GENEL MUHASEBE KVYK-Ticari Borçlar Yrd. Doç. Dr. Serap DURUKAN KÖSE Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
TİCARİ BORÇLAR İşletmenin esas ticari faaliyetlerini sürdürmek amacıyla yaptığı kredili alışlarından doğan borçlar ticari borç olarak nitelendirilir. Örn: Sağlık kurumları için tıbbi sarf malzemesi alımı, ilaç alımı vb. Ticari borçlar, açık hesap şeklinde senetsiz bir borç şeklinde olabileceği gibi senet karşılığında da doğabilir.
TİCARİ BORÇLAR Tekdüzen Hesap Planına göre senetsiz ticari borçlar, Satıcılar Hesabında, senetli ticari borçlar ise Borç Senetleri Hesabında izlenir. Ticari borcun vadesi itibarıyla ayrımında ise hesap adı değişmeyecek ancak hesap numarası ya da kodu, borcun kısa ya da uzun vadeli olduğunu gösterecektir.
KISA VADELİ TİCARİ BORÇLAR Kuruluşun ticari ilişkileri nedeniyle ortaya çıkan kısa vadeli senetli ve senetsiz borçların kaydedildiği hesapları kapsar.
UZUN VADELİ TİCARİ BORÇLAR Bilanço tarihinden itibaren vadelerine bir yıldan fazla süre bulunan ticari borçlar bu hesap grubunda yer alır. Bağlı ortaklıklara ve iştiraklere olan ticari borçların tutarları bilânço dipnotlarında belirtilir.
TİCARİ BORÇLAR
320 SATICILAR HESABI 320 Satıcılar Hesabı: İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan senetsiz borçların izlendiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: Senetsiz borcun doğması ile bu hesaba alacak olarak kaydedilir, ödenmesi halinde ise borç olarak kaydedilir. Hesabın bakiyesi henüz ödenmeyen kısa vadeli senetsiz ticari borcun tutarını gösterir.
ÖRNEK 320 X hastanesi, 19.01.2015 tarihinde Anadolu Medikal den 25.000 TL lik (+%18 KDV) tıbbi malzeme kredili olarak alınmıştır. Anadolu Medikal den alınan tıbbi malzemenin nakliyesi için 500 TL (+%18 KDV) lik fatura 22.01.2015 tarihinde nakliye şirketinden hastaneye gönderilmiştir. Hastane, 25.01.2015 tarihinde Anadolu Medikal den almış olduğu tıbbi malzemenin 5.000 TL (+%18 KDV) lik kısmını firmaya geri iade etmiştir. Hastane, Anadolu Medikal e olan borcunun 10.000 TL lik kısmını 05.02.2015 tarihinde peşin ödemiştir.
ÖRNEK 320 Mad. No AÇIKLAMA BORÇ ALACAK 1...19.01.2015... 150 İlk Madde ve malzeme Hesabı 191 İndirilecek KDV 320 Satıcılar Hesabı Tıbbi malzeme alımı 25.000 4.500 29.500 2...22.01.2015... 150 İlk Madde ve Malzeme Hesabı 191 İndirilecek KDV 320 Satıcılar Hesabı Nakliye gideri kaydı 3...25.01.2015... 320 Satıcılar Hesabı 150 İlk Madde ve Malzeme Hesabı 191 İndirilecek KDV Tıbbi malzeme iadesi 4...05.02.2015... 320 Satıcılar Hesabı 100 Kasa Hesabı Anadolu Medikal e borç ödeme yapılması 500 90 5.900 10.000 590 5.000 900 10.000
420 SATICILAR HESABI 420 Satıcılar Hesabı: İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan senetsiz uzun vadeli (vadeleri bir yıldan uzun olan) borçların izlendiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: Senetsiz uzun vadeli borcun doğması ile bu hesaba alacak olarak kaydedilir. Bilanço tarihinde vadesi bir yılın altına inen borçlar bu hesaba borç kaydedilerek kısa vadeli olan 320 Satıcılar Hesabına aktarılır.
