SİMMENTAL YETİŞTİRİCİLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: 2. TÜRKİYE DEKİ ÇALIŞMALAR * Atakan KOÇ 1

Ada Mederes Üiversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 2016; 13(2) : 103-112 Joural of Ada Mederes Uiversity Agricultural Faculty 2016; 13(2) : 103-112 Derleme / Review Koç SİMMENTAL YETİŞTİRİCİLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ: 2. TÜRKİYE DEKİ ÇALIŞMALAR * Ataka KOÇ 1 Özet Düyaı e eski ve e yaygı sığır ırklarıda birisi ola Simmetal (SIM), sahip olduğu yüksek süt ve döl verimi yaıda, besi performası ve hastalıklara dayaıklılık gibi özellikleri edeiyle üreticiler tarafıda so yıllarda tercih edile bir ırk halie gelmiştir. Türkiye de SIM kökeli sığırlar üzerie yapıla çalışmalarda yararlaılarak, SIM ırkıa ait ilkie buzağılama yaşı, buzağılama aralığı, 305-g süt verimi, süt yağı oraı, gülük calı ağırlık artışı, besi sou ağırlığı ve karkas radımaıa ait tartılı ortalamalar sırasıyla 913.0±37.03 gü, 386.7±2.40 gü, 4254.4±56.38 kg, %4.0±0.14, 1253.7±3.85 gr, 556.05±5.84 kg ve %60.24±0.35 olarak hesaplamıştır. Türkiye ye getirilmiş bir diğer SIM kökeli sığır ola Motbeliarde (MB) ırkıı sütteki yağ ve protei oraı Siyah-Alacalarda yüksek, somatik hücre sayısıı ise daha düşük olduğu görülmektedir. SIM ırkı ile yerli sığır ırkları arasıdaki melezleme çalışmalarıı yetersiz oluşu bu kouda sağlıklı bir değerledirme yapmaya olaak taımamaktadır. Düyaı değişik ülkeleride geliştirilmiş SIM kökeli sığır geotiplerii yaıda, yerli ırklar ve ayı zamada Türkiye de yetiştirile kültür ırkı sığırlarla SIM ırkıı melezleme çalışmaları soucuda yetiştirici koşullarıa uygu geotipleri geliştirilmesi öerilmektedir. Aahtar Kelimler: Süt bileşei, somatik hücre sayısı, besi performası, karkas, Motbeliarde A Review o Simmetal Raisig: 2. Studies i Turkey Abstract Simmetal (SIM), as a versatile, oe of the oldest ad also most widely distributed cattle breed i the world, has bee requested recetly by the cattle breeders for its high fatteig performace ad disease resistace beside its high milk yield ad reproductio performaces. From the coducted studies o the performaces of SIM origi cattle i Turkey, the weighted averages of the first calvig age, calvig iterval, 305-d milk yield, milk fat percetage, daily weight gai, fiishig fatteig weight ad dressig percetage of the breed were calculated to be 913.0±37.03 d, 386.7±2.40 d, 4254.4±56.38 kg, 4.0±0.14%, 1253.7±3.85 gr, 556.05±5.84 kg ad 60.24±0.35%, respectively. Aother SIM origiated breed, Motbeliarde, has higher milk fat ad protei percetages i additio to lower somatic cell cout tha those of Holstei. The very limited studies about the crossbreedig works betwee SIM ad Turkish ative cattle breeds will ot give a opportuity to evaluate the performaces of the crosses. Besides raisig other developed SIM origiated cattle i the world, the crosses of this breed with the ative ad other cattle breeds raised i Turkey could eable to develop suitable geotypes for the coditios of breeders. Keywords: Milk costituets, somatic cell cout, fatteig performace, carcass, Motbeliarde GİRİŞ Türkiye sığır populasyouda başta Siyah- Alaca (SA) ırkı olmak üzere kültür ırkı sığırları payıı artışı ülke süt üretimii yükselmesi katkı sağlarke, kültür ırklarıı iri yapılı olmalarıda dolayı ortalama karkas ağırlığıı artmasıa da katkı yapmaktadırlar. SA ırkıı süt verimi bakımıda diğer sığır ırklarıa göre öemli üstülüğü varke, bu ırkı döl verimide görüle belirgi düşüş, hastalıklara karşı dayaıksız oluşua bağlı olarak sürü ömür süresii kısalması, so yıllarda ülkemizde süt/yem paritesii düşük seyretmesi ve kırmızı et fiyatlarıdaki yükselişler üreticileri alteratifler aramaya itmiştir. Türkiye deki süt ve kırmızı et sektörlerideki bu gelişmeler, süt üreticisii daha fazla gelir elde edeceğii düşüdüğü et üretim kapasitesi yüksek ola Simmetal (SIM) ırkıa yöeltmiştir. Bu gelişmelere bağlı olarak başta Almaya ve Avusturya olmak üzere so yıllarda Türkiye ye öemli miktarda damızlık materyal olarak SIM ırkı gebe düve getirilmeye başlamış ve bu eğilim SIM ırkıı bugü Türkiye de SA da sora e fazla yetiştirile ırk koumua yükseltmiştir. Üreticii SIM ırkı yetiştiriciliğie arta bu ilgisi Türkiye de SIM ırkı sığırları yetiştiriciliği üzerie yapıla çalışmaları gözde geçirilmesie ve Türkiye Damızlık Sığır Yetiştiricileri Merkez Birliği (TDSYMB) i öcülüğüde 6 Ekim 2015 de İzmir de, 19 Ekim 2016 da da Koya da Simmetal yetiştiriciliği üzerie paeller düzelemesie yol açmıştır. Ayrıca, İzmir de düzeleecek Düya Simmetal-Fleckvieh Federasyou (WSFF) 2017 *Bu makalei özeti 6 Ekim 2015 de İzmir de düzelee Türkiye Simetal Yetiştiriciliği Paeli-1 de, 19 Ekim 2016 da da Koya da yapıla Türkiye Simetal Yetiştiriciliği Paeli-2 de suulmuştur. 1 Ada Mederes Üiversitesi, Ziraat Fakültesi, Zooteki Bölümü, 09100, Aydı 103

