunlar özellikle büyük şehirlerdeki tüketicilerdir ve boş zamanlarını spor ve diğer aktivitelerde harcarlar. Ayrıca egzotik yemekleri sunan restoranları tercih ederler ve genellikle dışarıda yemek yerler. Şu anda bölgedeki en hızlı büyüyen tüketici grubudur. Yerleşik Tüketiciler: Bu tüketiciler, tüketici grubunun yaklaşık % 25 ini temsil etmektedir. Bu gruptaki tüketicilerin önemli bir kısmının marka bağımlılığı bulunmaktadır. 17

Anlık Karar Veren Tüketiciler: İkinci en büyük tüketici grubudur. Genellikle yalnız yaşayan erkeklerdir ve satın alma kararlarını dürtüsel olarak anlık vermektedirler. Tutkulu/İstekli Tüketiciler: Bunlar küçük bir tüketici grubudur ve satın alma kararlarını yapılan ürün tanıtıma göre belirlemektedirler. Kararlı Tüketiciler: Bu grup orta yaşlı yetişkinlerden oluşmaktadır ve büyük bir bölümü kadın tüketicilerdir. Satın almaya en arzulu tüketicilerdir. Bu tüketici grubu ürünün tanıtımına değil de ürünün kalitesini ve diğer özelliklerine göre satın alma kararlarını vermektedirler. Gelenekçi Tüketiciler: Bu grup düşük tüketim potansiyeline sahiptir. Bu grubun çoğu Sovyet döneminde emekli olmuş ve o döneme ait perakende sektöründen alış veriş yapma eğilimindedirler. Tutumlu Tüketiciler: Küçük bir gruptur ve genellikle indirim mağazalarından alışveriş yapmaktadırlar. Hızlı tüketim maddeleri pazarı için genelleme yapacak olur isek iki temel tüketici modeli ortaya çıkmaktadır. Birincisi eski nesildir. Özellikle hızlı tüketim maddelerinde, doğal maddelerin daha sağlıklı ve iyi olduğuna inanan, yabancı ürünlere şüpheyle yaklaşan, reklama ve satış temsilcilerine güvenmeyen tüketicilerdir. İkincisi ise genç nesildir. Reklam ve tanıtımlardan etkilenen, kampanyaları takip edip popüler ürünleri ve markaları satın alan ve satış temsilcilerinden tavsiye alan tüketicilerdir. Tablo 14: Tüketici Profili Göstergeleri Cinsiyet, % pay İş, % pay Erkek 32 Çalışan 67 Kadın 68 Çalışmayan 33 Yaş, % pay Gelir, % pay 20 24 9 Düşük 19 25 34 21 Ortalamanın altında 29 35 44 20 Ortalama 32 45 54 23 Yüksek 15 55 64 15 Otomobil, % pay 65 74 12 Olan 55 Aile Ölçeği, % pay Olmayan 44 Bekar 11 Alışveriş Sıklığı, 5 pay 2 Kişi 26 Hergün 31 3 Kişi 30 Haftada 4 5 kez 13 4 Kişi 20 Haftada 2 3 kez 41 5 Kişi ve daha fazla 11 Haftalık veya daha az 14 Çocuk, % pay Alışveriş Alışkanlığı, % pay Çocuksuz 60 Hergün 48 1 Çocuk 29 Haftalık ve hafta boyunca 2 veya daha fazla çocuk 11 Haftalık 6 Kaynak:Rossstat, Euromonitor, Market Ziyaretleri ve Görüşmeleri, Firma Web Sayfaları 44 18