ÖZEL SEKTÖRDE ÇALIŞAN ORMAN ENDÜSTRİ MÜHENDİSLERİNİN İŞ ORTAMLARI HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ Hasan Serin, İbrahim Bektaş, Muhammet Durgun, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Orman Fakültesi, Orman Endüstri Mühendisliği Bölümü, Kahramanmaraş ÖZET Ülkemizde yaklaşık 285 meslek grubu ve 50 e yakın mühendislik dalı bulunmaktadır. Bu mühendislik dallarından bir tanesi de orman endüstri mühendisliğidir. Orman endüstri mühendislerinin istihdam alanları çoğunlukla özel sektörde bulunmaktadır. Orman endüstri mühendisleri işletmelerde üretim planlama, finansman yönetimi, satın alma, pazarlama, bakım planlama ve işletmenin verimlilik artışını sağlamak için gerekli çalışmaları yapmaktadırlar. Ayrıca, yatırımlarının planlanması, teknoloji ve yer seçimi, tesis kurma, işyeri düzenleme aşamalarında görev almaktadırlar. Orman endüstri mühendisleri mobilya, kağıt, levha ürünleri gibi endüstri işletmelerinde yoğun olarak bulunmaktadırlar. Bu çalışmada Doğu Akdeniz Bölgesi nde yer alan orman ürünleri endüstrisi işletmelerinde çalışan 44 adet mühendise anket uygulanmıştır. Veriler SPSS paket programında değerlendirilmiştir. Mühendislerin %62,8 i 1-5 yıl arasında çalıştığı, %90,7 sinin erkek olduğu ve %65 inin seri üretim yapan işletmelerde istihdam edildiği tespit edilmiştir. Mühendislerin %44,2 sinin yeteneklerine uygun işte çalıştırıldığı bulunmuştur. Diğer taraftan, mühendislerin %72,1 i sosyal olanakları yetersiz bulduğu, %44,2 si işi kaybetme endişesi yaşadığı ve %33,3 ü de adil bir ücret sisteminin bulunmadığını belirtmişlerdir. Anahtar Kelimeler: Orman Endüstri Mühendisi, Özel Sektör, Doğu Akdeniz Bölgesi THE OPINIONS OF FOREST INDUSTRY ENGINEERS WORKING AT PRIVATE SECTOR ABOUT WORKPLACE ENVIRONMENT ABSTRACT There are approximately 285 occupational group and 50 engineering disciplines in our country. Forest industry engineering is one of these engineering disciplines. Employment areas of the forest industry engineers mostly take part at private sector. These engineers do required works at enterprises for production planning, financial management, purchasing, marketing, maintenance planning and productivity growth of enterprise. Also, they take duty about investment planning, technology and site selection, facility installation, workplace layout. The forest industry engineers intensely are in industrial enterprises such as furniture, paper and board sectors. At this study, 44 engineers who work at forest products enterprises in East Mediterranean Region have been made survey. The data has been evaluated on SPSS program. It has been determined that 62,8% of engineers worked 1-5 years, 90,7% of them are men and 65% of them were employed at enterprises which do mass production. It has found that 44,2% of engineers were employed at work suitable for their abilities. On the other hand, 72,1% of engineers thought that was not enough social activities, 44,2% of them was concerned about their job loss and 33,3% of them indicated that there was no fair wage system. Keywords: Forest Industry Engineer, Private Sector, East Mediterranean Region.
