iii TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROJE ONAY FORMU Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı öğrencisi Rabia HOŞ tarafından hazırlanan " Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Görev Yapan Öğretmenlerin, Kurum Yöneticilerine İlişkin Öğretim Liderliği Algıları " başlıklı Tezsiz Yüksek Lisans Projesi tarafımdan okunmuş, kapsamı ve niteliği açısından Tezsiz Yüksek Lisans Projesi olarak kabul edilmiştir. Yrd. Doç. Dr. Fatma ÇOBANOĞLU Danışman Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yönetim Kurulu'nun... tarih ve... sayılı kararıyla onaylanmıştır. Prof. Dr. Ramazan BAŞTÜRK Enstitü Müdürü
iv TEŞEKKÜR Bu çalışmada Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Görev Yapan Öğretmenlerin Kurum Yöneticilerine İlişkin Öğretim Liderliği Algıları üzerine literatür bilgi birikiminin oluşturulması ve öğretmenlerle görüşülerek okul müdürlerinin öğretimsel liderlik düzeylerinin araştırılması, öğretmenlerin okul müdürlerinden öğretimsel liderlik boyutunda beklentilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Yüksek Lisans Programında görev yapan, ders zamanlarında ve ders dışında bizlerden yardımlarını esirgemeyen hocalarımıza, proje çalışmalarında görüşmeler yapmam için bana yoğun iş tempolarına rağmen zaman ayıran, düşüncelerini çekinmeden ifade eden öğretmen arkadaşlarıma ve araştırmada bana akademik yardımları ve bilgisi ile destekleyen değerli hocam Yrd. Doç. Dr. Fatma ÇOBANOĞLU na teşekkürü borç bilirim.
v ETİK BEYANNAMESİ Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, tez yazım kurallarına uygun olarak hazırladığım bu tez çalışmasında; - Tez içindeki bütün bilgi ve belgeleri akademik kurallar çerçevesinde elde ettiğimi, - Görsel, işitsel ve yazılı tüm bilgi ve sonuçları bilimsel ahlak kurallarına uygun olarak sunduğumu, - Başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda ilgili eserlere bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunduğumu, - Atıfta bulunduğum eserlerin tümünü kaynak olarak gösterdiğimi, - Kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapmadığımı, - Bu tezin herhangi bir bölümünü bu üniversitede veya başka bir üniversitede başka bir tez çalışması olarak sunmadığımı beyan ederim. İmza Rabia HOŞ
vi ÖZET OKUL ÖNCESİ EĞİTİM KURUMLARINDA GÖREV YAPAN ÖĞRETMENLERİN, KURUM YÖNETİCİLERİNE İLİŞKİN ÖĞRETİM LİDERLİĞİ ALGILARI HOŞ, Rabia Tezsiz Yüksek Lisans Projesi Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Eğitim Yönetimi, Denetimi, Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı Proje Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Fatma ÇOBANOĞLU Aralık-2014 73 sayfa Bu çalışmada öğretmenlerin, okul yöneticilerine ilişkin öğretim liderliği algılarını, okul müdürlerinin öğretim liderliğine ilişkin bakış açılarını ve öğretim liderliği görevlerini ne derecede yerine getirdiklerine ilişkin algılarını belirlemek amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda Uşak İli Merkez İlçesinde görev yapan 78 öğretmen araştırma kapsamına alınmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen verilere göre, öğretmenlerin okul müdürlerine ilişkin öğretim liderliği algıları yorumlanmıştır. Araştırma, genel tarama modeli esas alınarak yapılmıştır. Veri toplama aracı olarak, Yörük&Akdağ (2010) tarafından geliştirilen İlköğretim Okul Müdürlerinin Öğretimsel Liderlik Davranışlarının Etkililiği Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmenlerin, okul müdürleri hakkındaki öğretim liderliği algılarının, görev yapılan okul (anasınıfı ve anaokulu) ile belirlenen beş alanda da farklılaştığı ortaya çıkmıştır. Yine araştırmada çalışılan kurumdaki görev süresi ile okul amaçlarının belirlenmesi ve paylaşılmasında, 11-15 yıl aynı kurumda çalışan öğretmenlerin algılarında farklılaşma belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Lider, Öğretim Liderliği, Okul Öncesi Eğitim.
