HYALURONIC ACID (HİYALÜRONİK ASİT) Nedir? Hiyalüronik Asit (kısaca; HA) tüm yaşayan organizmalarda mevcut bulunur ve vücut dokularının hücreleri arasındaki boşlukların (ekstrasellüler boşluk) yaygın bir bileşenidir. HA kimyasal yapı kimliğine sahip bir mukopolisakkarid ise de en basit bakteride ve insanlarda bulunur. Hiyalüronik Asit insan eklemlerinin içerisinde bulunan ve onun kayganlığını sağlayan özel bir proteindir. Hiyalüronik Asit aynı zamanda vücuttaki lifler ve tendonlar gibi tüm bağlayıcı dokularda bulunur. Orient liflere ve tendon liflerine yardımcı olur ve kayganlığın özel fonksiyonlarını meydana getirir.ha (Hiyalüronan olarak da adlandırılır) bağ dokuların bir bileşeni olup kayganlaştırma ve minder vazifesi görme fonksiyonlarına sahiptir. Eklemlerde bulunduğu zaman, eklem de minimum seviyede ve hatta hiç kıkırdak olmasa bile, yumuşatıcı bir etki sağlar. HA anormallikleri bağ doku rahatsızlıklarında genel tehdittir. İlginç olarak mitral kalp kapakçığı sarkması, düşmesi, TMJ, osteoartrit ve korneanın koni şeklinde olması gibi bağ doku rahatsızlıkları olan bir çok bireyde yaygın biyokimyasal anormalliklerde vardır. HA basit bir bileşen olmamakla birlikte bir benzer yapı ailesidir. Monosakkarid glukoz, vücudun temel şekeri, vücutta bulunan en önemli karbonhidrattır. Bu tek gerçek değildir, çünkü o enerji üretimi için başlıca yakıttır, bir çok kompleks bileşenin inşasında kullanılır. HA, kondroitin sülfat, dermatin sülfat ve heparin sülfat içeren glikosaminoglikan (GAG) ailesinin bir üyesidir. HA yumuşak bağlayıcı dokularda ve gözü çevreleyen sıvıda da yüksek konsantrasyonda bulunur. Aynı zamanda cilt dokusu içerisinde de bulunur. HA diğer doğal maddelerden daha fazla su tutabilir. Onun eşsiz hidratlama özelliklerinin sonucu ciltte pürüzsüzlüğün ve yumuşaklığın artması, kırışıklıkların azalmasıdır. Bu sebeple HA bir çok makyaj kremi ve nemlendirici kremde de kullanılır.cilt dokusunda bulunan HA jel benzeri bir maddedir, kolajen ve elastin lifleri arasındaki boşlukları doldurur. HA hücreleri koruyan ve beyaz hücreleri aktive eden hücre göçünü kontrol eder. HA endojen bir madde olduğundan bu yana immün sistemin uyarılması yoluyla antibiyotiklere olan ihtiyacın azalması için kullanılmıştır.
HA bakteriyel enfeksiyonların azalmasını yardım edebilir ve birçok bakteri neslinin gelişimini inhibe edebildiği görülmüştür. HA nın kronik bronşit enfeksiyonlarının sayısında dahi bir azalma sağlayabileceği sonucuna varılmıştır. HA ticari anlamda ilk olarak 1942 yılında Endre Balazs ın unlu mamüller içerisindeki yumurta beyazı yerine kullanılmak üzere patent başvurusu yapması üzerine kullanılmaya başlanmıştır. Son 20 yılda HA nın terapötik ve estetik kullanımı içlerinde eklem ağrılarının tedavi edilmesi, doğurganlık kliniklerinde kullanım ve doku çoğaltmanın da bulunduğu çok geniş bir alana yayılmıştır. Geçen birkaç yılda biyoteknoloji HA türevlerini,bu dikkate değer molekülün potansiyel uygulamalarını artıracak, moleküler büyüklüğe adapte ederek geliştirmiştir Hiyalüronik Asit sinovyal eklem sıvısı içerisinde bulunur. Dirsek ve dizlerimizde bulunanlar gibi eklemlerimiz, kemiklerin bittiği bölge civarında kapsül şeklinde yer alan ve sinovyal membran olarak adlandırılan membranlar tarafından çevrilmiştir. Bu membranlar sinovyal sıvı olarak adlandırılan bir sıvı salgılar. Basitçe sinovyal sıvı eklem boşlukları içerisinde bulunur. Kayganlığı sağlamak, şokları absorbe etmek ve besinleri taşımak gibi bir çok fonksiyona sahiptir. Bu sıvı eklem ve kemikleri korur. Kıkırdaklar sinovyal sıvı içerisine batırılmışlardır ve lifli bağlayıcı dokulardır. Kıkırdaklar avaskülerdir yani bunun anlamı kıkırdakların içerisinde kan damarları olmamasıdır. Bu durum sinovyal sıvının niçin çok önemli olduğunu açıklamaktadır. Sinovyal sıvı besinlerin kıkırdakların içerisine taşınması ve atıkların uzaklaştırılması için tek yoldur. Hiyalüronik Asit kıkırdaklar için ana bileşendir. Kıkırdak bağlayıcı dokuların özel bir şeklidir. Hiyalin kıkırdak