Kulak Burun Bogaz Ihtis Derg 2004;13(5-6):135-139 OLGU SUNUMU Meniere hastal nda sakküler fonksiyon kayb n göstermede vestibüler uyar lm fl potansiyel ölçümlerinin önemi: Olgu sunumu Clinical value of the vestibular evoked myogenic potentials in saccular dysfunction in Meniere s disease: a case report Dr. Abdullah Erkan TARHAN, Dr. Levent Naci ÖZLÜO LU Yüksek sesle uyar larak sternokleidomastiod kas n yüzeyinden elektrotlarla kaydedilen vestibüler uyar lm fl miyojenik potansiyeller (VEMP) sakküler fonksiyonlar hakk nda de erli bilgiler vermektedir. Karfl kula totale yak n sensörinöral iflitme kay pl, tek tarafl Meniere olgusunda sakküler fonksiyonu de erlendirebilmek için VEMP testi yap lm flt r. Meniere hastal ndan etkilenen kulakta kalorik testinde normal yan tlar elde edilirken, VEMP yan t al namam flt r. Karfl kulakta ise totale yak n iflitme kayb na ek olarak kanal parezisi olmas na karfl n normal VEMP yan tlar al nm flt r. Meniere hastal nda sakküler disfonksiyon görülebilir. Anahtar Sözcükler: Sakküler fonksiyon kayb ; vestibüler uyar lm fl miyojenik potansiyeller; endolenfatik hidrops. Sound induced vestibular evoked myogenic potentials (VEMP) on the surface of the sternocleidomastoid muscle constitute the basis of the saccular function test. In order to assess the saccular function VEMP test was performed in presenting case with unilateral Meniere s disease having profound sensorineural hearing loss at the contralateral ear. The saccular response was absent on the affected side with normal caloric response. However VEMP response was normal on the profound sensorineural hearing loss with canal paresis. There may be saccular dysfunction in Meniere s disease. Key Words: Saccular dysfunction; vestibular evoked myogenic potentials; endolymphatic hydrops. Meniere hastal dalgal iflitme kayb, tinnitus, kulakta dolgunluk ve ataklar halinde gelen, saatler boyu süren rotatuvar vertigo ile karekterize idiopatik endolenfatik hidrops olarak tan mlanm flt r. [1] Temporal kemi in postmortem histopatolojik incelemesiyle kesin tan ancak konabilir. [2] Etyolojisi tam olarak bilinmemekle birlikte endolenfatik kesenin disfonksiyonundan kaynakland öne sürülmektedir. [1] Meniere hastal nda endolenfatik hidrops koklea, sakkül, utrikul ve horizontal kanal tutabilmektedir ve hidropsun kokleadan sonra ikinci s kl kta sakkülü tuttu u bildirilmifltir. [3] Tekrarlayan ataklar sonras iflitme kayb derinleflir ve kal c hale gelir. Vestibüler sistem ise daha az etkilenmektedir. [1] Baflkent Üniversitesi T p Fakültesi KBB Hastal klar Anabilim Dal (Department of Otolaryngology, Medicine Faculty of Baflkent University), Ankara, Turkey. Dergiye gelifl tarihi - 25 Aral k 2003 (Received - December 25, 2003). Düzeltme iste i - 20 May s 2004 (Request for revision - May 20, 2004). Yay n için kabul tarihi - 27 May s 2004 (Accepted for publication - May 27, 2004). letiflim adresi (Correspondence): Dr. Abdullah Erkan Tarhan. 6. Cad., No: 72/2, Bahçelievler, 06490 Çankaya, Ankara, Turkey. Tel: +90 312-223 85 34 Faks (Fax): +90 312-215 75 97 e-posta (e-mail): erkant@baskent-ank.edu.tr 135