1. Giriş İnsanların beceri ve yeteneklerine uygun meslek sahibi olmaları önemlidir. Bu sayede kalifiye olarak hayata atılmakta, istihdam edilmekte ve amaçlarına ulaşmaları mümkün olmaktadır. Bunun günümüzde en önemli aktörü üniversitelerdir. Üniversitelerde verilen lisans eğitiminin temel hedefi; alanında ileri düzeyde kuramsal ve uygulamalı bilgilere sahip; bu bilgileri yorumlayabilen, değerlendirebilen, sorunları tanımlayarak çözebilen, bağımsız çalışabilen ve sorumluluk alabilen, öğrenme yetkinliği kazanmış, alana özgü yetkinliğine ilaveten iletişim ve sosyal yetkinliğe de sahip bireyler yetiştirmektir (Öztürk vd., 2012). Mühendislik disiplinleri yukarıda geçen tanım kapsamındadır. Doğadaki kaynaklardan en verimli şekilde yararlanmayı amaçlayan bilimsel çalışmalara ve uygulamalara mühendislik denir. Mühendisin işi; insanların rahat yaşaması için teknolojiyi uygulamak, geliştirmek ve sorunları çözmektir. Teknik üretmek, araç-gereç yapmak insanların en temel özelliklerinden biridir. En ilkel toplumların bile kendilerine göre teknolojileri vardır. Teknolojinin sağladığı olanaklarla çevremizi, doğayı denetim altında tutabilmekteyiz (Anonim 2002). Kimya, makine, inşaat, elektrik gibi köklü ya da seramik, enerji sistemleri, biyomedikal gibi yeni olmak üzere çeşitli mühendislik dalları vardır. Orman endüstri mühendisliği de nispeten yeni mühendislik dallarından sayılabilir. Sınırlı orman kaynakları ve gelişen çevresel değerler orman kaynaklarının ve özellikle ağaç hammaddesinin endüstriyel olarak daha verimli değerlendirilmesini zorunlu kılmaktadır. Bu açıdan orman ürünlerinin ve en temel ana ürün olan odun hammaddesinin çeşitli özelliklerinin iyi tanınması, en uygun yöntem, araç ve tekniklerle işlenmesi, insanların günlük yaşamında uzun yıllardır kullanım bulan yapı elemanı, kağıt, mobilya vb. ürünlere en uygun şekilde dönüştürülmesini planlayan, yürüten ve denetleyen bir mühendislik dalına gereksinim duyulmuş ve bunun doğal bir sonucu olarak da Orman Endüstri Mühendisliği eğitimi başlamıştır (Kurtoğlu ve ark. 2009). Programın disiplinler arası yapısı mezunlara, orman ürünleri endüstrisinin üretim, ahşapta üst yüzey işlemleri, ürün tasarımı, kalite kontrol, satış ve pazarlama gibi alanlarında mesleki kariyerlerini sürdürme olanağı vermektedir (Url-1). Orman endüstri mühendisi, orman ürünlerinin üretimi ve ticaretini konu alan işletmelerde, üretim planlamasından işletme finansmanına kadar geniş bir alanda mesleki bilgi ve deneyimini kullanan kişidir. Orman endüstri mühendisi, orman ürünlerinin satın alınmasında görev alır. Ürünlerin pazarlanması aşamasında görev alır. Araştırma ve geliştirme hizmetleriyle iş ve zaman etüdü çalışmalarını yürütür. Makinelerin bakım çalışma planını düzenler. İşletmenin verimlilik artışını sağlamak için gerekli çalışmaları yapar. Orman endüstri yatırımlarının planlanması, teknoloji ve yer seçimi, tesis kurma, işyeri düzenleme aşamalarında görev alır (Anonim 2002). Orman Endüstri Mühendisliği bölümü mezunları devlette ve özel sektör firmalarında birçok iş fırsatına sahip olabilmektedir. Mezunlar giriş seviyesinde veya orta seviyede iyi bir başlangıç maaşı ve ilerleme fırsatlarıyla işe girebilmektedir. İşverenler çok küçük firmalardan büyük uluslar arası firmalara kadar çeşitlilik göstermektedir ve işletmeler hem gelişmiş bölgelerde hem de kırsal bölgelerde bulunabilmektedir (Url-1). Lisans eğitimini tamamlayan orman endüstri mühendisleri genellikle orman ürünleri endüstrisi içerisinde istihdam yeri bulmaktadır. Orman ürünleri endüstrisi ormandan elde edilen odun hammaddesini veya ürünlerini mekanik ve/veya kimyasal işlemlerle yapısını değiştirmeden veya değiştirerek mamul veya yarı mamul olarak diğer endüstrilere hammadde üreten entegre bir endüstri olarak tanımlanmaktadır (DPT, 1994). Lif ve yonga levha endüstrisi, kontrplak ve kaplama endüstrisi, kereste imalat endüstrisi, palet, ambalaj ve parke endüstrisi, gelişen biyoenerji endüstrisi ve mobilya endüstrisi sürdürülebilir orman yönetimi açısından önemli orman ürünleri endüstrileri arasında yer
