HAYVANLARIN EVRİMİNE GİRİŞ (Devam) Hazırlayan: Yrd.Doç.Dr. Yosun MATER
4. Ecdysozoan Grubu; Nematoda Phylumunu (Şekil 33.26 ve 33.27) genellikle parazit solucanları ve Arthropoda Phylumunu içerir. Bu grup en fazla hayvan türünü içeren gruptur. Arthropoda Phylumu altında; Chelicerates (Keliserliler); pençe benzeri ağız aleti içerenler anlamına gelir. Grubun içinde örümcekler, at nalı yengeçleri, akrepler vd yer alır (Şekil 33.31 ve 33.32). Myriapods (çok bacaklılar), Çok bacaklılar, çıyanlar grubu (Şekil 33.33). Pancrustaceans 2010 yılında yapılan çalışmalarla bu grubun böceklerden çok Crustacean ların yer aldığı gruba daha çok benzediği ortaya çıkmıştır (Şekil 33.34). Crustaceans (İstakozlar, yengeçler, karidesler vd) (Şekil 33.35, 33.36 ve 33.37). Insects (Böcekler) gibi gruplar yer alır (Şekil 33.38, 33.39 ve 33.40).
Arthropoda Phylumunun Tarihçesi ve Morfolojisi Biyologlar Arthropoda grubu üyelerinin yaşam sürecinde en başarılı grup olduğunu düşünürler. Kambrien patlamasından beri (535-525 Milyon yıl önce) yaşadıkları düşünülmektedir. Bu döneme ait en eski fosil kayıtları Trilobit lere aittir (Şekil 33.28) ve yaklaşık 250 milyon yıllıktır. Vücut bölmelerinin karmaşıklaşmasına bağlı olarak farklılaştıkları düşünülür. Bu aynı zamanda Hox genlerini ortaya çıkması ile bağlantılıdır (Şekil 33.29). Genel şekil karakteristikleri gövde için; bir baş-göğüs kısmı (Cephalatorax) ve bir karın (Abdomen) kısmından oluşur. Buna ek olarak besin kaynaklarına bağlı olarak değişen bir grup ağız aleti içerir (Şekil 33.30).
Chelicerates (Keliserliler); pençe benzeri ağız aleti içerenler anlamına gelir. Grubun içinde örümcekler, at nalı yengeçleri, akrepler vd yer alır (Şekil 33.31 ve 33.32).
Myriapods (çok bacaklılar), Çok bacaklılar, çıyanlar grubu (Şekil 33.33).
Pancrustaceans 2010 yılında yapılan çalışmalarla bu grubun böceklerden çok Crustacean ların yer aldığı gruba daha çok benzediği ortaya çıkmıştır (Şekil 33.34).
Crustaceans (İstakozlar, yengeçler, karidesler vd) (Şekil 33.35, 33.36 ve 33.37).
İnsecta Tarihçesi ve Morfolojisi Insects (Böcekler) gibi gruplar yer alır. 6 bacak içeren üyelerden oluşurlar. Gövdeleri artık ayrı bir baş (Chephal), göğüs (Torax) ve karın (Abdomen) kısımlarını içerir(şekil 33.38). Yine besin kaynaklarına bağlı olarak değişen bir grup ağız aleti içerir. Ek olarak uçucu kanatları bulunur ve genellikle metamorfoz geçirirler (Şekil 33.39 ve 33.40). Böcekler de kendi içinde gruplara ayrılır (Şekil 33.41).
5.Phylum Echinodermata (deniz yıldızları, deniz kestaneleri, deniz hıyarları vd) gruplarını içerir. Kelime anlamı derisi dikenli olan demektir. Üyelerinin genellikle üst derilerinde dikensi çıkıntılara rastlanır (Şekil 33.42, 33.43, 33.44, 33.45, 33.46 ve 33.47).