Simmetal Yetiştiriciliğii Değerledirilmesi: 2. Türkiye deki Çalışmalar Yılı Koferasıa bir ö hazırlık iteliği taşıması ve üreticileri SIM ırkı yetiştiriciliğie arta ilgisie dikkat çekmeye yöelik olarak hazırlaa bu derlemede, SIM ırkıı saf ve melezlerie yöelik Türkiye koşullarıda yapılmış çalışmalar daha öce bu alada derleme yapa Akbulut (1998) u çalışması da dikkate alıarak yeide düzelemiştir. Yapıla çalışmalarda SIM veya Fleckvieh sığırları içi geel bir ifade olarak kullaıla Simmetal terimi bu çalışmada da beimsemişke, 1888 yılıda itibare bir ırk olarak da kabul edile Frasa kökeli SIM olarak bilie Motbeliarde (MB) ismii doğruda kullaımı tercih edilmiştir. So yıllarda yetiştiriciliğie arta ilgide dolayı SIM (Fleckvieh) sığırları performaslarıa yöelik Türkiye i değişik yerleride yapıla çalışmalar özetleerek, MB ırkıı besi performası, karkas ve et kalite özelliklerie yöelik Türkiye koşullarıdaki herhagi bir çalışma bulumadığıda, sadece süt verimi, döl verimi ve süt kalite özellikleri üzeride durulmuştur. Bu çalışmada saf SIM ve MB ırkı sığırlar üzerie yapıla çalışmalar ayrı ayrı ele alımıştır. SIM ırkıı döl verimi, süt verimi, süt kalite özellikleri, besi performası, karkas ve et kalite özellikleri üzerie yapılmış ve Akbulut (1998) u derlemeside kulladığı 16 adet çalışmaya ilave olarak, saf SIM yetiştiriciliği üzerie yapılmış 16 adet çalışma (Kaygısız, 1998; Şekerde, 1999; Şekerde ve ark., 1999; Üal ve ark., 2001; Çilek ve Teki, 2005; 2006; Sömez ve ark., 2007; Asla ve Zülkadir, 2009; Özka ve Güeş, 2011a,b; Bozkurt, 2012; Yazga ve ark., 2013; Kızıl ve Aydoğa, 2014; Çatıkkaş, 2015; Erdem ve ark., 2015; Altutaş ve Arpacık, 2016) ve SIM melezleri üzerie yapılmış 6 adet çalışmaı (İlasla ve ark., 1998; Ertuğrul ve ark., 1999; Gürca ve ark., 2014; Orma ve ark., 2005; Özlütürk ve ak., 2004; 2006) yaı sıra MB ırkı sığırları süt verimi, döl verimi ve süt kalite özellikleri üzerie yapılmış 4 adet çalışmada (Oka ve ark., 1998; Çeti ve Koç, 2011; Koç, 2007; 2011) yararlaılmıştır. Türkiye koşullarıda MB ırkı sığırları besi performası, karkas ve et kalite özelliklerie yöelik yapılmış herhagi bir çalışmaya ise rastlamamıştır. Bu çalışmada SIM kökeli sığırları döl verimi, süt verimi, besi performası, karkas ve et kalite özellikleri üzerie yapıla çalışmalarda elde edile ortalamalar Akbulut (1998) u bildirdiği gibi ağırlıklı ortalamalar olarak hesaplamış, tek bir çalışma söz kousu ise, yararlaıla kayakta elde edile rakam doğruda kullaılmıştır. Simmetal ırkı sığırları döl verimi, süt verimi ve süt kalite özellikleri Türkiye de saf SIM ırkı sığırları döl verimi, süt verimi ve süt kalite özelliklerie ait yapıla çeşitli araştırmalarda hesaplaa taımlayıcı istatistikler Çizelge 1 de verilmiştir. SIM ırkı sığırları ilkie buzağılama yaşı (İBY), servis Çizelge 1. Simmetal ırkıı döl verimi, süt verimi ve süt kalite özelliklerie ait taımlayıcı istatistikler Özellik Araştırma Sayısı S E Küçük E Büyük İlkie Buzağılama Yaşı, gü 8 531 913.0 37.03 815 1231 Servis Periyodu, gü 8 2545 96.8 2.74 70.2 154 Buzağılama Aralığı, gü 9 2799 386.7 2.40 373.2 439 Gebelik Başıa Tohumlama Sayısı 3 1939 1.85 0.03 1.76 1.96 Gebelik Süresi, gü 4 300 286.0 0.40 285 287 İkizlik Oraı, % 1 1389 3.53 - - - Erkek Buzağı Doğum Ağırlığı, kg 1 88 40.99 0.30 - - Dişi Buzağılarda Doğum Ağırlığı, kg 8 388 37.5 0.46 34.0 43.2 Laktasyo Süresi, gü 8 3017 300.6 2.10 280 315 305-g Süt Verimi, kg 11 3711 4254.4 56.38 2350 5700.4 Laktasyo Süt Verimi, kg 8 1508 4227.0 65.66 2350 5746.5 Kuruda Kalma Süresi, gü 3 1945 75.31 3.09 66.6 80.9 Süt Yağı Oraı, % 4 351 4.0 0.14 3.87 4.30 Süt Protei Oraı, % 1 134 3.9 0.41 - - Kazei Oraı, % 1 132 2.7 0.27 - - Yağsız Kuru Madde Oraı, % 1 134 8.6 0.32 - - Toplam Kuru Madde Oraı, % 1 134 12.6 0.81 - - 104

Koç Çizelge 2. Simmetal ırkıı besi performası ve karkas özelliklerie ait taımlayıcı istatistikler Özellik Araştırma Sayısı S E Küçük E Büyük Besi Sou Ağırlığı, kg 3 43 556.05 5.84 478 634 Gülük Calı Ağırlık Artışı, g 11 924 1253.7 3.85 906 1740 Yemde Yararlama Katsayısı, kg/ 1 kg CAA 5 37 6.74 0.50 6.21 8.27 Karkas Radımaı, % 8 114 60.24 0.35 51.3 63.0 Sıcak Karkas Ağırlığı, kg 4 87 341.89 4.34 245.2 365.22 periyodu (SP), buzağılama aralığı (BA), gebelik başıa tohumlama sayısı ve gebelik süresi tartılı ortalamaları ile ikizlik oraı sırasıyla 913.0±37.03 gü, 96.8±2.74 gü, 386.7±2.40 gü, 1.85±0.03 adet, 286.0±0.40 gü ve %3.53 olarak hesaplamıştır. SIM ırkı buzağılarda doğum ağırlığı ise dişilerde 37.5±0.46 kg, erkeklerde ise 40.99±0.30 kg dır. SIM ırkıı süt verim özelliklerie yöelik olarak