III. Türkiye İklim Değişkliği Kongresi, TİKDEK 2013 3-5 Haziran 2013, İstanbul İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN KIŞ TURİZMİNE ETKİSİ Zeynep Pelin ÇEBER 1, Tuğba ÖZTÜRK 2,3, Levent KURNAZ 2 1 Boğaziçi Üniversitesi, Çevre Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. 2 Boğaziçi Üniversitesi, Fizik Bölümü, İstanbul. 3 Işık Üniversitesi, Fizik Bölümü, İstanbul. z.pelinceber@gmail.com, tugbaozturkt@gmail.com, levent.kurnaz@boun.edu.tr Özet İklim değişikliği en önemli çevresel faktörlerden biridir ve birçok bölgeyi etkilemektedir. Bu çalışmada, bölgesel iklim modelleri kullanılarak ve iklim değişikliğinin 21. yüzyılın ikinci yarısının sonlarına doğru Türkiye de kış turizmini nasıl etkileyeceği incelenmiştir. Çalışma temel olarak Uludağ, Kartalkaya, Palandöken, Sarıkamış, Erciyes ve Ilgaz bölgelerini ele almaktadır. Türkiye genelinde ve bu bölgelerde iklim değişikliğinin sonucu olarak sıcaklık 2-4 o C artacak ve bu yüzden kar kalınlığı da azalacaktır. Azalan kar kalınlığının kış turizminin mümkün olduğu bölgeleri azaltması ve olan bölgelerin de kullanım sürelerini kısaltması beklenebilir. Ancak benzer şekilde bugün kış turizminde önem taşımayan Akdeniz kıyısı gibi bölgeler sıcaklıkların artmasıyla önemli hale gelebilirler. Anahtar kelimeler: İklim Değişikliği, Kış turizmi, Bölgesel İklim Modelleri Abstract Climate change is one of the most important environmental problems and it has influences on many sectors. In this work, using regional climate models, we show that the climate change will seriously affect the winter tourism industry of Turkey during the second half of twenty-first century. In Turkey, the winter tourism mostly depends on the snow cover during the cold season. We study the impacts of climate change on winter tourism in places such as Uludağ, Kartalkaya, Palandöken, Sarıkamış, Erciyes and Ilgaz. The climate change causes the temperatures to increase 2-4 o C and accordingly the snow depth will also decrease in the next few decades so that these popular regions may become unattractive. However, with proper care, seemingly
unattractive winter destinations like the Mediterranean coast may benefit from rising temperatures and decreased rainfall during the winter season. Key words: Climate Change, Winter Tourism, Regional Climate Models 1.GİRİŞ Son yüzyılın önemli doğal olaylarından biri iklim değişikliğidir. Endüstri devriminden sonra atmosfere salınan sera gazı konsantrasyonunun artmasıyla dünyanın küresel ortalama sıcaklığı son yüzyılda 0.74 C artmıştır. Hükümetler arası İklim Değisikliği Paneli (IPCC) nin 2007 yılında yayınlamış olduğu rapora göre ise, 2100 yılına kadar öngörülen küresel ortalama sıcaklık artışı 1.8 ile 4.0 C arasındadır (IPCC, 2007). İklim değişikliği çevresel ve sektörel olarak birçok alanı ciddi derecede etkilemektedir. Turizm ve eğlence sektörü de bunlardan biridir. Turizm sezonunun temeli çevresel kaynaklar ve niteliğine bağlıdır. Kış turizmi için sezonun uzunluğu ve kalitesi, kar kalınlığına bağlıdır. Kar yağışlarındaki azalmalar bu sektörü ciddi şekilde etkilemektedir. Dolayısıyla kış turizmi faaliyetlerinin devam edebilmesi, yeterli miktarda kar kalınlığı ile mümkün olabilmektedir. İklim değişikliği nedeniyle birçok bölgede mevcut sıcaklık ve yağış durumu olması gerekenden farklı olacaktır. Sıcaklıklar hissedilebilir derecede artacak, yağışlarda; özellikle kar yağışlarında azalma olacaktır. Kar yağışlarının azalması, kar kalınlıklarının incelmesi ve kar örtüsünün devamlılığının olmaması sonucunda kış turizmi olumsuz etkilenecektir. Türkiye, ılıman ve subtropikal bölge kuşaklarında yer almaktadır. Türkiye de özellikle yaz turizmi gelişmiştir. Buna rağmen kış turizmi de önemli bir yere sahiptir. 1982 yılında çıkarılan 2634 sayılı Turizm Teşvik Kanunu çerçevesinde kış turizmine önemli adım atılmıştır. Konaklama imkanları hızla gelişmiş ve birçok uluslararası standartlarda tesis hizmete girmiştir. 1990 lı yıllardan sonra önemli derecede gelişmiş, hem ekonomik hem de sosyal bir alan da önemli bir yere sahip olmuştur. Türkiye de önemli derecede kış turizmi yapılan bölgeler Uludağ, Kartalkaya, Palandöken, Sarıkamış, Erciyes ve Ilgaz dır. Bu bölgeler gerekli turizm altyapılarına mevcut durumdadır. Normal kış koşullarında kar yüksekliği bu bölgelerde 2-3 metreyi bulmaktadır. Kayak mevsimi genel şartlarda Aralık ayında başlar, Mart-Nisan aylarına kadar sürer.
