Lisanssız Elektrik Üretimi Sektörü Raporu-2 Aralık 2015
LİSANSSIZ ELEKTRİK ÜRETİM PAZARI DURUM ANALİZİ Aralık 2015 Halkın elektrik üretimine katılımı anlamına da gelen Lisanssız Elektrik Üretim Sektöründe,2015 yılı sonuna geldiğimizde, sektörde beklenen hızlı büyümenin gerçekleşmediğini görüyoruz. Mevcut durumu bakacak olursak ; EDAŞ lara Yapılan Başvuruların Toplamı : 14.647 Adet EDAŞ lar tarafından Onaylanan Başvurular : 5.651 Adet, 3.395 MW TEDAŞ a Proje Onayına Gelenlerin Toplamı : 4.305 Adet TEDAŞ tarafından onaylanan Projeler : 2.347 Adet Üretime Başlayan Proje Sayısı : 369 Adet Üretime Başlayan Proje Kurulu Güç Toplamı : 292 MW (233 MW PV) Yukarıdaki tabloya bakıldığında, başvuru sayısının yüksek olmasına rağmen, üretime başlayan toplam kapasitenin oldukça düşük olduğu görülmektedir. Bunun belli başlı sebepleri ise, resmi kurgunun tam olmaması (yönetmelik, tebliğ), izin süreçlerinin gereksiz uzunluğu, kamu kurumlar arası koordinasyon eksikliği, finans kaynaklarına ulaşmada zorluklar, lisans sektöründeki resmi süreçlerin eksikliği gibi nedenleri sayabiliriz. Sektörün Önemli Sorunları 1 PV Lisans Pazarındaki Düzenleme(me)ler Özellikle Güneş Enerjisinde bilindiği üzere 600 MW lık lisans verileceği bildirilmiş ve yaklaşık 7.500 MW lık başvuru gelmişti. Bu başvurulardan kime lisans verileceği ise yapılan ihaleler yolu ile belirlenmişti. Fakat bu konuda yapılan ihaleler ; sadece devlete verilecek katkı rakamına bağlı kurgulanmış, ihalelerde MW başına 2 Milyon TL gibi rakamlara çıkılmıştır. Bu kadar yüksek lisans bedeli ciddi bir sorun yaratmış, bu yatırımların fizibilitesi olumsuz etkilenmiş ve finans bulmaları çok zorlaşmıştır. Bugün itibari ile aradan geçen süreye rağmen devreye giren hiçbir tesis olmamıştır. Şu anda yeni lisans için de başvuru yapılamamaktadır. Ayrıca yol haritası da açıklanmamış olması verilecek sonraki kapasiteler için bilinmezlik oluşturmuştur. PV Lisanslarındaki bu durum, yatırım yapmak isteyen büyük yatırımcıyı, lisanssız sektöre yönlendirmiştir. Hemen başvuru yapılabilmesi ve lisans başına yatırım maliyetinin daha düşük olması, hem lisans ticaretine yol açmış hem de yan yana 5-10-15 MW lık küçük lisanslar olarak tanımlanabilecek fiili sonuçlara yol açmıştır.
Oysa, PV pazarında ihale süreci sadece devlet katkısına göre değil de, ülkeye daha büyük katkı sağlayabilecek ; Verilen lisanssın kaç ay içinde üretime geçeceği Finans yeterlilik belgesi (Teminat Mektubu veya Banka belge) Kullanılacak Teknoloji (Eski, verimsiz teknolojiden ülkeyi korumak) Devlete verilecek katkı Yıllık Üretim taahhüdü MW başına kaç kw/h gibi kalite ve fazla üretim yapabilen, finans açısından hemen başlayabilecek projelerin ihaleleri kazanması, hemen üretime başlanması ve ülkenin elektrik kurulu gücüne katkı sağlayacaktır. Bununla beraber, yeni PV lisans ihalelerin hangi tarihte, nerede, kaç MW olarak yapılacağının yol haritasının açıklanması, bu yatırımcıları lisanssız sektörüne yönelmesini engelleyecektir. Sektörün Önemli Sorunları 2 Çantacılar (Çağrı Mektubu Ticareti) Yukarıda anlattığımız, lisans pazarının olumsuz etkilerinden birisi de, büyük yatırımcıların hızlı bir şekilde kapasite almak için, Çağrı Mektubu almış projeleri hemen yüksek fiyatla satınalma girişimleri, bu pazarda gerçek yatırımcı olmayan pek çok çiftçi, emlakçı, çağrı mektubu ticareti yapan kişiler gibi yan etkiler doğurmuştur. Uzman proje geliştirici şirketler dışında, sektörün teknik bilgisinden uzak şekilde, sadece arazi ayarlayıp, tarım arazilerini bile il tarım müdürlüklerinden onay dahi alarak, EDAŞ lara başvuru yapıp, onay alır almazda, satmaya başlamışlardır. Maalesef 150-200 bin Euro ya kadar çıkan bir ticaret oluşmaya başlamıştır. Ayrıca bu başvurulardan onay alıp ta, teknik olarak eksiklikler nedeni ile satılmayanlar ise TDM lerdeki kapasiteleri işgal etmekte, gerçek yatırımcının önünü kapatmaktadırlar. Sektörün Önemli Sorunları 3 EDAŞ ların Haksız Rekabeti 21 Elektrik Dağıtım Şirketinden, başvuruların yoğun olduğu bölgelerde ciddi şikayetler oluşmuştur. EDAŞ lar başvuruları, yönetmeliklere aykırı şekilde RED etmekte ve yönetmelikteki sürelere uymamaktadır. Şu ana kadar hiçbir yaptırım uygulanmaması, halk arasında ciddi hak kayıpları ve EDAŞ lara güven kaybı oluşmuştur. Bazı EDAŞ ların trafo kapasitelerini, başvurana vermeyip, kendi yan şirketleri için kullandıkları en büyük şikayettir.
