SOSYAL S GORTALAR KURUMUNDA EMEKL L K fiartlari (II) Mustafa KURUCA Sigorta Baflmüfettifli SSK stanbul Sigorta Müdürü M ali Çözüm dergimizin 70. say s nda yay nlanan Sosyal Sigortalar Kurumunda Emeklilik fiartlar bafll kl makalemizin birinci bölümünde, SSK Yafll l k Sigortas ndan Emeklilik konusu aç klanm flt. Bu bölümde ise, Yafl Haddinden Emeklilikte Kademe Durumu ve Yafll l k Sigortas ndan Özel Emeklilik Durumlar aç klanacakt r. (3) Yafl Haddinden Emeklilikte Kademe Durumu 4759 say l Kanun ile yafl haddinden emeklilik flartlar nda çok önemli de ifliklikler yap ld. Yafl haddinden emeklilikte de milat 23 May s 2002 tarihi olarak kabul edildi. Buna göre 23 May s 2002 tarihi itibar yla; 15 y l sigortal l k süresi içinde en az 3600 gün prim ödemesi olan ve 55 yafl n tamamlayan erkek sigortal lar ile, 15 y l sigortal l k süresi içinde en az 3600 gün prim ödemesi olan ve 50 yafl n dolduran kad n sigortal lar n hemen emekli olabilmelerine imkan tan nd (506, geçici 81/C). Yine 08.09.1981 ve öncesi sigortal olan ve 50 yafl n tamamlayan kad nlar ile 08.09.1976 ve öncesi sigortal olan ve 55 yafl n tamamlayan erkek sigortal lar 3600 gün prim ödemesini tamamlayarak istedikleri zaman emekli olabilirler. Bu flartlar tafl mayan erkek ve kad n sigortal lara afla da belirtilen geçifl süreçleri getirildi. 15 y ll k sigortal l k süresi ve 3600 gün malullük, yafll l k ve ölüm sigortalar primi ödeme süresini ve kad n ise 50 erkek ise 55 yafl tamamlamas - na göre; a) 24/05/2002 ile 23/05/2005 tarihleri aras nda yerine getirenler kad n ise 52, erkek ise 56 yafl n doldurmufl olmalar, b) 24/05/2005 ile 23/05/2008 tarihleri aras nda yerine getirenler kad n ise 54, erkek ise 57 yafl n doldurmufl olmalar, c) 24/05/2008 ile 23/05/2011 tarihleri aras nda yerine getirenler kad n ise 56, erkek ise 58 yafl n doldurmufl olmalar, d) 24/05/2011 tarihinden sonra yerine getiren kad nlar 58, 24/05/2011 ile 23/05/2014 tarihleri aras nda yerine getiren erkekler 59 yafl n doldurmufl olmalar, SMMMO Yay n Organ 92
e) 24/05/2014 tarihinden sonra yerine getiren erkekler 60 yafl n doldurmufl olmalar, fiart ile yafll l k ayl ndan yararlanabilirler. Kanunun bu düzenlemesini tablolar ve örnekler yard m ile inceleyelim. Tablo 3 de erkek sigortal lar için getirilen yafl haddinden emeklilikte kademeli geçifl süreci görülmektedir. Tablo:3-Erkek Sigortal lar n Yafl Haddinden Emeklilik Kademe Tablosu 15 y ll k sigortal l k süresini ve 3600 gün prim ödemesini ve 55 yafl tamamlama süresine göre; Yafl Haddi 24.05.2002 ile 23.05.2005 tarihleri aras nda sa layanlar 56 24.05.2005 ile 23.05.2008 tarihleri aras nda sa layanlar 57 24.05.2008 ile 23.05.2011 tarihleri aras nda sa layanlar 58 24.05.2011 ile 23.05.2014 tarihleri aras nda sa layanlar 59 24.05.2014 tarihinden sonra sa layanlar 60 Tablo incelendi inde 15 y l sigortal l k süresi ve 3600 gün prim ödemesi flart n yerine getiren sigortal lar n ayr ca kademeli bir yafl haddi koflulunu da tamamlamalar gerekmektedir. Bu düzenleme ile yafl haddine ba l k smi emeklilik ayl na hak kazanma flartlar önceki hükümlere göre a rlaflt r lm flt r. SSK taraf ndan 4759 say l Kanunun uygulamas n aç klayan 12-117 ek say l genelgeye göre, erkek sigortal n n yafll l k ayl na hak kazanaca kademeli yafl haddi; bu flartlardan (55 yafl + 15 y l + 3600 gün) hangisi en son sa lanm fl ise bunun sa land tarihe göre belirlenecektir. 