vii ABSTRACT TEACHING LEADERSHIP PERCEPTIONS OF PRESCHOOL TEACHERS AT PRE-SCHOOL INSITUTIONS REGARDING ADMINISTRATIONS HOŞ, Rabia Project Of Non Thesis Master Degree DEPARTMENT OF EDUCATIONAL SCIENCES AND SCIENCE OF EDUCATIONAL ADMINISTRATION, SUPERVISION, PLANNING AND ECONOMY Project Advisor: Asst. Prof. Dr. Fatma ÇOBANOĞLU February 2015 73 pages In this Project, it is aimed to determine the teaching leadership perceptions of the teachers regarding school administrators, perspective of the administrators regarding teaching leadership and perceptions regarding administrators on how they manage about teaching leadership. For this purpose, a survey has been made on 78 teachers working in central district of Uşak province. The education leadership perceptions regarding school administratiors have been interpreted in the direction of the survey results. The research is based on scanning method. Scale of effectiveness on educational leadership behaviours of primary school administrators which is developed by Yörük & Akdağ (2010) has been used as a data collection tool. The research shows that there are some differences between the place of duty (kindergarden & nursey class ) and determined five other places when the perceptions on teaching leadership of teachers about administrators are reviewed. There are also differences among teachers perceptions woking between 11 and 15 years in the same institution on deciding school aims and sharing. Key words : Leader, teaching leadership, preschool education
viii İÇİNDEKİLER 1. Proje Onay Sayfası... iii 2. Teşekkür... iv 3. Etik Sayfası... v 4. Özet... vi 5. Abstract... vii 6. İçindekiler... viii 7. Çizelgeler Listesi... xi BÖLÜM I GİRİŞ 1.1 Problem Durumu... 2 1.2 Problem Cümlesi... 5 1.3 Amaç... 5 1.4 Önem... 7 1.5 Varsayımlar... 7 1.6 Sınırlılıklar... 7 1.7 Tanımlar... 7 BÖLÜM II KURAMSAL ÇERÇEVE İLE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR 2.1. Liderlik... 9 2.2. Öğretim Liderliği Kavramı... 11 2.3. Öğretim Liderliği Davranış Boyutları... 15 2.3.1. Okulun Vizyon ve Misyonunun Yönetimi... 17 2.3.2. Okul Programının ve Öğrenmenin Yönetimi... 18
ix 2.3.3. Öğrenci Gelişiminin Değerlendirilmesi... 20 2.3.4. Okul Kadrosunun ve Geliştirilmesi... 21 2.3.5. Okul İkliminin ve Kültürünün Yönetimi... 22 2.3.6. Okul Çevresinin Yönetimi... 23 2.4. Okul Müdürlerinin Öğretim Liderliğini Sınırlayan Etkenler... 24 2.4.1. Bürokratik ve Yasal Engeller... 27 2.4.2. Zaman Sınırlılığı... 29 2.4.3. Müdür Rolüne İlişkin Farklı Beklentiler... 30 2.4.4. Öğretim Liderliği Konusundaki Eğitim Eksikliği... 30 2.4.5. Vizyon, Kararlılık ve Cesaret Eksikliği... 32 2.4.6. Kaynak Yetersizliği... 32 2.5. İlgili Araştırmalar... 33 2.5.1. Yurt İçinde Yapılan Araştırmalar... 33 2.5.2. Yurt Dışında Yapılan Araştırmalar... 38 BÖLÜM III YÖNTEM 3.1. Araştırma Modeli... 42 3.2. Evren ve Örneklem... 42 3.3. Veri Toplaması... 42 3.4.Verilerin Çözümlenmesi... 43 3.5. Verilerin Çözümü ve Yorumları... 44 BÖLÜM IV BULGULAR VE YORUM
