T.C. Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Periodontoloji Anabilim Dalı ABUTMENTLARIN ÖZELLİKLERİ VE DİŞETİYLE UYUMU BİTİRME TEZİ Stj. Diş Hekimi Salih Cem BAĞCI Danışman Öğretim Üyesi:Prof. Dr. Şükrü KANDEMİR İzmir-2013
ÖNSÖZ Tez çalışmam sırasında değerli vakitlerini ayırıp, bana yardımlarını esirgemeyen Prof. Dr. Şükrü KANDEMİR ve Dt. Serhat ASLAN a; tüm hayatım boyunca maddi ve manevi desteklerini benden esirgemeyen aileme ve adını sayamadığım tüm arkadaşlarıma teşekkürü bir borç bilirim. Saygılarımla, İZMİR-2013 Stj.Diş Hekimi Salih Cem Bağcı
İÇİNDEKİLER 1.GİRİŞ 2.İMPLANTOLOJİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER... 2 2.1.İmplant Nedir?... 2 2.1.1. Oral İmplantolojide Genel Endikasyonlar ve Kontrendikasyonlar... 3 2.1.1.1. Endikasyonlar... 3 2.1.1.2. Kontrendikasyonlar... 3 2.2. Abutment Nedir?... 4 2.2.1. İyileşme Başlık ve Vidaları... 5 2.2.2. Ölçü Transfer, Laboratuvar Post ve Başlıkları... 10 2.2.3. Protetik Postlar ve Ara Parçalar... 12 3. ABUTMENT ÇEŞİTLERİ... 14 3.1.Geçiçi Abutmentlar... 15 3.2.Daimi Abutmentlar... 17 3.2.1.Hareketli Protezlerde Kullanılan Abutmentlar... 17 3.2.1.1.Barlı Bağlantılar... 17 3.2.1.2.Ball Abutmentlar... 18 3.2.1.3.Mıknatıs Tutucular... 22 3.2.1.4.Teleskopik Bağlantılar... 22 3.2.1.5.Locator Ataşman Sistemi... 23 3.2.2.Sabit Protezlerde Kullanılan Abutmentlar... 26 3.2.2.1.Simante Üst Yapılar... 26 3.2.2.1.1.Tek Parça Abutment... 27 3.2.2.1.2.İki Parça Abutment 28 3.2.2.1.2.1.Açılı Abutment... 29 3
3.2.2.1.1.2.Seramik Abutment... 29 3.2.2.2.Vidayla Tutunan Sabit Protezler... 33 3.2.2.2.1.Cast-to Abutmentlar... 34 3.3.Kullanılan Materyele Göre Abutmentlar... 35 3.3.1.Metal Abutmentlar... 35 3.3.2.Titanyum Abutmentlar... 36 3.3.3.Seramik Abutmentlar... 37 3.4. Üretim Tekniğine Göre Abutmentlar... 40 3.4.1.Hazır (fabrikasyon) Abutmentlar... 40 3.4.2.Bireysel Abutmentlar... 42 3.4.2.1.CAD/CAM Sistemleri... 44 4.SONUÇ... 48 5.ÖZET... 49 6.KAYNAKLAR... 50 7.ÖZGEÇMİŞ... 54 4
1. GİRİŞ Son yıllarda dünya diş hekimliği literatüründe önem kazanmış, uluslararası diş hekimliği kongrelerinde üzerinde en çok çalışılıp tartışılan konuların başında dental implantolojinin geldiği bir gerçektir. (1) Diş eksikliklerini ortadan kaldırarak estetik ve fonksiyonun hastaya yeniden iadesi konusunda konvansiyonel protetik yaklaşımlara alternatif olarak implant sistemleri günümüzde büyük önem kazanmıştır. (2) Dental implant uygulamaları estetik ve fonksiyonel amaçla dişsiz boşlukların yerinin doldurulması amacıyla sıklıkla kullanılan bir tedavi yaklaşımı olup, hekime ve hastaya sağladığı pek çok avantajı bulunmasıyla birlikte pahalı ve uzun süren bir tedavidir. Dental implantoloji tüm yapısı itibariyle üç bölüme ayrılmaktadır: İlk olarak çene kemiğinin içine çeşitli yöntemlerle yerleştirilen ve dişlerdeki kökün yerini alan implant, ikinci olarak implant ile üzerindeki sabit ya da hareketli protez arasında bağlantı sağlayan abutment, son olarak da üst yapı olarak dile getirdiğimiz sabit ya da hareketli protezler. Bu çalışmada sabit ya da hareketli protezleri implantlara bağlayan abutmentların genel özellikleri ve diş etiyle uyumlarından bahsedilecektir. 1
2. İMPLANTOLOJİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER 2.1. İMPLANTT NEDİR? İmplant kelime anlamı olarak tedavi amacı ile vücut v içerisinde, canlı dokulara cansız maddelerin yerleştirilme esini ifade eder. Cansız dokuların veya alloplastik materyellerin organizmanın çeşitli fonksiyonlarına yardımcı olmak ya da sağlamak amacıyla canlı dokuya yerleştirilmesine implantasyon denir. d Diş hekimliğinde implantasyon ise, diş kayıpları sonucu oluşan fonksiyonel, estetik ve fonetik bozuklukların ilk haline yakın bir şekilde hastaya iadesinde klasik yöntemlerin yetersiz kalması sonucu doğmuştur. Dental implant, biyouyumlu materyellerin doğal bir diş kökü vazifesi görmesi amacıyla diş eksikliklerinin olduğu bölgelere yerleştirilmesi işlemidir. (Resim 1) Resim 1: İmplantın yapısı 2
2.1.1 ORAL İMPLANTOLOJİDE GENEL ENDİKASYON VE KONTRENDİKASYONLAR 2.1.1.1 ENDİKASYONLAR Tam ve kısmi dişsiz hastalar Çene ve yüz defektlerinde Aşırı rezorbe kretleri olan tam diş eksikliklerinde Hareketli bölümlü protez kullanımında güçlük çeken dişsiz hastalar Oldukça uzun boşluk içeren sabit protez vakaları Hareketli tip protez kullanmayı reddeden hastalar Dişlerini prepare ettirmek istemeyen hastalar Oral muskular koordinasyonun zayıf olduğu durumlarda Doku toleransının düşük olduğu durumlar Tek diş eksikliğinde 2.1.1.2. KONTRENDİKASYONLAR Yüksek dozda radyasyona maruz kalmış hastalar (5000 rad. ve üstü ) Psikiyatrik problemi olan hastalar Hemolitik bozukluğu olan hastalar Romatizmal hastalar İmmun direnç defektlerinde Fokal enfeksiyon şüphesinde Yumuşak ve sert doku patolojileri 3
İlaç ve alkol bağımlılığı ile sigara içme ve tütün çiğneme alışkanlığı olan hastalarda Osteomyelit vakalarında TME şikayeti olan hastalar Parafonksiyonlu hastalar Ağız hijyeni bozuk hastalar Makroglossi olgularında 2.2 ABUTMENT NEDİR? Abutment terminolojide dayanak, destek, köprü ayağı gibi anlamlar ifade etmektedir. İmplantolojide de yine aynı anlamlara gelmekle birlikte sabit ya da hareketli protetik restorasyonu çene kemiği içinde var olan implanta bağlamak amacıyla kullanılan yapıdır (3). Abutmentlar dişlerin kole bölgesine benzer yapılar gösterir. Sağlıklı bir implant için gerçek bir dişteki diş etiyle olan uyum nasılsa implant çevresi ve boyun bölgesinde diş etiyle olan uyum aynı olmalıdır. Boyun ve kole bölgesinde bu uyumu sağlayan yapı abutmenttır. Abutmentlar yapıldığı maddeler ve implantın çeşidine göre farklılıklar göstermektedir. Ayrıca implant firmalarının da kendi ürettikleri implantlara uygun olarak piyasaya sürdüğü abutment çeşitleri vardır. 4