3600 prim ödeme gün say s n n tamamland tarihin tespitinde sigortal lar n bu günü, iste e ba l ve topluluk sigortas na, askerlik ve hizmet borçlanmalar na veya yap lan hizmet ihyalar na iliflkin prim ödeme gün say lar ile tamamlamalar durumunda, primin veya ihya/borçlanma bedelinin son ödeme tarihi 3600 günün tamamland tarih olacakt r. Örnek:1 lk fle Girifl Tarihi :01.04.1991 Do um Tarihi :01.07.1949 3600 Günün Tamamland Tarih :01.05.2005 Cinsiyet :Erkek Bu sigortal n n 55 yafl n 01.7.2004 tarihinde, 3600 gününü 1.05.2005 tarihinde, 15 y ll k sigortal l k süresini ise 01.4.2006 tarihinde yerine getirdi i anlafl ld ndan, flartlar n tamam n n sa lanaca 01.04.2006 tarihi Kanunda öngörülen SMMMO Yay n Organ 93
24.05.2005-23.5.2008 zaman aral nda oldu undan, bu zaman aral na karfl l k gelen 57 yafl n tamamlayaca 01.07.2006 tarihinden sonra tahsis talebinde bulunmas halinde ayl k ba lanacakt r. 4759 say l Kanunla 08.09.1999 tarihinden sonra ifle bafllayan/bafllayacak sigortal lar n yafll l k ayl ndan yararlanma koflullar nda bir de ifliklik getirilmedi- inden, bunlar hakk nda 506 say l Kanunun 4447 ve 4759 say l Kanunlarla de- iflik 60' nc maddesinin (A) bendi hükümleri (58/60 yafl+7000 gün veya 58/60 yafl+25 y ll k sigortal l k süresi + 4500 gün) uygulanacakt r. Tablo:4.Kad n Sigortal lar Yafl Haddinden Emeklilik Kademe Tablosu 15 y ll k sigortal l k süresini ve 3600 gün prim ödemesini ve 50 yafl n tamamlad tarihe göre; Yafl Haddi 24.05.2002 ile 23.05.2005 tarihleri aras nda sa layanlar 52 24.05.2005 ile 23.05.2008 tarihleri aras nda sa layanlar 54 24.05.2008 ile 23.05.2011 tarihleri aras nda sa layanlar 56 24.05.2011 tarihinden sonra sa layanlar 58 Erkek sigortal larda oldu u gibi kad n sigortal larda da yafl haddinden k smi ayl k ba lanmas koflullar zorlaflt r lm flt r. Yasan n getirmifl oldu u bu kurallar, 3600 gün prim ödemesini tamamlad ktan sonra yafl haddini beklemeyi tercih edenler için cayd r c niteliktedir. Kad n sigortal n n yafll l k ayl na hak kazanaca kademeli yafl haddi; bu flartlardan (50 yafl + 15 y l + 3600 gün) hangisi en son sa lanm fl ise bunun sa land tarihe göre belirlenecektir. Örnek: lk fle Girifl Tarihi :13.08.1988 Do um Tarihi :15.06.1955 3600 Günün Tamamland Tarih :01.02.1999 Cinsiyet :Kad n Bu sigortal kad n 15 y ll k sigortal l k süresini 13.08.2003 tarihinde, 50 yafl n ise 15.06.2005 tarihinde tamamlayacakt r. 3600 gün prim ödeme flart ise daha önce, 01.02.1999 tarihinde yerine gelmifltir. Dolay s yla flartlar n n tamam n n sa