ARAġTIRMALARDA ÖLÇME VE ÖLÇEKLER. Kezban SEÇKİN Vildan GÜNEŞ

ARAġTIRMALARDA ÖLÇME VE ÖLÇEKLER Kezban SEÇKİN Vildan GÜNEŞ

Konu Başlıkları ÖLÇME ve ÖLÇEK ÖLÇEK TÜRLERĠ ÖLÇEKLERLE ĠLGĠLĠ ÖNEMLĠ NOKTALAR ÖLÇEĞĠN TAġIMASI GEREKEN ÖZELLĠKLER ÖLÇME HATALARI

ÖLÇME VE ÖLÇEK DÜZEYLERĠ ÖLÇME Birimlere veya bireylere belirli bir özelliğe sahip oluş derecelerini belirtmek için, belirli kurallara bağlı kalarak simgesel değerler verme işlemidir Sınıflayıcı ölçme düzeyi Sıralayıcı ölçme düzeyi Eşit aralıklı ölçme düzeyi Oranlı ölçme düzeyi

ÖLÇEK Bireylerin veya birimlerin belirli bir özelliğe sahip oluş derecelerini belirlerken, yani ölçme işlemini yaparken kullanılan ölçü birimidir. Sınıflayıcı ölçek Sıralı ölçek Eşit aralıklı ölçek Oranlı ölçek

Sınıflayıcı(Nominal) Ölçek Bir birimin, bireyin veya kavramın sadece bir sınıfta olduğunu kabul eden ve her birini sadece bir sınıfta gösteren ölçektir. Örn: tercih edilen marka, cinsiyet, yaşanılan şehir vb

ÖLÇÜM DÜZEYLERĠ Ölçüm Düzeyleri Temel Mukayese Tipik Örnekler Ortalama Değer Sınıflayıcı Ölçek(Nominal) Kimlik(Sözde) Cinsiyet Göz/saç rengi Meslekler Araba plakaları Mod Sıralayıcı Ölçek (Ordinal) Sıra/Sıralama Marka tercihi Toplumsal sınıf Medyan Eşit Aralıklı Ölçek (Interval) Aralıklar Sıcaklık ölçeği Algı ölçümleri Aritmetik ortalama Oranlı Ölçek (Rasyo) Mutlak Büyüklükler (Mutlak Sıfır) Satış miktarı Müşterilerin sayısı Bütün işlemler

Sıralı(Ordinal) Ölçek Ölçme sonucu değişkenlerin aldığı değerlerin büyükten küçüğe doğru bir sıraya konduğu ölçektir fakat seçenekler arasındaki farkların sayısal bir anlamı yoktur. Sıralı ölçekte iki kural vardır: Birincisi, ayrı simgelerin ayrı şeyleri belirtmesi, İkincisi, ölçülen şeylerin belli bir ölçüte göre sıraya dizilmesidir.

Ölçüm Düzeyleri Ölçüm Düzeyleri Temel Mukayese Tipik Örnekler Ortalama Değer Sınıflayıcı Ölçek(Nominal) Kimlik(Sözde) Cinsiyet Göz/saç rengi Meslekler Araba plakaları Mod Sıralayıcı Ölçek (Ordinal) Sıra/Sıralama Marka tercihi Toplumsal sınıf Medyan Eşit Aralıklı Ölçek (Interval) Aralıklar Sıcaklık ölçeği Algı ölçümleri Aritmetik ortalama Oranlı Ölçek (Rasyo) Mutlak Büyüklükler (Mutlak Sıfır) Satış miktarı Müşterilerin sayısı Bütün işlemler

EĢit Aralıklı Ölçek İsteğe bağlı bir başlangıç noktasına göre, eşit aralıklarla dizilmesiyle elde edilen ve değerler arasında matematiksel anlamların ortaya çıkarılmasına uygun olan bir ölçektir. Eşit aralıklı ölçeğin üç kuralı vardır: Birincisi, ayrı simgeler ayrı şeyleri belirtir, İkincisi, ölçülen şeyler belli bir ölçüte göre sıraya dizilirler, Üçüncüsü, ölçekteki aralıklar birbirine eşittir.

Oranlı Ölçek Başlangıç noktası gerçek sıfır değerine sahip olup yokluğu ifade eden ve değerleri birbirinin katı olarak gösteren ölçektir. Oranlı ölçekte dört kural vardır: Birincisin, ayrı simgeler ayrı şeyleri gösterir. İkincisi, ölçülen şeyler belli bir ölçüte göre sıraya dizilirler. Üçüncüsü, ölçekteki aralıklar birbirine eşittir. Dördüncüsü, ölçekte gerçek bir sıfır noktası vardır

ÖLÇEK TÜRLERĠ Ölçekler Sürekli Ölçekler Tekli Ölçekler Çoklu Ölçekler Kategorili Ölçekler Grafikselġekilsel Ölçekler Sıralama Ölçekleri EĢli- KarĢılaĢtırmalı Ölçekler Sabit-Toplam Ölçekler Likert Ölçeği Semantik Farklar Ölçeği Stapel Ölçeği

1. Sürekli Ölçekler Cevaplayıcının iki uç arasında uzanmakta olan bir çizgi üzerindeki uygun bir yere işaret koyması beklenmektedir.değerlendirme aşamasında araştırmacı cevap çizgisini gereken sayıda aralığa böler ve cevaplayıcının cevabını rakamsal olarak ortaya koyar.

