KOMÜNİST ENTERNASYONAL VE LENİNİST PARTİ Leninist Parti öğretisinin yaratıcı bir şekilde uygulanmasının somut durumu üzerine eğilmeden önce, bu öğretiye uluslararası arenada, kardeş partilerin uluslararası savaş örgütü olan Komünist Enternasyonal (Komintern) tarafından yapılan dikkate değer katkıları özetlemek zorunlu gözüküyor. Burada şunu belirtmek gerekir ki, proletarya diktatoryası yürütmekte olan VKP(B)*, uluslararası arenada canlı bir örnek olarak da önem taşıyordu. Ayrıca, proletarya diktatoryası döneminde partinin zorunluğunu ve işlevlerini gösteren Bolşevik Partisi, uluslararası düzeydeki çalışmalarda önemli bir rol oynamaktaydı. RKP(B) 'nin** etkin destek ve yardımlarıyla, komünistlerin uluslararası örgütü olan Komintern, Lenin'in parti öğretisinin geliştirilmesine ve uygulanmasına büyük bir katkı, yaptı. 1920 yıllarının başlarında, Üçüncü Enternasyonal'in birleştirdiği genç komünist partiler, giderek artan belirli güçlükler içinde sınandılar. Ve özellikle, Sağ Sosyal-Demokrat kanadın baskıları yüzünden, Solculuktan (goşizmden) esinlenen sahte-devrimci akımların ve çeşitli grupların çalışmasının daha da yoğunlaşmasından dolayı [bu güçlükler] artıyordu. Bu partileri güçlendirmek ve yeni tip partiler haline getirmek görevi, daha fazla geciktirilemez biçimde önem kazanıyordu. [1] Parti normlarıyla ilgili olarak, Komintern'in, özellikle ikinci, üçüncü ve beşinci kongreleri son derece öğreticidir. Komintern'in İkinci Kongresi'nde onaylanan «Komünist Enternasyonal'e Giriş Koşulları»nm yanı sıra, «Proletarya Devriminde Komünist Partisinin Rolü» başlıklı bir karar da konumuz açısından dikkate değerdir.. Her iki metnin anâhat-larını Lenin hazırlamıştı.2 * Vsesayuznaya Komunistiçeskaya Partiya (bolşevikov) [Tüm-Rusya Komünist Partisi (Bolşevik)] kısaltması stalin arşivi nin notu * Rassiiskaya Komunistiçeskaya Partiya (bolşevikov) [Rusya Komünist Partisi (Bolşevik)] kısaltması stalin arşivi nin notu [1] Kaganova,,Yeni Tip Parti, s. 35. [2] Bkz. Lenin, Toplu Eserler, C. 31, s. 206-212. 101 Komünist Enternasyonal'e Giriş Koşullarında üye partilerin uyması gereken normlar açıklanıyordu. Proletarya diktoryasını kabul etmek ve bunun için mücadele vermek; Merkezcilerden ve reformistlerden kopmak; legal ve illegal yöntemleri kaynaştırmak; ordu, sendika, parlamento ve kırsal alanlarda çalışmalar yürütmek; demokratik merkeziyetçilik ilkesini gözetmek; proletarya enternasyonalizmine sıkı sıkıya bağlı olmak; parti basınının MK'ye bağlı olması; dönem dönem üye kaydı yenilemek, vb. bu koşullar arasındaydı. Proletarya Devriminde KP'nin Rolü üzerinde kararda da, leninist partinin belirgin özellikleri vurgulanıyordu. Karar'da belirtildiğine göre, Komünist Partisi, işçi sınıfının en ileri, en bilinçli ve en devrimci kesimiydi. Yine kararın ifadesine göre, Her sınıf mücadelesi politik bir mücadeledir. Bu yüzden politik bir parti olmaksızın, iktidar ele geçirilemez, örgütlenemez ve sürdürülemez. Ayrıca Aynı sınıf mücadelesi, proleter hareketin en çeşitli biçimlerinin (sendikalar, kooperatifler, fabrika
