BİTKİLERE GEN TRANSFERİ Ekim 2011 Prf. Nermin Gözükırmızı Hazırlayan: Deniz Gürle Yalçın
En genel anlamıyla bitkilere gen aktarımı; gen prtein ürününün işlevi bilinen dğal ya da sentetik nükleik asit dizilerinin bitki hücrelerine genetik mühendisliği teknikleri kullanılarak aktarılmasıdır.
Genetik transfrmasyn larak tanımlanan bu süreç; Yabancı nükleik asit mlekülünün hücreye girişi (insersiyn), Genma bağlanması (entegrasyn), Genin anlatımının yapılması (ekspresyn) ve Genin/ kazanılan yeni özelliklerin yavru döllere aktarımı (transmisyn) aşamalarından luşur.
Transgenik bitki nedir? Genmunda kendine ait lmayan farklı bir gen veya yabancı DNA taşıyan bitkilere denir.
Transgenik bitkilerin kullanım alanlarından örnekler Besin kalitesinin iyileştirilmesi Herbiside dayanıklılık Böceklere dayanıklılık Hastalıklara Dayanıklılık Abiytik stres şartlarına dayanıklılık Antisens RNA ve RNAi Biy-ilaçlar (Mleküler Tarım) Transgenik bitkiler tarafından üretilen bazı prteinler Transgenik yenilebilir aşılar
Besin kalitesinin iyileştirilmesi Altın pirinç, Beta-karten (Vitamin A prekürsörü) Yağ asitleri kmpzisynu değiştirilerek ürün kalitesinin artırılması Herbiside dayanıklılık Glifsat Phsfintrisin (PPM) Böceklere dayanıklılık Zararlılar için tksik prtein üretimi Çevre dstu, eknmik Hastalıklara Dayanıklılık Virüslere dayanıklılık (Dmates, patates vb.) Fungal hastalıklara dayanıklılık (Ayçiçeği, asma pwdery mildew çeltik chitinasei geni) Erik px virüsüne dayanıklı transgenik erik
Abiytik stres şartlarına dayanıklılık Tuza dayanıklılık (Tuza dayanıklı dmates) Dna dayanıklılık Kuraklığa dayanıklılık Antisens RNA ve RNAi Dmatesin Pazar ömrünün uzatılması Etilen üretimi durdurulması Virüslere dayanıklılık Süs bitkilerinde değişik çiçek rengi luşumu Biy-ilaçlar (Mleküler Tarım) Bakteriler tarafından üretilemeyen prteinler (Glikprteinler) İstenildiği miktarda tarla şartlarında üretilebilir (Pahalı fermentasyna gerek yk) Memeli hücreleri veya dkularından kaynaklanan (bulaşıcı hastalık) bir tehlike yk Saflaştırma ldukça klaydır
Transgenik bitkiler tarafından üretilen bazı prteinler İnsan büyüme hrmnları İnsanlar için kullanılan antikrlar HIV, RSV, HSV (sğuk algınlığı) vb. Transgenik yenilebilir aşılar Akut slunum hastalığı Klera Bazı bakteriyel hastalıklar
Transgenik bitkiler nasıl elde edilir? * Dğrudan gen aktarım sistemleri Biylistik (partikül tabancası veya bmbardımanı) Elektrprasyn Kimyasal yöntemlerle prtplastlara gen aktarımı Makrenjeksiyn Mikrenjenksiyn Plen transfrmasynu Zigtik embriyya DNA emdirilmesi Fiberler aracılığyla DNA aktarımı Snikasyn Desikasyn Elektrfrez ve mikrlazer
Dlaylı gen aktarım ylları * Agrbacterium tumefaciens * Agrbacterium rhizghenes * Viruslar
- Biylistik Biylistik, biyljik ve balistik kelimelerinin kısaltmalarının birleştirilmesiyle adlandırılan, hücrelerin DNA ile kaplı hızlandırılmış mikr taşıyıcılarla transfekte edilmesinde kullanılan bir yöntem/cihazdır.
Elektrprasyn ile prtplastlara gen aktarımı BiRad micrpulser elektrpratör
Kimyasal yöntemlerle prtplastlara gen aktarımı Electrfusin between mesphyll (M. sativa) and callus (M.cerulea) prtplasts.
Mikrenjeksiynla, prtplastlara, izle edilmiş hücrelere, kallus, meristemler, zigtik ve mikrspr türevli prembriylar gibi çk hücreli dkulara DNA aktarımı yapılabilir.
Diğer gen aktarım yöntemleri Plen transfrmasynu Zigtik embriyya DNA emdirilmesi Fiberler aracılığyla DNA aktarımı Snikasyn Desikasyn Elektrfrez ve mikrlazer
Dlaylı gen aktarım ylları Agrbacterium tumefaciens ve Agrbacterium rhizghenes
Agrbacterium rhizghenes Enfekte bitkilerde saçak kök luşumu
A. Tumefaciens enfeksiynuyla meydana gelen taç tümör luşumu Bitki hücresine tutunmuş A. tumefaciens hücreleri
Agrbacterium tumefaciens in Ti Plazmidi
Böcek direnci lan tütün bitkileri
Transgenik bitkilerde geni ve gen anlatımını saptamak