yapılmış çalışmalarda laktasyo süresi (LS), laktasyo süt verimi (LSV), 305-g süt verimi (305- gsv) ve kuruda kalma süresie (KKS) ait tartılı ortalamalar sırasıyla 300.6±2.10 gü, 4227.0±65.66 kg, 4254.4±56.38 kg ve 75.31±3.09 gü olarak hesaplamıştır (1). Sömez ve ark. (2007) TDSYMB veri tabaıda bulua soy kütüğüe kayıtlı ieklerde 305-gSV ortalamasıı 4562 kg (=2372) olarak Esmer ırkı ieklere oldukça yakı (4692 kg), SA da (5828 kg) ise daha düşük bildirmişlerdir. SIM ırkı sığırları süt bileşelerie yöelik olarak süt yağı oraı %4.0±0.14 olarak bildirilmişke, Şekerde ve ark. (1999) tarafıda yapıla çalışmada süt protei oraı, kazei oraı, yağsız kuru madde oraı ve toplam kuru madde oraı sırasıyla %3.9±0.41, %2.7±0.27, %8.6±0.32 ve %12.6±0.81 olarak bildirilmiştir. Türkiye de yetiştirile SIM ırkı sığırlar üzerie yapıla çalışmalarda elde edile süt verimleri Götz ve ark. (2015) ı Alma, Chessa ve ark. (2015) i de İtalya SIM sığırları üzerie yaptıkları çalışmalarda bildirdikleri süt verimide düşük, Petrović ve ark. (2015) i Sırbista SIM sığırları içi bildirdikleri süt verim değerie yakıdır. Götz ve ark. (2015) Alma boyuzsuz ve boyuzlu SIM (Fleckvieh) sığırlarıı süt verimii 9500-10000 kg dolayıda, sütteki yağ oraıı %3.9 da fazla, süt protei oraıı da %3.5 i üzeride olduğuu, Chessa ve ark. (2015) İtalya SIM sığırlarıa ait ayı özelliklere ait değerleri sırasıyla 6700 kg, %3.86 ve %3.44 olarak bildirilmişlerdir. Petrović ve ark. (2015) ise Sırbista SIM sığırlarıa ait süt verimii 4000-4500 kg, sütteki yağ oraıı da %3.67-3.91 arasıda değiştiğii belirtmişlerdir. Simmetal ırkı sığırları besi performası, karkas ve et kalite özellikleri Türkiye de SIM ırkı sığırları besi performası ve karkas özelliklerie ait taımlayıcı istatistikler Çizelge 2 de verilmiştir. SIM ırkıa ait besi sou ağırlığı yapıla üç çalışmada 556.05±5.84 kg, gülük calı ağırlık artışı (GCAA) ortalaması yapıla 11 çalışmada 1253.7±3.85 g, 1 kg calı ağırlık artışı (CAA) içi tüketile kesif yem miktarı ise 6.74±0.50 kg olarak hesaplamıştır. SIM ırkıa ilişki karkas radımaı ve sıcak karkas ağırlığı ise sırasıyla %60.24±0.35 ile 341.89±4.34 kg dır. Şalıurfa da bir besi işletmeside besiye alıa SA, Esmer ve SIM saf ırkları ile Yerli Kara melezi 11,117 baş tosua ait veriler (838 başı SIM) değerledirilerek yapıla bir çalışmada, SIM ve Yerli Kara melezi besi sığırlarıı sıcağa ola tolerasıı SA ve Esmer ırkıa göre daha yüksek olduğu bildirilirke, Yerli Kara melezi besi sığırlarıı soğuğa karşı tolerasıı daha düşük olduğu ifade edilmiştir (Yazga ve ark., 2013). Yurt dışı kayaklı çalışmalarda SIM ırkı sığırları besi performaslarıa yöelik yapılmış çalışmalarda yoğu yem besiside GCAA ı 1096 gr ile 1372 gr arasıda değiştiği ve SIM ırkıı besi sou ağırlıklarıı SA da daha yüksek olduğu bildirilmiştir (Sami ve ark., 2004; Haiger ve Kaus, 2010; Pichler ve Frickh, 2000). Haiger ve Kaus (2010) Avusturya SIM tosularıı besi sou ağırlığıı (660 kg) SA da (565 kg) daha yüksek olduğuu bildirerek, SA ı GCAA ı SIM ırkıda %12 daha düşük, her 1 kg CAA içi yem eerji gereksiimii %8 daha yüksek olduğuu, SIM tosuları kesim performaslarıı eredeyse tamamı bakımıda SA da daha üstü olduklarıı, SA da sağlaa geliri böylece SIM de %26 daha düşük olduğuu ifade etmişlerdir. Pichler ve Frickh (2000) Avusturya SIM ırkı üzeride yaptıkları çalışmada düşük, orta ve yüksek eerji içerikli rasyola hayvaları beslemişler ve yüksek eerji içerikli yemle beslee grupta 365 gü, 425 gü ve 485 gü calı ağırlıklarıı sırasıyla 444.0 kg, 510.4 kg ve 577.2 kg, besi süresice GCAA ı düşük, orta ve yüksek eerji ile beslee gruplarda sırasıyla 1096 g, 1159 g ve 1186 g olarak bildirmişlerdir. Sami ve ark. (2004) etasif besiye alıa SIM 105

Simmetal Yetiştiriciliğii Değerledirilmesi: 2. Türkiye deki Çalışmalar Çizelge 3. Simmetal (=10) ve Siyah-Alaca (=7) ırkı sığırları karkas ve et kalite özellikleri (Çatıkkaş, 2015) Irk ± P Özellik Irk ± Özellik SA 304.36±4.14 SA 44.63±1.16 Sıcak Karkas Ağırlığı, kg SIM 309.25±3.45 Ö.D. Deri Ağırlığı, kg SIM 52.05±0.97 SA 0.535±0.01 Böbrek ve Böbrek SA 9.61±0.45 Karkas Radımaı, % SIM 0.543±0.01 Ö.D. Yağı Ağırlığı, kg SIM 7.87±0.38 SA 1.70±0.05 Sırt Yağı Kalılığı, SA 0.49±0.08 Soğutma Kaybı, % SIM 1.70±0.05 Ö.D. cm SIM 0.36±0.07 Göz Kası Alaı, cm 2 SIM 76.50±3.43 Ö.D. Et Regi (L) SIM 34.77±0.59 SA 69.50±4.10 SA 35.25±0.70 SA 5.74±0.04 SA 16.54±0.43 ph-24 saat SIM 5.77±0.04 Ö.D. Et Regi (a) SIM 15.87±0.36 SA 40.89±4.56 SA 0.63±0.31 WB Shear Force, N SIM 60.67±3.81 ** Et Regi (b) SIM 0.31±0.25 SA: Siyah-Alaca, SIM: Simmetal, Ö.D.: Öemli değil; *:P<0.05; **:P<0.01 P ** * Ö.D. Ö.D. Ö.D. Ö.D. tosuları ekstasif olarak besiye alıalarda daha yüksek besi sou calı ağırlığıa sahip olduğuu (673.7 kg a karşılık 610.6 kg), GCAA ı 1372 g/güe karşılık 943 g/gü, yem değerledirme katsayısıı ise 6.96 kg KM/kg a karşılık 7.97 kg KM/kg olarak bildirmişlerdir. Çatıkkaş (2015) SA ve SIM ırkı tosularla Aydı ili koşullarıda yürüttüğü çalışmasıda sıcak ve soğuk karkas ağırlıkları ve soğutma kaybı bakımıda ırklar arasıda öemli bir farklılık elde edilmediğii, kesim özellikleri bakımıda deri ağırlığıı SA da yüksek (52.05±0.97 kg a karşılık 44.63±1.16 kg, P<0.05), böbrek ve böbrek yağı ağırlığıı ise SA da düşük (7.87±0.38 kg a karşılık 9.61±0.45 kg, P<0.05), et kalite özellikleride WB Shear Force değerii SA da yüksek (60.67±3.81 N a karşılık 40.89±4.56 N; P<0.05) buluduğuu, diğer kesim ve iç orga ağırlıkları ile göz kası alaı, sırt yağı kalılığı, değişik zamalardaki karkas ph sı, et regi, sızıtı su kaybı ve pişirme kaybı özelliklerii ise bezer (P>0.05) buluduğuu bildirmiştir (Çizelge 3). Motbeliarde (MB) ırkı sığırları döl verimi, süt verimi ve süt kalite özellikleri Sütçü SIM olarak bilie ve Türkiye ye ilk olarak 1995 yılıda getirile MB ırkı sığırlar Aydı ve Deizli illeri ve çevresideki bazı işletmelerde geellikle SA ile birlikte yetiştirilmektedir (Oka ve ark., 1998). MB ırkı sığırları süt verimi, döl verimi ve süt kalite özelliklerie ait taımlayıcı istatistikler birlikte yetiştirildikleri SA ırkı sığırlarla karşılaştırmalı olarak Çizelge 4 de verilmiştir. MB ırkıa ait İBY, BA, LS, LSV ve 305-gSV ortalamaları sırasıyla 955.2±13.62 gü, 390.8±5.57 gü, 318.3±3.51 gü, 6427.8±83.32 kg ve 6105.6±52.67 kg olarak hesaplamıştır. MB ırkıı İBY ortalaması SA da yaklaşık 1.5 ay daha uzuke, ırkları BA ortalamaları arasıda 9 gülük bir farklılık söz kousudur. Diğer tarafta SA ırkıa ait LS ortalaması MB ırkıda yaklaşık 11 gü daha uzu, SA ırkıı LSV ve 305-g SV ortalaması ise MB ırkıda sırasıyla 746.0 kg ve 605.3 kg daha yüksektir (Çizelge 4). MB ve SA ırklarıa ait yapıla çalışmalarda derlee süt bileşei ve somatik hücre sayısı (SHS) ortalamaları Çizelge 5 de verilmiştir. MB ırkıı Çizelge 4. Motbeliarde (MB) ve Siyah-Alaca (SA) ırkı sığırları döl ve süt verim özelliklerie ait taımlayıcı istatistikler Özellik Irk Araştırma Sayısı S E Küçük E Büyük MB 2 97 955.2 13.62 952.2 981.1 İlkie Buzağılama Yaşı, gü SA 1 167 909.1 13.66 - - MB 2 274 390.8 5.57 368.8 391.6 Buzağılama aralığı, gü SA 1 450 399.6 5.93 - - MB 3 630 318.3 3.51 313.9 320.0 Laktasyo Süresi, gü SA 2 1146 329.6 3.92 328.32 331.4 MB 3 623 6427.8 83.32 5867.7 6546.41 Laktasyo Süt Verimi, kg SA 2 1135 7173.8 93.00 7084.6 7241.85 MB 3 646 6105.6 52.67 5562.4 6227.12 305-g Süt Verimi, kg SA 2 1215 6710.9 58.47 6655.2 6748.61 106

Koç Çizelge 5. Motbeliarde (MB) ve Siyah-Alaca (SA) ırkı sığırları sabah sağımı süt verimi, süt bileşeleri ve somatik hücre sayısıa (hücre/ml) ilişki taımlayıcı istatistikler Özellik Irk Araştırma Sayısı S E Küçük E Büyük MB 3 163 8.8 0.24 7.69 10.99 Sabah Süt Verimi, kg SA 3 159 10.73 0.32 9.75 13.2 MB 3 248 3.93 0.07 3.53 4.31 Yağ Oraı, % SA 3 241 3.52 0.08 3.24 3.86 MB 3 241 2.89 0.03 2.86 2.93 Protei Oraı, % SA 3 258 2.83 0.04 2.81 2.85 MB 3 241 4.69 0.02 4.57 4.79 Laktoz Oraı, % SA 3 258 4.64 0.03 4.53 4.72 MB 3 296 8.79 0.04 8.35 10.26 YKMO, % SA 3 303 8.58 0.04 8.23 9.98 MB 3 248 12.87 0.08 11.88 14.59 TKMO, % SA 3 241 12.11 0.10 11.47 13.5 MB 3 381 5.2157 0.0540 5.1419 5.3395 Log 10 SHS SA 3 393 5.3664 0.0556 5.2989 5.5367 MB 3 381 160572-138644 218524 SHS, hücre/ml SA 3 393 232509-199022 344112 YKMO: Yağsız kuru madde oraı, TKMO: Toplam kuru madde oraı, SHS: Somatik hücre sayısı sabah sağımıdaki süt verimi (8.8±0.24 kg) SA da yaklaşık 2 kg daha düşük ike, yağ oraı (%3.93±0.07), protei oraı (%2.89±0.03), laktoz oraı (%4.69±4.64), yağsız kuru madde oraı (YKMO; %8.79±0.04) ve toplam kuru madde oraı (TKMO; %12.87±0.08) ortalamaları SA da daha yüksektir. Söz kousu bu iki ırk çiğ sütteki SHS bakımıda karşılaştırıldığıda, MB ırkıı (160,572 hücre/ml) SA ırkıda (232,509 hücre/ml) daha düşük SHS içeriğie sahip olduğu görülmektedir (Çizelge 5). MB ırkıı süt verimi SA ırkıda düşük olmasıa karşı, sütteki yağ ve protei oraıa bağlı olarak TKMO oraı daha yüksektir. Diğer tarafta MB ırkıda sütteki SHS i SA ırkıda yaklaşık 72,000 hücre/ml daha düşük buluması, MB ırkıı mastitis yaygılık düzeyi bakımıda SA lara göre potasiyel bir avatajıı olduğuu göstermektedir. Irkları döl verim özellikleri arasıda ise öemli farklılıkları bulumadığı söyleebilir. Yurt dışıda yapıla çalışmalarda da MB ırkı sığırları süt verimlerii SA larda daha düşük, acak süt yağı ve protei oraıı daha yüksek, SHS i de SA larda daha düşük olduğu bildirilmiştir (Pauly ve Rieder, 2004; Walsh ve ark., 2007; Pomies ve ark., 2007). Pauly ve Rieder (2004) İsviçre de dört