KTÜ PEYZAJ MİMARLIĞI BÖLÜMÜ BİTİRME PROJESİ ŞARTNAME RAPORU Bölümümüz bitirme projesi kapsamında, küresel ölçekte peyzaj mimarlığı anlayışı ile örtüşen bir kalite seviyesinin yakalanması ve öncü pozisyonumuzun devamı için, bitirme projesinin ele alınışıyla ilgili bir takım kriterler oluşturulmuştur.
KTÜ PEYZAJ MİMARLIĞI BÖLÜMÜ BİTİRME PROJESİ ŞARTNAME RAPORU AKÇAABAT; Akçaabat, Trabzon ilinin bir ilçesi olup, Vakfıkebir ve Çarşıbaşı'nın doğusunda, Trabzon'un 13 km. batısında, Düzköy ve Maçka'nın kuzeyinde yer almaktadır. Trabzon ilinin nüfusu ile en büyük ilçesi olan Akçaabat, köftesiyle ve horonuyla meşhurdur. Sosyolojik şartlar ve gelişen mobilite ile birlikte, özellikle gündüzleri ve yaz aylarında tüm gün Trabzon un bir parçası olarak algılanmaktadır. Tarım, Akçaabat için her dönem önemli olmuştur. Mısır ve fındık tarımda önemli yer tutan iki üründür. Tütün, ilçede 90'lı yılların sonuna kadar oldukça önemli bir yere sahip olsa da bugün bu vasfını kaybetmiştir. Ancak hala Akçaabat ın kırsal bölgelerinde dam adı verilen ve tütün tarımında önemli ritüellere ev sahipliği yapan yapıları terkedilmiş olarak görmek mümkündür. İklimsel özellikleri nedeniyle zeytin gibi bir Akdeniz elementi e Akçaabat ta yetiştirilebilmektedir. Özellikle yerel ismiyle zaguda ya da zagoda olarak bilinen yeşil zeytin, sofralarda önemli bir yere sahiptir. AKÇAABAT İlçenin bugün de halk arasında kullanılan en popüler isimlerinden birisi olan Pulathane yi, Latince ve antik Yunanca çınar anlamına gelen Platanus tan aldığı düşünülmektedir. Evliya Çelebi nin Seyahatnamesi nde de geçen bu bilgi ışığında, Akçaabat ın çınar ağaçları ile karakterize olan bir peyzaja sahip olduğu ve ismini oradan geldiği sanılmaktadır. Bunların yanında Akçaabat köftesi de dünyaca ünlü bir yiyecek olup yerli ve yabancı turistlerin ilgisini yoğun olarak çekmektedir. Akçaabat'ın futbol takımı (Akçaabat Sebatspor) Türkiye Cumhuriyeti ile yaşıt olup, Türk futbolunda 1. Lig'e çıkan ilk ilçe takımıdır. Bu durum da Akçaabatlılar için gurur duyulacak bir özellik olarak ön plana çıkmaktadır. İlçenin bugün de halk arasında kullanılan en popüler isimlerinden birisi olan Pulathane yi, Latince ve antik Yunanca çınar anlamına gelen Platanus tan aldığı düşünülmektedir. Evliya Çelebi nin Seyahatnamesi nde de geçen bu bilgi ışığında, Akçaabat ın çınar ağaçları ile karakterize olan bir peyzaja sahip olduğu ve ismini oradan geldiği sanılmaktadır. 1
2 KIYI ALANLARI; İnsanlar için önemli doğal kaynaklardan biri olan kıyılar, deniz, akarsu ve göller gibi her türlü su kaynağının karalar ile birleştiği noktalarda, karalar ile suların birlikte oluşturdukları alanlardır. Kıyı kentlerimizde rekreasyon alanları için yeterli arazilerin bulunmaması, kıyıların yeniden yapılanmasına ve geniş dolgu alanlarının oluşmasına neden olmaktadır. Kıyılarda yapılan dolgu çalışmaları ekolojik açıdan doğal dengenin değişmesine neden olurken günümüzde özellikle kentlerde bu alanların aktif ve pasif rekreasyonel amaçlara hizmet edecek şekilde planlanması ve