1 2017/56
Тurkic Weekly 2017 5 (56) (30 Ocak 5 Şubat) Turkic Weekly, Türk dünyasında yer alan haftanın en önemli gelişmelerini değerlendirmektedir. Turkic Weekly, Türk dili konuşan ülkelerde cereyan eden güncel meseleler hakkında güvenilir bilgi ve objektif analiz sunmaktadır. Тurkic Weekly analitik bülteni Uluslararası Türk Akademisi tarafından hazırlanmıştır.
KAZAKİSTAN MODERNLEŞME YOLUNDA 31 Ocak 2017 tarihinde Akorda sitesinde Kazakistan Cumhuriyeti Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev in ülke halkına Sesleniş mesajının tam metni yayınlandı. Bu yıl sesleniş konuşması Kazakistan ın Üçüncü Modernizasyonu: Küresel Rekabet edebilirlik başlığı ile yapıldı. Bu yılki Sesleniş mesajının daha önceki yıllardan temel farkı Devlet Başkanının direk konuşması yapılmadan yayınlanmasıdır. Şöyle ki, yeni belgedeki esas mesaj ülkenin Üçüncü modernizasyonunun başlaması olup, temel öncelikler olarak Kazakistan ekonomisinin hızlı teknolojik yenilenmesi ve ileri teknolojiler bazında yeni gelecek vaad eden alanların oluşturulması gösterilmiştir. Kazakistan lideri, ülkenin ekonomik yapısındaki değişimlerin Kazakistan ın hızlı ekonomik kalkınmasını ve dünyanın en gelişmiş 30 ülkesi listesine girmesini sağlayacağını açıkladı. Nazarbayev önümüzde yapılacak reformlarla ilgili beş önceliğe dikkat çekti. İlk önce, ülke ekonomisinin hızlı teknolojik modernizasyonu ilan edildi. Devlet Başkanı Ülkemizde sağlık ve eğitim alanları dahil olmak üzere 3D-printing, online-ticaret, mobile banking, dijital servisler gibi geleceği parlak sektörleri geliştirmek şarttır. Bu endüstriler gelişmiş ülkelerin ekonomik yapılarını değiştirerek, geleneksel alanların yeni niteliğinin oluşmasını sağladı, diye konuştu. Ülkenin ekonomik gelişmesinin ikinci önceliği iş ortamının tamamen iyileştirilmesi ve büyük oranda genişletilmesidir. Şöyle ki, Devlet Başkanının planlarına göre içinde bulunduğumuz yüzyılın ortasına doğru küçük ve orta ölçekli işletmeler Kazakistan GSMH oranının en az %50 sini teşkil etmesi gerekir. Üçüncü olarak, Kazakistan liderine göre ülkenin makro-ekonomik istikrarın sağlanması konusuna özel dikkat çekmelidir. Devlet Başkanı Bu konudaki en temel amaç para-kredi politikasının destekleyici rolünün yeniden canlandırılması ve ekonomi finansmanı için özel sermayenin sağlanmasıdır, diye açıkladı. Devlet Başkanı insani sermaye kalitesinin geliştirilmesini dördüncü öncelik olarak değerlendirdi. N.Nazarbayev e göre Kazakistan ın ekonomik kalkınmasının beşinci prioritesi ise Anayasa değişiklikleri, güvenliğin korunması ve yolsuzlukla mücadele konularıdır. 3