ya da daha üstü laktasyoda bulua MB ırkı sığırları süt verimlerii 7607 kg, süt protei oraıı %3.28, süt yağı oraıı %3.71 ve İBY i 33 ay buluduğuu belirterek, MB ırkı iekleri SA larda daha düşük süt verimlerie sahip olmalarıa karşı, daha düşük ayıklama oraıa, daha uzu sürü ömür süresie, daha düşük geri dömeme oraıa ve daha kısa buzağılama aralığıa sahip olduklarıı bildirilmişlerdir. Walsh ve ark. (2007) yaptıkları çalışmada sütteki SHS bakımıda MB ırkıı SA larda daha düşük ama Norveç Kırmızısı sığırlar ile bezer olduklarıı ifade etmişlerdir. Pomies ve ark. (2007) laktasyou ortasıdaki SA ve MB ırkı sığırlar üzerie yaptıkları çalışmada, gülük süt verimii iki sağım yapıla ieklerde sırasıyla 22.7 kg ve 17.6 kg, süt yağı oraıı sırasıyla %3.59 ve %3.68, süt proteii oraıı sırasıyla %3.0 ve %3.21, SHS i ise sırasıyla 128,825 hücre/ml ve 75,858 hücre/ml buluduğuu bildirmişlerdir. SIM ve MB ırkı sığırları çeşitli verim özelliklerie yöelik kalıtım derecesi tahmileri de yapılmış ve SIM ırkıı ilk laktasyo süt verimi, 305-gSV ve doğum ağırlığıa ait kalıtım dereceleri sırasıyla 0.30±0.154, 0.24±0.08 (Çilek ve Teki, 2006) ve 0.078±0.021 (Kaygısız, 1998), MB ırkı sığırları LS ve 305-gSV e ait kalıtım derecesi (h 2 ) ise sırasıyla 0.073±0.060 ve 0.355±0.065 (Çeti ve Koç, 2011) olarak bildirilmiştir. Simmetal x yerli ırk melezlerii süt ve döl verim özellikleri SIM x yerli ırk melezlerii döl ve süt verimi üzerie yapılmış iki çalışma bulumaktadır (Çizelge 6 ve 7). SIM x Zavot melezi sığırlarda İBY, BA, buzağı yaşama gücü, LS ve LSV ortalamaları 107

Simmetal Yetiştiriciliğii Değerledirilmesi: 2. Türkiye deki Çalışmalar Çizelge 6. Simmetal x yerli ırk melezlerii döl verimi özelliklerie ait taımlayıcı istatistikler İlkie Buzağılama Yaşı, ay Buzağılama Aralığı, gü Buzağı Yaşama Gücü, % Kayak Simmetal x Zavot F1 19 31.13 19 381.12 19 88.11 İlasla ve ark., 1998 Simmetal x GAK F1 37 28.1 91 389.63±7.96 - - Orma ve ark., 2005 (843±19.1 g) Simmetal x GAK G1 30 28.18 (845.4±15.3 g) 20 370.2±13.27 - - Orma ve ark., 2005 GAK: Güey Aadolu Kırmızısı Çizelge 7. Simmetal x yerli ırk melezlerii süt verim özelliklerie ait taımlayıcı istatistikler Laktasyo Süresi, gü Laktasyo Süt Verimi, kg Kuruda Kalma Süresi, gü Kayak Simmetal x Zavot F1 19 206.3 19 1,661.78 İlasla ve ark., 1998 Simmetal x GAK F1 108 245.69±7.08 111 1,958±104.17 91 158.19±12.86 Orma ve ark., 2005 Simmetal x GAK G1 27 203.37±12.20 27 1,586.43±199.04 20 183.90±29.07 Orma ve ark., 2005 GAK: Güey Aadolu Kırmızısı sırasıyla 31.13 ay, 381.12 gü, %88.11, 206.3 gü ve 1661.78 kg bulumuştur (İlasla ve ark., 1998). Yapıla bir diğer çalışma ise SIM x Güey Aadolu Kırmızısı (GAK) F1 ve G1 ler üzeriedir (Orma ve ark., 2005). İBY, BA, LS, LSV ve KKS ortalamaları SIM x GAK F1 lerde sırasıyla 843±19.1 gü (28.1 ay), 389.63±7.96 gü, 245.69±7.08 gü, 1958±104.17 kg ve 158.19±12.86 gü bulumuşke, G1 lerde ayı değerler ayı sırayla 845.4±15.3 gü (28.18 ay), 370.2±13.27 gü, 203.37±12.20 gü, 1586.43±199.04 kg ve 183.9±29.07 gü bildirilmiştir (Çizelge 6 ve 7). Simmetal x yerli ırk melezlerii besi performası, karkas ve et kalite özellikleri SIM x yeli ırk melezlerii besi performası, karkas ve et kalite özelliklerie üzerie yapıla çalışmalarda birisi Ertuğrul ve ark. (1999), diğeri ise Özlütürk ve ark. (2004) a aittir. Ertuğrul ve ark. (1999) SIM GAK melezleride doğum ağırlığıı erkek ve dişilerde sırasıyla 35.3±0.8 kg (=46) ve 32.8±0.6 kg (=34), 18 aylık ağırlığı erkeklerde 516.4±10.4 kg, dişilerde 445.3±5.0 kg, 10 baş erkek melez tosuda kesim calı ağırlığıı 553.4±10.8 kg, GCAA ı 1012.0±10.1 g, yem değerledirme katsayısıı 9.7±0.2 kg, sıcak karkas ağırlığıı 334.2±10.1 kg ve soğuk karkas radımaıı %59.0±9.8 olarak hesaplamışlardır (Çizelge 8). Araştırıcılar GAK sığırları et üretimii artırmak içi SIM geotipi ile melezleerek kombie verimli yei bir geotip geliştirilebileceğii de ifade etmişlerdir. SIM x GAK melezleri üzerie yapıla bir başka çalışmada (Gürca ve ark., 2014) özel bir işletmede meydaa gele 1787 doğumda %4.3 üü güç doğum olarak gerçekleştiğii, yazı gerçekleşe doğumlarda güç doğum (%5.9) görülme olasılığıı diğer mevsimlere göre daha yüksek olduğuu vurgulayarak, güç doğum oraıı yıllara göre de öemli değişimler gösterdiği belirtilmiştir. SIM DAK melezlerii Şarole DAK ve saf DAK ları besi performası, karkas ve et kalite özellikleri açısıda karşılaştırmalı olarak Özlütürk ve ark. (2004) tarafıda yapıla bir çalışmada elde edile souçlar Çizelge 9 ve 10 da, güç doğum, buzağı yaşama gücü, doğum ağırlığı, sütte kesim ağırlığı ve sütte kesime kadar ola GCAA özellikleri ise Çizelge 10 da özetlemiştir. SIM DAK ve Şarole DAK melezi tosuları besi performası, GCAA, sıcak karkas ağırlığı, karkas radımaı, göz kası alaı, sırt yağı Çizelge 8. Simmetal x Güey Aadolu Kırmızısı (GAK) melezleride çeşitli özelliklere ait taımlayıcı istatistikler (Ertuğrul ve ark., 1999) Simmetal x GAK Dişi Erkek Doğum Ağırlığı, kg 32.8±0.6 (=34) 35.3±0.8 (=46) 18 Aylık Yaş Ağırlığı, kg 445.3±5.0 516.4±10.4 Kesim Calı Ağırlığı, kg 553.4±10.8 (=10) Gülük Calı Ağırlık Artışı, g 1,012.0±10.1 Yem Değerledirme, kg Yem /1 kg CAA 9.7±0.2 Sıcak Karkas Ağırlığı, kg 334.2±10.1 Soğuk Karkas Radımaı, % 59.0±9.8 108