konseyleri, eğitimsel çalışma, seçimler, vb.) birleşik yönetimi ve merkezileştirilmesini de gerektirir. Ancak politik bir parti, bu tür bir uyumlandırma ve yönelme merkezi olabilir. [3] Şu ya da bu gruba, şu ya da bu mesleğe dahil işçilerin değil, bütün olarak işçi sınıfının çıkarlarını gözeten parti, daima uzun ve yakın amaçları birbirine bağlar. Karar; partinin, işçi sınıfının esas kurtuluş aracı olduğunu vurguladıktan sonra, iktidarın kazanılmasıyla partinin rolünün azalmak bir yana, daha da arttığını belirtiyordu. Parti, işçi sınıfının ekonomik, politik ve kültürel-eğitimsel mücadelesini yönetmek zorundadır. Gerçek bir Komünist Partisinin en önemli görevi, proletaryanın en geniş kitleleriyle daima en sıkı bağlantı içinde bulunmaktır. [4] Bunun için de, çeşitli kitle örgütlerinde kesin bir etkiye sahip olmalıdır. Karar, Komünist Partilerin temel örgütlenme ilkesinin [3] Komünist Enternasyonal 1919-1943, Belgeler, C. I, Edt. J. Degras, s. 130. [4] age, s. 131. 102 demokratik-merkeziyetçilik olması gerektiğine de işaret ediyordu. Olaylar göstermiştir ki, ancak merkezi bir parti liderliği tüm güçleri birleştirebilir, onları tek bir ereğe yöneltebilir ve farklı işçi gruplarının uyumsuz çabalarını biraraya getirebilir. Aynı zamanda pratik de göstermiştir ki, partinin genel iradesini en iyi belirleme yolu, farklı görüş ve önerilerin demokratik, kolektif [bir şekilde] tartışılmasıyla, herkesi bağlayan bir kararın kabulüne gitmektir. [5] Karar, Komünist Partilerin taban örgütleri üzerine de şu tezleri getiriyordu: Komünist Partisinin bütün örgütsel faaliyetinin temeli, her durumda, komünist bir hücrenin kurulmasıdır, ancak bu az sayıda proleter ve yarı-proleterden oluşur. (...) Parti-dışı örgütlerde çalışan tüm Komünist Parti hücreleri, partinin belirli bir anda legal ya da illegal çalıştığına bakılmaksızın, koşulsuz bir şekilde, bir bütün olarak parti örgütüne bağlıdır. Her tür komünist hücreler, birbirlerine, mümkün olduğu kadar kesin bir şekilde titiz bir hiyerarşik saf düzeni içinde bağlı olmalıdırlar. [6] Komintern'in 3. Kongresi de parti sorununu işledi. 1921 ortalarında toplanan 3. Kongre'nin eğildiği konulardan biri, Komünist Partilerin yapısı, onların çalışma yöntemleri ve içeriğiydi. Kabul edilen tezler, Lenin'in işaret ettiği gibi hemen tümüyle Rusya kokuyor olmasına karşın, önemli genellemeleri içeriyordu: 1. Parti örgütü, kendi faaliyet amacına ve koşullara uygun olmalıdır. (...) 2. Komünist Partilerin mutlak doğru ya da değişmez bir biçimi olamaz. (...) [7] Komünistlerin Çalışmak Yükümlülüğü ile ilgili pasaj, partinin bir okul olduğunu belirttikten sonra şunlara işaret ediyordu: Günlük parti çalışmasını yürütmek için her üye, genellikle, küçük bir çalışma grubuna, bir komiteye, bir komisyona, bir gruba ya da bir hücreye dahil olacaktır. [5] Anahatlarıyla Komünist Enternasyonal Tarihi, s. 79. [6] Komünist Enternasyonal..., s. 134-5.
