İPTAL İSTEMİNDE BULUNAN DAVACI: TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi

10.10.1. Ek 1: Dava Dilekçesi Danıştay Sayın Başkanlığına İletilmek Üzere İstanbul Nöbetçi İdare Mahkemesi Sayın Başkanlığına Muhabere No: 2008/3250 25.02.2008 Yürütmenin durdurulması istemlidir. İPTAL İSTEMİNDE BULUNAN DAVACI: TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Yıldız Sarayı Dış Karakol Binası Beşiktaş İstanbul VEKİLİ: Av. Ş. Can Atalay Yıldız Sarayı Dış Karakol Binası Beşiktaş İstanbul DAVALI İDARE: Kültür ve Turizm Bakanlığı Ankara KONU: İstanbul Yenileme Alanları Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu nun Tarihi Yarımada, Fatih İlçesi, Neslişah Sultan Mahalleleri (Sulukule) Yenileme Avan Projesini onaylayan Projesi ni onaylayan 02.11.2007 tarih ve 20 no.lu kararının ve eki avan projenin YÜRÜTMESİNİN DURDURULMASI ve İPTALİ İSTEMİ; anılan idari işlemin dayanağı olan

5366 Sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun un Anayasanın 5, 35, 46 ve 63 üncü MADDELERİNE AYKIRILIĞI İTİRAZIDIR. Öğrenme Tarihi: 26.02.2008 AÇIKLAMALAR İstanbul ili, Fatih ilçesi 2484 (bir kısmı) ada, 2489 ada, 2490 ada, 2492 ada, 2493 ada, 2494 ada, 2495 ada, 2497 ada, 2498 ada, 2499 ada, 2525 ada, 2524 adaları kapsayan, İstanbul 1. Numaralı Kültür ve Tabiat varlıklarını Koruma Bölge Kurulu nun 12.07.1995 gün ve 6848 sayılı kararı ile belirlenen Kentsel ve Tarihi Sit alanı içerisinde kalan 22.04.2006 gün ve 26147 sayılı Resmî Gazete ve 13.10.2006 gün ve 26318 sayılı Resmî Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Bakanlar Kurulu Kararlarıyla ilan edilen Neslişah ve Hatice Sultan Mahallesi (Sulukule) Yenileme alanına ilişkin Kültür ve Turizm Bakanlığı İstanbul Yenileme Alanları Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Bölge Kurulu nun 02.11.2007 tarih ve 20 no lu kararının (Ek 1) öncelikle yürütmesinin durdurulması ve iptalini istemek; 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun un Anayasaya aykırılığı itirazıdır. I. Yargılama konusu idari işlemin dayanağı olan 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıklarının Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun Anayasaya aykırıdır. 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun Anayasaya aykırı hükümler içermektedir. Şöyle ki; Yasanın ikinci maddesinin dördüncü paragrafının son cümlesi Buna göre kamulaştırma ve uygulama yapılır cümlesindeki kamulaştırmanın yapılabileceğini ve bu durumda kamulaştırma kararının bir proje ile alınmış olduğunu ortaya koymaktadır ki bu durum Anayasanın 46. maddesine aykırıdır. Yasanın dördüncü maddesinin ikinci paragrafında getirilen düzenleme ile kamulaştırma işlemleri 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 3. maddesinin ikinci fıkrasındaki iskân

projelerinin gerçekleştirilmesi amaçlı kamulaştırma sayılacağı yönündeki düzenlemesi yine Anayasamızın 35. maddesi, 46. maddesi ve 5. maddesine aykırıdır. Yasanın dördüncü maddesi hazine arazilerinin konut veya iş alanı olarak değerlendirilerek proje ile satılabileceği hükmünü getirmiş olup bu düzenleme Anayasaya aykırıdır. 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun sit alanlarında uygulanacak olmasına karşın, koruma planları na hiç değinmeyerek yalnızca yenileme projeleri nden söz etmektedir. Bir sit alanının bütünü için koruma planı olmadan ya da varsa bu plan hiç göz önüne alınmadan herhangi bir kesim için hazırlanacak kentsel yenileme projesinin sit alanlarında geri dönülmez tahribatlara neden olacağı açıktır. Bu yaklaşımın, koruma kavramı ve anlayışı ile hiçbir ilişkisi yoktur. Bugün, sadece Sulukule de değil, başta tarihi yarımada olmak üzere İstanbul un çeşitli bölgelerinde sit alanları içindeki birçok alan 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun a dayanarak yenileme alanı ilan edilmekte ve bu alanlara ilişkin yenileme projeleri hazırlanmaktadır. Konusu sit alanları olmasına karşın, 5366 sayılı yasada koruma ile ilgili hiçbir hüküm yoktur. Önerilen yenileme projeleri doğa, tarih ve kültürü korumayı değil, bunları rant getirici araçlara dönüştürmeyi hedeflemektedir. Hukukumuzda, doğal ve kültürel varlıkların korunması ile ilgili yasa 2863 sayılı yasadır. Sit alanlarında yapılacak her türlü uygulama temelde bu yasaya uymak zorundadır. Ancak, 5366 sayılı yasa koruma ile ilgili hiçbir hüküm taşımamanın yanı sıra, 7. maddesinde yer alan diğer kanunların bu kanuna aykırı hükümleri uygulanmaz ibaresi ile de 2863 sayılı yasanın koruma dan yana kural ve sınırlamalarını aşmayı amaçlamıştır. 2863 sayılı Koruma Yasası nın yok sayıldığı böylesi bir uygulama sonucunda, 5366 sayılı yasa ile yenileme alanları nda koruma sağlamak mümkün değildir. Bu nedenle, 5366 sayılı yasanın 7. maddesi korumayı olanaksız kılan bu özelliğiyle Anayasa nın 63. maddesine açıkça aykırıdır. II. Dava Konusu İdari Kararın Niteliği; Üst Derece Planlar ve İlgili Diğer Koruma Kurulu Kararları ile Karşılaştırılması

1) Tarihi Yarımada nın tamamı, İstanbul 1 No lu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu nun 12.07.1995 gün ve 6848 sayılı kararı ile Kentsel ve Tarihi Sit, Kentsel ve Arkeolojik Sit ve 1. Derece Arkeolojik Sit olarak ilan edilmiştir. Ardından, İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından koruma amaçlı plan çalışmaları başlatılmış; 1/5000 Ölçekli Tarihi Yarımada Koruma Amaçlı Nâzım İmar Planı İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi nin 09.05.2003 gün ve 307 sayılı kararı ile tadilen uygun bulunarak, 03.07.2003 tarih ve 2450 sayılı yazı ile onay için 1 No lu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu na iletilmiştir. Fatih ve Eminönü 1/1000 ölçekli Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planları ilgili ilçe belediyelerine gönderilmiş; 1/1000 Ölçekli Fatih Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı Fatih Belediye Meclisi nin 10.03.2004 gün ve 2004/6, 14.06.2004 gün ve 2004/27 sayılı kararları ile tadilen uygun bulunarak, onay için 1 No lu Kurula gönderilmiştir. 1/5000 ve 1/1000 ölçekli planlar kurulca birlikte incelenerek, 26.01.2005 tarihinde, hiçbir değişiklik yapılmadan, oldukları gibi onaylanmışlardır. 1/5000 Ölçekli Tarihi Yarımada Koruma Amaçlı Nâzım İmar Planı İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı tarafından imzalanarak 20.05.2005 tarihinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi nde, 1/1000 Ölçekli Fatih Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı ise (20 Mayıs 2005 te İstanbul Büyükşehir Belediye başkanı tarafından imzalanarak) 27.05.2005 tarihinde Fatih Belediyesi nde askıya çıkarılmışlardır. 2) 05.07.2005 tarih ve 25866 sayılı sayılı Resmî Gazete de 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkındaki Kanun yayınlanarak uygulamaya girmiştir. Bu kanun dayanak alınarak, Kentsel ve Tarihi Sit Alanı içinde kalan ve Sulukule olarak bilinen Neslişah ve Hatice Sultan Mahalleleri, 13.10.2006 gün ve 26318 sayılı Resmî Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Bakanlar Kurulu kararı ile yenileme alanı ilan edilmiştir. 3) Bakanlar Kurulu, bölgeye ilişkin acele kamulaştırma kararı da almış olup, 13.12.2006 tarih ve 26375 sayılı Resmî Gazete de yayınlanan 19.10.2006 tarih ve 2006/11296 tarihli bu Bakanlar Kurulu kararının ve bu karara dayanak oluşturan, 14.12.2005 tarih ve 26023 sayılı Resmî Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliği nin acele kamulaştırma yapılabileceğine ilişkin 24. maddesinin son fıkrasının iptali istemiyle açılmış olan dava da Danıştay 6. Dairesi nde sürmektedir.

