Orta Düzey Kredilendirme Teknikleri
PARA VE DÖVİZ PİYASALARINDA RİSKLER Kredi Riski Likidite Riski Faiz Riski Kur Riski Ürün Riski
FİNANSAL RİSKLER Şirketlerin aktif pasif yapılarındaki dengesizliklerden doğarlar. Bilanço ve kar-zararı önemli derecede etkilerler.
Kriz ortamında net işletme sermayesi, likidite çok daha önemli Aktif Pasif Kasa, Banka Alacaklar Banka Borçları Ticari Borçlar Stoklar Net İşl. Sermayesi Sabit Varlıklar Sermaye
Devalüasyon ve yüksek faizlerin bilanço ya etkisi Aktif Pasif Kasa, Banka Alacaklar Stoklar Sabit Varlıklar Net İşl. Sermayesi Negatif Banka Borçları Ticari Borçlar Sermaye
Faaliyet Döngüsü Stoklar Alacaklar 30 gün 60 gün Zaman Ticari Borç 50 gün 40 gün finansman ihtiyacı
TARİHİ BİR BELGE BANKACILIK İLKELERİ (İngiltere Maliye Bakanı Hugh McCullock- 1863) Güvence almadan kredi vermeyin Spekülasyonları kışkırtacak, teşvik edecek işler yapmayın, dürüst işlere kredi verin Mümkün olduğu ölçüde kısa vadeli kredi verin, vade sonunda paraya ihtiyacınız olmasa bile borcun kapanmasında ısrarlı olun Aynı karlılıkta başka bir işte bu parayı değerlendiremeyeceğinizi düşünerek kredinin süresini uzatmayın
TARİHİ BİR BELGE Kredileri bir kaç elde toplamak yerine dağıtın Yüksek miktarda kredi kullananlar ilişkilerde insiyatifi ele geçirir, buna imkan tanımayın Müşterilerinin geliştiği oranda bankaların da geliştiğini gözönünde bulundurarak onlara yardımcı olun. Ancak hiç bir zaman politikamızı belirlemelerine izin vermeyin. Müşterilerinizin dürüstlüğüne güvenin ancak güveniniz sarsılmışsa hesabını kapatın. Sizi aldatmayacağını zannederek onursuz kişilerle iş yapmayın Dürüst ve yasal bankacılık yapın
KREDİLENDİRME İLKELERİ A) Kredi Analizi *Kredi talebinin nedeni *İstihbarat B) Kredi Tahsisi *Kaliteli teminat C) Riskin Takibi D) Temdit
A) KREDİ ANALİZİ Kredi analizinin temel amacı; alacağımızdaki gecikmeaksama ihtimallerinin irdelenmesidir. Firmanın kredi ödeme gücü ile bu gücü zayıflatabilecek faktörler krediyi vermeden tesbit edilmelidir.
A) KREDİ ANALİZİ Ekonomik büyüme dönemlerinde yapılan analizler, daralma dönemlerindekilerinden çok daha risklidir. *Daralma dönemlerinde olumsuzluklar firmayı ve ilişki içinde bulunduğu pazarı etkisi altına almış, zayıflıklar büyük oranda ortaya çıkmıştır. * Büyüme dönemlerinde ise, firmayı ve içinde faaliyet gösterdiği sektörün zayıflıkları genişleyen nakit ve kredi imkanlarıyla kamufle olabileceğinden yanılma ihtimali büyüktür.