Koç Çizelge 9. Şarole DAK, Simmetal x DAK ve DAK tosuları besi performası ve kesim özelliklerie ait taımlayıcı istatistikler (Özlütürk ve ark., 2004) Besi Sou Ağırlığı, kg GCAA gr Yem Değer. kg/1kgcaa Sıcak karkas Ağırlığıı, kg Karkas Rad. % ** ** * ** ÖD Şarole x DAK 23 365.68±8.67 a 1037.2±37.2 a 6.51±0.23 b 212.29±5.63 a 57.81±0.50 a Simmetal x DAK 16 364.22±10.95 a 988.6±47.01 a 7.44±0.29 a 207.68±7.1 a 56.95±0.63 a DAK 19 253.05±9.43 b 724.7±40.50 b 7.22±0.25 a 138.42±6.65 b 55.27±0.59 b DAK: Doğu Aadolu Kırmızısı, GCAA: Gülük calı ağırlık artışı, ÖD: Öemli değil, *: P<0.05 e göre, **: P<0.01 e göre öemli. a, b, c: Ayı sütuda ayı harfi taşıya gruplar arasıdaki farklılık öemsizdir. Çizelge 10. Şarole DAK, Simmetal x DAK ve DAK tosuları karkas ve et kalite özelliklerie ait taımlayıcı istatistikler (Özlütürk ve ark., 2004) Göz Kası Alaı Sırt Yağı Kalılığı Protei oraı (%) Gevreklik WB Shear Force Çiğeme Sayısı ** ÖD * ** ** ** Şarole x DAK 18 76.32±3.90 a 5.60±0.40 8 20.46±0.18 a 6.69±0.24 a 8.03±0.76 a 33.28±1.53 a Simmetal x DAK 10 64.37±5.57 a 6.42±0.58 5 21.24±0.23 b 5.44±0.30 a 11.05±0.70 b 38.93±1.46 b DAK 10 40.29±5.21 b 5.58±0.54 5 21.00±0.23 ab 5.72±0.29 b 11.49±0.96 b 37.68±1.46 b DAK: Doğu Aadolu Kırmızısı, GCAA: Gülük calı ağırlık artışı, ÖD: Öemli değil, *: P<0.05 e göre, **: P<0.01 e göre öemli. a, b, c: Ayı sütuda ayı harfi taşıya gruplar arasıdaki farklılık öemsizdir. kalılığı ve eti gevrekliğii bezer olduğu belirtilirke, Şarole DAK melezi tosuları yem değerledirme katsayısı ve et kalite özellikleride WB Shear Force ve çiğeme sayısıı SIM DAK ve saf DAK tosularda daha iyi (P<0.05), etteki protei oraıı SIM DAK ve saf DAK tosularda bezer, ama Şarole DAK melezleride daha yüksek (P<0.05) buluduğu ifade edilmişlerdir (Çizelge 9). Özlütürk ve ark. (2006) SIM boğalarla DAK ları melezlemeside zor doğum oraıı %5.9 (=34) oraıda gerçekleştiğii belirtirke, Şarole boğaları melezleride bu oraı %3.6 (=55) gerçekleştiğii bildirilmişlerdir. Şarole x DAK ve SIM x DAK melezleri doğum ağırlıkları (25.80±0.50 ve 25.59±0.63 kg) ve 205-g ağırlıkları (184.97±4.34 kg ve 195.68±5.20 kg) bezer (P>0.05), acak SIM x DAK melezlerii sütte kesime kadar ola GCAA (0.66±0.02 kg) Şarole x DAK melezleride (0.60±0.02 kg) daha yüksek (P<0.05) buluduğu ifade edilmiştir (Çizelge 11). Özlütürk ve ark. (2004) Şarole x DAK melezlerii SIM x DAK melezlerie göre besi performası, karkas ve et kalite özelliklerii daha iyi olduğuu bildirerek, DAK sığırları ile melezlemede Şarole ırkıı öerirlerke, Özlütürk ve ark. (2006) büyüme özellikleri bakımıda SIM ve Şarole ırklarıı bezer performasa sahip olduklarıı, melezleme soucuda buzağılama ve büyüme özellikleri bakımıda hem Şarole hem de SIM boğalarla DAK ları melezlemesii öermişlerdir. SONUÇ SIM kökeli sığırları Türkiye koşullarıdaki yetiştiriciliğie yöelik yapıla araştırmaları derlemesi iteliğii taşıya bu çalışmada SIM (Fleckvieh) ve MB ırkı sığırları döl verimi, süt verimi ve süt kalite özellikleri ile SIM ırkıı besi performası, karkas ve et kalite özellikleri değerledirilmiştir. SA ırkı ile birlikte yetiştirilmeleride ve karşılaştırma imkaı olduğuda dolayı MB ırkı hakkıda elde edile souçları e azıda yetiştiriciliğii yapıldığı Aydı ilideki işletmelerde tatmi edici olduğu söylese de süt verimii yurt dışı kayaklı çalışmalarda bildirile değerlerde düşük olduğu görülmektedir. Diğer tarafta Türkiye i değişik bölgeleride yapılmış ola SIM ırkıı süt verimie ait az sayıdaki çalışmaı çoğuu öceki yıllara dayaması, Almaya ve Avusturya vb. gibi ülkelerde so zamalarda SIM ırkı üzerie yapıla çalışmalarla karşılaştırıldığı zama oldukça düşük olduğuu ortaya koymaktadır. SIM ırkıı Türkiye deki süt Çizelge 11. Şarole DAK, Simmetal x DAK ve DAK larda güç doğum ve buzağı yaşama gücü, doğum ağırlığı, 205-g ağırlığı ve sütte kesime kadar GCAA a ait taımlayıcı istatistikler (Özlütürk ve ark., 2006) Güç Doğum Oraı, % Buzağı Ölüm Oraı Doğum Ağırlığı, kg 205-g Ağırlığı, kg Sütte Kesime kadar GCAA ** ** ** Şarole x DAK 55 3.60 9.1 25.80±0.50 a 46 184.97±4.34 a 0.60±0.02 b Simmetal x DAK 34 5.90 2.9 25.59±0.63 a 32 195.68±5.20 a 0.66±0.02 a DAK 71 0.00 0.00 20.60±0.53 b 70 135.48±4.39 b 0.43±0.02 c DAK: Doğu Aadolu Kırmızısı, GCAA: Gülük calı ağırlık artışı, ÖD: Öemli değil, *: P<0.05 e göre, **: P<0.01 e göre öemli. a, b, c: Ayı sütuda ayı harfi taşıya gruplar arasıdaki farklılık öemsizdir. 109