4) Yenileme Kurulu tarafından onaylanan ilk yenileme avan projesi olan bu proje, üst planlar olan 1/5000 Ölçekli Tarihi Yarımada Koruma Amaçlı Nâzım İmar Planı ile 1/1000 Ölçekli Fatih Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı na uymamaktadır. 1/5000 ve 1/5000 ölçekli koruma amaçlı nâzım ve uygulama imar planları mevcut yerleşim dokusuna uygun olarak hazırlanmış; mevcut konut alanları gene konut alan olarak gösterilmiş; boş alanlara yeşil alan ve eğitim alanı fonksiyonları getirilmiştir. Avan proje ise bu planlar yokmuş gibi hazırlanmış; mevcut yerleşme dokusu ise hiç dikkate alınmamıştır. Bu çerçevede; 2524 adanın ortasında kalan büyük boş alan koruma amaçlı planlarda park olarak gösterilmişken, avan projede park alanından çıkarılarak Sulukule Ticaret, Kültür ve Eğlence Tesisi ve Konut Alanı na dönüştürülmüştür. Avan projede, koruma amaçlı planlarda da kreş alanı olarak gösterilen mevcut kreş alanı konut alanına, planda park olan mevcut yeşil alan kreş alanı na, planda park olarak gösterilen Mihrimah Sultan Camii Külliyesi yanındaki mevcut yeşil alanın yarısı da konuta açılmıştır. 2524 ada ve batısındaki 2484 ve 2595 adalardaki mevcut yerleşme dokusu değiştirilerek yapı adaları yeniden oluşturulmuş; mevcut konut alanı olan ve koruma amaçlı planlarda da konut alanı görülen 2484 ve 2495 adaların bir kısmı üzerine Sulukule Konaklama Tesisi fonksiyonu getirilmiş, 2492, 2493 ve 2494 sayılı konut adaları birleştirilerek tek bir konut adasına dönüştürülmüştür. Avan Proje Raporu sayfa 70 te, düzenleme alanında çocuk oyun alanları ile parklar yer almaktadır denmesine karşın, avan projede sadece tek bir yeşil alan ayrılmıştır. Koruma amaçlı planlarda yeşil alan olarak gösterilmiş olan boş alanlar avan projede yapılaşmaya açılmış; sadece, Mihrimah Sultan Camii Külliyesi yanındaki yeşil alanın yarısı, park olarak bırakılmıştır. Yenileme alanının, dolayısıyla da avan proje alanının tamamına yakını Kara Surları İç Koruma Alanı içinde kalmaktadır. 1/1000 Ölçekli Fatih Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı nda bu alandaki yapılaşma için getirilen yükseklik ise h = 6,50, yani 2 kattır. Avan proje alanının çok küçük bir kısmı, sadece 2524 adanın bir kısmı ise Kara Surları İç Koruma Alanı dışında kalmaktadır ve Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı nda bu alanda bina yükseklikleri h = 9,50, yani 3 kat olarak belirlenmiştir. Yenileme Avan Projesi nde ise, kurul kararı ile belirlenmiş olan Kara Surları İç Koruma Alanı Sınırı nın projeye işlendiği, bunun yanı sıra, Kara Surları İç Koruma Alanı içinde kalmak üzere, ikinci bir sınır daha geçirildiği ve bu sınırın da, Sur Koruma

Bandı 2 Kat olarak tanımlandığı görülmektedir. Bu yeni sınır avan projeyi hazırlayanlarca oluşturulmuş yasal dayanağı olmayan bir sınır olup, avan projede, bu suni sınırla Kara Surları arasında 2 kat, Kara Surları İç Koruma Alanı nın geri kalanında ise 3 ve 4 kat yapılaşma getirilmiştir. Avan projenin Kara Surları İç Koruma Alanı dışında kalan kesimindeki bina yükseklikleri de gene 3 ve 4 kat olarak planlanmıştır. Getirilen bu yapılaşma koşulları, sadece koruma planını çiğnemenin değil, alınmış koruma kurulu kararlarını da çiğnemenin açık göstergeleridir. Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı nda, yenileme alanının en batısında, Kapalı Spor Alanı nın yanında Fatih Belediyesi Belediye Hizmet Alanı bulunmakta olup, yapılaşma hakkı Hmax = 2 kat olarak belirlenmiştir. Avan projede bu alan da konut alanına dönüştürülmüş; alanın tamamı Kara Surları İç Koruma Alanı içinde kaldığı halde, yapılaşma yükseklikleri de artırılarak, alanın büyük kısmına 3 ve 4 katlı binalar getirilmiştir. Avan proje raporunda da belirtildiği üzere, avan proje ile 1/1000 Ölçekli Fatih Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı nın bölgeye getirdiği nüfus artırılmıştır. Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı nüfusu 1753 kişi iken (Bak sayfa 88- tablo 22), Yenileme Avan Projesi nin nüfusu 3120 olmaktadır (Bak sayfa 91- tablo 25). Yenileme Avan Projesi ile bölgeye koruma amaçlı planlarda da önerilmeyen yeni fonksiyonların getirildiği görülmektedir. Koruma Amaçlı İmar Planlarında Park olarak gösterilen, 2524 adanın ortasında kalan büyük boş alanın bir kısmına Ticaret, Kültür ve Eğlence Tesisi, mevcut konut alanı olan ve koruma amaçlı planlarda da konut alanı görülen 2484 ve 2495 adaların bir kısmı üzerine de Sulukule Konaklama Tesisi fonksiyonu getirilmiştir. Bu büyük kütlesel yapılar, fonksiyonları ile olduğu kadar, ölçüleriyle de bulundukları çevre ile tümüyle uyumsuzdurlar. Bu yapıların tarihi yarımadanın UNESCO Dünya Miras Listesinde yer alan dört bölgesinden biri olan İstanbul Kara Surları dibinde yer alması ise, bu avan projenin koruma anlayışı hakkında yeterli bir açıklama sayılabilir.

Koruma Amaçlı Nâzım ve Uygulama İmar Planlarında olmadığı halde, avan projede zemin altı otoparklar getirilmiştir. Bu otoparklar dokuz bölgede konumlandırılmış olup, Avan Proje Raporunun 77. sayfasında da vurgulandığı gibi, tabii zeminden dokuz kotuna kadar inilmiştir. 5) Korumayı etkileyen en önemli kararlardan biri ulaşımla ilgili kararlardır. Tarihi yarımada nın korunarak yaşatılmasının olmazsa olmaz koşullarından biri de, süreç içinde, lastik tekerlekli araçlardan, özellikle de özel oto trafiğinden arındırılmasıdır. Aksi takdirde, planın diğer tüm kararları korumaya yönelik en doğru kararlar olsa dahi, bu kararların yaşama geçme olasılığı büyük ölçüde ortadan kalkmaktadır. Bölgede kapalı otopark alanları getirmek ise, karayolu ve özel oto ulaşımını teşvikten başka bir şey değildir. 1/5000 Ölçekli Tarihi Yarımada Koruma Amaçlı Nâzım İmar Planı ve 1/1000 Ölçekli Fatih Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı nda bu bölgede hiçbir şekilde kapalı otopark alanı öngörülmemiş olduğu halde, Yenileme Avan Projesi ile getirilen çok sayıdaki yeraltı otoparkı ayrılmış olmasının tarihi yarımadayı özel oto trafiğinden arındırma hedefi ile ne kadar tutarsız olduğu açıktır. Bu yaklaşım, tarihi çevrelerin planlama ve koruma ilkesini daha baştan yok sayarak özel oto ulaşımını teşvik edecek ve yoğunlaştıracaktır. 6) Bunun yanı sıra, sur içinin yeraltı envanterinin tamamlanmamış olduğu, yer altı envanter çalışmalarının sadece bilinen tescilli değerlerle sınırlı olduğu ve bu konudaki envanter eksikliğinin sur içinin korunabilmesi açısından çok ciddi bir tehlike oluşturduğu, neredeyse her kazılan yerden kalıntıların çıktığı hatırlanırsa, yeraltı otoparklarının yeraltı zenginliklerine karşı da ciddi bir tehdit oluşturdukları açıktır. Sur içinde 0.00 kotu altında yeraltı otoparkları önermenin arkeolojik kültür katlarına olabilecek olumsuz etkileri yargı kararıyla iptal edilmiş olan 1990 planında getirilmiş katlı otoparklarda açıkça ortaya çıkmıştır. Bu planla önerilmiş olan 17 adet katlı otoparkın hepsinin altında da zengin arkeolojik kalıntılar yer almakta idi. 7) Ayrıca, Sulukule nin Bizans ve Osmanlı zamanlarında çok önemli bir yerleşim alanı olduğu biliniyor. Oysa çevrede ciddi bir arkeolojik kazı hiç yapılmamış, bölgedeki kalıntılar hiçbir zaman araştırılmamış Arteus açık sarnıcı ve Kariye gibi önemli Bizans yapılarının Sulukule nin kuzey sınırlarında yer aldığı düşünüldüğünde, bölgenin arkeolojik açıdan ciddi bir zenginlik barındırma olasılığı çok yüksek. Bazı kaynaklara göre, 569-570 yıllarında inşa edilen Deuteron