x 4.1. Birinci Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorumlar... 45 4.1.1. Okul Amaçlarının Belirlenmesi ve Paylaşılması Bölümüne Yönelik Öğretmen Algıları ve Yorumları 45 4.1.2. Öğretmenlerin Desteklenmesi ve Geliştirilmesi Bölümüne Yönelik Öğretmen Algıları ve Yorumları... 46 4.1.3. Öğretim Süreci ve Öğrencilerin Değerlendirilmesi Bölümüne Yönelik Öğretmen Algıları ve Yorumları 47 4.1.4. Düzenli Öğretme-Öğrenme Çevresi ve İklimi Oluşturma Bölümüne Yönelik Öğretmen Algıları ve Yorumları..... 48 4.1.5. Eğitim Programı ve Öğretim Sürecinin Yönetimi Bölümüne Yönelik Öğretmen Algıları ve Yorumları.... 49 4.2. İkinci Alt Probleme İlişkin Bulgu ve Yorumlar. 50 4.2.1. Öğretim Liderliği Algılarının Öğrenim Durumu Açısından Karşılaştırılması... 51 4.2.2. Öğretim Liderliği Algılarının Mesleki Kıdem Yılı Açısından Karşılaştırılması 52 4.2.3.Öğretim Liderliği Algılarının Kurumdaki Görev Süresi Açısından Karşılaştırılması 53 4.2.4. Öğretim Liderliği Algılarının Görev Yaptığı Okul Türü Açısından Karşılaştırılması.... 55 BÖLÜM V SONUÇ VE ÖNERİLER 5.1. Sonuç... 59 5.1.1. Öneriler... 61 KAYNAKLAR... 64 EKLER... 69 ÖZGEÇMİŞ... 73
xi ÇİZELGELER LİSTESİ Çizelge 1. Yönetici ve Lider Arasındaki Farklar. 10 Çizelge 2. Çalışma Grubundaki Katılımcıların Cinsiyet, Kıdem, Mezun Olunan Okul, Branş, Görev Yaptığı Okul ve Çalıştığı Kurumdaki Görev Süresine Göre Dağılımı 43 Çizelge 3. Shapiro Wilk Testinin Sonuçları. 44 Çizelge 4. Okulun Amaçlarının Belirlenmesi ve Paylaşılması Bölümüne Yönelik Öğretmen Algıları 45 Çizelge 5. Öğretmenlerin Desteklenmesi ve Geliştirilmesi Bölümüne Yönelik Öğretmen Algıları. 46 Çizelge 6. Öğretim Süreci ve Öğrencilerin Değerlendirilmesi Bölümüne Yönelik Öğretmen Algıları. 47 Çizelge 7. Düzenli Öğretme-Öğrenme Çevresi ve İklimi Oluşturma Bölümüne Yönelik Öğretmen Algıları... 48 Çizelge 8. Eğitim Programı ve Öğretim Sürecinin Yönetimi Bölümüne Yönelik Öğretmen Algıları. 49 Çizelge 9. Öğretmenlerin Öğretim Liderliği Algılarının Öğrenim Durumu Açısından Karşılaştırılması. 51 Çizelge 10. Öğretmenlerin Öğretim Liderliği Algılarının Mesleki Kıdem Yılı Açısından Karşılaştırılması. 52 Çizelge 11. Öğretmenlerin Öğretim Liderliği Algılarının Kurumdaki Görev Süresi Açısından Karşılaştırılması. 54 Çizelge 12. Öğretmenlerin Öğretim Liderliği Algılarının Görev Yaptıkları Okul Açısından Karşılaştırılması. 55