İş Birlikli Öğrenme Teknikleri ve Türkçe Öğretimi İlköğretim II. Kademe İçin Örnek Etkinlikler DR. ABDULLAH ŞAHİN
Dr. Abdullah Şahin İş Birlikli Öğrenme Teknikleri ve Türkçe Öğretimi (İlköğretim II. Kademe İçin Örnek Etkinlikler) ISBN 978-605-364-245-9 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. 2011, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti. ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın, bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermelerini ve bandrolsüz yayınları satın almamalarını diliyoruz. 1. Baskı: Nisan 2011 Yayın Proje Yönetmeni: Arzu Doğan Dizgi-Grafik Tasarım: Şermin Yılmaz Kapak Tasarımı: Uğur Sarıer Baskı: Ayrıntı Matbaası (Ankara - 0312 394 55 90) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 13987 YAYINEVİ adakale sokak 4/1 yenişehir-ankara tel: +90 312 430 67 50-51 (pbx) belgeç: +90 312 425 44 60 gsm: 0506 345 19 36-0541 940 45 45-0533 205 52 30 e-ileti: pegem@pegem.net YAZIŞMA p.k. 175 06442 yenişehir-ankara DAĞITIM sağlık sokak 17/a yenişehir-ankara tel: +90 312 434 54 08 - +90 312 434 54 24 belgeç: +90 312 431 37 38 gsm: 0506 345 19 37-051 434 54 24-0533 205 52 31 e-ileti: siparis@pegem.net internet:
ÖN SÖZ Dil öğretiminde kullanılacak yöntem ve teknikler, değişen ve gelişen sosyal koşullardan dolayı yenilenmeli ve çağın gereklerine cevap verebilir hâle gelmelidir. Ayrıca dil öğretiminde bilgiden çok bir beceri kazandırmaya yönelik çalışmalar yapılmalıdır. Öğrenciyi merkeze alan eğitim anlayışına göre yenilenen eğitim programları; öğrencilerin kişisel özelliklerini temele alan, öğrenciyi geliştiren, sosyalleştiren, öğrencinin aktif katılımını sağlayan çağdaş yöntem ve tekniklerin kullanılmasını zorunlu hâle getirmiştir. Çağdaş eğitim anlayışını grup çalışmalarıyla bütünleştiren öğretim biçimlerinden biri de İş Birlikli Öğrenmedir. İş Birlikli Öğrenme, ana dili ve diğer dillerin öğretiminde özellikle iletişim ortamının oluşmasına katkı sağladığı için daha fazla önem arz etmektedir. Bu çalışmamızda İş Birlikli Öğrenmenin ne olduğu açıklanmış, İş Birlikli Öğrenme Teknikleri ve bu tekniklerin Türkçe öğretimindeki yeri hakkında bilgiler verilmiştir. Ayrıca bu tekniklerle ilgili ilköğretim II. kademe için uygulama örnekleri verilerek, İş Birlikli Öğrenme tekniklerinin Türkçe öğretimindeki ders ve konulara uyarlanmasıyla ilgi sıkıntılar giderilmeye çalışılmıştır. Elinizdeki kitabın en önemli özelliği masa başı bir çalışma olmayıp uygulama sonrası yazılmış bol örnekli bir çalışma olmasıdır. Öğretmen adaylarımız, KPSS ye hazırlanırken çok farklı eğitim yaklaşımları, yöntem ve tekniklerle ilgili bilgileri öğrenebilmekte, sınavda çıkan çoktan seçmeli soruları cevaplayabilmekte; ancak bunları sınıf ortamında uygulamaya çalıştıklarında zorluklar çekmektedirler. Bu çalışmada öncelikle ulusal ve uluslararası alan yazından faydalanılarak İş Birlikli Öğrenme tekniklerinin işlem basamakları oluşturulmuştur. Daha sonra İş Birlikli Öğrenme teknikleri sınıflarda uygulanmıştır. Böylece tekniğin uygulanışı ile ilgili tecrübeler elde edilmiş ve bu kitap hazırlanmıştır. Bu yönüyle eserin, sınıflarında bu teknikleri kullanmak isteyen öğretmenlerimize önemli bir katkı yapacağı düşünülmektedir.