Sarayı nın Sulukule de olması yüksek bir olasılık. Bu nedenlerle, avan proje ile neredeyse her yere yeraltı otoparkı getirmek son derece sakıncalı gelişmelere neden olacaktır. 8) Yenileme Avan Projesi ni onaylayan kurul kararında, Yenileme Avan Projesi nde gerekli yeşil alan ve sosyal donatı alanlarına yer verildiği, özgün ada morfolojisi ve sokak rejiminin yeterli düzeyde (!) korunduğuna vurgu yapılmıştır. Oysa yukarıda, avan projenin değerlendirilmesi yapılırken, kurul kararındaki bu vurgunun aksine, koruma amaçlı nâzım ve imar planlarındaki yeşil alanları, mevcut parkın yarısı dışında ortadan kaldırarak yapılaşmaya açtığı; özgün ada morfolojisi ve sokak rejimini bozduğu açık biçimde ortaya konmuştur. Burada, kurulun özgün ada morfolojisi ve sokak rejiminin yeterli düzeyde (!) korunduğu saptamasındaki yeterli düzeyde vurgusundan ne kastettiği ve ne düzeyde bir korumayı yeterli kabul ettiği ciddi bir problemdir. Bin yılı aşkın tarihi olan bir sit alanının korunması ve yaşatılması söz konusu olduğunda, mevcut dokuyu, yeterli düzeyde korumak gibi belirsiz bir tanımlamanın arkasına sığınarak büyük ölçüde değiştirmek, çağdaş ve evrensel korumacılık anlayışına açıkça aykırıdır. 9) Koruma sadece fiziki anlamda korumadan ibaret değildir. Olayın sosyal ve kültürel boyutları da vardır. Koruma, orada yaşayan insanlardan, oranın kültüründen soyutlanamaz. UNESCO Dünya Mirası listesinde yer alan surlar ve çevresinin korunmasından anlaşılan, anlaşılması gereken, sadece fiziksel çevre ile sınırlı değildir. UNESCO nun da belirttiği gibi, yapılması gereken ve beklenen, bölgenin var olan sosyal-kültürel yapısı ile de korunması gerektiğidir. Oysa avan proje bunu tamamıyla bir kenara itmiş görünmektedir. Bölgede bugüne kadar yapılan uygulamalar da bunun açık kanıtlarıdır. Bu proje ve proje çerçevesinde yapılacak konutlar, fiziksel özellikleriyle olduğu kadar ödeme koşullarıyla da Sulukule halkına hitap etmiyor. 10) Burada yapılması gereken yöre halkının yaşam çevrelerini iyileştirmelerini, geliştirmelerini de sağlayacak gerçek bir koruma modeli ve bu çerçevede, koruma amaçlı planlara uygun bir proje geliştirmek olmalıdır. Oysa yapılan tam da bunun tersidir. Dünyanın ilk Roman yerleşim birimlerinden biri olduğu söylenen Sulukule nin bin yıllık tarihini sona erdiren bu proje uygulanırsa mahalle sakinleri burayı terk etmek zorunda kalacaklar ve Sulukule tanımın kötü anlamı ile tarih (!) olacaktır. 11) Yukarıdaki açıklamalarda ortaya konmaya çalışıldığı gibi, Sulukule Yenileme Avan Projesi plan, planlama ve koruma kavramlarını yok sayan bir anlayışın ürünüdür. Proje, Koruma

Amaçlı Nâzım ve Uygulama İmar Planlarını yok saymakta; yenileme alanının, Tarihi Yarımada gibi bir dünya mirası içinde yer alan, korunarak yaşatılması gereken bir bölge olduğunu unutmuş görünmektedir. 12) Bir sit alanının bütünü için koruma planı yapılmadan ya da yapılmış koruma planına uymadan herhangi bir kısmı için projeler üretmek, bu projeleri onaylamak ve uygulamaya sokmak, ciddi ve geri dönülmez kültür, çevre ve doğa katliamı yaratacak, hukuku ve uluslararası normları hiçe sayan bir uygulamadır. Bölgede yaşayan insanları, yörenin tarihi, sosyal ve kültürel yapısını hiç dikkate almadan, sanki bir boş alanı planlıyormuşçasına kararlar üreten söz konusu avan proje uygulandığı takdirde tarihi yarımadada geri dönüşü olmayan bir tahribat yaratacak; bin yılı aşkın bir tarihi olan Sulukule yerleşmesinde geriye sadece ve sadece adı kalacaktır. III. Davalı idarenin işlemi neden, konu ve maksat yönünden hukuka aykırıdır. İdari işlemin uygulanmasında kamu yararı bulunmamaktadır. 1) Yargılama konusu idari işlem, dayanağı olan 5366 sayılı yasa ve ilgili yönetmelik hükümlerine aykırıdır. 