almaktadır (Kalkınma Bakanlığı, 2014). Yaşanan hızlı gelişmeler nedeniyle orman endüstri mühendisliği öğrencilerinin öğrenmesi gereken bilgi türü ve hacmi artmıştır. Bu hızlı bilgi artışına ayak uydurabilmesi, öğrencinin farklı konularda her türlü bilgiyi alması yerine belli konularda branşlaşmaya yönelmesini zorunlu kılmaktadır(anonim, 2007). Orman endüstri mühendisliği bölümlerinden her yıl 300 civarında mühendis mezun olmaktadır (Serin, 2011). Son yıllarda orman ürünleri endüstrisinde işyeri sayısı ve istihdam bakımından önemli gelişmeler yaşanmaktadır. Bölüm mezunlarından 80-120 tanesinin sektörde istihdam edildiği tahmin edilmektedir. Bu çalışmada orman endüstri mühendislerinin çalıştıkları işletmelerde yaptıkları işin niteliği, iş ortamı, iş güvencesi, aldıkları ücret ve örgütsel iletişim konularında yaşadıkları tatmin düzeyleri ve verimlilik düzeyleri araştırılmıştır. 2. Materyal ve metot Bu çalışmada kullanılan araştırma materyali Doğu Akdeniz bölgesi illerinde faaliyet gösteren özel sektör işletmelerindeki orman endüstri mühendisleridir. Demografik, işin niteliği, iş ortamı, iş güvencesi, ücret ve organizasyon içi iletişim ile ilgili 37 sorudan oluşan anket 44 mühendise yüz yüze görüşme yöntemiyle uygulanmıştır. Yüz yüze görüşme yönteminin seçilmesinin nedeni ankete verilen cevapların yanılgı oranını minimize etmek ve yapılan araştırmanın sağlamlığını artırmaktır. Anket kullanılarak insanlardan çok sayıda konuda bilgi edinilebilir ve bunu gayet ekonomik bir şekilde yapmak mümkündür. Anket yönteminin işe yarayabilmesi için iyi bir çerçeve hazırlanmalı, örnekleme hatası kontrol edilmeli, ölçüm hatasına sebep olabilecek önyargılı ve karmaşık sorulardan kaçınılmalı ve sorular mümkün olan en yüksek cevap oranına ulaşabilecek şekilde tasarlanmalıdır (Baş, 2010). Anket soruları hazırlanırken likert ölçeği kullanılmıştır. Bu ölçekte insanlara çeşitli ifadeler ve yargılar yöneltilir ve bu yargılara-ifadelere katılıp katılmama derecesinin belirtilmesi istenir. Kategori sayısı 5,7,9,11 olabilen likert ölçeği yaygın olarak 5 li kullanılmaktadır (Altunışık vd. 2012). Bu çalışmada da yaygın olarak kullanılan şekliyle 5 li likert ölçeğiyle hazırlanan sorular orman endüstri mühendislerine yöneltilmiştir. Anketlerin uygulanması sonucu toplanan verilerin SPSS 21.0 istatistik yazılımında girişleri yapılmış ve ardından frekans ve yüzdelik değerlerin elde edildiği betimleyici istatistikleri çıkarılmıştır. Analiz sonuçları tablolar halinde sunulmuştur. 3. Bulgular Bu çalışmaya konu olan orman endüstri mühendislerinin %90,7 si erkek olup, %58,1 i 24-30 yaşları arasında olduklarını, %20,9 u ise 31-35 yaşları arasında olduklarını belirtmişlerdir. Sektörde çalışan mühendislerin büyük çoğunluğu genç ve erkektir. Mühendislerin %62,8 i 6 yıldan az bir süredir çalıştıklarını ifade etmişlerdir. Mesai sürelerine bakıldığında ise mühendislerin %72,1 lik kısmı yasal haftalık mesai süresi olan 45 saatten fazla çalışmaktadırlar. Bunun nedenlerine bakıldığında ise %48,4 ile çalışan sayısının yetersizliği, %38,7 ile daha fazla ücret isteği, %9,7 ile ek ödemelerden daha fazla yararlanma düşüncesi ve %3,2 ile mesai saatlerinin iyi düzenlenmeyişi gösterilmiştir. Sektörün hukuki yapısı %86 lık bir oran ile anonim şirketlerden oluşmaktadır. Bu işletmelerin istihdam ettiği mühendis sayıları ise %51,2 ile 1-10 arası, %25,6 ile 11-20 arası olarak görülmüştür. Bu işletmelerin üretim sistemleri %65,1 ile seri, %32,6 ile sipariş ve %2,3 ile parti üretimi olarak devam etmektedir. Bu işletmeler %90,7 oranında ihracat yaparak ürünlerini pazarlamaktadırlar ve tedarik zinciri bakımından %83,7 oranında hem ulusal hem de uluslararası kaynakları kullanmaktadırlar.