2. VERİ VE ANALİZ Bu çalışma RegCM4.3.5 adı verilen bölgesel iklim modeli kullanılarak gerçekleştirildi. RegCM4.3.5 Abdus Salam Uluslararası Teorik Fizik Merkezi (The Abdus Salam International Centre for Theoretical Physics) tarafından yazılmış hidrostatik bir bölgesel iklim modelidir. RegCM bolgesel iklim modelinin dinamik yapısı Pennsylvania State University'nin Ulusal Atmosferik Araştırma Merkezi'nin (National Center for Atmospheric Research (NCAR) of the Pennsylvania State University) MM5 (the mesoscale model) (Grell et al., 1994) modelinin hidrostatik versiyonunu içermektedir. Yüzeyle ilgili işlemler için BATS1E (Biosphere- Atmosphere Transfer Scheme) (Dickinson et al., 1993) modeli kullanılmakta ve aynı şekilde Community Land Model (CLM ) versiyon 3.5 de opsiyon olarak kodun dinamik yapısında yer almaktadır. RegCM bölgesel iklim modelinde ışınımsal transfer NCAR Community Climate Model, version CCM3 (Kiehl 1996) radyasyon paketi kullanılarak modellenmiştir. Güneş ışınım transferi δ-eddington (Kiehl 1996) yaklaşımı ile modellenmiştir. Modelin bulut ışınımı kısmı bulutluluk miktari, bulutun sıvı su içeriği ve etkin damlacık yarıçapı olmak üzere üç parametre kullanmaktadır. Modelde yerel olmayan difüzyon kavramına dayalı Holtslag (1990) tarafından geliştirilen gezegensel sınır tabakası şeması (planetary boundary layer-pbl scheme) kullanılmaktadır. Modelin konvektif yağış düzenleri modified-kuo scheme (Athens 1977), Grell scheme (Grell 1993) ve MIT-Emanuel scheme (Emanuel 1991, Emanuel 1999) olmak üzere üç şemadan biri seçilerek hesaplanır. Bu bölgesel iklim modeli sistemi son on yıldır (Giorgi 1999) iklim değişikliği çalışmaları uygulamalarında etkin bir şekilde kullanılmaktadır. Bölgesel iklim modeline veri girişi için kullanılan küresel iklim modeli HadGEM2 Met Office Hadley Merkezi tarafından CMIP5 yüz yıllık simülasyonlar için kullanılan birleştirilmiş bir Yeryüzü Sistem modelidir. HadGEM2 Met Office in UM (Unified Model) 6.6 versiyonundan geliştirilmiş bir konfigürasyondur. Bu model tüm Dünya da hem iklim araştırmaları hem de hava tahminleri için bir çok kurum tarafından kullanılmaktadır. HadGEM2-ES iklim modeli N96 ve L38 yatay ve dikey çözünürlükte atmosferik ile bir derecelik yatay çözünürlük ve 40 dikey seviyede okyanus bileşenlerini içerir. Yer sistemi bileşeni kara ve okyanustaki karbon döngüsü ve troposferik kimya bileşenlerini içerir. Karasal bitki örtüsü ve karbon 5 farklı bitki örtüsünün (broadleaf tree, needleleaf tree, C3 grass, C4 grass and shrub) karbon dengesi ve içeriğini simüle eden dinamik küresel bitki örtüsü modeli olan TRIFFID ile tanımlanır.