tasarlanması kentlerimize sağladıkları yararlar açısından önemlidir. Günümüzde hızla artan kentsel yapılaşma insanları açık alanlara mesafeli bir hale getirmiş ve kent sakinleri birçok durumda rekreasyon ihtiyaçlarını karşılayamaz duruma gelmişlerdir. Kıyı kentlerinde bu durum, kıyıların ranta açık hale gelmesi nedeniyle daha da belirgin biçimde ortaya çıkmaktadır. Su ve karayı birbirine bağlayan, denizden sonra ilk ulaşılan yerler olan kıyıların kent içindeki önemi çok fazladır. Kıyı kentleri dünya çapında insan aktivitelerinin merkezi olup dünya nüfusunun %40 lık kısmı kıyı çizgisi ile 100 km mesafe arasındaki bölgede yaşamaktadır. İşlevsel açıdan değerlendirildiğinde kıyılar; sosyal ve kültürel etkinlik, eğlence, rekreasyon, ticaret, konaklama gibi farklı alanları bünyesinde barındırdığı ölçüde yaşayan bir kent parçası olmuşlardır. Kıyı alanlarının fiziki planlaması yapılırken toplum gereksinimlerinin doğal potansiyel ile dengelenmesi, kıyı kimliğini ve kültürünü ön plana çıkaran, yerleşimde bütünlüğü sağlayan tasarım kararlarıyla yaklaşmak gerekmektedir. Rekreasyonel planlama standartları hazırlanırken iki önemli faktörü ortaya çıkarmıştır. Bu faktörlerden birincisi," farklı insanların farklı ihtiyaçları olduğu", ikincisi " yaşam döngüsüne göre ihtiyaçların farklılığının daha fazla ya da daha az derecede önemli olduğudur." Planlama ve yönetimde ana seviyenin malzemelerin ve yaklaşımların birbirleri ile ilişkili olması gerektiği ve buna bağlı olarak; ziyaretçi karar verme sürecinin etkileri, ziyaretçi alışkanlıklarının kontrolü, ziyaretçi etkilerinin sebepleri ve nedenleri incelenerek, yapılan düzenlemelerin rekreasyonel yönetim ile ilişkili olması gerektiği ve dış mekânda gelecek kullanımlar için olumsuzluk yaratmaması hedeflenmelidir. Ancak son onlu yıllarda yapılan deniz dolguları ile bu doğal liman bozulmuş, kıyı dolgu alanları ile rekreatif kullanımlar bu alanlarda ön plana çıkmıştır. Dolgu çalışmaları günümüzde de devam etmektedir. Yaylacık Mahallesi sahilindeki yeni dolgu alanının kent merkezindeki mevcut yapılaşmış dolgu alanıyla ve kent bütünüyle nasıl bütünleşeceği önemli bir sorun olarak görülmektedir. Çalışmada, bu sorunun çözümü önem kazanmaktadır. AMAÇ; Projenin genel amacı, Akçaabat ilçesi ve yakın çevresine hizmet verecek bir kıyı bandı dolgu alanında yapılacak çevre düzenlemesi ile rekreatif amaçlı çözümler üretilmesidir. Proje alanının bulunduğu konum dikkate alınarak, kentin sahil kesimindeki kullanım sürekliliğinin sağlanması beklenmektedir. Tasarımcıdan, kente bir kimlik kazandırmayı amaçlayan, bölgenin (mahallenin) geleneksel yapısını da ortaya koyan, sürdürülebilir planlama yaklaşımını ve bölgenin geçmişteki kullanım niteliği de dikkate alarak proje alanının daha canlı ve yaşayan bir kent parçası haline getirilmesi istenmektedir. Tasarımınızda, Akçaabat ilçesi kent merkezi ve yakın çevresi için proje alanı içerisinde çeşitli aktiviteler sunarken, etkinlik alanlarının genel temasının sahil kullanımı ve yerel kültürel çeşitliliğin