Abutmentlar tutucu tipine göre, materyal seçimine göre ve üretim tekniğine göre sınıflandırılabilir. Ayrıca implant çene kemiğine yerleştirildikten sonra implant üstü protezin yapılmasından önce çeşitli implant tiplerine göre yapılması planlanan protezin şekilleri ve laboratuvar uygulamaları dikkate alınarak üç grup altında üst yapı elemanları değerlendirilebilir. 1.İyileşme başlık ve vidaları 2.Ölçü transfer, laboratuvar post ve başlıkları 3.Protetik postlar ve ara parçalar (4) 2.2.1. İyileşme Başlık ve Vidaları İyileşme başlık ve vidaları implant tipine ve cerrahi uygulamalara göre çeşitlilik gösterir. İmplantların yerleştirilmesinde iki farklı teknik kullanılır ve iyileşme yani osteointegrasyon dönemindeki geçici protezler de buna göre özellik taşır. Cerrahi işlemleri çift aşamalı olarak yapılan implantlarda, implant yerleştirildikten sonra üzerine kapayıcı bir vida konur ve onun üzerine de flep dikilir (Resim 2). İmplant tümü ile mukoza altında kaldığından kapayıcı vida kullanılmaktadır. Osteointegrasyon sağlama sürecinde implantın üst bölümünün içinde kemik oluşmasını engelleyen dolayısıyla ara parça uygulanmasına imkan veren bölüm, metal veya silikon iyileşme başlığı adını alır. Bunlar ikinci cerrahi işlem sonrası protetik postların takılıp çıkarılması ve implant üzerindeki mukozaya şekil verici olarak uygulanır (Resim 3). 5
Resim 2. Çift Aşamalı Cerrahi (Astra Tech) Resim 3. Çift Aşamalı Cerrahide kullanılann İyileşme Başlıklarıı (Astra Tech) Bicon iyileşme başlıkları Bicon firmasının ürettiği iyileşme başlıkları polikarbonattan üretilir ve sulkus ve papillanın 180 gün veya dahaa az süreyle desteklenmesi ve korunması gerektiğinde kullanılır. İyileşme başlıkları arzu edilen klinik şekli almaları için modifiye edilebilir. Bir iyileşme abutmentının belirtilen çapı bunun en geniş çaplı yerinde ölçülür. Yüksekliği postun bitişi ile iyileşme abutmentının arasında ölçülür (5). en yüksek okluzal bölümü 4.0 mm den 7.5 mm ye kadar değişen çapta iyileşme abutmentları üretilmiştir. (Resim 4) 6
Resim 4 : Bicon iyileşme başlıkları AB Dental İyileşme Başlıkları AB Dental in ürettiği iyileşme başlıklarında normal, dar vee geniş olmak üzere üç form mevcuttur. Diğer iyileşme başlıklarında olduğu gibi bunlar da implant yerleştirildikten sonra implant üzerine yerleştirilir ve v diş eti iyileşene kadar bu bölgede kalır. Diş eti kalınlığınaa göz önünde bulundurarak iyileşme başlığının formu seçilir (Tablo 1). Tablo 1: AB Dental iyileşme başlıkları 7
Dentsply Biohorizons İyileşme Başlıkları Dentsply firmasının üretmiş olduğuu Biohorizons marka implantların iyileşme başlıkları çift aşamalı ve tek aşamalı cerrahiye göre değişen d iki tip iyileşmee başlığı içerir. Bunlar titanyumdan yapılmış olup tek aşamalı cerrahi firmasınınn ürettiği Simple Solutions abutmentlara uyan iyileşme de yine Dentsply başlığı vardır. Çift aşamalı cerrahide kullanılan iyileşme başlıkları normal, geniş ve dar olmak üzere üçe ayrılır. İyileşme başlıklarının yüksekliği 1mm den 5 mm ye kadar değişkendir (Resim 5). Resim 5: Biohorizons iyileşme başlıkları Nobel Biocare İyileşmee Başlıklarıı Nobel firmasının üretmiş olduğu Biocare iyileşme başlıkları implant yapıldıktan sonra diş eti bölgesinin iyileşmesi için uygun yapıda olup genellikle tek aşamalı cerrahide etkilidir (Resim 6). 8