HAYVAN ÇEŞİTLİLİĞİNİN KÖKENLERİ Hayvan şubelerinin çoğu, geç Prekambriyen ve erken Kambriyen boyunca devam etmiş (yaklaşık 565 milyon yıl önce başlamış) muhtemelen 40 milyon yıl sürmüştür (yaklaşık 525 milyon yıl önce bitmiştir). Oransal olarak kısa süren bu zaman dilimi boyunca hayvanların kökeninde Kambriyen patlaması olarak bilinen çeşitlenme ortaya çıkmış ve mineralleşmiş sert iskeletlere sahip olan ilk hayvanlarında yer aldığı, zengin fosil grupları arta kalmıştır. Kambriyen patlamasına neden olan etkenleri kısaca özetlersek;
HAYVAN ÇEŞİTLİLİĞİNİN KÖKENLERİ (Devam) 1.Ekolojik etkenler: Av-avcı ilşkisine dayandırılır. Biyolojik komünitelerin dinamiği değişmiş buda evrimi tetiklemiştir. 2. Jeolojik etkenler: Oksijen miktarının kararlı ve istenen düzeye ulaşması bu ani evrimleşmeyi tetiklemiş olabilir. 3. Genetik etkenler: Hox genlerinin devreye girmesi bunların sayılarındaki farklılaşma, vücut formlarındaki çeşitliliği desteklemiş ve yeni türlerin oluşmasını desteklemiş olabilir.
6.Phylum Chordata (OMURGALILAR): KORDA: Çok hücrelilerin (Metazoa), ikincil ağızlılar (Deuterostomia) filumundan, bilateral simetrik, sölomları (boşlukları) iyi gelişmiş, hayatları boyunca ya da hayatlarının bir evresi boyunca bir sırt ipliği (korda), bir sırt sinir borusu ve solungaç yarıkları bulunan, gömlekliler (Tunicata), kafatassızlar (Acrania) ve omurgalılar (Vertebrata) dallarını içine alan, bazı sınıflandırmalara göre ise ilkel kordalılar (prochordata) ve omurgalılar gruplarına ayrılan bir alt filumdur.(biyoloji Terimleri Sözlüğü Türk Dil kurumu Yayınları, ANKARA 1998)
Kordalıların gelişimi sırasında dört önemli yapı oluşur. Bunlar: içi boş bir sinir ipliği; Esnek bir çubuk yapısı olan Notokorda; Faringeal yarıklar (solungaçlar) veya keseler (hava keseleri) Postanal kuyruktur (Şekil 34.3 ve 1-2).
Lanseletler [=Lancelets (İng)= Batrak (Tr)] adını alan küçük deniz kordalıları da bu grup içinde yer alan diğer bir gruptur. Lanseletler onlar ömrü boyunca kordalı özelliklerine sahiptir ama yetişkin formlarında kemik ve belirgin bir kafa eksikliği gösterirler (Şekil 34.4).
2. Kordalı Omurgasızlar (The Nonvertabrate Chordates) Tunikatlarda kordalı larva formları görülür. Tunikatların yüzebilen tüm larva formları kordalı görülür. ancak erişkin formlarında bunlar, sapsız, durağan ve çanta benzeri bir yapı sergilerler (Şekil.3). TUNİCATA- Clavellina sp.
3. Kordalı Omurgalılar (The Vertabrate Chordates) Omurgalı sırt ipliği olanlar, bir omurgaya, belirgin bir kafaya ve yüz hatlarına sahiptirler. Omurgalıları, bir vertebral kolon kuşatır ve dorsal sinir kordonunu korur. Farklı ve iyi ayırdedilebilen kafa, baş; duyu organları taşır. Omurgalılarda özel iç organlar, kemik veya kıkırdak iç iskelet bulunur. Yarım milyar yıl önce gelişen Omurgalılara genel bakış; Balıkların evriminde, açılır kapanır çene olması en büyük avantajdır. Diğer önemli evrim avantajları ise Amfibia dan (çift yaşamlılar) itibaren, Reptilia (Sürüngenler), Aves (Kuşlar) ve Mammalia ya (Memeliler) doğru artarak devam eden karasal çevreler içindeki hareket yetenekleridir (Şekil 5).
Kullanılan Kaynaklar Biyoloji (6.Baskıdan Çeviri) Campbell N.A., Reece J.B. Çvr.Ed. Gündüz E. Demirsoy A., Türkan İ., Palme Yayıncılık Ltd. Şti. Sıhhıye-ANKARA (2006) Google graphics Biyoloji Terimleri Sözlüğü Türk Dil kurumu Yayınları, ANKARA 1998 Türkiye Deniz Balıkları-I Kıkırdaklı Balıklar; S.Mater; M. Kaya; M. Bilecenoğlu,Ege Üniversitesi Yayınları Su Ürünleri Fak. No:72, Ders Kitabı dizin No:34, İzmir 2005