3 vurgulanması olması beklenmektedir. Zira, bölgenin geleneksel yapısında yerel kültürel çeşitlilik önemli bir yer tutmaktadır. Bu çeşitlilik Akçaabat kentinin önemli özelliği olarak görülmekte, mevcut sahil kullanımları ile bu bölge bütünleşmektedir. Bu kapsamda, etkinlik alanlarının düzenlenmesinde, proje temasıyla uyumlu olacak ve bölgenin geleneksel yapısıyla da bütünleşerek bölgenin (Yaylacık Mahallesinin) geleneksel folklorik yapısıyla ilgili festival, şölen, toplu gösteri alanlarının) kent ve yakın çevresine hizmet verecek şekilde tasarlanması beklenmektedir. Tasarımlarınız, alan kullanıcıları olarak tüm yaş gruplarına hizmet verecek şekilde, peyzaj mimarlığı ilkeleri doğrultusunda işlevsel ve estetik değer taşımalıdır. Buna yönelik olarak hazırlayacağınız proje çalışmalarınızda dolgu alanı ve yakın çevresi sahil düzenlenmesi ile bu alana en iyi şekilde işlerlik kazandıracak, yeni bir kimlik ve imgelem öğeleri oluşturacak kullanımlar beklenmektedir. ÇALIŞMA TAKVİMİ; HAFTA TARİH GÜN AÇIKLAMA 1. 13.02.2017 Pazartesi Üniversitenin Açılısı ve Derslerin Başlaması 1. 15.02.2017 Çarşamba Konu ile ilgili bilgilerin bitirme öğrencilerine dağıtılması. 2. 20.02.2017 Pazartesi Soruların raportörlere iletilmesi (Saat 12.00 ye kadar) 2. 22.02.2017 Çarşamba Arazi incelemesi ve jürinin soruları yanıtlaması (Saat 10:00 ) 22.03.2017 Çarşamba Ön inceleme dosyasının röportörlere teslimi 7. 29.03.2017 Çarşamba 11. 03.05.2017 Çarşamba A GRUBU I. Tespit değerlendirmesi (Saat:13.00 da) II. Tespit değerlendirmesi (Saat: 13.00'da) B GRUBU I. Tespit değerlendirmesi (Saat:13.00 da) II. Tespit değerlendirmesi (Saat: 13.00'da) 15. 26.05.2017 Cuma Bitirme Çalışması ve Maket teslimi aynı gün (Saat 17.00 ya kadar jüri raportörlerince teslim alınacaktır) *Teslim saati her iki grup için de geçerlidir. 16. 31.05.2017 Çarşamba B GRUBU Final Jürisi (Saat 09:00 da) A GRUBU Final Jürisi (Saat 09:00 da)
4 KAPSAM; 1. ÖN İNCELEME DOSYASI Ön İnceleme Dosyasında yer alacak çalışmalarda beklenen amaç; araştırma süresince edinilen bilgilerin tasarım sürecinde kullanılması ve bu süreçte, tasarım kararlarının bu bilgilerden hareketle nasıl oluşturulduğunun ifade edilmesidir. Bu amaçla; Sorun tanımı ve problem belirleme Ana amaçlar, hedefler ve ilkeler Konu ile ilgili örneklerin incelenmesi (işlev organizasyonu, kavramsal kurgu, çevre ilişkisi, anlamsal, dizimsel, işlevsel özelliklerin analiz edilmesi, tipoloji, şekil-zemin ilişkisi vb. tasarım ilkelerin analizi vb.), Konu ile ilgili çeşitli bilimsel çalışmalardan edinilen bilgilerin (makale, tez ve araştırmalar, vb.) ve mevzuatın değerlendirilerek çıkarımların özetlenmesi, Çalışma alanının araştırılması ve incelenmesi (sörvey ve alan analizi, tasarımı sınırlayıcı ve yönlendirici etmenler, zemin nitelikleri, trafikle ilişkiler, sorun vb.), Tasarım ürününü ortaya koyacak yaklaşımların belirlenmesi (Fonksiyonel kurgu ve program analizi, olanaklar ve sınırlamalar) vb. dosyada yer almalıdır. Önemli Notlar: Ön inceleme dosyası bireysel hazırlanacaktır. Ayrıca, kopyala-yapıştır