Resim 6: Nobel Biocare iyileşme başlıkları Straumann İyileşme İ Başlıkları İsviçreli Straumann firmasının üretmiş olduğuu SynOcta markalı implant sistemindee implant ile abutmentt yüzeyi arası altıgen şekilde ş tasarlanmıştır. İyileşme İ başlıkları da bu forma uygun olarak hazırlanmıştır (Resim 7) 2.0mm 3.0 mm 4.5mm Resim 7: Straumann İyileşme Başlıkları Tek aşamalı cerrahide iyileşme başlıkları osseointegrasyon devresindee implant üstünde kalmakta ve mukozaya şekil vermektedir. İkincil cerrahii işlem gerekmeksizin, protetik postlarınn takılıp çıkarılmasına zemin hazırlayan bu başlıklar 9
(Resim 8) healing cap, tissue abutment, geçici abutment gibi çeşitli isimlerde prefabrikee olarak piyasada bulunur. Polietilenden yapılmış tek kullanımlıkk olduğu gibi titanyumdan yapılmış birkaçç kullanımlık da olabilir. Resim 8. Tek Aşamalı Cerrahi Teknikte Kullanılan Değişik Tipte İyileşme İ Başlıklarıı (Astra Tech) 1.2.2.Ölçü Transfer, Laboratuvar Post ve Başlıkları Geleneksel sabit protezlerde ölçü, diş kesimiyle ilgili tüm bilgilerin laboratuvara iletilmesine yardımcı olur. Ölçüde ağızda yapılann bütün işlemlerin hassas bir kopyası elde edilmelidir. İmplant destekli protezlerdee de aynı yaklaşım sergilenmelidir. Ölçü işlemi hazır ölçü kaşıklarının kullanıldığı kapalı ölçü yöntemiyle ya da kişisel ölçüü kaşıklarının hazırlandığı açıkk ölçü yöntemiyle gerçekleştirilebilir (6). Kapalı ölçü tekniğiyle implant üzerine oturtulan ölçü transfer parçaları ( Resim 9) kullanılmaktadır. Geleneksell sabit protezlerin yapımında kullanılan klasik ölçü yöntemidir. Açık ölçü tekniğindeyse ölçü transfer parçaları implant içine vidalanmaktadır. 10
Ölçü alımındann önce kişisel kaşık hazırlanır. Hazırlanan ölçü kaşığınınn implant bölgesine bir delik açılır. Ölçüü maddesi polimerize olduktan sonra implant içine vidalanan ölçü transfer parçaları gevşetilir ve implanttan ayrılır. Açık ölçü tekniği daha çok implantlar birbirine paralel olmadığı zamann ve implant basamağının diş etinin oldukça altındaa olduğu olgularda kullanılır (7). Resim 9. Ölçü Transfer Parçaları Kullanım amaçlarına göree hazırlanmış ölçü post ve laboratuvar parçalarını 4 grupta inceleyebiliriz: 1.Orijinal Postlar: Bazıı implant tiplerinde üstt yapı protezi için hazırlanmış protetik postları ölçü transfer postu olarak kullanmak mümkündürm r. 2.Plastik Ölçü Postları: : Plastikten hazırlanmış postlar, ölçü transfer işlemi ve laboratuvar çalışmalarında kullanılır. Bunların avantajı orijinal postların bozulma riskini azaltması ve ucuz olmasıdır. 3.Metal Ölçü Postları: Plastik ölçü postlarının birkaç kullanımdan sonra bozulmasıı üzerine metal ölçüü ve transfer postları geliştirilmiştir. Yapılması düşünülenn üst yapı protezlerine göre tek veya çift parçalı olarak kullanılmaktadır. 111