ı Prof.Dr. Emin Zeki BAŞKENT Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi
temel işlevleri 1. Veri giriş: toplama-depolama 2. Veri tabanı kurulumu ve yönetimi 3. Veri işleme (analiz-modelleme) Sorgulama Yeniden sınıflandırma Bindirme Komşuluk analizi Mesafe ve Ağ analizi 3D analizi 4. Veri sunumu
Konumsal Veri Kaynakları 1. Öncelikli veri toplama: hücresel: uzaktan algılama, radarlar, kameralar vektör: GPS, arazi ölçümleri 2. İkincil veri toplama: hücresel: tarayıcılar, kameralar vektör: sayısallaştırıcı, tarayıcı, stereo çiziciler
Verilerin toplanması 1) Mecut-olmayan Veriler -Jeodezik ölçmeler -Fotogrametrik ölçmeler -GPS ölçüleri -Uydu görüntüleri 2) Mevcut Veriler -Dijital hale dönüştürme -Dijital dosya formatları -Dağıtılmış veri tabanları
Veri Kaynakları 1) Yersel Ölçümler 2) Uzaktan Algılama Uydu görüntüleri LIDAR hava fotoları 3)GPS 5)Mevcut veriler 4) Kağıt haritalar
Verilerin toplanması
1. Veri girişi ArcMap: Rektifikasyon Koordinat sistemine kayıt işlemi 1) *.tiff, *.jpeg, *.?? raster dosyasını Add Data ile açınız 2) View Toolbars Georeferencing 3) Georeferencing deki Auto Check kaldırınız 4) Georeferencing deki Add Control Point tıklayın 5) Haritada kayıt noktasına sol tuşla tıkla, şağ tuşla tıklayarak x,y koordinatlarını girin. Bunu en az 4 nokta için yap 6) Georeferencing deki View Link Table tıklayın. 7) Georeferencing deki Auto Check tıklayınız 8) Georeferencing > Rectify ile dosyayı Rec**.tif olarak kayıt edin
1. Veri girişi Rektifikasyon hatası : RMS RMS (Root Mean Square) : Ortalamaların karelerinin karakökü Gerçek kayıt noktası ile girilen noktalar arasındaki (mesafe) farkların karelerinin karaköküdür RMS <3m olmalı (0.004-0.008inch 0.01-0,02cm) 1/25000 lik haritalarda RMS 6 ile 8 metre arasında olmalı! (normalde 1,2 metreyi aşmamalı!!)
Uygulama -1 İnternet sitesinde verilen örnek.tiff dosyasını a) Koordinatlandırınız b) Sayısallaştırınız c) Veri tabanını kurunuz
Veri tabanı kurulumu Meşcere (Poligon katmanı) ID Meşcere Tipi Kapalılık Hacim (m3/ha) Artım (m3/ha/yıl) 100 Ld1 1 100 6 101 Gd3 3 250 16 102 Lb2 2 200 9 103 Çsb3 3 300 18 104 LKnKz1 1 12 1 105 GÇsd2 2 150 11 106 Ld1 1 150 10 107 GÇsd2 2 170 9 108 Çsb3 3 190 9 109 Su 0 0 0 110 Irmak 0 0 0 111 İs 0 0 0 112 Bt15/1 1 50 3 113 İs 0 0 0 114 Bt15/1 1 50 3 115 Dyb2 2 20 1 116 Su 0 0 0 Kule (Nokta katmanı) ID Ad Gözetme Kapasite n 600 Kaş Ali 10 601 Ufuk Hasan 5 602 Zirve Yusuf 12 603 Tepe Hikmet 10 604 Tepe Musa 10 Elektirik Hattı (Çizgi katmanı) ID Ad Voltaj (KAmp ) Kablo Kalın (cm) 501 Yüksek 200 1.5 502 Yüksek 200 1.5 503 Yüksek 200 1.5 504 Düşük 500 2.2 505 Düşük 500 2.2 506 Düşük 500 2.2 507 Orta 300 2.0 508 Orta 300 2.0
Uygulama -2 Koordinat aktarma yöntemi ile veri girişi 1) X,Y değerleri excel dosyasına girilir 2) Excel dosyası ile bağlantı kurulur 3)Shape formatına dönüştürülür
Doğrulama ve Ekleme Tutarsızlık, hata (consistency, error) ve ihmallerin tespiti Coğrafi kapsamda en sık rastlanan hatalar genellikle topoloji ile ilgili olmaktadır: açık poligonlar, etiketi olmayan poligonlar ve birden fazla etiketi olan poligonlar. bağlanmamış çizi ya da node lar -dangling nodes bağlantısız ağlar sleever polygons gereksiz düğümler kenarlaştırma (edge matching)
Hatalar Aynı etiketli 2 poly Açık poligonlar Bitki Örtüsü Toprak Slivers
Taşıma Veri electronik, magnetik veya optik medyalarda taşınabilir : Formatlar ARC/INFO export format (e00) INTERGRAPH Standard Interchange format (SIF) AUTOCAD (DXF) Netcad (NCZ) Bağımsız formatlar: USGS Digital Line Graph (DLG), USBC Topological Integrated Geographic Encoding Referencing (TIGER), UK National Transfer Format (NTF)
Veri Değişim Formatları
2. Sorgulama Konumsal veri tabanında belirli ölçütlere uygun verilerin çekilip alınması, çıkarılması 1. Öznitelik veriden grafik veri sorgulama 2. Grafik veriden öznitelik veri sorgulama