biçiminde olmayacak, bilgiler elde edildikten sonra ham bilgiler değil işlenmiş bilgilere yer verilecektir. Ön inceleme dosya teslimi, birinci ve ikinci ara jürilerinin tamamına katılım vize koşuludur. Aksi durumda bitirme çalışması teslimi yapılamaz. Ön inceleme dosyası, tasarım sürecinin her aşamasında başvurulan (kendi kendini denetleyen) bir kaynak olmalıdır. Ön inceleme dosyası ayrıca dijital olarak PDF formatında teslim edilmelidir. 2. BİRİNCİ TESPİT (1. Arasınav) Bu tespitin an amacı; proje alanına ait yaptığınız ÖN İNCELME DOSYASInda alanın mevcut durumunu ayrıntılı olarak ortaya koyan bir alan sörvey başta olmak üzere diğer çalışmaların somut olarak alana ait tasarım gerekçelerini ortaya koymak, proje alanına ait ihtiyaç programını, senaryosunu ve tasarım ana kararlarını hazırlamaktır. Sörvey paftası hazırlanırken dikkat edilmesi gereken en önemli unsur, kullanılmayacak bilgilerle zorlanarak oluşturulmuş bir pafta değil, asgari düzeyde şu koşulları sağlayan sistematik bir yaklaşım sağlamasıdır;
1.Doğal Fizyografik Özellikler 1.1.Iklimsel Özellikler 1.1.1.Yağiş 1.1.2.Sicaklik 1.1.3.Nem 1.1.4.Rüzgar 1.1.5.Işik 1.2. Fizyografik Özellikler 1.2.1.Eğim 1.2.2.Baki 1.2.3.Yükselti 1.2.4.Jeomorfoloji 1.3. Toprak Özellikleri 1.3.1.Toprak Türü 1.3.2.Derinlik 1.3.3.pH 1.3.4.Besin Maddesi 1.3.5.Verimlilik 1.4.Bitki Örtüsü 1.4.1.Doğal 1.4.2.Kültürel 2.Kültürel Peyzaj Özellikleri 2.1.Sirkülasyon Elemanları 2.1.1.Yol 2.1.2.Otopark 2.1.3.Köprü 2.1.4.Meydan 2.1.5.Giriş 2.2.Mevcut Yapılar 2.2.1.Konut 2.2.2.İbadethane 2.2.3.Hastane 2.2.4.Okul 2.2.5.Wc 2.2.6.Güvenlik 2.3.Alandaki Mevcut Yapılar 2.3.1.Çocuk Oyun Alanı 2.3.2.Oturma Alanı 2.3.3.Spor Alanı 2.4.Donatilar 2.4.1.Kamelya 2.4.2.Oturma Elemanı 2.4.3.Çöp 2.4.4.Aydinlatma 2.5.Toprak Altı Elemanlar 2.5.1.Kanalizasyon 2.5.2.Su 2.5.3.Elektrik 2.5.4.Doğal Gaz 2.5.5.Telefon 3.Algisal Peyzaj Özellikleri 3.1.Görsel 3.1.1.Egemen Görüş 3.1.2. Vista 3.1.3.Odak Noktası 3.1.4.Istenmeyen Görünüş 3.2.Işitsel 3.2.1.Gürültü Zonu 3.3.Kokusal Bu aşamada dikkat edilmesi gereken en önemli konulardan birisi de; özellikle sörvey ve analiz arasındaki farkın vurgulanarak hazırlıklar yapılmasıdır. Sörvey, bir durum tespiti çalışmasıdır ve yukarıda içeriğinin asgari şartları detaylıca belirtilmiştir. Analizden kasıt ise; sörveyde elde edilen verilerin, genel geçer tasarım ve planlama kriterlerine göre nasıl ele alınacağıdır. Söz gelimi; bir yolun 3 m genişliğinde olması sörveyde gösterilmesi gereken bir durumu ifade ederken; bu yolun mevcut araç ve yaya sirkülasyonu açısından ele alındığında, uluslararası normlara göre ( bence, bana göre, sanki vb ifadelerle başlayan kişisel sebeplerle değil, nitelikli verilerle) yeterli olmaması nedeniyle genişletilmesi gerekliliği bir analiz yaklaşımıdır. Ya da alanda bulunan bir bambu topluluğunun varlığı bir sörvey girdisi iken; bunun biyoçeşitliliği tehdit eden bir istilacı unsur oluşu ya da bitkisel materyalin sergilenmesi açısından bir zenginlik olarak ele alınması bir analiz yaklaşımıdır.
