Kemal Gözler TÜRK ANAYASA HUKUKU PRATĐK ÇALIŞMALARI EKĐN BASIM YAYIN DAĞITIM
Ekin Basım Yayın Dağıtım, ISBN: 978-605-4301-31-7 2010. Her hakkı mahfuzdur. Birinci Baskı: Eylül 2010 Dizgi ve Sayfa Düzeni: Kemal Gözler. Kapak: Kemal Gözler (Fikir), Murat Özbey (Uygulama) Düzeltme: Serkan Yolcu ve Çağlar Kıran Eleştirileriniz Đçin: kgozler@hotmail.com Kitabın Tanıtımı:www.anayasa.gen.tr/tah-pc.htm Baskı: Star Ajans Ltd. Şti. Soğukkuyu Mah. Havaalanı Cad. Güneş Sok. no 2, Osmangazi - Bursa (Tel: 0224 249 23 20) Sertifika No: 15366 Dağıtım: Ekin Basın Yayın Dağıtım, Burç Pasajı no: 27; Altıparmak - BURSA Tel: (0224) 220 16 72; 223 04 37; Fax: (0224) 223 04 37 Web: ww.ekinyayinevi.com E-mail: info@ekinyayinevi.com Sertifika No: 0607-16-008681 Kütüphane Tasnif Numaraları Library of Congress: KKX2070.G69 2010 Dewey: 342.021 GÖZ 2010 KORSAN YAYINCILARA VE FOTOKOPĐCĐLERE UYARI: 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 72 nci maddesi, bir kitabı herhangi bir şekilde (fotokopi dahil) çoğaltanları, dağıtanları, satanları, ticarî amaçla elinde bulunduranları, 2 (iki) yıldan 4 (dört) yıla kadar hapis cezasıyla veya 50.000 TL den 150.000 TL ye kadar ağır para cezasıyla veya zararın ağırlığı dikkate alınarak bunların her ikisiyle birden cezalandırmaktadır. ĐKTĐBAS KONUSUNDA UYARILAR: 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 35 inci maddesine göre, bir kitaptan iktibas (alıntı) yapılabilmesi için şu şartlara uyulması gerekir: (1) Đktibas, bir eserin bazı cümle ve fıkralarının bir başka esere alınmasıyla sınırlı olmalıdır (m.35/1). (2) Đktibas, maksadın haklı göstereceği bir nispet dâhilinde ve münderecatını aydınlatmak maksadıyla yapılmalıdır (m.35/3). (3) Đktibas, belli olacak şekilde yapılmalıdır (m.35/5) [Bilimsel yazma kurallarına göre, aynen iktibasların tırnak içinde verilmesi ve iktibasın üç satırdan uzun olması durumunda iktibas edilen satırların girintili paragraf olarak dizilmesi gerekmektedir]. (4) Đktibas ister aynen, ister mealen olsun, eserin ve eser sahibinin adı belirtilerek iktibasın kaynağı gösterilmelidir (m.35/5). (5) Đktibas edilen kısmın alındığı yer (sayfa numarası) belirtilmelidir (m.35/5). 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 3.3.2004 tarih ve 5101 sayılı Kanunla değişik 71 inci maddesinin 4 üncü fıkrası, 35 inci maddeye aykırı olarak kaynak göstermeyen veya yanlış yahut kifayetsiz veya aldatıcı kaynak göstererek iktibas yapan kişileri, 2 (iki) yıldan 4 (dört) yıla kadar hapis cezasıyla veya 50.000 TL den 150.000 TL ye kadar ağır para cezasıyla veya zararın ağırlığı dikkate alınarak bunların her ikisiyle birden cezalandırmaktadır. Ayrıca Yargıtay Đçtihadı Birleştirme Genel Kurulunun 18 Şubat 1981 tarih ve E.1980/1, K.1981/2 sayılı Đçtihadı Birleştirme Kararına göre iktibas hususunda kullanılan eser sahibinin ve eserinin adı belirtilse bile eser sahibi, haksız rekabet hükümlerine dayanarak Borçlar Kanununun 49. maddesindeki koşulların gerçekleşmesi hâlinde manevi tazminat isteyebilir. Bu Kitaptan Yapılacak Đktibaslar Konusunda Açıklamalar: (1) Bu kitabın metninden iktibas yapılırken yukarıdaki koşullara uyulmalı ve kaynak gösterilse dahi iktibas oranı haksız rekabet teşkil edecek düzeye ulaşmamalıdır. (2) 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 35 inci maddesi, iktibası bazı cümle ve fıkraların bir başka esere alınması ile sınırlandırdığına göre, bu kitapta kullanılan orijinal kutu, şema, tablolar, yazarın yazılı izni olmaksızın, kaynak gösterilerek dahi iktibas edilemezler.