vücuttaki tüm kıkırdakların en baskın olanıdır. Vücudun gücüne ve esnekliğine katkıda bulunur. Kıkırdak için ana bileşen HA dır. Kıkırdak kan damarlarına sahip olmayan avasküler bir yapıdadır. Besinler HA bakımından zengin olan sinovyal sıvı yoluyla alınır. Hiyalüronik Asit ekstrasellüler matriks de bulunur. HA ekstrasellüler matriks(ecm) de bulunur. ECM hücreler yoluyla üretilen ve dokularla ekstrasellüler boşluğa atılan materyallerden (glikosaminoglikanları içeren lifli elementlerden) oluşmuştur. Tüm besinler ve metabolik atıklar ECM boyunca taşınırlar. HA, ECM nin ana öğesidir ve ECM nin temel yapısal elemanı olarak hizmet eder. HA, ECM de nemi kilitler ve ekstrasellüler matriks in yapısal bütünlüğünü destekler. Yarılanma ömrü özel bir maddenin tüketilmesi, azalması ve bozulması sonucu alınan miktarın yarıya inmesi için gereken zamanı ifade eder. HA nın kıkırdaklar içerisindeki yarılanma ömrü 2-3 haftadır. Fakat HA nın ciltteki yarılanma ömrü 1 günden daha azdır. HA hem dermis te hem de epidermis te mevcuttur. Vücudun doğal olarak ürettiği HA nın %50 si epidermiste bulunur ve 24 saatten daha kısa bir sürede metabolize olup atılır. Vücutta üretilen HA gibi dışarıdan takviye olarak alınan HA da dermisten epidermis e doğru yani cildin iç katmanlarından dış yüzeyine doğru cildi nemlendirir. ECM cilt hücreleri arasındaki boşlukları doldurur. Bu cildi yumuşak,pürüzsüz ve esnek yapar. Fakat yaşlandıkça klinik olarak kanıtlanmış olan iki faktörle ciltteki HA içeriği değişir. 1. HA sentezinin azalması 2. Tekrar bölümlendirme - epidermis ten dermis e Her iki durumda epidermides te HA nın azalmasına ve bunun sonucu olarak cildin yaşlanması,incelmesi ve neminin azalmasına sebep olur. Zaman içerisinde ister doğal yaşlanma sürecine isterse zararlı kimyasal maddeler ve güneş ışığı gibi çevresel faktörlerle olsun vücuttaki doğal HA stoku azalır ve yok olur. Son 30 yıl içerisinde HA sentetik formları geliştirilmiş ve romatoloji, oftalmoloji ve yara tedavisi gibi hastalık alanlarında kullanılmıştır. Genel olarak Hiyalüronik Asit FDA tarafından onaylanan enjektabl solüsyon (Hyalgan,Synvisc vb.) olarak bulunmasına rağmen günümüzde bir çok oral hiyalüronik asit takviyesi de pazarda gıda takviyesi olarak satılmaktadır. Bu oral takviyelerin iddiası üretim esnasında
kullanılan yöntemlerle ile Hiyalüronik Asit in temel yapısı değişmeksizin mide içerisinde bozulmasını önleyen dirençli özelliklerin Hiyalüronik Asit e eklenmesi ile elde edildiği yönündedir. HA nın oral formlarının tarihi göreli olarak kısadır. Oral HA nın ilk defa atının eklemlerinin esnekliğini geliştirmeye çalışan bir veteriner tarafından kullanıldığına inanılmaktadır. Oral HA günümüzde eğiticiler, veterinerler ve benzeri insanlar tarafından yaygın bir biçimde kullanılmaktadır. Yeni bulgularla oral HA ürünleri sadece insanların eklem sorunları için değil aynı zamanda anti-aging ve güzellik ürünlerinde de kullanılmaktadır. HA enjeksiyonu ile oral HA formları karşılaştırıldığından beri bir paradoks söz konusudur. Bir çok insan enjeksiyon yerine oral takviyeleri kullandığı zaman daha etkili sonuç elde ettiğini iddia etmektedir. Fakat enjeksiyonun etkinliği oral takviyeden çok daha kesin ve net bir biçimde kanıtlanmıştır. Öte yandan günümüzde araştırmacılar oral HA takviyelerinin sağlıklı bir cilt, eklem ve gözlere direkt olarak katkıda bulunacağını kanıtlamışlardır. Daha az direkt, fakat daha önemsiz değil. HA yaşlanma dediğimiz tam dejeneratif süreci alıkoymaya yardım edebilir. Oral HA besin takviyelerinin potansiyel önemi oldukça hatırı sayılır düzeydedir: - Daha az istila eden tedavi kaynağı temsil edebilir. - Diz içine HA enjeksiyonundan daha ucuz olma potansiyeline sahiptir. - Nadir gözükse bile diz enfeksiyonları veya alerjik reaksiyonlardan kaçınılmasına izin verebilir - Hastalar için kullanımı daha uygundur. - Tedavinin Intra-artiküler enjeksiyondan daha uzun süreli tasarlanabilmesi sayesinde daha uygun bir yol sunulmasına izin verebilme avantajı olabilir.
