Ölüm Süreci Hakkında Eğer daha önce herhangi bir kişinin ölümüne şahit olmadıysanız, olacaklar hakkında korkuya kapılabilirsiniz, fakat ölüm anı genellikle dingin bir süreçtir. Bu broşür size yardımcı olmak amacıyla tasarlanmıştır. Bu konu hakkındaki destek ve hizmetler için www.palliativecare.org.au web adresini ziyaret edebilirsiniz Turkish - Process of Dying Department of Health and Ageing Avustralya Hükümeti tarafından Ulusal Palyatif Bakım Programı ile finanse edilmiştir
Bir kişiye, hayatının son bir kaç haftasında veya gününde bakmak stresli olabilir ve çaba gerektirebilir. Bu dönemde birçok farklı duygu ve his ortaya çıkabilir. Bu kitapçık size, bu süreçte karşınıza çıkabilecek belirtileri anlamanıza, hazırlıklı olmanıza ve karşılık vermenize yardımcı olacaktır. Bakıcılar sıklıkla, ölümün baktıkları kişi için acı verici bir an olacağını düşünürler. Oysa, ölümden önceki süre genellikle dingin bir süreçtir. Günler alabilen hafif bir yavaşlama olur. Yaşam vücuttan yavaş yavaş ayrılmaya başlar. Hastanın huzursuz olması durumunda, bu tedavi edilebilir. Bu kitapçıkta sözü geçen belirtilerin tümü her kişide görülmeyebilir veya belli bir ortaya çıkış sırası yoktur. Bazen bu belirtiler ölümden birkaç saat önce ortaya çıkar, bazen de birkaç gün önce. Bu fiziksel belirtiler, bir kişinin vücudunun gitgide yavaşladığı sürecinin doğal bir parçasıdır. Burada tanımlanan belirtilerin yanında, sizi kaygılandırabilecek diğer değişiklikleri de fark edebilirsiniz. Palyatif bakım ekibi size, bilgi ve destek sağlayarak yardım etmeye daima hazırdır. Lütfen, ne zaman olursa olsun bizden yardım isteyiniz. Ekibimiz, kişinin hayatının son dönemlerinde bizimle daha fazla irtibat halinde olmanızı beklemektedir. Baktığınız kişiyle yalnızca oturarak, elini tutarak ve sakin ve güven verici şekilde konuşarak ona çok büyük fayda sağlayabilirsiniz. Size karşılık vermeseler de sizi muhtemelen duyabilirler. Bunun gibi basit şeylerin değerini azımsamayın. Onun yanında olmak onun için bir şeyler yapmaktan daha önemli olabilir.
Fark edebileceğiniz değişiklikler ve yardım etmek için neler yapabilirsiniz İştah ve Susama Hissi Kişinin iştahı ve susama hissi azalabilir, yeme ve içme için çok az istekleri olabilir. Bu, birçok bakıcıyı endişelendirir, fakat doğal bir süreçtir ve kişiye acı vermez. Suyu yudumlama veya Ağzını nemli bir bezle silmek onlara yardımcı olacaktır. Eğer arzu ederseniz, hemşirelerden ağız bakımının nasıl yapıldığını size göstermelerini isteyebilirsiniz. Yutamayan bir kişiye bir şeyler yedirmeye çalışmak onlara sıkıntı verebilir. Uyku ve Uyanıklık Kişinin vücudunda gerçekleşen değişiklikler onların çok uzun bir süreyi uykuda geçirmelerine sebep olabilir. Uykulu olabilirler ve uyanmakta güçlük çekebilirler. Onlarla konuşmak için en uyanık oldukları zamanları seçip, arzu ettiklerinde uyumalarına izin veriniz. Kişiyi sarsmaya veya onunla yüksek sesle konuşmaya gerek yoktur. Yumuşak ve doğal bir şekilde konuşmak en uygunudur. Vücut Sıcaklığı Vücut sıcaklığı değişiklik gösterebilir. Bazı zamanlarda kişinin elleri, ayakları ve bacakları çok soğuk olabildiği gibi, bazen de sıcak ve nemli olabilir. Bazen kişinin vücudu lekeli bir görünüm kazanabilir ve koyu renkli bir hal alabilir. Bunun sebebi kan dolaşımının yavaşlamasıdır ve ölüm sürecinin bir parçasıdır. Eğer kişi üşüdüğünü belirtirse, çok kalın olmayan bir örtüyle onu sıcak tutun. Çok fazla sayıdaki örtüler veya elektrikli battaniye kullanımı, kişinin sıcaklamasına ve rahatsız olmasına neden olabilir. İyi bir havalandırma sağlayın; Eğer kişi sıcaklamışsa, hava dolaşımını sağlayacak bir vantilatör ve ıslak havlular size yardımcı olabilir.