A.MERKEL İN TÜRKİYE ZİYARETİ 2-3 Şubat 2017 tarihlerinde Almanya Başbakanı Angela Merkel Türkiye Cumhuriyeti ne bir ziyaret gerçekleştirdi. Ziyaret kapmasında A.Merkel Türkiye Cumhuriyeti Başbakaın Binali Yıldırım ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan başta olmaz üzere Türkiye nin en üst düzey yetkilileri ile görüşmeler gerçekleştirdi. İkili görüşmelerin temel konularını göç krizi, bölgesel sorunlar, terörizme karşı mücadele ve iki devletin ekonomik işbirliğini güçlendirme meseleleri oluşturdu. Güvenlik alanındaki ortak eylemlere değinen Angela Merkel Almanya ve Türkiye nin terörizm ile mücadele konusunda işbirliğini güçlendirmeye niyetli olduğunu açıkladı. Almanya Başbakanı Bizler terörizme karşı mücadele alanında daha yakın işbirliği yapmaya dair anlaştık, diye açıkladı. Bununla birlikte Merkel, Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan ın Kürdistan İşçi Partisi (PPK) dahil terör örgütlerine karşı mücadele konusunda yoğun işbirliği yapmanın gerekliliği ile ilgili görüşünü paylaştı. Bunun yanısıra taraflar Suriye deki siyasal çözüm süreci meselesini değerlendirdi. Bilindiği gibi, Almanya ve tüm Avrıupa ülkeleri için Orta Doğu ülkelerinden gelen göçmenler sorunu oldukça kritik bir meseledir. Almanya lideri için göçmenler sorununun olumlu çözümü bu yıl anılan ülkeden yapılacak olan Parlamento seçimleri ışığında çok büyük öneme sahiptir. Terörizm konusunda değinen Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan basın konferansı sırasında katılımcılara İslam terörizmi ifadesini kullanmanın yanlış olduğuna vurgu yaptı. Anadolu Ajansına göre R.T.Erdoğan böyle bir yanlış terimin kullanılmasına izin verilmeyeceğini, İslam ın barış anlamına geldiğini ve terörizmle ortak bir bağlantısı olmadığını ve bu tür ifadelerin Müslümanların gönlünü ciddi şekilde kırdığını açıklamıştır. Uzmanlar Türkiye ve Almanya nın ilişkilerinin bazı sorunsal konular yüzünden ciddileştiğini öne sürmekteler. Türk basını Merkel in bu gelişinin 15 Temmuz 2016 tarihinden bu yana Türkiye ye yaptığı ilk ziyareti olduğunu açıkladı. 4
TÜRKMENİSTAN SEÇİMLERE HAZIRLANMAKTA Bu yıl Orta Asya nın iki ülkeleri Türkmenistan ve Kırgızistan da Devlet Başkanlığı seçimleri gerçekleştirilecektir. Geçen hafta, yani seçimlerden 10 gün önce, Türkmenistan ın Merkezi Seçim Komitesi Devlet Başkanlığı seçimlerinin erken oy verme sürecini başlatmış oldu. Türkmen basınına göre ikamet yeri itibarıyla seçimlerin yapılacağı 12 Şubat 2017 tarihinde seçimlere katılma imkanı olamayan seçmenler seçim yerine gelerek, erken oy verebilirler. Uzmanlar Devlet Başkanlığı seçim kampanyasına ilk defa üç siyasi partinin katılacağını belirtmektedir. Ülkenin Demokratik Partisi aday olarak halihazırdaki Devlet Başkanı Gurbangulı Berdimuhamedov u, Üretimciler ve Girişimciler Partisi Rısgal Ticari Banka Başkanı Begmırat Atalıyev i ve Tarım Partisi Marı Eyaleti Komite Başkanı Durdıgılıç Orazov u sunmuştur. Bunun yanısıra, basının da teyit ettiği gibi, seçimlere yukarıda anılan adayların dışında 6 aday katılacaktır. Seçimlere gözlemcilik yapmak maksadıyla Türkmenistan a AGİT Demokrasi Enstitüleri ve İnsan Hakları Bürosu misyonu ve diğer uluslararası teşkilatlardan gözlemciler gelmiştir. Gözlemciler heyeti seçim bölgeleri listesi, belgelerin örnekleri ve bölgelerde yapılan hazırlık çalışmaları ile ilgili bilgi almıştır. Seçim sürecinin objektif şekilde gerçekleşmesini