Koklear ve vestibüler sistemin farkl tutulumlar n n nedeni vestibüler sensöriyal hücrelerin endolenfatik hidropstan daha az etkilenmeleri veya vestibüler patolojilerin testlerle yeterince saptanamamas olabilir. [1] Vestibüler testlerden kalorik test ve rotatuvar testler horizontal kanal ve süperior vestibüler sinir fonksiyonlar n ölçmektedir. [4] Rezidüel vestibüler fonksiyonu de erlendirmede uzun zamand r kalorik test kullan lmaktad r, ancak kalorik test sakkül ve utrikül gibi otolitik organ fonksiyonlar n de erlendirememektedir. [4] Uyar lm fl vestibüler miyojenik potansiyeller (VEMP) son y llarda üzerinde yo un olarak olarak çal fl lan, fliddetli ses uyaran (100 db fliddetinde monoaural klik) ile sakkülokollik yollar n uyar ld ve tonik olarak kas l sternokleidomastoid kastan yüzeyel elektrotlarla ölçüm yap lan, güvenilir, hastaya bulant, kusma gibi rahats zl klar vermeyen, giriflimsel olmayan ve sakküler fonksiyonlar ölçen bir testtir. [5] Sakkül ve inferior vestibüler sinir fonksiyonlar n ölçen VEMP dissinaptik bir yolla oluflur. Sakkülden bafllayarak vestibüler aferentler arac l - yla impuls vestibüler nükleusa gider ve h zla sternokleidomastoid nükleusla sinaps yapar. [5] Sakkül stapes taban na çok yak n oldu undan ve yüksek ses uyar m yla stapeste meydana gelen ani hareketlerinin endolenf ak m nda de iflimlere neden oldu- undan sakküler aferentler sese çok duyarl d r. [6] OLGU SUNUMU Sol kula nda 20 y l önce kabakulak enfeksiyonu sonras iflitme kayb geliflen 28 yafl nda kad n hasta son iki y ld r sa kula nda dalgal iflitme kayb, dolgunluk, saatler süren ataklar halinde bafl dönmesi, tinnitus flikayetleri ile klini imize baflvurdu. Baflvurdu u merkezde son üç ayd r betahistin ve ginkgo glikolizidleri verilen hastan n flikayetlerinde tedavi ile gerileme olmam fl. Özgeçmiflinde çocuklu- unda epidemik parotit geçirdi i, yedi yafl nda seröz otitis media tan s yla iki tarafl tüp tatbiki ameliyat oldu u, kulak ak n s tariflemeyen hastan n akustik travma, barotravma, ototoksik ilaç kullan - m olmad ve sol kulakta geçirdi i epidemik parotit sonras iflitme kayb oldu unun sekiz yafl nda farkedildi i ö renildi. Hastan n otoskopik muayenesinde her iki timpanik membran intaktt ve iki tarafl ön kadranlarda hyalen plaklar vard. Diapozon testlerinde Rinne solda yan ts z, sa da pozitif ve Weber sa a lateralize idi. mmünolojik testler ve di- er tarama testlerinde patolojik bulgu saptanmad. Odyometrik incelemede solda totale yak n iflitme kayb, sa da ise 125 ve 250 Hz de sensörinöral, 500 Hz de ise mikst tip iflitme kayb saptand (fiekil 1). Tinnitus karfl laflt rmas nda tinnitus frekans sa da 125 Hz de 45 db olarak ölçüldü. Yap lan videonistagmografik de erlendirmede spontan nistagmus izlenmedi. Okulomotor testler do ald. Pozisyonel 125 SAF SES Efi K ODYOGRAMI (Frekans, Hz) 250 500 1000 2000 4000 5000 flitme seviyesi (db) 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 750 1500 3000 6000 fiekil 1 - Odyometrik incelemede solda totale yak n iflitme kayb, sa da ise 125 ve 250 Hz de sensörinöral, 500 Hz de ise iletim tipi iflitme kayb. 136
testler ve Dix-Hallpike testlerinde patolojik bulgu yoktu. Bitermal kalorik testte solda kanal parazisi (%28) vard (fiekil 2). Hastaya oral gliserol verilerek yap lan gliserol dehidratasyon testinde anlaml sonuç elde edilemedi. Elektrokohleografik de erlendirmede totale yak n iflitme kayb n n oldu u sol tarafta yan t al namazken, sa da SP/AP oran n n (0.137) normal s n rlarda oldu u izlendi. Daha sonra VEMP yan tlar Smart EP Multi Channel System (International Hearing Systems, Miami, Amerika Birleflik Devletleri) ile de erlendirildi. Kay t hasta dik oturur pozisyonunda bafl kay t yap - lan taraf n aksi yönüne çevrilmifl olarak kay t al nd. Aktif elektrot sternokleidomastoid kas n n (SKM) 1/3 orta k sm na, referans elektrot sternoklavikuler eklem üzerine, toprak elektrot ise aln n ortas na yerlefltirildi. 