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanunun 3. maddesinin son paragrafında Yenileme projeleri, uygulama alanı içerisinde bulunan taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının rölöve, restitüsyon, restorasyon projeleri ile onarılacak veya yeniden inşa edilecek yapıların imar mevzuatında öngörülen projelerinden oluşur denilmektedir. Bu hüküm, ulusal mevzuat ve taraf olunan uluslararası belgeler gereği, çevre düzenleme projeleri, kentsel tasarım projeleri de dahil olmak üzere üretilecek tüm mimari projeler, imar planlarına ve özellikle de koruma imar plan kararlarına aykırı olamazlar. Yapılacak projeler de bu planlar ile ilgili bir uyumsuzluk ve veya düzeltme kararı öngörülüyor ise, bu kararların öncelikle söz konusu planların tabi olduğu usuller ile bu uyumsuzluk ya da düzeltmenin planlar üzerinde yapılması gerektiği bilimsel bir gerçektir. Öte yandan, 5366 sayılı yasanın uygulama yönetmeliğinin 11. maddesi gereğince Bakanlar Kurulunun kararının Resmî Gazete de yayınlanmasından sonra bir yıl içinde uygulamaya

başlanması gerekirken, proje anılan süre içinde başlatılmamıştır. Açık düzenlemeye karşın anılan koşula uyulmaması da açık bir hukuka aykırılıktır. 2) Yukarıda (II) numaralı başlık altında ayrıntılı olarak açıklandığı gibi yargılama konusu idari işlem daha önce usulüne uygun olarak alınmış korumu kurulu kararlarına aykırıdır. Kültür ve Turizm Bakanlığı İstanbul Yenileme Alanları Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Bölge Kurulu, 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanunu gereğince kurulmuş olmakla birlikte 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kanunu gereğince çalışma esasları belirlenmiştir. Ancak adı geçen kurul, 1. Numaralı Kültür ve Tabiat varlıklarını Koruma Bölge Kurulu nun 12.07.1995 gün ve 6848 sayılı kararı ile belirlenen alanda alınmış olun Kentsel ve Tarihi Sit alanı kararı gereğine aykırı olarak karar almıştır. Kurul ilgili kanun gereğince koruma yüksek kurul kararlarına uygun karar alması gerekirken almış olduğu karar bu kararlara aykırılık oluşturmaktadır. Öte yandan, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kanunu gereğince koruma kararı alınmış bir yer için eşdeğerde bir kurul tarafından alınan karar ile kararın etkisizleştirilmesi yoluna gidilmektedir. 3) Davalı kurul almış olduğu karar ile daha önce usule uygun olarak onanmış, usulünce kesinleşmiş ve yürürlükte olan plan kararlarına aykırı işlem tesis etmiştir. Yukarıda (II) numaralı bölümde ayrıntılı olarak açıkladığımız gibi, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kanunu gereğince koruma kararı alınmış bir yer için eşdeğerde bir kurul tarafından alınan karar ile kararın etkisizleştirilmesi yoluna gidilmektedir. Kurulun kararı üst işlem olan plana aykırılık oluşturması nedeniyle sebep yönünden sakattır. 4) Yargılama konusu idari işlem genel düzenleyici işlemlere aykırı niteliktedir. Yenileme projesi 5366 sayılı yasadaki tanımı ile taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının rölöve, restitüsyon, restorasyon projeleri ile onarılacak veya yeniden inşa edilecek yapıların imar mevzuatında öngörülen projelerinden oluşur demek suretiyle İmar Kanunun 22 maddesindeki ve

İmar Kanunu gereğince çıkartılmış yönetmeliklerdeki tanımlanan projeleri tanımlamaktadır. Bu nedenle 5366 sayılı yasaya göre çıkartılmış bulunan 14.12.2005 tarihli ve 26023 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliği bir üst genel düzenleyici işleme aykırı olması nedeniyle iptali gerekmektedir. 5) Yargılama konusu idari işlem şehircilik tekniği açısından dahi yanlıştır, geri dönülemez zararlara neden olacaktır. Bilindiği gibi Avan projeler sağlam, güvenli, kullanışlı, çevresi ile uyumlu yapıların gerçekleştirilmesi amacıyla, uygulama projelerinin hazırlanmasına geçilmeden önce hazırlık çalışmaları sırasında belirlenmiş ihtiyaç programının, işlev şemasının, arsa, alt yapı, iklim, kadastro, imar durumu doğal yapı, çevre düzeni, işveren/iş sahibi istekleri vb verilerin ve mimarın aldığı kararların kesinleştirildiği projelendirme aşamasıdır ve nasıl yapılacağı ilgili şartnamelerde açıkla tarif edilmiştir. Avan proje çalışmaları, aynı zamanda mimar ile işveren/iş sahibi arasında tasarıma yönelik mutabakatların sağlandığı, onaylanması durumunda mimarın telif hakkını kazandığı iş aşmasıdır. 