2. Sorgulama 1. Öznitelik veriden sorgulama Soru 1: Ziraat poligonları ve alanları ne kadar?
2. Sorgulama Karışık sorgu Soru 2: Ladin veya Kızılağaç meşcereleri ve alanları ne kadar? Soru 3: Kayın ve c gelişme çağındaki meşcereleri ve alanları ne kadar?
2. Sorgulama 2) Grafik veriden sorgulama Soru 2: Derelere bitişik-komşu meşcereler hangileridir? Meşcere Dere
2. Sorgulama 2) Grafik veriden sorgulama Soru 1: Kulelerin70 metre mesafesindeki elektrik hatları hangileridir? Ehat Kule
3. (Yeniden) Sınıflandırma Bir katmanın belirli kurallara göre işlenerek yeni katmana dönüştürülmesidir Sınıflandırma İşlemleri 1. Yeniden etiketleme (relable) 2. Sıralama ve ağırlıklandırma (Ranking,Slicing) 3. Çekip alma (extraction) 4. Birleştirme ve genelleme (aggregation)
3.1. Etiketlendirme Meşcere Meşcere Çs L Kz Sarıçam Ladin Kızılağaç G Ks Göknar Kestane Öznitelik tabloyu aç Select by attribute: Çs meşcereleri seç TUR1 = Çs TUR1 alanı üzerine tıkla field Calculator ı al ve TUR1 = Sarıçam yaz
3.2. Sıralama (Ranking) Nem % 10-20 20 Toprak nemi 30-40 40 Toprak nem % 50-60 60 10 70 70-80 80 50 90-100 100 80 20 55 30 60 90 40 95 20 60 80 40 100 Seç NEM => 90 sonra CALC NEM = 100 Seç NEM =>70 ve NEM =<89 sonra CALC NEM = 80.. DISSOLVE by NEM ve SIRALA
3.3. Çekip alma (Extraction) Meşcere Kayın haritası Gn L Kn Kn Kn L G Çs Gn G Kn Çs Kn Kn Soru: Kayın meşcelerinden oluşan bir katman nasıl oluşturulur?
3.4. Birleştirme(aggregate) Soru: Yapraklı-İğne yapralı bir harita nasıl oluşturulur? Meşcere Gn L Kn L G Çs Kn Gn Çs G Kn Yapraklı-İbreli haritası Yapraklı Yapraklı İbreli İbreli Yapraklı 1)YAP-IBRE alanı ekle 2)TUR1 = L OR TUR1= G OR TUR1= Çs seç 3)CALC YAP-IBRE = İbreli 4)TUR1 = Kn OR TUR1= Gn seç 5)CALC YAP-IBRE = Yapraklı
3.4. Genelleme (aggregate) Çizgi yumuşatmasını ve objelerin birleştirilmesini aggregation (dissolve) içerir, sınıfların daha genel gruplandırılması olarak da görülebilir (merge/dissolve) İki tip genelleme vardır: kartografik (veya yüzey)- genelde gösterim amaçlıdır. Veritabanı gösterimlerini değiştirmeden objeleri basitleştirir veya bütünler model (veya yapısal) objelerin veritabanı seviyesinde değişimini sağlar
3.5. Uzaklaştırma (eliminate) Silinecek çizgiler + Silinecek Etiket noktaları İnce-uzun poligonlar Not: Silinecek poligon, ortak çizgisi en uzun komşu poligona yada en fazla alanı olan komşu poligona dahil edilir.