[7] age, s. 257. 103 Ancak böylelikle parti çalışması, düzenli bir şekilde bölüştürülebilir, yürütülebilir ve başarılabilir. [8] Tezlerde işaret edildiğine göre, tüm üyeler, yerel örgütlerin genel toplantılarına katılmak zorundadır. Legalite koşullarında, bu periyodik toplantıların yerine, yerel delege toplantılarını koymak istenen birşey değildir; tersine, bütün üyeler düzenli toplantılara katılmak zorunda bırakılmalıydı. Komünist hücreler, en azından birkaç Komünist Partisi üyesinin ya da adayının bulunduğu her yerde, fabrikalarda, atölyelerde, sendikalarda, işçi kooperatiflerinde, askeri birliklerde, vb. günlük komünist çalışma nüveleridir. Bir komünist hücrenin açıkça komünist adıyla ortaya çıkıp çıkmamasına, böyle bir durumda ortaya çıkacak tehlikeler ve avantajlar adamakıllı incelendikten sonra karar verilebilirdi. Tezlerde belirtildiğine göre, herhangi bir örgütteki üyeleri biçimsel bir şemaya göre hücrelere ve gruplara ayırmak ve sonra fazla gürültüsüzce, onların hepsinden günlük parti çalışmasını yerine getirmelerini istemek kolaydır. Fakat bu, hiç başlamamaktan daha kötüdür. Çünkü bu, hemen, parti üyeleri arasında anlaşmazlık ve hoşnutsuzluğu tahrik edecektir. Parti çalışması, zorunlu bir şekilde, rapor vermek yükümlülüğünü de getirmektedir. Bu, partinin tüm örgütleri, organları ve her bir parti üyesi için geçerli bir kuraldır. Tüzük ve Program çerçevesinde parti-içi tartışma, olağan bir uygulama haline getirilmeliydi. Karar; hücrelerin ve çalışma gruplarının, her bir parti üyesinin ya da üye grubunun düşman örgütleri, özellikle de küçük-burjuva örgütleri ve en başta 'sosyalist' parti örgütlerini gözetmesi ve rapor vermesi gerektiğini vurguluyordu. Propaganda ve ajitasyonla ilgili olarak, Tezler'de, başlıca şu biçimlere dikkat çekiliyordu: sözlü kişisel ikna, sendika mücadelelerine ve politik işçi hareketine katılma, parti basını ve parti literatürü yoluyla propaganda ive ajitasyon. Partinin kitlelerle kaynaşması Tezler'de şöyle ifadesini [8] age, s. 259. 104 buluyordu:... Parti örgütü, büyük ve orta büyüklükteki fabrikalardaki proleter kitlelerle en sıkı ilişkilere sahip olmadıkça, Komünist Partisi, büyük çaplı kişisel eylemler ve gerçek devrimci hareketler yürütemeyecektir. [9] Parti, bir mücadele örgütüdür; ama bu mücadelenin yerini, zamanını, dozunu ve özgül biçimlerini -koşullara ve sanata uygun olarak- kendisi saptar. Bir yandan, düşmanın son derece üstün olduğu bir alanda onunla karşılaşmaktan kaçınmalı, öte yandan onu ezmek için zayıflıklarını en iyi şekilde değerlendirebilmelidir. Parti örgütünü kurarken, yalnızca, ayaklanmaları ve sokak savaşlarını, ya da aşırı baskı durumunu hesaba katmak en büyük hata olacaktır. Devrimci mücadelede, her duruma karşı hazır bulunulmalıdır, çünkü ilerlemegerileme-duraklama devreleri çok kısa zamanlarda yer değiştirebilir ve bunu önceden görmek mümkün olmayabilir.