Prof. Dr. Kemal GÖZLER Uludağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi TÜRK ANAYASA HUKUKU PRATĐK ÇALIŞMALARI 12 Eylül 2010 Tarihli Halkoylamasıyla Kabul Edilen 5982 Sayılı Anayasa Değişikliği Kanununa Göre Uyarlanmış Birinci Baskı EKĐN BASIM YAYIN DAĞITIM BURSA - Eylül 2010
ÖNSÖZ Türk Anayasa Hukuku Dersleri isimli kitabımızın sekizinci baskısına kadar bölüm sonlarında özet, daha fazlası için, anahtar terimler, problemler, örnek olaylar, örnek mahkeme kararları, tartışmalar, ödevler ve test başlıklı kısımlar bulunuyordu. Bu kısımlar yüzünden söz konusu ders kitabımız 656 sayfaya ulaştı ve öğrenciler tarafından kalın bulunmaya başlandı. Neticede soruna bir çözüm bulmak için, sekizinci ve dokuzuncu baskılarında söz konusu kitaptan bölüm sonlarında yer alan kısımları çıkardık ve kitap 496 sayfaya indi. Ancak çıkardığımız bu 150 sayfalık kısmı çöpe atmaya gönlümüz elvermedi ve bunları bir pratik kur malzemesi olarak değerlendirmek istedik. Neticede elinizde tutuğunuz Türk Anayasa Hukuku Pratik Çalışmaları başlıklı bu kitap ortaya çıktı. Kemal Gözler OKUYUCULARA UYARI Elinizde tuttuğunuz kitap, kâğıt ve mürekkepten ibaret değildir. Yazarın alın terinin ürünüdür. Keza bu kitabın ortaya çıkmasında yazarın yanında, grafiker, matbaacı, yayıncı, dağıtımcı gibi daha pek çok kişinin emeği vardır. Bir kitabın korsan baskısı veya fotokopi yoluyla çoğaltılması, başta yazar olmak üzere, bu kitabın ortaya çıkması için çalışan pek çok kişinin emeğinin çalınması anlamına gelir. Korsan veya fotokopi kitap satın alarak emek hırsızlığına ortak olmayınız! Lütfen bu kitabın korsan veya fotokopi nüshalarını satanları yayınevine (0224 223 04 37) veya yazara (kgozler@hotmail.com) bildiriniz. Bandrolsüz nüshalar veya bandrol numarası arka kapakta belirtilen bandrol seri numaralarını tutmayan kitaplar korsandır. Bir kitabın fiyatı ile o kitabın korsan baskısının veya fotokopisinin fiyatını karşılaştırmamak gerekir. Bir kitabın fiyatı, kağıt ve baskı giderinin yanında, telif hakkı, dizgi ve grafiker ücreti, yayıncı ve dağıtımcı payı ve vergilerden oluşmaktadır. Korsan yayıncının veya fotokopicinin ise kâğıt ve mürekkepten başka bir gideri yoktur. Bir kitabın kâğıt değeri ile o kitabın emek değeri arasında nasıl bir fark oluğunu anlamanız için size şunu yapmanızı tavsiye ederiz: Bu kitabın sonunda yer alan dizini yapmaya çalışınız. Bunun için kitabı baştan sona ciddi bir şekilde okumanız, dizin girdisi olabilecek ortalama 400 adet kavramı tespit etmeniz, bunların kitapta kaçıncı sayfalarda geçtiğini yanlarına yazmanız, sonra da bunları alfabetik olarak sıralamanız gerekmektedir. Böylece bu kitabın dört sayfadan oluşan dizini siz yapmış olacaksınız. Bu iş için en az dört gün çalışmanız gerekir. Ancak sizin harcadığınız bu dört günlük emeği, bu kitabın dizin bölümünü dört saniyede fotokopi ederek bir başkası gasp edebilmektedir. Bir kitaptan yazar telif ücreti alamıyor, yayıncı kitaba yatırdığı parayı çıkaramıyorsa, o kitabın yeni baskı yapma ihtimali yoktur. Keza yazdığı kitaptan telif ücreti alamayan bir yazardan kitabın güncelleştirilmiş yeni baskısını hazırlamasını beklemek gerçekçi değildir. Eğer üniversite ders kitabı yazarları, bir gün, kitap yazmaktan vazgeçerlerse, bundan en büyük zararı üniversite öğrencileri görür. Korsan veya fotokopi kitap alan öğrencilerin şunu çok iyi bilmesi gerekir: Bütün öğrencilerin korsan veya fotokopi kitap aldığı gün Türkiye de yeni bir ders kitabı yayınlanmayacaktır ve o zaman bu öğrenciler fotokopi ettirecek kitap da bulmayacaklardır. Korsan baskı ve fotokopi, kitabı öldürmek üzere. Haberiniz olsun!