Simmetal Yetiştiriciliğii Değerledirilmesi: 2. Türkiye deki Çalışmalar verimie yöelik olarak değerledirmeleri özellikle Avusturya ve Almaya da getirtile SIM sığırlarıı yetiştirildiği işletmelerde yapılacak araştırma souçlarıa dayadırılmasıı daha doğru bir yaklaşım olacağı belirtilmelidir. Ayrıca, SIM ırkı sığırları döl verimi, süt verimi ve besi performası üzerie yapılmış yeterli sayılacak çalışma varke, süt kalitesi, karkas ve et kalite özellikleri üzerie yapılmış az sayıda çalışmaı buluması şaşırtıcı olarak karşılamıştır. Bu aladaki eksikliği gidermek açısıda bu koularda yapılacak çalışmalara öcelik verilmesi gerektiği vurgulamalıdır. Üreticileri so yıllarda büyük orada talep ettiği SIM ırkıı süt verim düzeyii yapıla çalışmalarda SA da düşük, besi performası ve karkas özelliklerii SA ya bezer, süt kalite özellikleri ile et kalite özelliklerie yöelik yapılmış çalışma sayısıı da sıırlı sayıda olması, Avusturya ve Almaya da geetik kapasitesi yükseltilmiş SIM kökeli sığırlara yöelik ülkemiz koşullarıda yapılmış çalışmaları da bulumaması, so yıllarda SIM ırkıa yöelik oluşa talebi bilimsel bazı değerledirmelere göre değil de subjektif değerledirmelerde kayakladığıı ortaya koymaktadır. Acak, Türkiye de başta batı illerimiz olmak üzere yaygı olarak yetiştirile bir ırk ola SA ı döl verimi ve hastalıklara dayaıklılıklarıı düşük olmasıı yaıda so yıllarda çiğ süt/yem paritesii düşük, kırmızı et fiyatıı da yüksek seyretmesi, üreticileri SA ırkıa alteratif bir ırk olarak SIM ırkıa yöeltmiş olacağı düşüülmektedir. Diğer tarafta koşulları kültür ırkı yetiştirmeye uygu ola Aydı ve Deizli illeride, süt ve döl verimi alamıda SA ya yakı souçlar elde ettikleri MB ırkıı süt içeriğie ait değerleri SA da yüksek, SHS i ise düşük buluması, yöredeki yetiştiriciler içi bir avataj olarak değerledirilmelidir. Ayrıca SIM ve MB gibi ırkları SA ya göre sütteki kuru madde oralarıı yüksek, SHS i düşük olması sütü kaliteye göre fiyatladırılacağı bir sistemde üreticiye öemli avatajlar sağlayacaktır. KAYNAKLAR Akbulut Ö (1998) Simetal sığırları Türkiye'de verim performası üzerie bir değerledirme. Atatürk Üiv. Ziraat Fak. Derg. 29 (1): 43-49. Altutaş M, Arpacık R (2016) Farklı yaşlarda besiye alıa Simetal tosularda besi performası ve optimum kesim ağırlıkları. http://docplayer.biz.tr/4031733-farkliyaslarda-besiye-alia-simetal-tosularda- besi-performasi-ve-optimum -kesimagirliklari.html (Erişim Tarihi: 30.11.2016). Asla E, Zülkadir U (2009) Orta Aadolu şartlarıda açıkta besiye alıa Siyah-Alaca, Esmer ve Simmetal ırkı sığırları besi performaslarıı karşılaştırılması. Hasad Hayvacılık 25(293):28-32. Bozkurt Y (2012) Seasoal performace of differet breeds of feedlot beef cattle grow uder the Mediterraea coditios. Bulgaria Joural of Agricultural Sciece 18(3):443-445. Chessa S, Nicolazzi EL, Nicoloso L, Negrii R, Mario R, Vicario D, Marsa PA, Valetii A, Stefao B (2015) Aalysis of cadidate SNPs affectig milk ad fuctioal traits i the dual-purpose Italia Simmetal cattle. Livestock Sciece 173: 1-8. Çatıkkaş E (2015) Aydı da yetiştirile Siyah- Alaca, Esmer ve Simmetal ırkı sığırlarda karkas ve et kalite özellikleri üzerie bir araştırma. Yüksek Lisas Tezi. ADÜ Fe Bilimleri Estitüsü, Aydı. Çeti H, Koç A (2011) Aydı İlide bazı işletmelerde yetiştirile Motbeliarde ve Siyah-Alaca ırkı sığırları süt verim ve süt kalite özellikleri üzerie bir araştırma: Süt verim özellikleri. ADÜ Ziraat Fakültesi Dergisi 8(1) : 31 35. Çilek S, Teki ME (2005) Evirometal factors affectig milk yield ad fertility traits of Simmetal cows raised at the Kazova State Farm ad pheotypic correlatios betwee these traits. Turk J Vet Aim Sci 29: 987-993. Çilek S, Teki ME (2006) Calculatio of adjustmet factors for stadardizig lactatios to mature age ad 305-day ad estimatio of heritability ad repeatability of stadardized milk yield of Simmetal cattle reared o Kazova State Farm. Turk. J. Vet. Aim. Sci. 30: 283-289. Erdem H, Atasever S, Kul E (2015) Relatio of body coditio score with milk yield ad reproductio traits i Simmetal cows. Large Aimal Review 21:231-234. Ertugrul O, Alpa O, Umay M, Bilki A, Bulmus S (1999) Improvemet of beef productio traits of Souther Aatolia Red cattle through crossigs with Simmetal sires. Veteriarski Arhiv 69 (1): 17-28. Götz KU, Lutz B, Robeis J, Edel C, Emmerlig R, Buitkamp J, Azeberger H, Duda J (2015) Polled Fleckvieh (Simmetal) cattle Curret state of the breedig program. Livestock Sciece 179: 80 85. Gürca IS, Öze D, Yamaç A, Güllü Ö (2014) Ivestigatio of effect of year ad seaso 110

