Burcu Bursal Duramaz*, Esra Şevketoğlu, Serdar Kıhtır, Mey Talip Petmezci, Osman Yeşilbaş, Nevin Hatipoğlu *Bezmialem Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı
Merkezi sinir sistemi (MSS) enfeksiyonları, ciddi kalıcı sekellere veya ölüme yol açabilmesi nedeniyle, hızlı tanı gerektiren hastalıkların başında gelir. Beyin ve spinal kordonu çevreleyen pia ve araknoid zarın inflamasyonuna menenjit denir.
Çalışmamızda Bakırköy Dr Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Yoğun Bakım Ünitesinde (ÇYBÜ) takip edilen menenjit tanısı ile izlenen hastaların klinik ve laboratuvar bulgularının geriye dönük olarak değerlendirilmesi amaçlandı.
Kliniğimizde Ocak 2006-Aralık 2014 tarihleri arasında menenjit tanısı alarak takip edilen olgular tıbbi dosyalarından geriye dönük olarak incelendi. Çalışmaya 47 hasta dahil edildi. Olgular akut bakteriyel menenjit (BM) ve viral menenjit (VM) olarak 2 grupta incelendi.
Hastaların cinsiyet dağılımında BM de 17 erkek (%53) ve 15 kız (%47), VM de 5 erkek (%33,3) ve 10 kız (%66,7) saptandı. Ortalama yaş BM de 4,6±4,4 yıl iken VM de 6,3±3,7 yıl bulundu. Hastaların %68 i BM de yer almaktaydı.
Hastaların yatış günü BM de 14,3 ± 15,0 iken VM de 7,1 ± 7,5 olarak saptandı. BM de hastalarda kronik hastalık 9 hasta ile %28 iken, VM de 2 hasta ile %13 idi.
BM de PRISM III (Pediatric Risk of Mortality III) skoru VM ye göre istatistiksel olarak daha yüksekti. Yatış anında değerlendirilen PRISM III skoru BM de 12,4 ± 11,8 iken, VM de 5,3 ± 6,1 idi. BM de CRP değeri istatistiksel olarak VM ye göre daha yüksekti. Tüm gruplarda öncesinde antibiyotik kullanım oranı %44,6 idi. Kan kültüründe BM de 3 hastada Streptococcus pneumonia ürerken 3 hastada ise Neisseria meningitidis üremesi oldu.
BM de GKS ortalaması 10,0 ± 3,5 iken, VM de 11,7 ± 2,3 idi. GKS 8 in altında olan hasta sayısı BM de 9 (%28) iken, VM de 1 (%6,7) olarak saptandı.
Viral Menenjit Bakteriyel Menenjit Ort.±s.s./n-% Med(Min-Mak) Ort.±s.s./n-% Med(Min-Mak) p BOS bulguları Protein 100,0 ± 25,2 98 60-146 239,9 ± 155,3 181 70-756 0,001 BOS Şeker 77,7 ± 17,2 75 47-111 31,3 ± 18,4 35 1-71 0,001 BOS Şekeri/Kan Şekeri 77,2 ± 16,0 80 42-95 31,0 ± 17,6 32 1-58 0,001 PNL% 21,7 ± 24,6 10 0-80 78,4 ± 13,5 80 40-90 0,001 LYM % 78,3 ± 24,6 90 20-100 21,6 ± 13,5 20 10-60 0,001 BOS Renk Berrak 13 86,7% 11 34% Bulanık 2 13,3% 21 66% 0,001 BOS Basınç Normal 12 80,0% 1 3% Artmış 3 20,0% 31 97% Neisseria 0 0,0% 2 6% 0,001 BOS Kültür Pnömokok Steril 0 0,0% 4 13% 15 100,0% 26 81% Neisseria 0 0,0% 3 9% Kan Kültür Pnömokok Steril 0 0,0% 3 9% 15 100,0% 26 81% Mann-whitney u test / Bağımsız örneklme t test / Ki-kare test ( Fischer test)
BM de bakteriyel menenjit olarak 4 hastada Streptococcus pneumonia ve 3 hastada Neisseria meningitidis kanıtlandı. 7 hastanın 2 sinde Mycobacterium tuberculosis kompleksi açlık mide suyundan izole edildi; diğerlerinde PPD, klinik ve radyolojik bulgularla tüberküloz menenjit tanısı kondu.
BM de invaziv ventilasyon ve kardiyovasküler inotrop ilaç kullanım oranı istatistiksel olarak daha yüksekti. BM de etkenin Neisseria meningitidis olarak belirlendiği 3 vakada plazma değişimi tedavisi uygulandı.
Hastanede yatış ortalaması BM için 14,3 ± 15,0 gün iken VM için 7,1 ± 7,5 gün idi. Mortalite oranımız %10 idi. Ölenlerin hepsi BM e aitti. Exitus olan 5 hastanın 4 ü tüberküloz menenjiti, 1 i ise pnömokok menenjiti idi.