Bu çalışmada HadGEM2 (Hadley Global Environment Model 2) küresel iklim modellinin RCP 4.5 ve RCP 8.5 emisyon senaryoları, bölgesel iklim modeline veri girişi olarak kullanılmıştır. RCP 8.5 emisyon senaryosunda 2100 yılında ışınımsal zorlamanın 8.5 W/m² olması, RCP 4.5 emisyon senaryosunda ise ışınımsal zorlamanın 4.5 W/m² olacağı öngörülmektedir. Küresel iklim modelinin RCP 8.5 ve RCP 4.5 emisyon senaryoları çıktıları kullanılarak RegCM4.3.5 bölgesel iklim modeli, dinamik alt ölçeklendirme yoluyla 50 km çözünürlükte koşulmuştur. Bu çalışmada bölgesel iklim modeli konvektif yağış düzenleri için Grell ve Fritsch-Chappell şeması kullanılarak RCP4.5 ve RCP8.5 gelecek projeksiyonlarına göre 2070-2100 yılları arası kar miktarına bakılmıştır. Kar miktarı ölçüsü olarak yüzeydeki karın eşdeğer su ağırlığı alınmıştır. Şekil 1 de 1970-2000 yılları arasında East Anglia Üniversitesi nin İklimsel Araştırma Merkezi (Climating Research Unit) ne ait gerçek veri seti olan CRU veri setinden yararlanılmıştır. Burada görüleceği gibi, ülkemizin doğu kesimlerinde ciddi bir kar yağışı olsa da batı kesimlerimizde kar örtüsü 50 km çözünürlüğün altında kaldığı için noktasal olaylar olarak kabul edilmektedir. Şekil 1: 1970-2000 yılları arası Türkiye genelinde kar miktarı Şekil 2 de IPCC nin yeni senaryo seti olan RCP4.5 kullanılmış ve 2070-2100 yılları arası için kar yoğunluğuna bakılmıştır. RCP4.5 senaryo seti, denge olarak adlandırılmıştır. Bu senaryoya göre sera gazı emisyonlarını azaltmak için geliştirilen, teknoloji ve stratejinin 2100 yılından önce hayata geçirilerek güneşten gelen toplam ışınım gücü dengede tutulacağı var
sayılmaktadır. Böylece ışınımsal zorlama yaklaşık 4.5 W/m 2 miktarına ulaşacak, sera gazı emisyon konsantrasyonu ise 525 ppm olacaktır. Sıcaklık yüzyılın ortalarına kadar hızla artacak ve daha sonrasında düşecektir. Şekil 2: Küresel iklim modeli HadGEM2 ve RCP 4.5 emisyon senaryosu kullanılarak bölgesel iklim modeli RegCM den 1970-2000 yılları değerler referans alınarak 2070-2100 yılları arasında kış mevsiminde (ACŞ) yapılan kar miktarı tahminleri. Şekil 3 de ise RCP8.5 senaryo seti 2070-2100 yılları arası için kar yoğunluğuna bakılmıştır. RCP8.5 senaryo seti yükseliş olarak adlandırılmıştır. Bu senaryo setine göre ise sera gazı konsantrasyonu çok yüksek seviyeye ulaşacaktır ve en kötü senaryo setidir. Sıcaklık 2035 ve 2080 yılları arasında yavaşça yükselecek ve daha sonra hızla artacaktır. Yaklaşık olarak 2100 yılına kadar küresel ortalama sıcaklık değeri 4.0 o C ile 6.0 o C arasında artış bekleniyor, 2300 yılına kadar ise 7.9 o C ile 14.1 o C sıcaklık artışı olması tahmin edilmektedir. Böyle bir senaryonun etkilerinin büyük ve masraflı olması kaçınılmazdır.