Aa) KREDİ TALEBİNİN NEDENİ Kredi talebi için firmayla yeterli iletişim kur, bünyesinin amaçlarını, kuvvetli ve zayıf taraflarını öğren. Firmanın mali tablolarını mutlaka ileriye dönük yorumla Finansman temin ettiği diğer finans kurumları (Leasing, Factoring..vb) ile ilişkilerini tetkik et. Mal alış-satış şartlarını (vade, ödeme şekli) incele İlişkide bulunduğu müşterileri izle
Ab) İSTİHBARAT Yeni müşterilerle çalışmaya başlamadan ve kredi teklifinden önce mutlaka istihbarat yapılmalı İstihbarat; diğer bankalar, kredi kullandığı finans kuruluşları (leasing, factoring gibi), firmanın sektördeki rakipleri ve firmayla alış veriş yapan kuruluşlar kanalıyla gerçekleştirilmeli
B) KREDİ TAHSİSİ Kredi tesbitinde miktar kadar; fiyat, güvence,vade, geri ödeme (itfa) şekli gibi unsurlar da önemlidir Vade, kredi ihtiyacına ve geri ödeme kaynağına bağlıdır.kısa vadeli krediler kendi kendini likide eden işlemleri veya spesifik ihtiyaçları karşılamalı, geri ödeme kaynağı da açık seçik bilinmelidir.bu koşulların yerine gelmemesi halinde orta vadeli kredi kullanımı sözkonusudur. İstihbarat krediye verilen destek hizmetini oluşturur. İyi bir istihbarat firmanın gelişimlerini sergilediği gibi bankanın pozisyonunu diğer alacaklılara göre de korur.
Ba) Kaliteli Teminat Temini Çek senet depolarında eksiklik bulunmamalı Teminatlar kısa vadeli olmalı Vadeye göre marj uygulanmalı Çek senetlerin iş ile bağlantısı (gerçek olup olmadığı) kontrol edilmeli * Aynı keşideci borçlu üzerinde yoğunlaşma olmamalı * Yüksek montanlı teminatlar için ayrı istihbarat yapılmalı Nitelikli teminat alınması sayesinde, zor duruma düşen müşterilerden zamanında çıkılabildi.
C) RİSKİN TAKİBİ En sağlam şirket bile sonsuza kadar sağlam kalmayabilir Orta vadeli bir kredi veriliyorsa veya bir borç temdit ediliyorsa borçlu yakın takibe alınmalıdır. Bütün firmalardan son üç aylık faaliyet rakamları ile yıllık bütçe (iç ve dış satış, kar,borçluluk, özkaynak..vb) projeksiyonları istenmelidir. Elde edilen bilgiler, firma pazar ve ekonomiye ilişkin diğer veriler ile birleştirilip yorumlanmalıdır. Bilanço ve bunlardan türetilen rasyolar ileriye ışık tutan projektörlerdir. Rasyolar hem bankayı hem de firmayı erken uyarırlar.
C) RİSKİN TAKİBİ Sürekli piyasa istihbaratı Bankamıza gelen işlemlerin takibi Memzuç değerlendirilmesi İle firmaların kredi ve riskleri dinamik şekilde izlenerek muhtemel problemler için önlemler sorun oluşmadan alınmalıdır.
Her temdit yeni bir kredidir. D) TEMDİT Temdit müşterinin durumunu değerlendirmek için bir fırsat ve zorunluluktur. Özellikle döviz kredilerinde, akıbet için vade sonu beklenmemelidir. Vadeden 1 ay önce risk tasfiyesi izlemeye alınmalıdır Eğer yeterli nakit girişi sağlanmamışsa takip arttırılmalıdır. DERS: Kredisini kapatıp yeniden kullanmak isteyenin kredibilitesi, temdit talep edene göre daha yüksektir.
RİSK BAŞARI ANAHTARLARI Olmayacak şeyleri beklememek Kredi Komitesini zorlamak, ancak onların haklı endişelerini paylaşmak Rakip bankaların anormal ve prensiplerimize aykırı uygulamalarının sağduyumuzu tahrip etmesine izin vermemek Paniğe kapılmamak Taze para ile desteğin gerekliliği ve zamanlamasından emin olmak, Aktiflerin satışıyla alacağın tasfiyesini sağlamak konusuna fazla ümit bağlamamak, Eldeki bir kuşu daldaki iki kuşa tercih etmek.