BDT ve ŞİÖ gibi uluslararası teşkilatların temsilcileri gözlemleyecektir. Ülkenin Merkezi Seçim Komitesi Gözlemcilere yetkileri çerçevesinde seçim kampanyasını ve seçim günü yapılacak oylama sürecini engelsiz olarak gözlemleme ve ülkenin başkenti ve eyalatlerindeki seçim bölgelerini serbest şekilde ziyaret etme imkanları sağlanacaktır, diye açıkladı. Bununla birlikte uzmanlar önümüzdeki seçimlerde ülkenin halihazırdaki Devlet Başkanı G.Berdimuhamedov un büyük ihtimalle kazanacağını tahmin etmekteler. Daha önce Merkezi Seçim Komitesi Türkmenistan da ulusal seçimlerin 12 Şubat tarihinde gerçekleştirileceğini, ülke genelinde 2578 seçim bölgesinin, bunların 39 nun yurt dışındaki diplomatik misyonlarda kurulacağını açıklamıştı. 5
ALMATI DA 2017 DÜNYA ÜNİVERSİTELER KIŞ OYUNLARI YAPILMAKTA 29 Ocak tarihinde Kazakistan ın eski başkenti Almatı da 28. Üniversiteler Kış Oyunları nın açılış töreni gerçekleşti. Üniversiteler Kış Oyunları Orta Asya da ve eski Soviyet coğrafyasında ilk defa yapılmaktadır. Açılış töreninde Kazakistan Cumhuriyeti Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev bir konuşma yapmıştır. Nazarbayev yaptığı konuşmasında dünya çapındaki spor oyunlarının düzenlenmesinde emeği geçen herkese, özellikle üç bin gönüllüye ve Uluslararası Öğrenciler Sporu Federasyonu na sağladığı katkı ve desteklerinden dolayı teşekkür etmiştir. Spor Oyunları hakkında yayın yapmak için Kazakistan a yurt dışından yüzlerce medya mensupları gelmiştir. Organizasyon Komitesi 2017 Üniversiteler Kış Oyunları nın 29 Ocak ve 8 Şubat 2017 tarihlerinde yapılacağını açıklamıştı. 28. Dünya Üniversiteler Kış Oyunları Düzenleme Komitesi ne Kazakistan Cumhuriyeti nin eski Başbakan Yardımcısı İmangali Tasmagambetov başkanlık yapmıştır. Almatı bölgesinde yapılmakta olan Kış Oyunlarına 55 ülkeden 2000 sporcu iştirk etmektedir. Kış Oyunları nın yapıldığı süre içinde yurt dışından ve ülkenin farklı ölgelerinden 3000 gönüllü katkı sağlamaktadır. Oyunlara yurt dışından 30 bine yakın turist ve misafirlerin geldiği tahmin edilmektedir. Açılışın ardından farklı alanlarda yarışmalar başladı. İlk madalyalar biatlon, freestyle, patinaj gibi spor alanlarında kazanılmıştır. Bundan önceki hazırlık aşamasında ve açılış töreninde Oyunların Kazakistan için önemi vurgulanmıştı. Oyunlar meşalesinin yürüyüş güzergahı başkent Astana dan başlayıp, Kazakistan ın tüm büyük şehirleri üzerinden ülkenin merkezlerinden biri olan Almatı ya kadar devam etmiştir. Açılış programı da Kazakistan ın gelişiminin tanıtımı şeklide yapılarak, ülkenin tüm tarihi ile çağdaş durumuna kadar olaylar kapsanmıştır. Genel olarak, Kazakistan da anılan uluslararası etkinliğin yapılması ülke için büyük avantajlar ve getiriler sağlamıştır. Kazakistan ın Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev Üniversiteler Kış Oyunları tarihinde ilk defa ayrı ve özel Spor Köyü inşa edilmiştir. Bu projeye yapılan yatırımlar Kazakistan lıların yararına hizmet edecektir. Spor merkezleri halkın sporla ilgilenmesini