3386 ve 5226 sayılı kanunlar ile değişik 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu uyarınca belirlenen sit alanlarında, alanın etkileşim-geçiş sahasını da göz önünde bulundurarak, kültür ve tabiat varlıklarının sürdürülebilirlik ilkesi doğrultusunda korunması amacıyla arkeolojik, tarihi, doğal, mimari, demografik, kültürel, sosyoekonomik, mülkiyet ve yapılaşma verilerini içeren alan araştırmasına dayalı olarak; halihazır haritalar üzerine, koruma alanı içinde yaşayan hane halkları ve faaliyet gösteren işyerlerinin sosyal ve ekonomik yapılarını iyileştiren, istihdam ve katma değer yaratan stratejileri, koruma esasları ve kullanma şartları ile yapılaşma sınırlamalarını, sağlıklaştırma, yenileme alan ve projelerini, uygulama etap ve programlarını, açık alan sistemini, yaya dolaşımı ve taşıt ulaşımını, altyapı tesislerinin tasarım esasları, yoğunluklar ve parsel tasarımlarını, yerel sahiplilik, uygulamanın finansmanı ilkeleri uyarınca katılımcı alan yönetimi modellerini de içerecek şekilde hazırlanan, hedefler, araçlar, stratejiler ile planlama kararları, tutumları, plan notları ve açıklama raporu ile bir bütün olan nâzım ve uygulama imar planlarının gerektirdiği ölçekteki planlar olan koruma imar plan kararlarına uygun olarak hazırlanmış ve ele aldığı alanda önerilecek her türlü projenin (5366 sayılı kanunun 3. maddesine göre de) hazırlanacak olması esasına uygun olarak amacıyla arkeolojik, tarihi, doğal, mimari, demografik, kültürel,

sosyoekonomik, mülkiyet ve yapılaşma verilerini içeren alan araştırmasına dayalı olarak alınmış olması gereken plan kararlarına uygun olarak hazırlanması ve uygulama projelerine esas teşkil edecek her türlü çevresel, yapısal ve fiziksel ve sosyal kararı içermesi ve gerek mesleki gerekse idari olarak ilgili şartnamelerde tanımlanan ve öngörülen her türlü mesleki ve teknik koşulu yerine getirmesi gerekmektedir. Bu nedenle 5366 sayılı yasaya göre çıkartılmış bulunan 14.12.2005 tarihli ve 26023 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliği tüm imar mevzuatı ve yasalarına ve mimari mesleki ve bilimsel ilkelere ve mevzuata aykırı olmakla birlikte bir üst genel düzenleyici işleme de aykırıdır. Anılan kurul kararları gereği üretilen projeler ve uygulamalar ile geri dönüşü mümkün olmayacak hatalara neden olacağı gibi, bu uygulama gereği yapılacak kamulaştırma ve uygulama işlemlerine dayanak teşkil edecektir. Böylesi bir uygulamanın, uluslararası sözleşmeler uyarınca da yapılmış bulunan tarihi yarımada planları ve çevresini tahrip edecek, ve sit alanlarımız bu usulsüz, hukuka ve şehircilik ilkelerine aykırı uygulama ile yok edilecektir. 6) İlgili idari işlem ile belediye meclisi tarafından yetkisi dahilinde olmayan bir düzenleme yapılmıştır. Yargılama konusu idari işlem ile Belediye Meclisi bir mimari projeyi inceleyip onaylayarak kendi görev ve yetkilerini belirleyen mevzuatta ifadesini bulmamış bir görevi üstlenmiştir. Nasıl adlandırılırsa adlandırılsın mimari projelerinin onaylama ve uygulama prosedürleri gerek ulusal mevzuatta gerekse taraf olunan uluslararası belgelerde açıkça tanımlanmıştır. Belediye Meclisinin projeler konusunda almış olduğu karar mimarlık mesleğinin evrensel uygulama etik kriterlerine, taraf olunan ulusal üstü belgelere ve imar mevzuatına açıkça aykırıdır. İdari işlemin bu nedenle de iptali gerekmektedir. 7) Konuya taraf olan kurum ve/veya kuruluş üyelerinin dava konusu idari işlemin tesisinde oy kullanmış olması hukuka aykırıdır.