Sektörün Önemli Sorunları 4 TDM Kapasitelerinin Dolması-Tahsis Kapama 1. Ve 2. Madde de anlattığımız nedenlerden ötürü, ülkemizdeki pek çok Trafo Dağıtım Merkezindeki kapasite dolu olarak gözükmektedir. Ama tahsis edilen kapasitelerin ise büyük ölçüde, üretime geçmediği görülmektedir. Bunun bir nedeni de EPDK tarafından hazırlanan yönetmelikte, bağlantı anlaşmasından sonra, üretime geçmek için verilen 24 aylık uzun süredir. Bu sürenin yüksek olması hem ticaret yapmak için zaman vermekte, hem de gerçekten yatırım yapmak isteyenlerin ise önünü tıkamaktadır. ÇÖZÜM ÖNERİLERİMİZ/ EPDK Yönetmelk Değişiklik Önerileri 1. Her TDM merkezinde, aynı kişiye veya o kişinin ortak olduğu tüm şirketlere en fazla 3 MW lık başvuru sınırlaması getirilmesi. 2. Proje onayı ve Bağlantı anlaşmasından sonra, üretim tesisinin devreye girmesi (geçici kabul) için verilen sürenin 24 aydan 12 aya indirilmesi. 3. TEDAŞ a proje onayı ile başvuru sırasında, bir teminat alınması. Bu teminat geçici kabulden sonra iade edilebilir. (Örnek 1 MW için 250.000 TL). Böylece finans açısından yeterliliği olmayanların, başvurusu engellenir. Bankalar bu projeler için ortalama maliyet olan 3 Milyon TL tutarı için en az 600.000 TL öz sermaye talep etmektedir. Hiç sermayesi olmayanların çağrı mektubu alıp satması engellenir. 4. Başvuru yapılan şirketin, üretim sistemi devreye girene kadar (geçici kabul) hisse değişim veya pay değişimi olduğunda Lisanssız Hakkının iptal edilmesi.(ticareti engellemek için) 5. Elektrik Dağıtım ve Perakende Sektöründa Faaliyet gösteren şirketlrin ve bu şirketlerin ortaklarının, lisanssız üretim faaliyetine izin verilmemesi. 6. Her bir MW lık PV başvurusu için max 20 dönüm olmak üzere, en az ise %15 e kadar eğimli araziler için 15 dönüm, %5 ve daha az eğimli araziler için ise en az 15 dönüm arazi şartı getirilmelidir. Şu anda doğru teknik ile yapılma imkanı olmasa da 12 dönüm arazi için 1 MW onay alan başvurular 24 ay süresince TDM leri boşu boşuna işgal etmektedir. 7. Bu değişiklikler yürürlüğe girmesinden önce üretime başlamamı (geçici kabulü yapılmayan) tüm başvuruların en geç 3 ay içerisinde bu şartları sağlaması, yoksa iptal edilmeleri 8. Ev pazarının gelişmesi için 10 kw a kadar olan sistemlerin Çağrı Mektubu diye bilinen onay sürecinin dışında bırakılarak, önünün açılması. 9. 10 Yıllık alım garantisinden sonra üretilen enerjinin ne olacağının netleşmesi. Örnek, %15 daha düşük fiyatla alıma 10 yıl daha devam edileceği veya Lisansa dönüşme hakkının verilmesi. Tüm bu gelişmeleri gerçekleştirebildiğimiz takdirde ise 2016 yılında ise en az 1.000 MW lık sistemin üretime başlayacağını ön görmekteyiz.
Lİ-DER: 2012 yılında kurduğumuz Lisanssız Elektrik Üretimi Derneği (Lİ-DER) olarak, lisanssız elektrik üretiminin, yani yerinde üretimin, ülkemizin geleceğinde ve gelişiminde çok önemli bir rol oynayacağını düşünüyoruz. Bu alanda son yıllarda yapmış olduğumuz atak bölgemizde lider bir ülke olmamızı sağlamıştır. Bu liderliğimizi, firmalarımızı daha ileri bir seviyeye taşıyarak pekiştirmemiz gerekmektedir. Bu noktada; bürokrasiden kaynaklanan, başvuru ve izin sürecinin uzun olması, gereksiz bazı evrak ve izinlerin yatırımcılar tarafından alınmasının zorunluluğu, talep edilen belge ve izinlerin bölgesel farklılıklar göstermesi gibi sorunların yakın zamanda çözülerek bu sistemlerin çok daha geniş bir zemine ulaşacağına dair inancımız tamdır. Lİ-DER olarak bu düşüncelerimizi çeşitli kamu kurumları ile yapmış olduğumuz toplantılarda her zaman paylaştık. Bundan sonra da, her türlü konuda devletimize katkı vermeyi, her türlü işbirliğine ve yapıcı katkıya hazır olduğumuzu bir kere daha bildirmek isteriz. Saygılarımızla