Exitus olan hastaların yatış PRISM III skorları daha yüksek, invaziv ventilasyon ihtiyaçları ve hastanede yatış süreleri daha uzun saptandı. Yüksek PRISM III skorları, şok, hastanede daha uzun süre kalma ve yüksek mortalite oranları bakteriyel menenjit ile ilişkili bulundu.
Her iki grup göz dibi, BT, MR değerlendirme oranı açısından karşılaştırıldığında anlamlı farklılık göstermedi. Tüm hastalarda %48,9 oranında dexametazon veya prednisolon tedavisi kullanıldı. Dexametazon veya prednisolon kullanma oranı BM de %59,3, VM de %26,6 idi ve aralarında anlamlı farklılık yoktu.
BM ve VM arasında ampisilin, seftriakson, sefotaksim, meropenem, vankomisin, antitüberküloz kullanım oranı anlamlı farklılık göstermedi. VM de asiklovir kullanım oranı BM ye göre anlamlı olarak daha yüksekti.
Akut Komplikasyon Hidrosefali Beyin ödemi Konvulsiyon Subdural efüzyon Abse Diabetes İnsipitus Serebral Tuz Kaybı Ki-kare test ( Fischer test) Viral Menenjit Bakteriyel Menenjit n % n % Var 0 0,0% 3 9% Yok 15 100,0% 29 91% Var 2 13,3% 1 3% Yok 13 86,7% 31 97% Var 0 0,0% 5 16% Yok 15 100,0% 27 84% Var 0 0,0% 1 3% Yok 15 100,0% 31 97% Var 1 6,7% 1 3% Yok 14 93,3% 31 97% Var 2 13,3% 5 16% Yok 13 86,7% 27 84% Var 0 0,0% 0 0% Yok 15 100,0% 32 100% p 0,541 0,235 0,162 1,000 0,541 0,837 -
Viral Menenjit Bakteriyel Menenjit Kronik komplikasyon n % n % Prognoz Var 0 0,0% 0 0% İşitme Kaybı Yok 15 100,0% 32 100% p - Görme Kaybı Epilepsi Nöromotor bozukluklar Kronik solunum yetmezliği Var 0 0,0% 1 3% Yok 15 100,0% 31 97% Var 0 0,0% 3 9% Yok 15 100,0% 29 91% Var 0 0,0% 5 16% Yok 15 100,0% 27 84% Var 0 0,0% 2 6% Yok 15 100,0% 30 94% 1,000 0,541 0,162 1,000 Diğer Ki-kare test ( Fischer test) Ataksi 0 0,0% 1 3% Kronik DI 1 6,7% 0 0% Sağ Bacakta Pleji 1 6,7% 0 0%
Amerika da retrospektif kohort çalışması 15 çocuk yoğun bakım 1995-2000 yılları arası 559 hasta %58 i erkek Ortalama yaş 19 ay Ortalama yoğun bakımda kalış süresi 2 gün Mortalite oranı %7 Hastaların %60 ı bakteriyel menenjit Exitus olan hastalarda PRISM III score daha yüksek Exitus olan hastaların büyük oranı bakteriyel menenjit, koma ve şoktaki hastalar Exitus olan hastalarda invaziv cihazların kullanımı daha sık Odetola, F. O., & Bratton, S. L. (2005). Characteristics and immediate outcome of childhood meningitis treated in the pediatric intensive care unit. Intensive care medicine, 31(1), 92-97.
Italya da prospektif çalışma 19 hastane 2009-2013 yılları arası 85 hasta %66 erkek Ortalama yaş 36 ay Ortalama kalış süresi 13 gün Mortalite oranı %0 29 hastada komplikasyon (konvülziyon, DIC, serebral hemoraji, septik şok) 6 hastada nörolojik sekel %100 bakteriyel menenjit %65 hastada etken belli [Neisseria meningitidis (34.1%), Streptococcus pneumoniae (20%)]. Degli Atti, M. C., Esposito, S., Parola, L., Ravà, L., Gargantini, G., & Longhi, R. (2014). In-hospital management of children with bacterial meningitis in Italy.Italian journal of pediatrics, 40(1), 1.
Çocuk yoğun bakımda menenjit tanısı ile izlenen hastaların hastalıklarının ciddiyeti mortalite ile yakından ilişkilidir. Hastaların şok, koma veya bakteriyel menenjit olmaları yüksek mortalite ve yüksek invaziv cihaz kullanımıyla bağlantılıdır. Zamanında destek ve uygun tedavi menenjit hastalarındaki prognozu olumlu etkiler. Bakteriyel menenjitten korunmak için invaziv pnömokok ve meningok hastalıkları için aşılar çok önemlidir.