lanaca 15.06.2005 tarihi Kanunda öngörülen 24.05.2005-23.05.2008 zaman aral nda oldu undan, bu zaman aral na karfl l k gelen 54 yafl n tamamlad ktan sonra tahsis talebinde bulunmas halinde ayl k ba lanacakt r Kad n sigortal lardan 4447 say l Kanuna göre 08.09.1981 ve öncesinde sigortal olanlar 50 yafl nda 3600 gün ile emekli olabilecekleri gibi, 4759 say l Kanuna göre de 23.05.2002 itibariyle 50 yafl n, 15 y ll k sigortal l k süresini ve 3600 günü tamamlam fl olanlar diledikleri zaman emekli olabilirler. SMMMO Yay n Organ 94
3.Yafll l k Sigortas ndan Özel Emeklilik Durumlar a.malül Sigortal lar 506 Say l Kanunun malullük sigortas n düzenleyen 53. maddesinde, sigortal olarak ilk defa çal flmaya bafllad tarihten önce malül say lmay gerektirecek derecede hastal k veya ar zas bulunanlar n malullük sigortas ndan yararlanamayaca belirtilmifltir. Bu durumda olanlar n emeklilik flartlar kanunun yafll l k ayl ndan yararlanma flartlar n düzenleyen 60 nc maddesinin (C) bendinde düzenlenmifltir. Söz konusu maddenin (C) bendi 29.07.2003 tarih 4958 say l kanun ile de ifltirilmifltir. Bu de iflikli i göre; Sigortal olarak ilk defa çal flmaya bafllad tarihten önce malül say l may gerektirecek derecede hastal k veya ar zas bulunan ve bu nedenle malullük ayl ndan yararlanamayanlar, yafllar ne olursa olsun, en az 15 y ldan beri sigortal bulunmak ve 3600 gün primi ödemifl olmak (malullük, yafll l k ve ölüm) ve malullük raporu almak flart yla yafll l k ayl ndan yararlan rlar. Örne in; 08.09.1967 do umlu olan ve sigortal olarak ilk defa 18 May s 1991 y l nda çal flmaya bafllayan bay (A) n n toplam 2775 gün prim ödeme günü vard r. Bay (A) 1984 y l nda geçirdi i trafik kazas sonucu malul say lmay gerektirecek derecede sakat kalm flt r. Bu sigortal malulen emekli olabilir mi? Bay (A) ilk defa çal flmaya bafllamadan önce (1984 y l nda) malul say lacak derecede sakat kald için malullük sigortas ndan emekli olamaz. Yafll l k sigortas ndan emekli olabilmesi için en az 15 y l sigortal l k süresi ve 3600 gün prim ödemesini tamamlamas gerekir. Örnekteki bay (A) 15 y ll k sigortal l k süresinin tamamlanaca 18 May s 2006 tarihine kadar prim gün say s n da 3600 güne tamamlayarak yafll l k sigortas ndan emekli olabilir. b.sakat Sigortal lar (Sakatl k Vergi ndiriminden Yararlananlar) 193 say l Gelir Vergisi Kanununun sakatl k indirimini düzenleyen 31 inci maddesi 09.04.2003 tarih, 4842 say l Kanunun 3 üncü maddesi ile 01.01.2004 tarihinden geçerli olmak üzere de ifltirilmifltir. Buna göre çal flma gücünün; -Asgari % 80'ini kaybetmifl bulunan hizmet erbab birinci derece sakat, -Asgari % 60' n kaybetmifl bulunan hizmet erbab ikinci derece sakat, -Asgari % 40' n kaybetmifl bulunan hizmet erbab ise üçüncü derece sakat, say l r ve afla da sakatl k dereceleri itibariyle belirlenen ayl k tutarlar, hizmet erbab n n ücretinden indirilir. (1).Baflvuru Yap lacak Yerler Sakatl k vergi indiriminden yararlan mak isteyenler baflvurular n ; - llerde Defterdarl k Gelir Müdürlü üne, -Ba ms z Vergi Dairesi bulunan lçelerde Vergi Dairesi Müdürlü üne, -Di er lçelerde Malmüdürlü ü ne, yapmas gerekiyor. (2). Baflvuruda stenen Belgeler Sakatl k vergi indirimi yapacak olanlar n; 1-Sakatl k vergi indiriminden yararlanmak iste ini içeren bir dilekçe, SMMMO Yay n Organ 95