Bu eserin ortaya çıkmasında emeği geçen çalışma arkadaşlarım Yrd. Doç. Dr. Sedat Maden, Arş. Gör. Gülnur Aydın, Arş. Gör. Behice Varışoğlu, Yusuf Söylemez, Arş. Gör. Oğuzhan Sevim, Arş. Gör. Sait Tüzel, Arş. Gör. Fatih Kana, Hatice Zorlu Kana, Pınar Koçbey, eşim Dr. Esin Yağmur Şahin e, ayrıca bu kitabın fikir babası ve İş Birlikli Öğrenme uzmanı Yrd. Doç. Dr. Ümit Şimşek e çok teşekkür ederim. Dr. Abdullah ŞAHİN 2011
İÇİNDEKİLER Ön Söz...v İŞ BİRLİKLİ ÖĞRENME VE TÜRKÇE ÖĞRETİMİ Bölüm 1 1.1. İŞ BİRLİKLİ ÖĞRENME...1 1.1.1. İş Birlikli Öğrenmenin Getirileri...15 1.1.1.1. İş Birlikli Öğrenmenin Sosyal Açıdan Getirileri...16 1.1.1.2. İş Birlikli Öğrenmenin Bireysel (Psikolojik) Açıdan Getirileri...17 1.1.1.3. İş Birlikli Öğrenmenin Akademik Açıdan Getirileri...18 1.1.2. İş Birlikli Öğrenme Uygulamalarında Planlama, Uygulama ve Değerlendirme Süreçleri...20 1.1.3. İş Birlikli Öğrenmenin Temel İlkeleri...23 1.1.3.1. Pozitif (Olumlu) Bağımlılık...23 1.1.3.2. Yüz Yüze Etkileşim...24 1.1.3.3. Bireysel Sorumluluk...25 1.1.3.4. Sosyal Becerilerin Kullanılması...26 1.1.4.5. Grup Sürecinin Değerlendirilmesi...27 1.1.5.6. Öğretmenin Rolü...27 1.1.3.7. Grupların ve Grup Ruhunun Oluşturulması...28 1.2. İŞ BİRLİKLİ ÖĞRENME TEKNİKLERİ...29 1.2.1.Birlikte Öğrenme...31 1.2.2. Akademik Çelişki...33 1.2.3. Öğrenci Takımları-Başarı Bölümleri...34
1.2.4. Takım-Oyun Turnuvaları...35 1.2.5. Birleştirilmiş İş Birlikli Okuma ve Kompozisyon (BİOK)...38 1.2.6. Grup Araştırması...40 1.2.7. İş Birliği-İş Birliği...42 1.2.8. Jigsaw (I, II, III, IV, Ters, Konu)...44 1.2.9. Karşılıklı Sorgulama...53 1.2.10. Birlikte Soralım Birlikte Öğrenelim...54 1.2.11. Buluş...57 1.2.11. Takım Destekli Bireyselleştirme...57 1.3. TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE İŞ BİRLİKLİ ÖĞRENME...58 Bölüm 2 İŞ BİRLİKLİ ÖĞRENME TEKNİKLERİNİN TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE KULLANIMI: İLKÖĞRETİM İKİNCİ KADEME İÇİN ÖRNEK ETKİNLİKLER 2.1. BİRLİKTE ÖĞRENME TEKNİĞİNİN UYGULANIŞI...69 2.2. AKADEMİK ÇELİŞKİ TEKNİĞİNİN UYGULANIŞI...73 2.3. ÖĞRENCİ TAKIMLARI-BAŞARI BÖLÜMLERİ TEKNİĞİNİN UYGULANIŞI...76 2.4. TAKIM-OYUN TURNUVALARI TEKNİĞİNİN UYGULANIŞI...78 2.5. BİRLEŞTİRİLMİŞ İŞ BİRLİKLİ OKUMA VE KOMPOZİSYON TEKNİĞİNİN UYGULANIŞI...80 2.6. GRUP ARAŞTIRMASI TEKNİĞİ...84 2.7. İŞ BİRLİĞİ-İŞ BİRLİĞİ TEKNİĞİNİN UYGULANIŞI...89 2.8. JİGSAW TEKNİĞİNİN UYGULANIŞI...93 vi İş Birlikli Öğrenme Teknikleri ve Türkçe Öğretimi