FİRMADAKİ OLUMSUZLUĞUN İLK SİNYALLERİ Faizin gecikmelerle ödenmesi En azından faiz devrelerinde limit aşımı olması Firmanın vergilerini ödemediğinin öğrenilmesi Mevduat bakiyelerinin düşmeye başlaması Yeni kısa vadeli kredi talebinde bulunulması, Talep edilen finansal tabloların gönderilmesinde gecikme Firmanın daha düşük kaliteli harici denetim kuruyuş kiralaması veya denetimcilerini sık sık değiştirmesi Firmanın yıl sonu tablolarını denetletmeyi reddetmesi Firmanın ani kredi ihtiyacı doğması Bazı garanti ve güvencelerin serbest bırakılması talebinde bulunulması Geri ödeme programında esneklik talepleri Kar artış oranı düşükken banka borçlarındaki önemli artış Net gelirin önemli bölümünün nakit gelirden oluşmaması
FİRMADAKİ OLUMSUZLUĞUN İLK SİNYALLERİ Firmanın daha dezavantajlı kredi şartlarını kabul etmesi, diğer bankalardan bu tip kredi aldığının öğrenilmesi Diğer bankalarla kişisel problemeler nedeniyle bağlantıyı kesmesi Üst kademede ani veya sık değişiklikler olması Şirket büyürken yönetim kademesinin genişletilmesi yönünde girişim olmaması Yöneticilerin yaşam biçiminde düzensizlik Satışlarda belirgin artış yokken yeni krediye ihtiyaç doğması Firmanın her türlü probleme bahane olarak bilgi işlem sorunlarını göstermesi Bilançolardaki değişik olumsuz kalemler için sürekli vergi avantaj sağlama gayesiyle böyle yapıldığı şeklinde bir açıklama getirilmesi Firmanın önemli müşterisini kaybetmesi Kaliteden çok büyümeye önem verilmesi Firma içinde, kredi konusunda konuşulması gereken kimselerin sürekli meşgul olduğunu söylemesi
SORUNLU KREDİLERDE KULLANDIRICININ GÜNAHLARI Kredinin gerçek amacının belirlenmesinde veya kredinin belirtilen neden dışında kullanıldığının tespitinde başarısızlık Kredi verildikten sonra firma veya sektör bazında oluşan olumsuz değişmeleri takipte başarısızlık Kredi verirken aktif kalitesine değil de aktifteki hacimsel büyümeye önem verilmesi Kredi verilirken güvenceler ve geri ödeme üzerinde değil de faiz oranı, mevduat tutarı gibi unsurlar üzerinde daha çok durulması Bir diğer banka tarafından daha önce yapılmış analize güvenilmesi Daha önce kararlaştırılan güvenceler tamamen alınmadan kredi kullanımına izin verilmesi Sözle verilen garantilere önem verilerek, yazılı hukuki garantilerin alınmasının göz ardı edilmesi
SORUNLU KREDİLERDE KULLANDIRICININ GÜNAHLARI Hızlı karar verme zorunluluğunda kalındığı düşüncesiyle kredi öncesi gerekli analizlerin yapılmaması Firmanın daha önceki bankasını terkedişinin asıl nedenleri üzerine gidilmemesi ve firmanın belirttiği nedenlere inanılması Kabul edilen güvencenin piyasa değerinin belirlenmesinde başarısızlık Ayrıntılı analiz yapmadan büyük isim büyüsüne kapılmak Gerekli finansal bilgileri talep etmemek ve finansal tablolarda görülen yeni kalemler üzerinde soru sormamak Mevsimsel bir kredinin geri ödenmeme nedeni üzerinde gerekli açıklamaları istememe Tablolardaki kalemlerle hedefleri karşılaştırmama Tam ve doğru dokümantasyon isteme hususunda direnmeme