ÖRNEK 420 Hastane 01.05.2013 tarihinde 16 ay vadeli kredili (veresiye) olarak satıcı Hakan Ltd den 15.000 TL (+%18 KDV) tutarında demirbaş malzemesi alıyor. Vadesinde borç peşin ödeniyor. Mad. No AÇIKLAMA BORÇ ALACAK 1...01.05.2013... 255 Demirbaşlar Hesabı 191 İndirilecek KDV Hesabı 15.000 2.700 420 Satıcılar Hesabı Versiye demirbaş alımı 17.700 2...31.12.2013... 420 Satıcılar Hesabı 17.700 320 Satıcılar Hesabı Satıcıya borcun kısa vadeliye aktarılması 17.700 3...01.09.2014... 320 Satıcılar Hesabı 17.700 Satıcıya borcun ödenmesi 100 Kasa Hesabı 17.700
321 BORÇ SENETLERİ 321 Borç Senetleri Hesabı: İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan senede bağlanmış ticari borçlarının izlenmekte olduğu hesaptır. Hesabının İşleyişi: Borç senetleri ortaya çıktığında senet tutarları bu hesaba alacak kaydedilir, senetlerin ödenmesi halinde ise borç kaydedilirler.
321 BORÇ SENETLERİ Borç senetleri %0,948 oranında Damga Vergisine tabidir. Söz konusu vergi 770 Genel Yönetim Giderleri hesabının borcuna kaydedilir. İşletmeler senetsiz bir borcunu senetli borca dönüştürebildikleri gibi, vadesinde ödeyemedikleri bir senetli borcu ileri tarihli yeni bir senetli borç haline dönüştürebilirler. Uzatılan vade nedeniyle senede eklenen faiz tutarı 780 Finansman Giderleri hesabına kaydedilir.
ÖRNEK 321 X Hastanesi, müdürlüklerde kullanılmak üzere 15.02.2015 tarihinde Çağdaş Ticaretten 4.000 TL + 800 TL KDV kırtasiye satın almış ve karşılığında kısa vadeli senet imzalayıp vermiştir. Senet %0,948 oranında damga vergisine tabidir. Mad. No AÇIKLAMA BORÇ ALACAK 1...15.02.2015... 150 İlk Madde ve Malzemeler Hesabı 191 İndirilecek KDV Hesabı 4.000 800 321 Borç Senetleri Hesabı Kırtasiye alımı 4.800 2...15.02.2015... 770 Genel Yönetim Giderleri 45,50 360 Ödenecek Vergi ve Yükümlülükler (4.800*0,000948=45,50) Senedin damga vergisi kaydı 45,50
421 BORÇ SENETLERİ 421 Borç Senetleri Hesabı: İşletmenin faaliyet konusu ile ilgili her türlü mal ve hizmet alımlarından kaynaklanan senede bağlanmış bir yıldan fazla vadeli olan ticari borçlarının izlenmekte olduğu hesaptır. Hesabının İşleyişi: Uzun vadeli borç senetleri ortaya çıktığında senet tutarları bu hesaba alacak kaydedilir. Bilanço tarihinde vadesi bir yılın altına inen borç senetleri bu hesaba borç kaydedilerek kısa vadeli olan 321 Borç Senetleri Hesabına aktarılır.
ÖRNEK 421 Hastane, 01.03.2013 tarihinde 15 ay vadeli senet karşılığı 500.000 TL (+18 KDV) tutarında tıbbi cihaz almıştır. 01.06.2014 tarihinde senet banka hesabından ödenmiştir. Mad. No AÇIKLAMA BORÇ ALACAK 1...01.03.2013... 253 Tesis Makine ve Cihazlar Hesabı 191 İndirilecek KDV Hesabı 770 Genel Yönetim Giderleri 421 Borç Senetleri Hesabı 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar Senet ile tıbbi cihaz alımı 500.000 90.000 4.425 590.000 4.425 2...31.12.2013... 421 Borç Senetleri Hesabı 321 Borç Senetleri Hesabı Senedin kısa vadeliye aktarılması 3...01.06.2014... 321 Borç Senetleri Hesabı Senedin ödenmesi 102 Bankalar Hesabı 590.000 590.000 590.000 590.000
322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU HESABI (-) 322 Borç Senetleri Reeskontu Hesabı: Bilanço gününde, senetli borçların tasarruf değeri ile değerlemesini sağlamak üzere borç senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde kullanıldığı hesaptır. Hesabının İşleyişi: Hesaplanan reeskont tutarları bu hesaba borç kaydedilirken, 647 Reeskont Faiz Gelirleri Hesabı'na alacak yani gelir kaydedilir. İzleyen dönemde hu hesap 657 Reeskont Faiz Giderleri Hesabı'na aktarılarak kapatılır.