100 db uyaran fliddeti ile monoaural uyar - ma ipsilateral SKM yan tlar elde edildi. Hastan n sa da VEMP yan t n n al namad, solda ise normal VEMP yan t n n al nd görüldü (fiekil 3). Uyar lm fl vestibüler miyojenik potansiyellerin tekrarlar nda da ayn yan tlar al nd. TARTIfiMA Meniere hastalar nda endolenfatik hidropsun tutulum yer ve oranlar 22 hastada yap lan bir çal flmada flöyle bildirilmifltir; kohlea (22/22), sakkül (19/22), utrikul (11/22), lateral semisirküler kanal (5/22). [3] Waele ve ark. [1] Meniere hastal nda iflitme kayb ile kalorik testteki kanal parezisi aras nda anlaml bir iliflki bulamad klar n, yine ayn flekilde kanal parezisi ile VEMP bulgular aras nda da anlaml bir iliflki olmad n saptam fl ve bundan dolay Meniere hastal nda horizontal kanal saçl hücrelerinin, kohlear ve sakküler hücrelerin farkl farkl etkilendiklerini bildirmifllerdir. Sakkülün kohleadan sonra hidropstan en s k etkilenen ikinci bölge oldu unu da Young ve ark. [5] saptam flt r. Young ve ark. [5] Meniere hastal nda VEMP testinin de erlendirme çal flmas nda VEMP deki interaural amplitüd fark oran n n evrelemede de erli bilgiler verdi ini belirtirlerken, kalorik testin evrelemede anlaml sonuçlar olmad - n vurgulam fllard r. Normal VEMP yan t n n al nmas intakt sakküler makulal normal sakkülün varl n gösterirken, VEMP yan t n n al namamas sakküler makuladaki sensöriyel epitelin total dejenere oldu unun göstergesidir. Yüksek endolenfatik bas nc n iflitmeyi de etkileyerek yüksek sesin iletimini azaltmas ndan dolay dilatasyona u ram fl intakt sakküler makulada gecikmifl VEMP yan tlar al nabilir. [7] Yine bir çal flmada Meniere hastalar n n %54 ünde VEMP yan tlar n n al namamas bu hastal ktaki sakküler fonksiyon kayb n n göstergesi olarak sunulmufltur. [1] Endolenfatik hidropsu de erlendirmede kohlear olanlarda odyometri, gliserol dehidratasyon testi, elektrokohleografi vestibüler olanlarda ise kalorik test, VEMP, rotasyon testleri kullan labilecek yöntemlerdir. Sunulan olguda gliserol testi ile iflitme SCV (avg) Left Ear FI (F/NF) Right Ear SCV (avg) FI (F/NF) Left Warm 30 0.26 45 0.13 Right Warm Left Cool 10 0.48 27 0.3 Right Cool L 60 R Left Warm L 40 R L 20 R Right Warm 0 [d/s] R 20 L Left Cool Right Cool R 40 L R 60 L 0 27 55 83 [sec] 111 0 [sec] 27 55 83 111 fiekil 2 - Bitermal kalorik testte solda kanal parazisi (%28). 137
efliklerinde de ifliklik olmad saptand. Elektrokohleografi incelemesi normal s n rlarda idi. Genifl çal flmalardaki gliserol dehidratasyon testinde hidropik kulaklarda %53.4 oran nda pozitif sonuçlar elde edilmifltir. [8] Meniere hastal nda elektrokokleografide sumasyon potansiyeli/aksiyon potansiyeli oran - n n olgular n %62 sinde pozitif sonuçlar verdi i rapor edilmifltir. [9] Sunulan olguda gliserol testi ve elektrokokleografide pozitif sonuçlar al namamas - n n nedeni hastan n baflvurusunda akut atakta olmay fl ile aç klanabilir. Kalorik test ve VEMP yan tlar özellikler göstermekteydi. Meniere hastal nda rezidüel vestibüler fonksiyonu ölçebilen testlerden biri olan kalorik test kullan lan irrigasyon s v lar n n s - cakl nedeniyle fizyolojik olmayan ancak vestibüler fonksiyonlar hakk nda çok önemli bilgiler veren bir testtir. [10] Kalorik testin de eri kolay test tekni i, yayg n kullan m ve her kanal n ayr ayr de erlendirilebilmesi olarak say labilir. Ancak kalorik test horizontal kanal de erlendirmektedir. Lateral semisirküler kanal hidropsu ile sakküler hidropsunun birlikte bulunabilece i düflünülebilir. Ancak sundu umuz olguda durum farkl d r. Totale yak n iflitme kayb olan sol kulakta sol kanal parezisi varken, solda VEMP yan tlar normal de erlerde saptanm flt r. Bu durum hastam zda kohlear rezerv ile vestibüler fonksiyonun farkl derecelerde etkilendi ini akla getirmektedir. Dolgunluk, tinnitus ve pes tonlarda iflitme kayb olan sa kulakta ise normal kalorik yan ta karfl n VEMP yan t al namam flt