sağlayacaktır. Spor Köyü 1700 den fazla aile tarafından sosyal konutlar olarak kullanılarak, yeni bir bölgeye dönüştürülecektir, diye açıkladı. Almatı da spor merkezleri ve şehrin sokakları Kış Oyunları amblemi ile süslendirilmiş olup, şehirde bir bayram havası yaşanmaktadır. Almatı da Üniversiteler Oyunu nun sembolü çok popüler destek kazanmıştır. Bilindiği gibi, 2017 Üniversiteler Kış Oyunları nın sembolü olarak Sunkar isimli şahin seçilmiştir. Şahin Kazakistan steplerinin hür ve güçlü, gerçek sakini olarak, genç sporculara ait temel nitelikler olan hız, atılganlık, hafiflik, enerji ve zafer isteğini sembolize etmektedir. 6
TÜRKİYE VE İSRAİL İN SİYASİ İSTİŞARELERİ Geçtiğimiz hafta 2010 yılından bu yana Türkiye ve İsrail arasındaki ilk siyasi istişareler gerçekleşmiştir. İsrail basınının verdiği habere göre ikili görüşmelerin ardından taraflar ortak açıklama yaparak, bölgesel istikrar ve güvenlik için Türkiye-İsrail ilişkilerinin iyileşmesinin önemini vurgulamıştır. Ankara da yapılan görüşmelerde taraflar güncel meseleleri değerlendirme fırsatı bulmuştur. Türkiye heyetine Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Ümit Yalçın başkanlık etmiş olup, İsrail tarafından ise istişareye Dışişleri Bakanlığı Genel Direktörü Yuval Rotem iştirak etmiştir. Görüşmede Yuval Rotem ve Ümit Yalçın ekonomi, enerji, turizm ve kültür alanlarındaki işbirliği konularını ele almıştır. Türk basınına göre ülkeler arasında altı yıllık bir duraksamadan sonra siyasi istişarelerin yeniden başlaması Haziran 2016 tarihinde varılan anlaşmaların neticesinde mümkün olmuştur. Aynı kaynaklara göre görüşmede Orta Doğu ve Doğu Ak Deniz bölgelerindeki durumun değerlendirilmesi ve görüş teatisinde bulunmaya büyük önem verilmiştir. Ülkeler Türkiye ve İsrail ilişkilerinin bölgesel istikrar ve güvenlik açısından olan önemi konusunda hemfikir olduklarını ifade etmiştir. Türkiye ve İsrail ilişkileri ile ilgili görüşlerini paylaşan Türkiye nin İsrail deki eski Büyükelçisi Oğuz Çelikkol Bizler ekonomik işbirliği, enerji ve turizm alanlarına dikkat edeceğiz. Bölgesel sorunları birlikte değerlendirme deneyimini tekrar canlandırmak istiyoruz. Kriz öncesi ilişkilerimizde bu tür iştişareler önemli rol oynamıştı. Türkiye-İsrail ilişkilerinin tam anlamda kriz öncesi düzeye ulaşması için belli bir dönemin geçmesi gerekecektir, diye konuştu. Mayıs 2010 tarihinde, İsrail komando güçleri Gazza blokajını kırmak için yola çıkan Gazze Filosu nun öncüsü olan Mavi Marmara gemisine saldırı düzenledi. Dokuz Türk vatandaşı saldırının kurbanları olmuştur. Bu olaydan sonra iki ülke arasındaki ilişkiler büyük ölçüde bozulmuştur. Büyükelçiler ülkelerine geri gönderilmiş ve birçok alanlardaki işbirliği durdurulmuştur. Haziran 2016 tarihlerinde Ankara nın bazı talepleri hesaba katılarak, ilişkilerin normalleşmesine dair anlaşmalara varılmıştır. Temmuz 2016 tarihinde İsrail ve Türkiye her iki tarafın belirli taleplerinin hesaba katılması şartıyla ilişkilerin normalleşmesine dair anlaşma imzalamıştır. 7