5 Analiz Elemanlari 1. Sorun Analizi 1.1.Ulaşım Ve Sirkülasyon 1.2.Arazi Plastiği 1.3.Donatısal Sorunlar 1.4. Mekansal Sorunlar 2. Mevcut Mekanların Ve Elamanların Tasarım Potansiyelleri 2.1.Mekan Düzeyinde 2.1.1.Yeterlilik 2.1.1.Işlevsellik 2.1.3.Çeşitlilik 2.1.4.Estetik 2.2. Donatı Düzeyinde 2.2.1.Kullanılabilir 2.2.2değiştirilebilir 2.2.3.Kaldırılabilir 2.3.Bitki Düzeyinde 2.3.1.Mutlak Korunacak 2.3.2.Yerleri Değiştirilecek 2.3.3.Bakım Yapılacak 2.3.4.Yok Sayılacak 3. Kullanıcı Profili 4. Silüet Analizi 5.1/2000 Ölçekli yakın çevre analizi 6.Ulaşım Analizi 7.Etkinlik Analizi 8. Kıyı Ekoloji Analizi 9. Sahil Karayolu Kullanımı 10. Kentsel Yerleşim Dokusunun Incelenmesi 11. Akçaabat Açık Yeşil Alan Analizi 12. Doğallık Analizi 13. Iklimsel Analiz Bir başka önemli konu olan sentez ise; analiz kararlarından sonra, tasarım sürecinin hemen başında, verilecek temel kararlara göre, o ana kadar elde edilen verilerin bireysel olarak işlenmiş halini ifade eder. Analizden farklı olrak, mevcut durumun işlenmiş halini değil, proje sahibinin gelecekle ilgili projeksiyonuna göre elde edilen verilerin işlenmiş halini ifade eder. İhtiyaç programı, konsept ve senaryo ise; Tasarım çözümünün oluşturulması için gerekli tüm mekânların, ögelerin, ihtiyaç ve isteklerin yazılı bir listesi ve taslağı olarak tanımlanabilir. Bu senaryo, işlev şeması, mevcut imkan ve koşullar, kullanıcı istek ve ihtiyaçları tasarım evresinin ilk adımı, işlev planı (diyagramı) ya da konsept plandır. Bu plan tasarıma ilişkin kâğıt üzerinde yapılan ilk işlevsel çalışmadır. Belirlenen işlev alanlarının ve diğer tasarım ögelerinin, arazinin özel koşullarına uygun, birbiriyle, mevcut ve çevre ile ilişkili bir şekilde grafik anlatım teknikleri kullanılarak oluşturulan yerleşim planıdır. Bu planın amacı, işleve dayanarak tasarımın fikir planının oluşturulmasıdır. Oluşturulan mekanlar yaklaşık büyüklük, konum sirkülasyon, manzara ve yön özelliklerine bakılarak düşünülmeli ve çizilmelidir. Bu plan yoğun düşünce ve inceleme ürünüdür.