r. Bu bulgular Meniere hastal n n sa da sakküler hidropsa yol açt - n ancak sa lateral semisirküler kanal fonksiyonlar - n bozmad n, solda ise geçirilmifl labirent olay n n sakküler fonksiyonlar bozmadan iflitme kayb na ek olarak sol lateral semisirküler kanal fonksiyonunu bozdu unu düflündürmektedir. Hastada VEMP yan t n n al namamas na ra men ataklar halinde vertigo varl sakkülden farkl bir patolojiye dikkat çeker. Bu durumda rezidüel lateral semisirküler fonksiyon varl ataklar halinde gelen vertigoyu aç klayabilir. [7] Kalorik yan t n al namad - paralitik kulaklarda VEMP yan t da al namazsa o kulaktaki rahats zl n vertigo nedeni olamayaca bildirilmifltir. [7] Ek olarak Meniere hastalar nda VEMP yan t al - namayan sakküler fonksiyon kay pl hastalar n ayakta postürlerini sa lamada zorland klar ve özellikle güçlü vizüel sistem deste i olmayan yafll hastalar n risk alt nda olduklar ve bu grup hastalar n vestibüler rehabilitasyona gereksinim duyabilecekleri bildirilmifltir. [1] 20μV 100 R1 100 L 100 L1 db nhl 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 fiekil 3 - Sa da vestibüler uyar lm fl miyojenik potansiyel yan t yok, solda ise normal vestibüler uyar lm fl miyojenik potansiyel yan tlar. Solda ilk pozitif I. dalga (p13) ve onu izleyen negatif, II. dalga (n23) görülmektedir. P13-n23 tek tarafl stimulusa ipsilateral olarak ortaya ç kan ilk bifazik dalgad r. Laboratuvar - m zda normal latans de erlerinin üst s n rlar p13 için 15 msn, n23 için 25 msn dir. 138 ms
Henüz araflt rma aflamas nda olan VEMP testi vestibülün sakküler fonksiyonlar n ve böylece inferior vestibüler sinir fonksiyonlar n de erlendirmede de erli bilgiler vermektedir. Uyar lm fl vestibüler miyojenik potansiyellerin klinikte daha yayg n kullan - m yla Meniere hastal nda hidropsun tutulum yeri, hastalar n rehabilitasyon gereksinimi daha iyi ortaya konacak ve hastalar n tan, tedavi düzenlemeleri ve izlemlerinde daha objektif kriterlere sahip olmam z mümkün olacakt r. Sunulan olguda Meniere hastal - nda sakküler disfonksiyon olabilece i ve bunun da VEMP nin klinik kullan m yla gösterilebilece i görüflü desteklenmektedir. KAYNAKLAR 1. de Waele C, Huy PT, Diard JP, Freyss G, Vidal PP. Saccular dysfunction in Meniere's disease. Am J Otol 1999;20:223-32. 2. Committee on Hearing and Equilibrium guidelines for the diagnosis and evaluation of therapy in Meniere's disease. American Academy of Otolaryngology-Head and Neck Foundation, Inc. Otolaryngol Head Neck Surg 1995;113:181-5. 3. Okuno T, Sando I. Localization, frequency, and severity of endolymphatic hydrops and the pathology of the labyrinthine membrane in Meniere's disease. Ann Otol Rhinol Laryngol 1987;96:438-45. 4. Murofushi T, Matsuzaki M, Mizuno M. Vestibular evoked myogenic potentials in patients with acoustic neuromas. Arch Otolaryngol Head Neck Surg 1998;124:509-12. 5. Young YH, Huang TW, Cheng PW. Assessing the stage of Meniere s disease using vestibular evoked myogenic potentials. Arch Otolaryngol Head Neck Surg 2003;129:815-8. 6. McCue MP, Guinan JJ Jr. Acoustically responsive fibers in the vestibular nerve of the cat. J Neurosci 1994;14:6058-70. 7. Young YH, Huang TW, Cheng PW. Vestibular evoked myogenic potentials in delayed endolymphatic hydrops. Laryngoscope 2002;112:1623-6. 8. Moffat DA, Ballagh RH. Meniere s disease. In: Scott- Brown s otolaryngology. Vol. 3, 6th ed. Oxford: Reed Educational and Professional Publishing; 1997. p. 1-50. 9. Goin DW, Staller SJ, Asher DL, Mischke RE. Summating potential in Meniere's disease. Laryngoscope 1982;92:1383-9. 10. Colebatch JG. Vestibular evoked potentials. Curr Opin Neurol 2001;14:21-6. 139