2-Nüfus hüviyet cüzdan n n örne i, 3-Çal flt iflyerinden alaca hizmet erbab oldu unu gösterir belge, ile birlikte illerde Defterdarl k Gelir Müdürlü üne, ba ms z Vergi Dairesi bulunan lçelerde Vergi Dairesi Müdürlü üne, di er ilçelerde Malmüdürlü ü ne müracaat etmeleri gerekiyor. Baflvuru formlar n alan ilgili makam lar, hizmet erbab n, Yönetmelikte belirtilen hastanelerden en yak n olan na sevk edeceklerdir. Hastaneler taraf ndan düzenlenen sa l k kurulu raporlar sevk ifllemini yapan birime gönderilecektir. Defterdarl k Gelir Müdürlükleri, Vergi Dairesi Müdürlükleri veya Malmüdürlükleri yetkili sa l k kurulufllar taraf ndan düzenlenerek resmi yaz yla gönderilen raporlar (flüphe uyand ran raporlar için ilgili hastaneyle temasa geçerek raporlar n do ruluk derecesini saptad ktan sonra) Maliye Bakanl Gelirler Genel Müdürlü üne do rudan do ruya ve geciktirmeden göndereceklerdir. Sigortal lar n ifle girmeden önce alm fl olduklar sakatl k raporlar uygulama da kabul edilmemekte, sakatl k vergi indiriminden yararlanmak için baflvu ran sigortal lar hastaneye sevk edilmektedirler. Yarg tay önüne gelen benzer bir olayda Sakatl k nedeniyle vergi indiriminden yararlanmak için, ifle girmeden önce, Devlet Hastanesinden al nan rapor yeterli olamayaca ndan, yönetmelikte belirtilen yetkili sa l k kurulufllar ndan al nan raporun Merkez Sa l k Kuruluna gönderilerek, kesin maluliyet oran n n saptanmas gerekir karar vermifltir (Yarg tay 10.HD, T.15.11.1994, E.12698, K:18774). (3).Sakatl k Belgesi Olanlar n Emeklik fiartlar Sakatl nedeniyle vergi indiriminden yararlanmaya hak kazanm fl durumda olan sigortal lar, yafllar ne olursa olsun, en az 15 y ldan beri sigortal bulunmak ve en az 3600 gün primi ödemifl olmak flart yla yafll l k ayl ndan yararlanabiliyorlard. 506 say l Kanunun 60 nc madde sinin (C) f kras n n (b) alt bendinde 29 Temmuz 2003 tarihinde TBMM de kabul edilen ve 06.08.2003 tarihinde Resmi Gazete de yay mlanan 4958 say l Kanun ile yap lan de ifliklik ile sakatl k vergi indirimi belgesi olanlar n yafll l k ayl ndan yararlanma flartlar yeniden düzenlenmifltir. Bu de ifliklikten sonra; Sakatl nedeniyle vergi indiriminden yararlanmaya hak kazanm fl durumda olan sigortal lardan: 06.08.2003 tari hine göre; - I. derecede sakatl olanlar yafllar ne olursa olsun en az 15 y ldan beri sigortal bulunmak ve en az 3600 gün malullük, yafll l k ve ölüm sigortalar primi ödemifl olmak, - II. derecede sakatl olanlar yafllar ne olursa olsun en az 18 y ldan beri sigortal olmak ve en az 4000 gün malullük, yafll l k ve ölüm sigortalar primi ödemifl olmak, - III. derecede sakatl olanlar yafllar ne olursa olsun en az 20 y ldan beri sigortal olmak ve en az 4400 gün, malullük, yafll l k ve ölüm sigortalar primi ödemifl olmalar flart yla yafll l k ayl ndan yararlanabileceklerdir. 4958 say l Kanun ile sakatl k vergi indirim belgesi olanlar n sakatl k dere- SMMMO Yay n Organ 96