ÖRNEK 322 16.11.2014 tarihinde düzenlenen, vadesi 65 gün ve iskonto oranı %60 olan 500.000 TL lik bir borç senedinin reeskont işlemlerini muhasebeleştiriniz? R= a x n x t / [36.500 + (n x t)} = 500.000x20günx60 / [36.500+(20x60)] = 15.915,11 Mad. No AÇIKLAMA BORÇ ALACAK 1...31.12.2014... 322 Borç Senetleri Reeskontu Hesabı (-) 15.915 647 Reeskont Faiz Gelirleri Borç senedine reeskont ayrılması 2...31.12.2014... 647 Reeskont Faiz Gelirleri 690 Dönem Net Karı veya Zararı Hesapların Dönem K/Z Hesaplarına aktarılması 3...02.01.2015... 657 Reeskont Faiz Giderleri Hesabı 322 Borç Senetleri Reeskontu Hesabı (-) Reeskont Hesabının kapatılması 15.915 15.915 15.915 15.915 15.915
422 BORÇ SENETLERİ REESKONTU HESABI (-) 422 Borç Senetleri Reeskontu Hesabı: Bilanço gününde, senetli borçların tasarruf değeri ile değerlemesini sağlamak üzere borç senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde kullanıldığı hesaptır. Hesabının İşleyişi: Hesaplanan reeskont tutarları bu hesaba borç kaydedilirken, 647 Reeskont Faiz Gelirleri Hesabı'na alacak yani gelir kaydedilir. İzleyen dönemde hu hesap 657 Reeskont Faiz Giderleri Hesabı'na aktarılarak kapatılır.
326 ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HESABI 326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı: Üçüncü kişilerin belli bir işi yapmalarını, aldıkları bir değeri geri vermelerini sağlamak amacıyla ve belli sözleşmeler nedeniyle gerçekleşecek bir alacağın karşılığı olarak alınan depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin izlendiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: Alınan depozito ve teminatlar bu hesabın alacağına kaydedilir, geri ödenenler veya hesaba sayılanlar borcuna kaydedilir.
ÖRNEK 326 X hastanesi, açtığı inşaat ihalesi için katılanlardan toplam 1.000.000 TL teminat almıştır. Daha sonra ihaleyi alan firma belli olunca diğer işletmelerin yatırdığı nakit teminatlar (900.000 TL) iade edilmiştir. Kazanan firmanın teminatı ise inşaatın tamamlanmasından sonra iade edileceği bildirilmiştir. Mad. No AÇIKLAMA BORÇ ALACAK 1...Tarih... 100 Kasa Hesabı 1.000.000 326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı 1.000.000 Teminat alımı 2...Tarih... 326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı 100 Kasa Hesabı Depozitonun iadesi 900.000 900.000
426 ALINAN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HESABI 426 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı: Üçüncü kişilerin belli bir işi yapmalarını, aldıkları bir değeri geri vermelerini sağlamak amacıyla ve belli sözleşmeler nedeniyle gerçekleşecek bir alacağın karşılığı olarak alınan bir yıldan uzun vadeli depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin izlendiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: Alınan depozito ve teminatlar bu hesabın alacağına kaydedilir. Bilanço tarihinde vadesi bir yılın altına düşünler bu hesaba borç kaydedilerek kısa vadeli olan 326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabına aktarılır.
ÖRNEK 426 Hastane 01.01.2014 tarihinde bir iş için 13 aylık depozito olarak 10.000 TL yi peşin almıştır. Vadesinde depozito iade edilmiştir. Mad. No AÇIKLAMA BORÇ ALACAK 1...01.01.2014... 100 Kasa Hesabı 10.000 426 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı 10.000 Teminat alımı 2...31.12.2014... 426 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı 10.000 326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı 10.000 Kısa vadeli hesaplara aktarılması 3...01.02.2015... 326 Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı 100 Kasa Hesabı Depozitonun iadesi 10.000 10.000
329 DİĞER TİCARİ BOÇLAR HESABI 329 Diğer Ticari Borçlar Hesabı: 32 Ticari Borçlar hesap grubundaki hesap kalemlerinin hiç birinin kapsamına alınamayan ticari borçların izlendiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: Bu hesap borcun doğması halinde alacak olarak kaydedilir, ödenmesi halinde ise borç kaydedilir.
429 DİĞER TİCARİ BOÇLAR HESABI 429 Diğer Ticari Borçlar Hesabı: 42 Ticari Borçlar hesap grubundaki hesap kalemlerinin hiç birinin kapsamına alınamayan uzun vadeli ticari borçların izlendiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: Bu hesap borcun doğması halinde alacak olarak kaydedilir. Bilanço tarihinde vadesi bir yılın altına düşünler bu hesaba borç kaydedilerek kısa vadeli olan 329 Diğer Ticari Borçlar Hesabına aktarılır.