6 İSTENİLENLER; SÖRVEY PAFTASI (Grupça yapılacaktır) ALAN ANALİZİ PAFTASI (Grupça yapılacaktır) SENTEZ PAFTASI İHTİYAÇ PROGRAMI-KONSEPT-SENARYO PAFTASI TASARIM ANA KARARLARI PAFTASI ÇALIŞMA MAKETİ (1/1000) 3. İKİNCİ TESPİT (2. Ara Sınav) Projenin birinci tespitte sunumu sırasında yapılan eleştiriler göz önüne alınarak, birinci tespitte hazırlanması gereken tüm paftalar ikinci tespite geliştirilerek getirilecektir. Buna ilave olarak, 1/1000 ölçekteki tasarım ana kararlarıyla uyumlu olacak şekilde; YAPISAL PEYZAJ (sert-yumuşak zemin) PAFTASI (1/500 Ölçekte) BİTKİSEL PEYZAJ (bitkilendirme) PAFTASI (1/500 Ölçekte) KESİT-GÖRÜNÜŞ PAFTASI (1 /500 Ölçekte) 4. FİNAL SÖRVEY PAFTASI ALAN ANALİZİ PAFTASI SENTEZ PAFTASI İHTİYAÇ PROGRAMI-KONSEPT-SENARYO PAFTASI TASARIM ANA KARARLARI PAFTASI YAPISAL PEYZAJ (SERT-YUMUŞAK ZEMİN) PAFTASI (1/500 ÖLÇEK) BİTKİSEL PEYZAJ (BİTKİLENDİRME) PAFTASI (1/500 ÖLÇEK)
7 EN AZ 2 KESİT, 1 GÖRÜNÜŞ/SİLÜET PAFTASI (1/500 ÖLÇEK) DETAY PAFTASI (1/200, 1/100, 1/50, 1/20) MAKET (1/1000) GEREKÇELİ RAPOR (EN AZ 10 SAYFA) I. Tespitte ve II. tespitte yapılan eleştiriler de göz önüne alınarak, Tasarım ana kararlarında değişiklik yapılmış ise, planlar ve raporlar revize edilerek temiz çizim halinde getirilecektir. Detay Paftası, anlatılmak istenen alanın büyüklüğüne göre 1/200 ölçekli bölgesel tasarımınızın en özellikli ve özgün bölgesinin ayrıntısı ve bu alandaki kendi özgün mekanların, donatıların ve bitkilerin (1/50 ve 1/20 ölçeklerinde) plan kesit ve görünüş detaylarından oluşmalıdır. Fotokopi ile büyütülerek getirilmiş çizimler, detay çözümü olarak değerlendirilmez. Detay çözümü; malzeme, malzemelerin bir araya gelmelerine ilişkin teknikleri içeren özel bir kurguyu ifade eder. Tüm projeyi kapsayan gerekçeli rapor, ön inceleme raporunuzun ve projenizin aşamalarını içeren ve tasarım ilkelerinizi ortaya koyan, genelden özele doğru bir dispozisyonda olmalıdır.
8 PROJELERİN DEĞERLENDİRİLME ÖLÇÜTLERİ; 1- Proje sunumu; a- Konuya hakimiyet [ ] (Terminolojiye hakim olma, sorulara cevap verme yetisi vb) b- İfade kalitesi [ ] (Net, anlaşılabilir ifadeler; muhtemel sorulara önceden cevap verme vb) c- Grafik anlatım kalitesi [ ] (Paftaların teknik doğruluğu, özgünlüğü, güncelliği vb) 2- Proje içeriği; a- Sentaktik [ ] (Konsept, form anlayışı, şematik tasarım vb) b- Semantik [ ] (Problem tespiti, karar tutarlılığı, amaç-hedef tespiti, olanaklar vb) c- Fiziksel fonksiyon [ ] (Detay çözümü, ulaşım, sirkülasyon, engelli izi, altyapı wc vb-, mekan dizgisi, iklim koşullarına göre mekan-donatı kullanımı vb) d- Ekolojik fonksiyon [ ] (Enerji, polenizasyon, yağış suyu yönetimi, biyoçeşitlilik, yıl boyu süreklilik vb)
EK; ALANA AİT FARKLI DÖNEMLERE AİT UYDU FOTOĞRAFLARI 9
10
11
12
13