celerine göre yafll l k ayl ndan yararlanma koflullar n de ifltirdi i gibi bu durumda olanlar n hemen etkilenmelerini önlemek amac yla 506 say l Sosyal Sigortalar Kanununa geçici 87 inci madde eklenmifltir. Geçici 87 inci maddeyle, sakatl k vergi indiriminden yararlananlar n, bu maddenin yürürlü e girdi i 6 A ustos 2003 tarihindeki sigortal l k süresine göre emeklilikte kademeli bir yafl haddi getirmifltir. 06.08.2003 tarihinde 12 y l ve daha fazla sigortal l k süresi bulunanlar hakk nda, sakatl k derecesi ne olursa olsun bu Kanunun yürürlü e girdi i 06.08.2003 tarihinden önceki yürürlükte bulunan hükümler uygulanacakt r (506, geçici m.87). Kanunun yürürlük tarihinde 12 y ldan az sigortal l k süresi bulunanlar n yafll l k ayl ndan yararlanabilmeleri için sakatl k derecelerine göre gerekli sigortal l k süresi ve prim ödeme gün say s afla daki tabloda verilmifltir. Tablo:5. Sakatl k Vergi ndirim Belgesi Olanlar n Kademe Tablosu 06.08.2003 Tarihi tibar yla Sigortal l k Sakatl k Sigortal l k Prim Gün Süresi Derecesi Süresi Say s 9 y ldan fazla, 12 y ldan az olanlar II.Derece 15 y l 8 ay 3680 9 y ldan fazla, 12 y ldan az olanlar III. Derece 16 y l 3760 6 y ldan fazla, 9 y ldan az olanlar II.Derece 16 y l 4 ay 3760 6 y ldan fazla, 9 y ldan az olanlar III. Derece 17 y l 3920 3 y ldan fazla, 6 y ldan az olanlar II.Derece 17 y l 3840 3 y ldan fazla, 6 y ldan az olanlar III.Derece 18 y l 4080 3 y ldan az olanlar II.Derece 17 y l 8 ay 3920 3 y ldan az olanlar III.Derece 19 y l 4240 (4).Kontrol Muayenesi Malullük ayl alanlarda oldu u gibi, sakatl nedeniyle vergi indiriminden yararlanmas dolay s yla yafll l k ayl na hak kazanarak yafll l k ayl alanlar Kurumca kontrol muayenesine tabi tutulabilir. 4958 say l Kanun ile yap lan de iflikliklerin uygulamas na yönelik olarak Sosyal Sigortalar Kurumu taraf ndan 08.08.2003 tarih ve 12-126 Ek say l genelge yay mlanm flt r. Söz konusu genelgeye göre; - Sakatl nedeniyle vergi indiriminden yararlanmas dolay s yla yafll l k ayl - na hak kazanarak yafll l k ayl ba lananlar Kurumca kontrol muayenesine tabi tutulabileceklerdir. Bu durumdaki sigortal lar n kontrol muayenelerinde 506 say l Kanunun kontrol muayenesine iliflkin 57 nci madde hükümleri uygulanacakt r. SMMMO Yay n Organ 97