Şekil 3: Küresel iklim modeli HadGEM2 ve RCP 8.5 emisyon senaryosu kullanılarak bölgesel iklim modeli RegCM den 1970-2000 yılları değerler referans alınarak 2070-2100 yılları arasında kış mevsiminde (ACŞ) yapılan kar miktarı tahminleri. 3. SONUÇLAR Türkiye de kış turizmi yapılan Uludağ, Kartalkaya, Palandöken, Sarıkamış, Erciyes ve Ilgaz bölgelerinde kar kalınlığı 21. yüzyılın sonlarında azalacaktır. 1970-2000 yılları arasında Doğu Anadolu da metre kare başına düşen kar 90-100 kg/m 2, Doğu Karadeniz de 75-90 kg/m 2, Uludağ ın bulunduğu güney Marmara bölgesinde 15 kg/m 2 iken, 2070-2100 yılları arasında RCP4.5 senaryo setine göre Doğu Anadolu da 35-65 kg/m 2, Doğu Karadeniz de 45-75 kg/m 2 ve Marmara bölgesinde ise 0-20 kg/m 2 azalacaktır. RCP8.5 senaryo setine göre ise kar miktarı RCP4.5 senaryo setinde olduğu gibi Doğu Anadolu da 45-80 kg/m 2, Doğu Karadeniz de 60-90 kg/m 2 ve Marmara bölgesinde ise 0-30 kg/m 2 azalacaktır. RCP4.5 ve RCP8.5 senaryoları arasında kar miktarı açısından önemli bir fark bulunmamasının temel sebebi özellikle yurdumuzun doğu kesimlerinin her iki senaryoda da 2070-2100 döneminde alacağı kar yağışının neredeyse sıfıra düşmüş olmasıdır. Bunun da anlamı, iyimser senaryoda bile ülkemizde kara bağlı kış turizminin içinde bulunduğumuz yüzyılın ikinci
yarısında sürdürülemez duruma geleceğidir. Ancak kış mevsimindeki kar yağışında azalmaya paralel olarak sahil kesimlerinde de ısınma olacağı için yatırımların doğru planlanmasıyla kış turizmini dağlardan kumsallara doğru kaydırmak mümkün olabilecektir. 4. REFERANSLAR Giorgi F, Coppola E, Solmon F, Mariotti L and others (2012) RegCM4: model description and preliminary tests overmultiple CORDEX domains. Clim Res 52:7 29 Small E, Giorgi F, Sloan LC (1999) Regional climate model simulation of precipitation in central Asia: mean and interannual variability. J Geophys Res 104: 6563 6582 Collins, W.J., N. Bellouin, M. Doutriaux-Boucher, N. Gedney, T. Hinton, C. D. Jones, S. Liddicoat, G. Martin, F. O'Connor, J. Rae, C. Senior, I. Totterdell, S. Woodward, T. Reichler, J. Kim, 2008: Evaluation of the HadGEM2 model. Met Office Hadley Centre Technical Note no. HCTN 74, available from Met Office, FitzRoy Road, Exeter EX1 3PB http://www.metoffice.gov.uk/publications/hctn/index.html Türkeş M (2010) Climatology and meteorology, 1st edn. Pub No. 63, Phys Geogr Ser No. 1, Kriter Publisher, Istanbul Türkeş M (2010) Analysis of the UN convention to combat desertification with respect to the climate, climate change and drought, and applications in Turkey. In: Proc Symp Combating Desertification, 17 18 June, 2010, Corum, Turkey, p 601 616 Clarke, L., J. Edmonds, H. Jacoby, H. Pitcher, J. Reilly, R. Richels, 2007. Scenarios of Greenhouse Gas Emissions and Atmospheric Concentrations. Sub-report 2.1A of Synthesis and Assessment Product 2.1 by the U.S. Climate Change Science Program and the Subcommittee on Global Change Research. Department of Energy, Office of Biological & Environmental Research, Washington, 7 DC., USA, 154 pp. Smith, S.J. and T.M.L. Wigley, 2006. Multi-Gas Forcing Stabilization with the MiniCAM. Energy Journal (Special Issue #3) pp 373-391. Wise, MA, KV Calvin, AM Thomson, LE Clarke, B Bond-Lamberty, RD Sands, SJ Smith, AC Janetos, JA Edmonds. 2009. Implications of Limiting CO2 Concentrations for Land Use and Energy. Science. 324:1183-1186. May 29, 2009. Riahi, K. Gruebler, A. and Nakicenovic N.: 2007. Scenarios of long-term socio-economic and environmental development under climate stabilization. Technological Forecasting and Social Change 74, 7, 887-935.