3.5. Uzaklaştırma (eliminate) Meşcere Meşcere Soru: İnce-uzun (küçük) poligonları nasıl sileriz? Gn Kn L Çs G L Çs Kn Kn Gn G Gn Kn L Çs G L Çs Kn Kn Gn G Önce bu poligonlar seçilmeli
3.5. Birleştirme (merge) 1)Konumsal detay (feature) birleştirme 2) Katman birleştirme Çs L L Kz Çs L Kz G Ks Ks G Ks
4. Konumsal Bindirme Bir katmanın başka bir katmanla çakıştırılarak yeni bir katmanın veri tabanıyla birlikte oluşturulmasıdır Bindirme Türleri 1. Poligon-ile-Poligon katmanların bindirilmesi 2. Poligon-ile-Çizgi katmanların bindirilmesi 3. Poligon-ile-Nokta katmanların bindirilmesi
1. Poly-ile-poly bindirme Çsc2 Çsd2 Çsd1 Çsa3 Meşcere + Mescere-ID MTIPI 10 Çsd2 11 Çsa3 12 Çsc2 13 Çsd1 Balçık Kum Toprak = Toprak-ID TTIPI 10 Kum 11 Balçık B2 B1 K1 B3 K2 K3 Meşcere ve Toprak Ortak-ID MTIPI TTIPI K1 Çsd2 Kum K2 Çsa3 Kum K3 Çsd1 Kum B1 Çsd1 Balçık B2 Çsc2 Balçık B3 Çsd1 Balçık
1. Poly-ile-Nokta Bindirme Çsd2 Çsa3 Meşcere Mescere-ID 10 Çsd2 11 Çsa3 12 Çsc2 13 Çsd1 MTIPI Çsc2 Çsd1 o o o o o o o o o + Deneme alanları = Ortak-ID NOKTA-ID N1 1 N2 2 N3 3 N4 4 N5 5 N6 6 N7 7 N8 8 N9 9 o o o o o o o o o Meşcere ve örnek alanlar (Nokta! ) Ortak-ID MTIPI NOKTA-ID N1 Çsd2 1 N2 Çsa3 2 N3 Çsa3 3 N4 Çsd2 4 N5 Çsa3 5 N6 Çsa3 6 N7 Çsc2 7 N8 Çsd1 8 N9 Çsd1 9
1. Poly-ile-Çizgi Bindirme Çsc2 Çsd2 Çsd1 Çsa3 Meşcere + Mescere-ID MTIPI 10 Çsd2 11 Çsa3 12 Çsc2 13 Çsd1 Yollar = Yol-ID YTIPI 1 Asfalt 2 Stabilize 3 Stabilize Yollar Ve Meşcere (Çizgi!) Ortak-ID MTIPI TTIPI Y1 Çsc2 Asfalt Y2 Çsc2 Stabilize Y3 Çsd2 Stabilize Y4 Çsc2 Stabilize Y5 Çsd1 Stabilize
Boolean Mantığı A VE B A NOT B A VEYA B A XOR B
Konumsal Bindirme Bindirme İşlemleri 1. Kesme (Clip) 2. Silme (Erase) 3. Özel Kesiştirme(Identity) 4. Kesiştirme (Intersect) 5. Katman Yanaştırma (MapJoin) 6. Katman Ayırma (Split) 7. Birleştirme (Union) 8. Güncelleme (Update)
7. Konumsal birleştirme (Union) F-ID Meşcere $ Yaş F-1 F-2 F-1 Çs Düşük 15 F-2 + + S-ID M Yüksek 78 Toprak Tipi ph Texture S-1 S-2 S-1 A 5.7 SL S-2 Ch 7.2 C S-1 F-1 1 4 3 2 F-2 S-2 ID F-ID S-ID Meşcere $ yaş Toprak ph Texture 1 F-1 S-1 Pine Low 15 A 5.7 SL 2 3 4 F-2 F-2 F-1 S-1 S-2 S-2 B Oak B. Oak Pine High High Low 78 78 15 A Ch Ch 5.7 7.2 7.2 SL C C
1. Kesme (Clip) Çsc2 Çsd2 Çsd1 Çsa3 Meşcere + Mescere-ID MTIPI 10 Çsd2 11 Çsa3 12 Çsc2 13 Çsd1 Kesme Kesme-ID YTIPI 1 Asfalt K4 K1 K3 K2 = Kesili alan KesiliAl-ID K1 K2 K3 K4 MTIPI Çsd2 Çsa3 Çsd1 Çsc2
5. Yakınlık Analizi Bir coğrafi detaya belirli mesafede komşu/yakın/bitişik olan yerlerin veya diğer detayların belirlenerek yeni bir katmanın oluşturulmasıdır Yakınlık Türleri 1. Konumsal bitişiklik (Contiguity) 2. Konumsal yakınlık (Proximity) 3. Bağlılık (Connectivity) 4. İçeriye alma/kapsama (Enclosure)
Konumsal yakınlık (Proximity) Soru 1: Kulelerin 70 metre mesafedeki (etrafı) tampon bölgeler nerelerdir? buffer Kule
6. 3D Analizi
7. Veri Sunuş Fonksiyonu Harita Bilgileri Başlık Yapımcı, kurum ve tarih Harita işaretleri Lejant Ölçek Harita çerçevesi ve yeri işaretleri Kuzey işareti Kenar koordinat bilgileri Pafta İndeksi-ayracı
Harita Bilgileri
Harita İşaretleri -Lejant
Harita Bilgileri
Harita Sunum fonksiyonu Kuzey işareti Başlık Pafta ayracı Harita işaretleri/lejant Yapımcı, kurum-tarih Ölçek
Kenarlık ve koordinat bilgileri