-Kontrol muayenesi sonucunda yeni den belirlenen sakatl k derecesinin birinci dereceden iki veya üçüncü dereceye, ikinci dereceden üçüncü dereceye düflmesi halinde yeni sakatl k derecesi dikkate al nmak suretiyle yukar - daki sigortal l k süresi ve prim ödeme gün say lar na göre ayl k ba lama flartlar n kaybedenler ile 06.08.2003 tarihinden önce ayl k ba lananlardan sakatl k oran % 40 n alt na düflen sigortal lar n ayl, rapor tarihini takip eden dönem bafl nda kesilecektir. c.yeralt Maden flyerlerinde Çal flanlar Çal flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl - taraf ndan tarifi yap lan nitelikte maden yeralt iflyerlerinde çal flan sigortal lar n emeklilik koflullar 506 say l Kanunun 60/B maddesinde hafifletilmifltir. Maden yer alt iflyer lerinde çal flan sigortal lar; -En az 20 y ldan beri maden iflyerlerinin yeralt ifllerinde sürekli çal flan ve 5000 gün veya daha fazla malullük, yafll l k ve ölüm sigortalar na prim ödeyen sigortal lar (50 yafl n doldurmadan) yafll l k ayl n dan emekli olabilirler. Maden iflyerlerinin yer alt iflyerlerinde çal flan sigortal lar yafllar na bak lmaks z n sigortal l k süresi ve prim ödeme gün say s n tamamlamalar flart ile emekli olurlar. Bu haktan yararlanmak için iflyerinin maden iflyeri olmas yeterli olmay p, sigortal n n maden iflyerinin yeralt iflinde çal fl yor olmas gerekir. -En az 25 y ldan beri sigortal olarak maden iflyerlerinin yeralt münavebeli ifllerinde çal flan ve bu ifllerde en az 4000 gün prim ödeyen sigortal larda 25 y l doldurmufl ve 8100 gün prim ödemifl sigortal lar gibi yafll l k ayl - na hak kazan rlar. Bu durumda olanlar içinde 50 yafl flart yoktur. Burada ise, sigortal l k süresinde bir de ifliklik olmamakla birlikte prim ödeme gün say s düflürülmüfltür. Bu haktan maden iflyerinin yer alt ifllerinde münavebeli çal flanlar yararlanacakt r. Bu nedenle prim ödeme gün say s düflürülmüfltür. Örne in, münavebeli yeralt iflinde 3200 gün çal flmas olan sigortal lar 3200/4=800 gün itibari hizmet alarak toplam prim ödeme gün say s 4000 güne ç kmaktad r. -50 yafl n dolduran ve malullük, yafll - l k ve ölüm sigortalar na tabi çal flmalar n n en az 1800 gününü Çal flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl nca tespit edilen maden iflyerlerinin yeralt ifllerinde geçirmifl bulunan ve en az 5000 gün prim ödemesi olan sigortal lar talepleri halinde emekli olabilirler. Ayr - ca 50 yafl n dolduran sigortal çal flmalar n n 1800 gününü maden iflyerlerinin yer alt ifllerinde geçiren, en az 3600 gün prim ödeyen 15 y ll k sigortal l k süresi olan sigortal lar da talep etmeleri halinde yafll l k ayl ndan emekli olabilirler (506-m.60/D,b). 506 say l Kanunun 60 nc madde sinin (E) bendine göre, Çal flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl nca tespit edilen maden iflyerlerinin yeralt veya yeralt münavebeli ifllerinde en az 1800 gün çal flm fl bulunan sigortal lar n, bu ifllerdeki prim ödeme gün say lar toplam na dörtte biri eklenir ve toplam, bunlar n Malullük, Yafll l k ve Ölüm Sigortalar primi ödeme gün say s ola- SMMMO Yay n Organ 98