2. Tekli Ölçekler Tek maddeden veya sorudan ibaret olan ölçeklerdir. Bunlar: a)kategorili ölçekler b)sıralama ölçekleri c)sabit-toplam ölçekler d)grafiksel/şekilsel ölçekler e)ikili-karşılaştırmalı ölçekler

a)kategorili Ölçekler Seyahatlerinizde hangi taşıma yolunu daha çok tercih ediyorsunuz? Karayolu Havayolu Denizyolu

d)grafiksel/şekilsel Ölçekler İşletmemizden aldığınız hizmetten ne derece mutlusunuz?

c)sıralama Ölçekleri

3.Çoklu Ölçekler Birden çok maddeden meydana gelen ve maddelerin aynı ölçeğe göre değerlendirildiği ölçeklerdir. Bunlar: a)likert ölçeği b)semantik-farklar ölçeği c)stapel ölçeği

Likert Ölçeği Bu ölçek, cevaplayıcıların belirli ifadelere ne ölçüde katılıp katılmadıklarını gösterir. Seçenekleri katılıyorum-katılmıyorum şeklindedir. Bu ölçek daha çok kişilerin tutumları ve eğilimlerini ölçme amaçlı olarak kullanılmaktadır. Oluşturma, doldurma ve uygulama açısından avantajlıdır fakat doldurma için gerekli olan sürenin görece olarak uzun olması dezavantajıdır.

Semantik Farklılıklar Ölçeği

Stapel Ölçeği

Ölçeklerde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Kategori sayısı Ölçeklerde Denge Tek veya Çift Sayıda Kategori ZorlanmıĢ veya ZorlanmamıĢ Ölçek Kategorilerin Yapısı ve Yazılı Gösterimi Ölçeğin Fiziksel Formu

ÖLÇEĞĠN TAġIMASI GEREKEN ÖZELLĠKLER Araştırmacının aradığı bilgiyle, gerçekte ölçme sürecinde elde ettiği bilgi arasındaki farka ölçme hatası denir. Ölçme hatası gözlemlenen değerlerin gerçek değerleri temsil etmemesi durumunda ortaya çıkar. Araştırmacı, ölçme hatalarının derecesini belirleme de güvenilirlik ve geçerlilik analizlerine başvurmak durumundadır.

Geçerlilik Bir test veya ölçeğin ölçülmek istenen şeyi ölçme derecesidir. Bir soru yada araştırma ancak ölçmesi beklenen konuyu ve yalnızca onu ölçtüğü ölçüde geçerlidir. Gerçek anlamda geçerliliğine sahip bir ölçüm için sistematik hata ve tesadüfü hata sıfır olmak durumundadır. En çok yararlanılan geçerlilik ölçütleri: a)içerik geçerliliği; ölçme aracında bulunan soruların ölçme amacına uygun olup olmadığını, ölçülmek istenen alanı temsil edip etmediği sorunu ile ilgili olup, uzman görüşüne göre saptanır.

b)uygulama geçerliliği; yapılan ölçme ile ölçülmeye çalışılan şeyin gerçek hayattaki yansımalarının karşılaştırılmasındaki uyumudur. c)yapısal geçerlilik; ölçeğin hangi kavram veya özellikleri ölçtüğünün belirlenmesini incelenmektedir. Araştırmacı ölçeğin neden doğru olduğunu ortaya koymaya çalışır bu amaçla yakınsak ve ayırdedici geçerlilik kavramlarının uygulanması gerekir.

Güvenilirlik Güvenilirlik temel olarak, bir araştırmanın tekrarlanması durumunda aynı sonuçların elde edilip edilmeyeceğinin göstergesidir. Güvenilirliğin yüksek olabilmesi, ölçmede izlenen süreçler ile kullanılan ölçütlerin ayrıntılı olarak belirlenmesine bağlıdır.

Bir araştırmanın güvenilirliğini tespit etmek için iki soruya cevap aramak gerekmektedir: Kullanılan ölçüm aracı(test, ölçek)farklı şartlar altında benzeri sonuçlar veriyor mu? Farklı araştırmacılar tarafından, farklı durumlarda benzeri gözlemler yapılıyor mu?

Ölçeğin güvenilirliğini ölçmede çeşitli yaklaşımlar kullanılmaktadır. a) Test-yeniden test yaklaşımında benzer anket iki farklı zamanda aynı denekler ve mümkün olan aynı şartlar altında tekrarlanır. b) Alternatif formlar yaklaşımında anketin eşdeğer iki formatı iki-dört hafta arayla deneklere uygulanır. c) İçsel tutarlık analizinde çok sayıda maddeden oluşan Likert bir ölçek kullanılarak, ölçekte yer alan maddeler arasındaki korelasyon değerine bakılır. İkiye ayırma güvenilirliği ve alfa katsayısı en yaygın kullanılan yöntemlerdir.

Güvenilirlikle Geçerlilik Arasındaki İlişki Geçerli bir ölçekten bahsedebilmek için ölçeğin güvenilir olması gerekmektedir. Ancak güvenilir ölçek her zaman geçerli olmayabilir. Geçerlilik aynı şeyi farklı yöntemlerle ölçme ve aynı sonucu elde etme amacına dayanırken, güvenilirlik aynı şeyi aynı yöntemlerle ölçme ve aynı sonucu elde etme amacına dayalıdır. Bu yüzden eğer ölçüm geçerli ise güvenilirlik zaten sağlanmış sayılır.

Ölçme Hataları Sabit ölçme hataları Sistematik ölçme hataları Tesadüfi ölçme hataları

Ölçmede Hata Kaynakları Ölçmeciden Kaynaklanan Hatalar Ölçme Aracından Kaynaklanan Hatalar Ölçme İşleminin Yapıldığı Ortamdan Kaynaklanan Hatalar Ölçme İşleminin Yapıldığı Gruptan Kaynaklanan Hatalar

Teşekkürler Kezban SEÇKİN Vildan GÜNEŞ