Sağlığa Muhtemel Faydaları Nelerdir? HA Takviyesinin Ana Faydaları - HA cildi içten dışa nemlendirir, kırışıklıkları düzgünleştirici bir süreç yaratır. Cildi hidratlamada içsel bir kozmetik olarak rol oynar. - HA özellikle dizdeki eklemlerinin esnekliğinin kolaylaştırılması gereken kişilerde eklemlerin yumuşatıcı etkisini onarır. - HA 30ve 40 lı yaşlardaki erkek ve kadınlarda yaşlanmanın ilk belirtileri ile birlikte kullanılmalıdır. - HA eklem rahatsızlıkları yaşayan yaşça büyük insanlar tarafından kullanılmalıdır. - Çalışmalar oral HA kullanımının çoğu insana tüm bu faydaları kullanımından sonra sadece 2-4 ay süresince sağladığını göstermiştir. Bu sebeple oral HA takviyeleri düzenli olarak devamlı kullanılmalıdır. Tüm bunlara ek olarak Hiyalüronik Asit özellikle: Osteoartrit tedavisine yardımcı olabilir. Geçen 20 yıl içerisinde doktorlar diz osteartrit i tedavisinde direkt diz içerisine sinovyal sıvı içine HA enjeksiyonunu kullanmışlardır. Osteoartrit li dizlerde normal eklem sıvısı,sinovyal sıvı olarak adlandırılır, incelmeye başlar ve elastikiyetini,yapışkanlığını ve kıvamlılığını kaybeder. Rahatsızlanan sinovyal sıvı diz eklemlerine yastık vazifesi olma özelliğini yerine getiremez. Bu eklem yumuşatıcı etki azaldığından diz eklemleri içerisindeki kıkırdaklar zaman içerisinde daha fazla aşınır hale gelebilirler. Bu yumuşatıcı etkinin ortadan kalkmasıyla birlikte diz ağrıları ve dizlerde sertleşme,katılaşma,tutulma meydana gelebilir. Oral takviye veya enjeksiyon yoluyla Hyaluronic Asit takviyesi eklem yağlanmasının ve yumuşatıcı etkinin onarılmasına yardımcı olabilir. HA takviyesinin eklem sıvısının kıvamlılığını destekleyeceğine ve bu sayede eklemleri kayganlaştıracağına, yumuşatıcı bir vazife üstleneceğine ve analjezik bir etki yaratacağına inanılmaktadır. Ayrıca HA kıkırdak hücreleri üzerinde pozitif biyokimyasal etkilere sahip olması sebebiyle de tavsiye edilmektedir. HA nın enjektabl formlarının osteoartrit tedavisinde kullanımı FDA tarafından onaylanmıştır. HA aynı zamanda doku iyileşmesini teşvik etmek amacıyla, özellikle katarakt cerrahisinde, postoperatif olarak kullanılır. Hali hazırdaki yara iyileştirme modelleri iyileşmenin erken aşamalarında HA nın en büyük polimerleri immün cevaba aracılık eden beyaz kan hücreleri için fiziksel boşluk yapımını arz eder. Hiyalüronik Asit terapisi yüzsel çoğaltmalarda geçici dolgu olarak oldukça popüler bir seçenek olmuştur. HA terapisi yüzsel çizgi ve kırışıklıklarda oldukça uygun bir şekilde kullanılan güvenli ve ameliyatsız bir süreçtir. Kullanımından önce cilt testine gerek kalmaksızın kullanılabilme faydasına sahiptir. Çok ince iğnelerle oldukça küçük miktarlarda HA uygulanır ve cildin kendi HA sı desteklenir. Kaç tane çizginin tedavi edildiğine bağlı olarak en az rahatsızlıkla tedavi süresi 20 dakika ile 1 saat arasında sürer.