İdrarın Tutulamaması Kişi daha az sıvı tükettiği için, vücutta üretilen idrar miktarı da doğru orantılı olarak düşer. İdrarın rengi daha kuvvetli ve koyu bir renk alabilir. Birçok bakıcı, kişinin mesane ve bağırsaklarının kontrolünü kaybedeceğini düşünerek endişeye kapılır. Bu durum herkeste oluşmaz ancak oluşması durumunda, kişinin rahatının ve hijyenin sağlanması amacıyla üretilen pedler, kullanımı kolay ekipmanlar ve özel emici çarşaflar bulunmaktadır. Palyatif bakım ekibinden bir kişi sizi neler gerektiği konusunda bilgilendirecektir. Salgılar Öksürme ve yutma refleksleri yavaşladıkça, boğazın arkasında tükürük ve mukus birikebilir ve lıkırdama, fokurdama gibi veya benzeri bir sesin çıkmasına sebep olabilir. Bu ses, bakıcılarda kaygıya neden olabilir fakat genellikle kişide bir sıkıntıya sebep olmaz. Durumu daha iyi bir hale getirmek için, kişinin kafasını yükseltebilir ve birkaç yastık yardımıyla kafasının bir tarafa doğru dönmesini sağlayabilirsiniz. Ayrıca, ilaçlar yardımıyla tükürük ve mukus üretimi yavaşlatılabilir ve bu şekilde kişi daha rahat ettirilebilir. Nefes Alma Kişinin nefes alma düzeni değişiklik gösterebilir. Bazen nefes alma hızlı iken, diğer zamanlarda her bir nefes arasında uzun boşluklar olabilir. Nefes alma yüzeysel veya gürültülü olabilir. Bu durum da, kan dolaşımının yavaşlamasından ve atık maddelerin vücutta birikmesinden kaynaklanır. Bu, kişi için ağrı veya sıkıntı verici değildir. Huzursuzluk Beyine giden kan dolaşımında olan yavaşlama ve vücutta gerçekleşen diğer değişiklikler kişinin tedirgin ya da huzursuz olmasına neden olabilir. Sessiz ve doğal bir şekilde konuşarak, kişinin eline ve alnına hafifçe masaj yaparak veya kişinin aşina olduğu bir müziği yumuşak bir şekilde çalarak sakinleştirici bir etki yapabilirsiniz. Kişinin tedirgin ya da huzursuz olması durumunda, lütfen Palyatif Bakım Ekibinden bir kişiyle irtibata geçiniz. İlaçlar bu problemin azaltılmasında etkili olarak kullanılabilir.
Ölümün gerçekleştiğini nasıl anlarsınız? Nefes alma durur Kalp atışı veya nabız hissedilemez Kişi uyandırılamaz Göz kapakları yarı açık olabilir Bazen kişinin ağzı da açık olabilir Gözbebekleri hareket etmez Ne yapmalısınız? İstemediğiniz sürece, derhal birine haber vermek zorunda değilsiniz. Her şeyi sizin için uygun olan bir sürede yapmanız önemlidir. Acele etmeye gerek yoktur. Eğer sizinle olmalarını isterseniz, bir akrabanızı veya arkadaşınızı arayabilirsiniz. Eğer kişi gece ölürse, doktoru veya hemşireyi haberdar etmeden önce sabaha kadar bekleyebilir ya da onları hemen arayabilirsiniz. Ölen kişinin bedeni istediğiniz veya ihtiyacınız olduğu sürece evinizde kalabilir, özellikle de arkadaş ve akrabaların gelip vedalaşmalarını isterseniz. Evdeki ısıtıcı, elektrikli battaniye ve sıcak su şişeleri gibi ısı kaynaklarını kapatmanız iyi bir fikirdir. Ayrıca, kol ve bacaklar zamanla sertleşeceğinden, kişinin vücudunu doğrultmanız önemlidir. Eğer mümkünse, takma dişleri çıkartınız. Sizi kaygılandırabilecek her hangi bir terlemeyi veya vücut sıvısını süngerle silebilirsiniz. Aksini arzu etmediğiniz sürece, kişiyi tümüyle yıkamak zorunda değilsiniz. Eğer isterseniz, palyatif Bakım hemşiresi size bu konuda yardımcı olabilir. Hazır olduğunuzda, ölen kişinin bedenini alacak ve cenaze işlemleri için sizi yönlendirecek olan cenaze görevlisiyle irtibata geçebilirsiniz.
Önemli Bağlantılar Palyatif bakım ulusal telefon numarası: 1800 660 055 Palliative Care Australia t: 02 6232 4433 e: pcainc@palliativecare.org.au w: www.palliativecare.org.au Palliative Care ACT t: 02 6273 9606 e: office@pallcareact.org.au w: www.pallcareact.org.au Palliative Care New South Wales t: 02 9206 2094 / 0403 669 491 e: info@palliativecarensw.org.au w: www.palliativecarensw.org.au Palliative Care Northern Territory t: 08 8951 6762 e: pcnt@palliativecare.org.au w: www.nt.palliativecare.org.au Palliative Care Queensland t: 07 3211 2299 e: enquiries@palliativecareqld.org.au w: www.palliativecareqld.org.au Palliative Care Council of South Australia t: 08 8291 4137 e: pallcare@pallcare.asn.au w: www.pallcare.asn.au Tasmanian Association for Hospice and Palliative Care t: 03 6285 2514 e: tahpc@intrepidonline.com.au w: www.tas.palliativecare.org.au Palliative Care Victoria t: 03 9662 9644 e: info@pallcarevic.asn.au w: www.pallcarevic.asn.au Palliative Care Western Australia t: 1300 551 704 / 08 9382 9367 e: pcwainc@palliativecarewa.asn.au w: www.palliativecarewa.asn.au Teşekkür PCA, bu bilgi kaynağının oluşturulmasındaki katkılarından dolayı Pallative Care Victorya ya ve Pallative Care Queensland e teşekkür eder.