rak kabul edilir. Buna göre 5000 günlük prim ödeme gün say s n n hesab nda münavebeli olup olmad na bak lmaks z n, yeralt ifllerinde geçen hizmetlerin dörtte biri prim gün say s na eklenecektir. d.erken Yafllananlar n Emeklilik Durumu Sosyal Sigorta Sa l k fllemleri Tüzü- ünün 32 inci maddesine göre, 50 yafl n doldurmufl fakat yafll l k ayl n dan yararlanma yafl n doldurmadan, biyolojik yönden bu yafl doldurmufl bir insan derecesinde yafllanm fl ve çal flma gücünün bu seviyeye düflmüfl oldu u tüzükteki hükümlere göre tespit edilenler erken yafllanm fl say l r. 50 yafl n dolduran ve erken yaflland tespit edilen sigortal lar 5000 gün prim ödemek veya 3600 gün prim ödemek ve 15 y ldan beri sigortal olmak koflulu ile emekli olabilirler. Erken yaflland n düflünen sigortal lar n ba l bulunduklar sigorta il veya sigorta müdürlüklerine müracaat etmeleri ve kurum hastanesine sevk almalar gerekmektedir. Kurum sa l k tesislerince düzenlenen sa l k raporu ile sigortal n n erken yaflland n n tespiti gerekir. e. tibari Hizmet Süreleri ve Emeklilik Kanun koyucu baz ifllerde çal flanlar n di erlerine göre daha fazla y prana ca- n düflünerek, bu tür ifllerde çal flan lar n fiili hizmetlerine yasa ile belirlenmifl oran veya tutarlarda itibar hizmet süresinin ekleyerek erken emekli olmalar na imkan sa lam flt r. (1). Sigortal l k Süresinde Art fl 506 say l Sosyal Sigortalar Kanunun Ek 5 inci maddesinde bu tür bir düzenleme yer alm flt r. Bu Kanuna göre sigortal olanlar n, afla da say lan görevlerde geçen sigortal l k sürele rine, bu sürelerin her tam y l için 90 gün sigortal l k süresi olarak eklenir: -5953 say l (212 say l Kanunla de iflik) Bas n Mesle inde Çal flanlarla Çal flt ranlar Aras ndaki Münasebetleri Düzenleyen Kanuna tabi iflyerlerinde çal flanlar, - Bas n kart yönetmeli ine göre bas n kart na sahip olmak suretiyle gazete cilik yaparken, kamu kurumlar na giren ve bu kurumlarda meslekleriyle ilgili görevlerde istihdam edilen sigortal lar n bas n müflavirliklerinde geçen hizmetleri, -Bas n ve gazetecilik iflyerinde 4857 say l Kanun ve de iflikliklerine göre çal flan sigortal lar n; a) Solunum ve cilt yoluyla vücuda geçen gaz veya di er zehirleyici maddelerle çal fl lan ifl yerleri, b) Fazla gürültü ve ihtizaz yap c makine ve aletlerle çal flarak ifl yap lan iflyerleri, c) Do rudan do ruya yüksek hararete maruz bulunarak çal fl lan iflyerleri, d) Fazla ve devaml adali gayret sarf edilerek ifl yap lan iflyerleri, e) Tabii fl n hiç olmad ve münhas ran suni fl k alt nda çal fl lan iflyerleri, f) Günlük mesainin yar dan fazlas saat 20.00 den sonra çal fl larak yap lan iflyerlerinde,geçen hizmetleri, SMMMO Yay n Organ 99
-Gemi adamlar, gemi ateflçileri, kömürcü ve dalg çlar n denizde geçirdikleri süreler, -Azotlu gübre ve fleker sanayiinde, fabrika atölye, havuz ve depolarda, trafo binalar nda da çal flanlar n; a) Çelik, demir ve tunç döküm, b) Zehirli, bo ucu, yak c, öldürücü ve patlay c gaz, asit, boya iflleriyle gaz maskesi ile çal flmay gerektiren ifllerde, c) Patlay c maddeler yap lmas nda, d) Kaynak ifllerinde çal flanlar n fiili hizmet sürelerine her y l için 90 gün itibar hizmet süresi verilir. Kesirlerin hesaplanmas nda tam y l 360 gün olarak al n r. Fiilen çal fl lm fl güne eklenecek itibari hizmet günü say s n n bulunmas nda (Çal fl lan gün say s x 0,25) formülü uygulan r. Örne in; yukar da say lan iflyerlerinde 20 y l çal flan bir erkek sigortal, 5 y l itibar hizmet süresi alarak, 25 y l çal flm fl gibi yafl haddini de geçmifl ise emekli olabilir. 