Legal ve illegal çalışmanın birleştirilmesi zorunluğuna da işaret edilen Tezler'de, bunların tek bir yönetim altında işletilmesi gerektiği ortaya konulmaktaydı. Komintern'in 5. Kongresi, Lenin'in ölümünden sonra toplanan ilk Komintern Kongresi olmanın yanısıra, Sağ ve «Sol» eğilimlerin yeniden hareketlendiği bir dönemde toplanan uluslararası bir forum oldu. Burada biz sorunun yalnızca bir tek yanıyla, Komünist Partilerinin örgütsel normları üzerine 5. Kongre'nin getirdiği açılımlarla ilgileneceğiz. İşçi sınıf i partilerinin ideolojik ve örgütsel açıdan güçlendirilmesi, leninist normların uygulanması, pekiştirilmesi ve geliştirilmesi sorunu Kongre gündeminin ilk sıralarındaydı ve bu yüzden, 5. Kongre'nin temel belgilerinden biri Komünist Partilerin Bolşevikleştirilmesi oldu. Bolşevikleştirme, partiyi gerçek bir devrimci parti haline dönüştürmek, Marks ve Lenin'in fikirlerinin bayrağı altında kitlesel bir devrimci hareket oluşturmak çabasıydı, uzun ve güç bir süreçti. Partilerin kitlesel örgütler haline gelmesi için Kongre'nin [9] age, s. 267 105 ileri sürdüğü temel koşullar şunlardı: Fabrikalardaki parti hücrelerini partinin temeli yapacak bir yeniden-örgütleme, sendikalarda çalışma, köylülüğe karşı doğru bir yaklaşım ve ulusal sorunda marksist-leninist bir politika izlemek. Kongre, gerçek Bolşevik bir partinin temel özelliklerini de belirledi: Parti, hem legal, hem de illegal koşullarda, işçi kitlesiyle en sıkı ve kopmaz bağlar kuran ve onların ihtiyaç ve özlemlerinin dile getirilmesine hizmet eden gerçek bir kitle partisi olmalıdır. Parti, dogmatizmden ya da sektercilikten uzak, esnek bir taktik izlemeli, sınıf düşmanıyla savaşmak için tüm stratejik rezervleri (yedekleri) çekebilmelidir. Şaşmazlıkla ve her durumda, ana ereği yolunda, yani, proletaryanın burjuvazi üzerindeki zaferini daha da yakınlaştırmak yolunda çalışan kökten devrimci, marksist bir parti olmalıdır. Yalnızca mekanik bir disipline bağlı değil, partinin irade ve eylem birliğini dile getiren sıkı bir disipline sahip, merkezileştirilmiş bir parti olmalıdır. [10] Bolşevikleşme süreci, Sağ ve Sol sapmalara karşı devrimci teorinin korunması ve geliştirilmesiyle, sıkıca bağlıydı. Komünist Partiler, kendilerini, marksizm-leninizmin ana ilkelerini kitleler arasında propaganda etmekle sınırlamayıp, yöntemli ve sistemli propagandayla, parti üyelerini bir bütün olarak marksizm-leninizmle donatmalıdırlar. [10] RKP (B) deneyiminin yaratıcı bir şekilde kullanılması, partilerin ideolojik ve örgütsel bakımlardan sağlamlaşması için sistemli bir ısrarla çaba harcanması, kitlelerle bağların genişletilmesi, işçi sınıfının ve öncüsünün gelecekteki muharebelere hazırlanması, kadroların özenle seçilmesi ve ideolojik eğitim için daha titiz bir çalışmayı belirleyen Bolşevikleşme
belgisi, bu dönemdeki, yani kapitalizmin kısmî istikrar dönemindeki koşullara tam olarak uygundu. Bolşevikleşmenin temel bir koşulu da, parti birliğinin [10] Anahatlaryla Komünist Enternasyonal'in Tarihi, s. 216. 