2.9. KARŞILIKLI SORGULAMA TEKNİĞİNİN UYGULANIŞI...98 2.10. BİRLİKTE SORALIM BİRLİKTE ÖĞRENELİM TEKNİĞİNİN UYGULANIŞI...101 2. 11.BULUŞ TEKNİĞİNİN UYGULANIŞI...104 2.12. TAKIM DESTEKLİ BİREYSELLEŞTİRME...107 EKLER EK 1. GRUP ÇALIŞMALARINDA KULLANILABİLECEK FORMLAR...111 Form 1. Takım-Oyun Turnuvaları Tekniği Puanlama Formu...111 Form 2. Birlikte Öğrenme Tekniği Grup Görev Dağılımı Formu...112 Form 3. Grup Çalışması Gözlem Formu...113 EK 2. FARKLI KONULARDA ÇALIŞMA YAPRAĞI ÖRNEKLERİ...114 Çalışma Yaprağı 1. Ses Bilgisi 1...114 Çalışma Yaprağı 2. Ses Bilgisi 2...116 Çalışma Yaprağı 3. Ses Bilgisi 3...117 Çalışma Yaprağı 4. Noktalama İşaretleri 1...118 Çalışma Yaprağı 5. Noktalama İşaretleri 2...120 Çalışma Yaprağı 6. Noktalama İşaretleri 3...122 Çalışma Yaprağı 7. Noktalama İşaretleri 4...124 Çalışma Yaprağı 8. Anlatım Bozuklukları...126 Çalışma Yaprağı 9. Metinde Anlam...127 Çalışma Yaprağı 10. Paragrafta Anlam...129 Çalışma Yaprağı 11. Sözcük Anlamı...131 KAYNAKLAR...133 İçindekiler vii
TABLOLAR ve ŞEKİLLER LİSTESİ Tablolar Listesi Tablo 1. İş Birlikli Öğrenme İle Geleneksel Öğrenme Grupları (Küme) Arasındaki Farklar...12 Tablo 2. İş Birlikli Öğrenme Tekniklerinin Ortaya Çıkış Tarihleri ve Geliştiricileri...30 Tablo 3. Jigsaw Tekniklerinin Uygulanma Aşamalarının Karşılaştırılması...47 Tablo 4. Öğretmenlerin Sık Başvurmaları Gereken Yöntem ve Teknikler...60 Şekiller Listesi Şekil 1. Öğrenci Merkezli Öğretimin İlkeleri... 6 Şekil 2. Öğrenci Merkezli Eğitim Anlayışının Öğrenciden Beklediği Roller...7 Şekil 3. Ters Jigsawın Uygulanma Aşamaları... 51 Şekil 4. Konu Jigsawının Uygulanma Aşamaları... 53 viii İş Birlikli Öğrenme Teknikleri ve Türkçe Öğretimi
Dr. Abdullah Şahin 1. BÖLÜM İŞ BİRLİKLİ ÖĞRENME VE TÜRKÇE ÖĞRETİMİ 1.1. İŞ BİRLİKLİ ÖĞRENME Eğitim faaliyetlerinin, toplumlara ve diğer şartlara göre değişmeyen, iki temel hedefi vardır. Sosyalleşme ve bireysel gelişim. Bu iki temel hedefe yönelik olarak toplumlar eğitim hedeflerini belirler. Ulaşmak istedikleri amaç ve seviyelere uygun eğitim politikasını gerçekleştirirler. Eğitim; insanın bireysel, çevresel ve sosyal yönlerden başarıya ulaşmasında barış, özgürlük, sosyal adalet ve evrensel bütünlük ideallerine erişmesinde temel araçtır. Ayrıca eğitim; toplumsal ve ekonomik kalkınmanın da itici bir gücü olarak tüm sektörleri etkilemektedir. Eğitim; insanın bireysel hedeflerine, yaşamsal sorumluluğuna, tüm yetenek ve yaratıcılık potansiyellerinin oluşmasına olanak sağlamaktadır. Bu nedenle eğitimde bireysel, ulusal ve küresel boyutlarda sürekli bir gelişim ve değişim sağlamak gereklidir. (Alkan, 2001). Çünkü bilginin güç olarak görüldüğü çağımızda bireysel, toplumsal ve evrensel gelişimin temel boyutunu eğitim oluşturmaktadır. Bu nedenle de bilgi toplumu olma çabasındaki toplumların hedefi; eğitimin tüm yönleriyle ele alınıp değerlendirilmesi ve gelişim esaslarının bireysel, ulusal ve evrensel boyut-