HA implantasyonu ile içlerinde şu durumların bulunduğu yüzsel çizgiler düzeltilebilinir: - Kaş çatılmasına bağlı çizgiler - Ağız üzerindeki vertikal çizgiler yani sigara içici çizgileri - Ağız köşesindeki kukla çizgiler - Alındaki endişe çizgileri - Göz köşelerindeki kaz ayakları - Burun kenarından ağzın köşesine kadar uzanan derin gülümseme çizgileri - Yanak çöküntüleri - Dudak sınırlarının tekrar tanımlanması - Akne yara izleri - Bazı yüzsel yaralar.ha nemlendirici etkileri sebebiyle cilt bakım ürünleri içeriğinde genel olarak kullanılmaktadır. 2003 den beri FDA yüzsel kırışıklar gibi yumuşak doku kusurlarını doldurmak için HA enjeksiyonunu onaylamaktadır (9,10). Bu ürünler kolajen enjeksiyonuna benzer olmakla birlikte etkinliğinin daha uzun süre devam etmesi ve alerjik reaksiyon riskinin azalması gibi bir takım avantajlara sahiptir. Dozaj Bilgisi Genel olarak tek başına Hiyalüronik Asit takviyesi kullanıldığı zaman günde 100-300 mg. HA dozu önerilmektedir. Bazı uzmanlar ise günde 300 mg. ile başlayıp daha sonra dozun günlük 100-150
mg.aralığına düşürülmesini önermektedirler. Hiyalüronik Asit in Glukozamin, Kondroitin Sülfat veya MSM gibi diğer bir takım maddeler ile kombine olarak bulunduğu ürünlerde ise günlük 15-25 mg. arası gibi daha düşük Hiyalüronik Asit dozları yeterli olabilmektedir. Genel İlaç Etkileşimleri Nelerdir? Hiyalüronik Asit in bilinen herhangi bir ilaç veya besin etkileşimi yoktur. Muhtemel Yan Etkileri Nelerdir? Oral Hiyalüronik Asit besin takviyesi kullanılıyorsa bu ürünlerin bazılarının tavuk kıkırdağından türetildiğinin bilinmesinde fayda vardır. Eğer bir kişinin tavuk alerjisi varsa bu ürünü dikkatli kullanması gerekir. Çok nadir de olsa alevlendirici reaksiyonlar ortaya çıktığı rapor edilmiştir, ancak bu yan etkilerin görülme sıklığı enjektabl HA kullanımından daha fazla değildir. Öte yandan tavuk alerjisi olan yada vejetaryen olan kişiler tavuk kıkırdağından üretilmeyen oral Hiyalüronik Asit besin takviyelerini kullanabilirler. Bunun dışında Hiyalüronik Asit in oral olarak kullanılmasının bugüne kadar bilinen ciddi bir yan etkisi yoktur. Yukarıda duruma ilave olarak çok nadir olarak birkaç kişiden deride kızarıklık yönünde şikayet geldiği görülmüştür Literatürler Alpaslan GH, Alpaslan C. Efficacy of temporomandibular joint arthrocentesis with and without injection of sodium hyaluronate in treatment of internal derangements. J Oral Maxillofac Surg 2001 Jun;59(6):613-8; discussion 618-9. Altman RD, Moskowitz R.Intraarticular sodium hyaluronate (Hyalgan) in the treatment of patients with osteoarthritis of the knee: a randomized clinical trial. Hyalgan Study Group.J Rheumatol 1998 Nov;25(11):2203-12 Beck DE.The role of Seprafilm bioresorbable membrane in adhesion prevention.eur J Surg Suppl 1997;(577):49-5 Becker JM, Dayton MT, Fazio VW, Beck DE, Stryker SJ, Wexner SD, Wolff BG, Roberts PL, Smith LE, Sweeney SA, Moore M.Prevention of postoperative abdominal adhesions by a sodium hyaluronatebased bioresorbable membrane: a prospective, randomized, double-blind multicenter study.j Am Coll Surg 1996 Oct;183(4):297-306 Condon PI, McEwen CG, Wright M, Mackintosh G, Prescott RJ, McDonald C. Double blind, randomised, placebo controlled, crossover, multicentre study to determine the efficacy of a 0.1% (w/v) sodium hyaluronate solution (Fermavisc) in the treatment of dry eye syndrome.br J Ophthalmol 1999 Oct;83(10):1121-4