Koç factors o calvig difficulty, usig Poisso Regressio Model i Simmetal x South Aatolia red crossbred cattle. Akara Üiv Vet Fak Derg. 61: 55-58. Haiger A, Kaus W (2010) A compariso of dualpurpose Simmetal ad Holstei Friesia dairy cows i milk ad meat productio: 2. Fatteig ad slaughter performace usig domestic protei feedstuffs. Zuchtugskude 82(6): 447-454. İlasla M, Oka AE, Koç A, Akçay H (1998) Zavot, Esmer x Zavot F1, Simmetal x Zavot F1 melezlerii çeşitli özellikleri. Hayvasal Üretim 38:1-7. Kaygısız A (1998) Estimates of geetic ad pheotypic parameters for birth weight i brow ad Simmetal calves raised at Altıdere State Farm. Turkish Joural of Veteriary & Aimal Scieces 22(6):527-535. Kızıl SH, Aydoğa M (2014) Evaluatio of major cattle breeds i Turkey for slaughter ad carcass traits usig MANOVA ad multidimesioal scalig techique. Erciyes Uiv. J of Faculty of Veteriary Medicie 11(1):15-22. Koç A (2007) Motbeliarde ve Siyah-Alaca ırkı sığırları sütteki yağ oraı, yağsız kuru madde oraı ve somatik hücre sayısı üzerie bir araştırma. (Poster). Türkiye Süt Sığırcılığı Kurultayı, Bildiriler Kitabı s:386-394, İzmir. Koç A (2011) A study of reproductive performace, milk yield, milk costituets ad somatic cell cout of Holstei- Friesia ad Motbeliarde cows. Turk. J. Vet. Aim. Sci. 35(5): 295-302. Oka AE, Akçay H, Koç A, İlasla M (1998) Motbeliarde ırkı sığırları Aydı koşullarıdaki çeşitli performasları. (Sözlü Bildiri). Ege Bölgesi 1. Tarım Kogresi, Cilt II, 520-524, Aydı. Orma MN, Ertuğrul O, Alpa O (2005) Some productive characteristics of F 1, B 1 ad F 1 xb 1 crossbreeds from Simmetal x SAR crossbreedig. Turk. J. of Vet. Aim. Sci 29: 1129-1135 Özka M, Güeş H (2011a) Kayseri deki özel işletmelerde yetiştirile Simmetal sığırları döl verimi özellikleri üzeride bazı faktörleri etkileri. İstabul Üiv. Vet. Fak. Derg. 37(1):35-41. Özka M, Güeş H (2011b) Kayseri'deki özel işletmelerde yetiştirile Simmetal sığırları süt verim özellikleri üzeride bazı faktörleri etkileri. İstabul Üiv. Vet. Fak. Derg. 37(2):81-88. Özlütürk A, Tüzeme N, Yaar M, Esebuga N, Dursu E (2004) Fatteig performace, carcass traits ad meat quality characteristics of calves sired by Charolais, Simmetal ad Easter Aatolia Red sires mated to Easter Aatolia Red dams. Meat Sciece 67: 463 470. Özlütürk A, Yaar M, Tüzeme N, Kopuzlu S (2006) Calvig ad preweaig growth performace traits of calves sired by Charolais, Simmetal ad Easter Aatolia Red bulls. Turk. J. of Vet. Aim. Sci. 30 (2006) 257-263. Pauly C, Rieder S (2004) Motbeliarde cattle. A breed with multiple potetial. Schweizer Fleckvieh No.3: 45-47. Petrović DM, Bogdaović V, Petrović MM, Bogosavljević-Bošković S, Đoković R, Đedović R, Rakojac S (2015) Effect of ogeetic factors o stadard lactatio milk performace traits i Simmetal cows. A. Aim. Sci. 15(1): 211 220. Pichler WA, Frickh JJ (2000) Ivestigatios about the ifluece of desig, growig period, feedig ratios ad origi o fatteig performace ad slaughter value of youg Simmetal bulls. Bodekultur 51(3):187-205. Pomies D, Marti B, Chilliard Y, Pardel P, Remod B (2007) Oce-a-day milkig of Holstei ad Motbeliarde cows for 7 weeks i midlactatio. Aimal 1(10):1497-1505. Sami AS, Augustii C, Schwarz FJ (2004) Effects of feedig itesity ad time o feed o performace, carcass characteristics ad meat quality of Simmetal bulls. Meat Sciece 67(2): 195-201. Sömez R, Kaymakçı M, Kaya İ, Uzmay C (2007) Türkiye de sığır ıslahı çalışmaları. Türkiye Süt Sığırcılığı Kurultayı. Bildiriler Kitabı. s: 94-116, İzmir. Şekerde Ö (1999) Simetal iekleride buzağılama mevsimi ve laktasyo sırasıı süt verimi ve süt kompoetlerie etkileri. Tr. J. of Veteriary ad Aimal Scieces 23. Ek Sayı 1, 79-86. Şekerde Ö, Doğrul F, Erdem H (1999) Türkiye de Simetal ieklerde ka ve süt protei polimorfizmi ve buları muhtelif verim özelliklerie etkileri. Tr. J. of Veteriary ad Aimal Scieces 23. Ek Sayı 1: 87-93. Üal N, Ertuğrul O, Alpa O (2001) Growth ad survival of Simmetal calves reared outdoors i idividual hutches. Turk. J. of Vet. Aim. Sci 25: 789-795. 111

Simmetal Yetiştiriciliğii Değerledirilmesi: 2. Türkiye deki Çalışmalar Walsh S, Buckley F, Berry DP, Rath M, Pierce K, Byre N, Dillo P (2007) Effects of breed, feedig system, ad parity o udder health ad milkig characteristics. J. of Dairy Sci. 90(12): 5767-5779. Yazga K, Cedde F, Daştabek C (2013) Effects of air temperature ad humidity o average daily gai i feedlot cattle of differet geotypes. Archiv Tierzucht 56: 4: 28-41. Sorumlu Yazar Ataka KOÇ akoc@adu.edu.tr Ada Mederes Üiversitesi, Ziraat Fakültesi, Zooteki Bölümü, 09100, Aydı Geliş Tarihi : 28.6.2016 Kabul Tarihi : 28.11.2016 112