106 güçlendirilmesiydi. Troçkizme, öteki Sağ ve «Sol» akımlara karşı mücadele, bu dönemde son derece önem taşıyordu. Özellikle Troçkizm, Lenin'in partisi başta olmak üzere, kardeş partiler içinde yuvalanmaya ve onları yıkmaya çabalıyordu. Troçki'nin başını çektiği muhalifler, parti üyelerini yönetime karşı kışkırtıyordu; parti içinde fraksiyonel faaliyet özgürlüğü isteminde bulunuyor, işçi-köylü bağlaşıklığına karşı çıkıyor ve NEP politikasını ortadan kaldırmak istiyorlardı. Bunlar, bazı kardeş partilerdeki sol unsurlardan da destek bulmuyor değillerdi. Böyle bir durumda, Bolşevikleşme belgisinin uygulanması, Troçkizme karşı yıkıcı bir darbe oldu. Alman, Fransız, Amerikan ve İngiliz delegasyonlarının verdikleri öneride Komintern'in, RKP(B) içinde baş kaldırmaya çalışan muhalefete (ve en başla Troçkizme) karşı karar alması isteniyordu: Komintern'in Beşinci Kongresi, RKP 13. Kongresi'nin kararlarını onaylamalı ve muhalefetin görüşlerinin, oportünist bir küçük-burjuva sapmayı ifade ettiğini vurgulamalıdır. Burada, Rus sorununun ulusal bir sorun değil, uluslararası önem [taşıyan] bir sorun olduğuna işaret ediyoruz. [11] Kuşkusuz Komintern'in, Komünist Partilerin leninist normlara yaptığı katkılar bunlardan ibaret değil. Komintern' in hemen her Kongresi, bu bakımdan önemli bir içeriğe sahipti. 7. Kongre'de okuduğu raporda Dimitrov'un da belirttiği gibi, Komintern'in 6. Kongresi'nden önce olduğu gibi, Komünistlerin 6. Kongresinden sonra da, kapitalist ülkelerdeki tüm komünist partilerde, kapitalist denge koşullarına oportünistçe uyma eğilimlerine karşı ve reformist ve legalist hayallere bulaşmaya karşı başarılı bir mücadele yürütüldü. [12] Komintern'in, faşizme karşı mücadeleyi örgütlerken ileri sürdüğü taktikler, bir yandan kitlelerle bağların sıkılaştırılmasıyla, öte yandan da, komünist partilerin örgütsel ve ideolojik [11] Anahatlarıyla Komünist Enternasyonal..., s. 218. [12] Dimitrov, Seçme Eserler, C. I, s. 261. 107 bakımdan sağlamlaştırılmasıyla sıkıca bağlıdır. Faşizme karşı birleşik cephenin «girişimcisi, örgütleyicisi ve harekete geçiren gücü yalnızca Komünist Partisidir. [13] Bu yüzden de, Komünist Partileri, ancak öz saflarını sağlamlaştırdıkları, girişimlerini [insiyatiflerini] geliştirdikleri, marksist-leninist politika ve somut durumu hesaba katan doğru, esnek bir taktik uyguladıkları takdirde geniş emekçi kitlelerin faşizme ve sermayenin saldırısına karşı birlikte mücadeleye seferber olmalarını sağlayabilirler. [14]
Dimitrov, 7. Kongre'nin kapanış konuşmasını yaparken, devrimci partinin yapısının titizlikle korunması gerektiğine işaret ediyordu: İşçi sınıfının birliği yolunda mücadele ederken, partilerimizin iç bütünlüğü için bir kat daha büyük enerji ile ve taviz vermeden mücadele edeceğiz. Saflarımızda fraksiyonlar ve fraksiyonculuk emelleri olamaz. Saflarımızdaki demir gibi birliği her ne fraksiyonculukla olursa olsun bozmaya yeltenenler, Lenin'in bize her zaman öğrettiği bolşevik disiplini anlamındaki gücü üzerinde duyacaklardır. Bu, ayrı ayrı partilerde varolan ve fraksiyonculuk planlarını gerçekleştirmek ve grupçuluk çıkarlarını gerçekleştirmek amacıyla partilerinin güçlüklerinden, bozgunların açtığı yaralardan ve azgınlaşmış düşmanın darbelerinden yararlanabileceklerini düşünen unsurlara bir uyarı olsun. Her şeyin üstünde partiyi, partinin bolşevik birliğini gözbebeğimiz gibi koruyalım. Bu, bolşevizmin ilk ve en yüce yasasıdır! Kongremiz kendini bolşevikçe eleştirmenin ve Komünist Enternasyonal ile kollarının [seksiyonlarının] sevk ve idaresini sağlamlaştırmanın kongresidir. [15] Dimitrov, eleştiri mekanizmasının daha da iyileştirilmesini belirten, partinin ve üyelerin hataları dosdoğru koyması ve gidermesi gerektiğini vurguladı. Parti, gelişmesine engel olan herşeyden vazgeçebilmelidir, diyordu. [13] age, s. 260. [14] age. [15] Dimitrov, Seçme Eserler, C. I, s. 325-6.