Kamu yararına kararlar alması ve bu kararlara öngelen görüşmeler süresince özerk olması ve bilimsel normları değerlendirmelerinde esas alması gereken Koruma Kurullarında görüşülen konuya taraf olan kurumlardan asil üye atanması Kurul kararları ile ilgili kamu yararının elde edilmesi açısından kaygıları artırmaktadır. Bu bağlamda, yargılama konusu idari işlemi tesis eden Yenileme Kurulu başkanının TOKİ de görevli bir kişi olması ve söz konusu yenileme avan projesinin TOKİ tarafından gerçekleştirilecek olması kurul kararı objektifliğine ciddi bir gölge düşürmektedir. Yenileme Kurulu başkanı, görevli olduğu bir kuruluşun hazırladığı ve yürüteceği bir projenin kuruldaki görüşmelerine katılmış ve oy kullanmıştır. Bu, etik olduğu kadar hukuk ve yasa dışı bir uygulamadır. Bu husus, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü nün İstanbul Yenileme Alanları Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü ne göndermiş olduğu 3 Aralık 2007 tarih ve B.16.0.KVM.0.11.01.00/ 201844 sayılı yazıda da (Ek 2) açıkça dile getirilmekte ve Yukarıda bahsedilen Kanun ve yönetmelik hükümleri doğrultusunda, koruma bölge kurullarında görüşülen konularla ilgisi bulunan, kurula sunulan dosyalarda şahsi yetki ve sorumluluğu olan koruma bölge kurulu üyelerinin ilgili oldukları gündem maddesi görüşülürken toplantıya katılmamaları ve oy kullanmamaları konusunda uyarıda bulunulmaktadır. İlgi yazıda konu ile ilgili kanun ve yönetmelik hükümlerine değinilmesine karşın anılan düzenlemelerin Yenileme Kurulu başkan ve üyelerince bilinmediği düşünülemez. Oysa Yenileme Kurulu başkanı bu yasal çerçeveyi yok sayarak TOKİ nin yaptığı avan projenin görüşüldüğü toplantılara katılmış ve oy kullanmış; bu durum projenin onayına oy veren diğer kurul üyelerince de dikkate alınmamıştır. Bu durum, açıkça hukuka aykırıdır. SONUÇ VE İSTEM 1) 5366 Sayılı Yasa nın yukarıda ayrıntılı olarak açıkladığımız hükümlerinin İPTALİ için Anayasa Mahkemesi ne ANAYASA AYKIRILIK itirazında bulunulmasına, 2) Yargılama konusu idari işlem ve eki avan projenin hukuka aykırı olması ve idari işlemin uygulanması durumunda telafisi güç zararların doğacağı açık olduğundan öncelikle olarak YÜRÜTMENİN DURDURULMASINA,

3) Yukarıda açıklanan nedenlerle, İstanbul Yenileme Alanları Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu nun, Tarihi Yarımada, Fatih İlçesi, Neslişah Sultan Mahalleleri (Sulukule) Yenileme Avan Projesini onaylayan 02.11.2007 tarih ve 20 no lu kararının ve eki avan projenin İPTALİNE, 4) Sayın Mahkemenizce yürütmenin durdurulması kararı verilmesi durumunda gerektiğinde bilirkişi incelemesi yapılması ve tamamlayıcı açıklamalarımızla kanıtlarımızı sunmamız için süre verilmesine, 5) Yargılama giderleri ve avukatlık ücretinin karşı yan üzerinde bırakılmasına karar verilmesini talep ederiz. Saygılarımızla. Davacı TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Şubesi Vekili Av. Ş. Can Atalay