ĐÇĐNDEKĐLER ATIF USÛLLERĐ I. Mevzuata Atıf... 2 II. Mahkeme Kararlarına Atıf usûlü... 5 III. Bilimsel Eserlere Atıf Usûlleri... 6 Bölüm 1 ANAYASA HUKUKUNUN BĐLGĐ KAYNAKLARI Özet... 10 Anahtar Kavramlar... 11 Kaynaklar... 11 Ödevler... 11 Test... 13 Bölüm 2 OSMANLI ANAYASAL GELĐŞMELERĐ Özet... 15 Anahtar Kavramlar... 16 Kaynaklar... 16 Ödevler... 16 Problemler... 17 Tartışmalar... 17 Sorular... 17 Test... 17 Bölüm 3 CUMHURĐYET DÖNEMĐ ANAYASAL GELĐŞMELERĐ Özet... 21 Anahtar Kavramlar... 23 Kaynaklar... 23 Ödevler... 24 Tartışmalar... 24 Sorular... 26 Test... 27 Bölüm 4 TEMEL ĐLKELER Özet... 31 Anahtar Kavramlar... 33 Kaynaklar... 34 Ödevler... 34 Problemler... 36 Tartışmalar... 37 Sorular... 48 Test... 48
VI TÜRK ANAYASA HUKUKU PRATĐK ÇALIŞMALARI Bölüm 5 TEMEL HAK VE HÜRRĐYETLER Özet... 53 Anahtar Kavramlar... 56 Kaynaklar... 57 Ödevler... 57 Problemler... 61 Tartışmalar... 63 Sorular... 67 Test... 69 Bölüm 6 SĐYASÎ PARTĐLER Özet... 83 Anahtar Kavramlar... 86 Kaynaklar... 86 Ödevler... 87 Problemler... 89 Tartışmalar... 90 Sorular... 91 Test... 92 Bölüm 7 TBMM ÜYELERĐNĐN SEÇĐMĐ Özet... 99 Anahtar Kavramlar... 101 Kaynaklar... 101 Ödevler... 102 Problemler... 102 Tartışmalar... 103 Sorular... 106 Test... 107 Bölüm 8 TBMM ÜYELERĐNĐN HUKUKĐ STATÜSÜ Özet... 109 Anahtar Kavramlar... 111 Kaynaklar... 111 Ödevler... 112 Problemler... 112 Tartışmalar... 118 Sorular... 120 Test... 121 Bölüm 9 TBMM NĐN ĐÇ YAPISI VE ÇALIŞMA DÜZENĐ Özet... 124 Anahtar Kavramlar... 126 Kaynaklar... 126 Ödevler... 127 Problemler... 128 Tartışmalar... 129 Sorular... 130 Test... 131
ĐÇĐNDEKĐLER VII Bölüm 10 YASAMA FONKSĐYONU, YASAMA YETKĐSĐ VE YASAMA ĐŞLEMLERĐ Özet... 134 Anahtar Kavramlar... 135 Kaynaklar... 136 Ödevler... 136 Problemler... 136 Tartışmalar... 137 Sorular... 139 Test... 140 Bölüm 11 TBMM NĐN GÖREV VE YETKĐLERĐ Özet... 144 Anahtar Kavramlar... 149 Kaynaklar... 149 Ödevler... 150 Problemler... 150 Tartışmalar... 154 Sorular... 156 Test... 157 Bölüm 12 YÜRÜTME Özet... 165 Anahtar Kavramlar... 166 Kaynaklar... 167 Ödevler... 167 Problemler... 168 Tartışmalar... 168 Sorular... 169 Test... 170 Bölüm 13 CUMHURBAŞKANI Özet... 172 Anahtar Kavramlar... 174 Kaynaklar... 175 Ödevler... 175 Problemler... 176 Tartışmalar... 178 Sorular... 181 Test... 181 Bölüm 14 BAKANLAR KURULU Özet... 185 Anahtar Kavramlar... 188 Kaynaklar... 188 Ödevler... 189 Problemler... 189 Tartışmalar... 191 Sorular... 191 Test... 192
VIII TÜRK ANAYASA HUKUKU PRATĐK ÇALIŞMALARI Bölüm 15 YÜRÜTME ORGANININ DÜZENLEYĐCĐ ĐŞLEMLERĐ Özet... 196 Anahtar Kavramlar... 199 Kaynaklar... 199 Ödevler... 200 Problemler... 201 Tartışmalar... 203 Sorular... 201 Test... 204 Bölüm 16 OLAĞANÜSTÜ YÖNETĐM USÛLLERĐ Özet... 208 Anahtar Kavramlar... 209 Kaynaklar... 209 Ödevler... 210 Problemler... 210 Tartışmalar... 210 Sorular... 210 Test... 210 Bölüm 17 YARGI Özet... 213 Anahtar Kavramlar... 214 Kaynaklar... 215 Ödevler... 215 Tartışmalar... 216 Sorular... 218 Test... 219 Bölüm 18 ANAYASA YARGISI Özet... 227 Anahtar Kavramlar... 230 Kaynaklar... 230 Ödevler... 232 Problemler... 233 Tartışmalar... 238 Sorular... 239 Test... 240 Bölüm 19 ANAYASANIN DEĞĐŞTĐRĐLMESĐ Özet... 246 Anahtar Kavramlar... 248 Kaynaklar... 249 Ödevler... 249 Problemler... 249 Tartışmalar... 253 Sorular... 255 Test... 255 Bibliyografya... 261 Dizin... 265 Test Sorularının Cevap Anahtarı... 270