506 say l Kanunun Ek 5 inci maddesinde yap lan bu düzenlemede sigortal prim gün say s kazanmamaktad r. Çal flt her y l için dörtte bir oran nda itibar hizmet alarak sigortal l k süresini art rmaktad r. Malullük, yafll l k ve ölüm sigortala r - na tabi çal flmalar n n en az 3600 gününü ek madde 5 de belirtilen ifllerde geçiren sigortal lar, itibari hizmet süresine iliflkin hükümlerden yararlan rlar. tibar hizmet hakk ndan yararlanabilmek için kanunda say lan y prat c iflte en az 10 y l (3600 gün) çal fl lm fl olmas gerekiyor (506, ek m.6). (2). Prim Gününde Art fl 506 say l Kanunun Yafll l k Ayl n dan Yararlanma fiartlar n Düzenleyen 60 nc maddesinin (E) f kras nda, Çal flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl nca tespit edilen maden iflyerlerinin yeralt veya yeralt münavebeli ifllerinde en az 1800 gün çal flm fl bulunan sigortal lar n, bu ifllerdeki prim ödeme gün say lar toplam na dörtte biri eklenir ve toplam, bunlar n Malullük, Yafll l k ve Ölüm Sigortalar primi ödeme gün say s olarak kabul edilir. 01/04/1954 tarihinden beri yeralt veya yeralt münavebeli ifllerde çal flm fl olan sigortal lar hakk ndada yukar daki f kra hükmü uygulan r. hükmü yer alm flt r. Bu hükme göre yer alt ve yer alt münavebeli ifllerinde en az 1800 gün çal - flan sigortal lar n prim ödeme gün say - lar dörtte bir oran nda, yani y ll k 90 gün art r l r. Burada sigortal n n prim gün say s art r lmaktad r. Örne in; yeralt veya yeralt münave beli ifllerinde 3600 gün prim ödemesi olan bir sigortal 3600/4=800 gün hizmet kazanarak prim gün say s n 4000 güne ç karm fl olur. (3). tibar Hizmet ve Yafl Haddi 506 Say l Sosyal Sigortalar Kanununa 4447 say l Kanunun 16 nc maddesi ile eklenen Ek 39 uncu maddede itibari hizmet sürelerinin emeklilik yafl haddinde nas l uygulanaca n düzenle mifltir. Kanunun Ek 5 inci maddesinde belirti len ve yukar da aç klanan iflyerlerinde çal flanlar n sigortal l k süresine ilave SMMMO Yay n Organ 100
edilen gün say lar befl y ldan çok olmamak üzere Kanunda belirtilen yafl hadlerinden indirilir (506, ek m.36). Örne in; 20 y l Bas n Kanuna tabi çal flan bir sigortal, 5 y lda itibari hizmet alarak sigortal l k süresini 25 y la ç karacakt r. 20 y l aral ks z çal flt n kabul etti imiz için 7200 gün prim ödemesi vard r. Bu sigortal için emeklilik yafl haddinin 50 yafl oldu unu varsayal m. Yafl haddinden itibari hizmet süresi olan 5 y l düflülece inden örne imizdeki sigor tal 45 yafl n doldurarak emekli olabilecektir. tibar hizmet süresinin 5 y ldan fazla olmas halinde en fazla 5 y ll k süre yafl haddinden indirilecektir. SMMMO Yay n Organ 101