V.PUTİN İN MACARİSTAN ZİYARETİ Geçtiğimiz hafta Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin Macaristan a ziyaret gerçekleştirerek, ülkenin Başbakanı Viktor Orban ile görüşme yapmıştır. Ziyaret esnasında Rusya liderini Sanayi ve Ticaret Bakanı Denis Manturov, Enerji Bakanı Aleksandr Novak, Ekonomik Kalkınma Bakanı Maksim Oreşkin, Sağlık Bakanı Veronika Skvortsova, Savunma Bakan Yardımcısı Yuriy Borisov, VneşEkonomBank Başkanı Sergey Gorkov, Rosatom Başkanı Aleksey Lihaçev eşlik etmiştir. Heyet yapısı görüşmelerin detaylı ve geniş yelpazeli olacağından haberdar ediyordu. Görüşmeler esnasında Putin ve Orban ticari-ekonomik alanlardaki büyük ortak projelerin gerçekleştirilmesi ve kütürel-insani ilişkilerin güçlendirilmesi konularını değerlendirdi. Bunun yanısıra gündemde Orta Doğu ve Ukrayna daki durumlarla ilgili siyasal meseleler bulunmaktaydı. Karşılıklı görüşmelerin ana konusu enerji alanındaki işbirliğinin genişletme imkanlarıdır. Görüşmede Macaristan a doğal gaz ulaştırmak için ihtimal güzergahlar olarak değerlendirilen ve üzerinde çalışılan Kuzey Akım-2 ve Türk Akımı projelerinin adı geçti. Rusya Business Kanalı nın verdiği habere göre Rusya aynı zamanda Güney Akım projesini canlandırma konusunu değerlendirmeye hazırdır. Bunun yanısıra Putin Rusya tarafının 2019 yılından sonra Ukrayna tranzit imkanlarını kullanmanın olasılığına dikkat çekti. Bizler Macaristan a doğal gaz ulaştırmak için gerekli her şeyi yapacağız. Macaristan bizim güvenilir, ödeme yapabilir ve istikrarlı ortağımızdır. Ham maddelerimizin Macar piyasasına ulaştırılması bizim çıkarımıza uygundur ve bu planları hayata geçirmek için tüm çözüm yollarını arayacağız. Mutlaka bir çözüm bulacağız, diye açıkladı. Macar Başbakanı Orban Macaristan ın Romanya ve Hırvatistan da yeterli kapasitelerin inşa edilmemesi nedeniyle bu ülkelere karşılıklı tedarikleri gerçekleştiremediğini açıkladı. Bundan dolayı Putin in her hangi bir yol bulup, Macaristan a gerekli doğal gaz ve petrolü ulaştıracağını söylemesi Macaristan için büyük önem arz etmektedir. Putin in Macaristan ziyareti Avrupa ülkeleri tarafından da dikkatle incelenmektedir. Çünkü Avrupa Birliği bir taraftan Putin in politikasını ve yeniden seçilen Trump ı destekleyen, diğer taraftan da sert göç politikası uygulayan Budapeşte nin siyasetinden memnun değildir. 8
Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye Devlet Başkanları tarafından 2010 yılında kurulan Türk Akademisi Uluslararası Teşkilatı, Türk dünyasının dillerini, kültürünü ve kadim çağlardan günümüze kadarki tarihini titizlikle ve kapsamlı bir şekilde inceleyen ve benzer konulardaki bilimsel araştırmaların koordinasyonunu üstlenen uluslararası örgüttür. Uluslararası Türk Akademisi, Türk dünyasının araştırma ve eğitim merkezleri arasındaki bilimsel işbirliğini teşvik etmektedir. www.twesco.org 57-49-86 57 Tauelsizdik caddesi, Barış ve Uyum Sarayı Astana, 010000 Kazakistan @intturkicacadem https://www.facebook.com/intturkicacadem