İş tatminine yönelik olarak yapılan işin niteliği ile ilgili yargılar Tablo 1. de gösterilmiştir. En fazla tam katılımın %51,2 ile mühendislerin yaptıkları işi kişisel olarak yapma isteği yargısı almıştır. Bunu %50 ile mühendislerin yaptıkları işte kendi potansiyellerini kullanma imkanı bulmalarına dair olan yargı almıştır. En az tam katılım gösterilen yargı ise %34,9 luk oranla işi kişisel olarak yapma isteği olarak görülmektedir. Tabloda öne çıkan bir diğer bulgu ise mühendislerin işi kişisel olarak yapma isteği yargısında %23,3 lük oranla kararsızlıklarını belirtmiş olmalarıdır. Yapılan işin beklentileri karşılaması yargısı ise %16,3 lük kısmen ret ve %11,6 lık tam ret ile mühendislerin en az tatmin oldukları konu olarak göze çarpmaktadır. Tablo 1. İş tatminine yönelik olarak yapılan işin niteliği ile ilgili yargılar (%) Kararsız Kişisel potansiyel kullanma imkanı - 7,1 4,8 38,1 50,0 İşle ilgili yetki ve sorumluluklar - 9,3 9,3 34,9 46,5 İşin bilgi ve yeteneğe uygunluğu 2,3 7,0 7,0 39,5 44,2 İşin kişisel gelişime katkısı 7,0 4,7 11,6 34,9 41,9 İşi kişisel olarak yapma isteği 2,3 4,7 23,3 18,6 51,2 İşin beklentileri karşılaması 11,6 16,3 9,3 27,9 34,9 İşe yapılan katkıları görebilme - 4,7 11,6 34,9 48,8 Orman endüstri mühendislerinin çalıştıkları iş ortamları ile ilgili yargılara verdikleri cevaplar Tablo 2. de sunulmuştur. Buna göre yemek hizmeti ve ulaşım hizmeti sırasıyla %97,7 ve %93 oranlarıyla mühendislerin en fazla memnun olduğu hizmetler olarak öne çıkmaktadır. Sağlık hizmeti ve hafta sonu tatil imkanı yargılarına da yüksek oranda evet cevabı verilmesine rağmen, işyerlerinde sosyal olanaklarının bulunduğunu ifade edenlerin oranı %27,9 ile öne çıkmaktadır. Tablo 2. İş ortamı ile ilgili yargılar (%) Evet Hayır İş yerinde yemek hizmetinin bulunması 97,7 2,3 İş yerinde sağlık hizmetinin bulunması 81,4 18,6 İş yerinde ulaşım hizmetinin bulunması 93,0 7,0 İş yerinde sosyal olanakların bulunması 27,9 72,1 İş yerinde hafta sonu tatil imkanının bulunması 79,1 20,9 İş güvencesi ile ilgili bulguların yer aldığı Tablo 3. incelendiğinde, mühendisler sağlık sigortalarının bulunduğunu %92,9 oranında yanıtlamışlardır. Özel sektör koşullarının oluşturduğu baskı sebebiyle %55,8 i yaptıkları işleri kaybedecekleri endişesi ile çalıştıklarını belirtmişlerdir. Emeklilik güvencesi ve güvenlik önlemlerinin yeterliliği yargılarına ise sırasıyla %44,2 ve %30,2 oranlarında olumsuz yanıt vermişlerdir. Tablo 3. İş güvencesi ile ilgili yargılar Evet Hayır Yaptığı işin kaybedilme endişesinin bulunmaması 44,2 55,8 Sağlık sigortasının bulunması 92,9 7,1 Güvenlik önlemlerinin yeterli olması 69,8 30,2 Emeklilik güvencesinin bulunması 55,8 44,2 Ücret ile ilgili yargıların yer aldığı Tablo 4. incelendiğinde, en fazla tam katılımın olduğu yargı %53,5 ile ücretin zamanında alınması olmuştur. Diğer öne çıkan bulgu ise, mühendislerin %44,2 sinin aldıkları ücretin diğer işletmelere uygunluğu konusunda kararsızlık yaşamalarıdır. Ayrıca çalışanlar arasında adil bir ücret dağılımının olduğu yargısına %21,4 oranında kısmen ret ve %11,9 oranında tam ret yanıtı alınmıştır.
Tablo 4. Alınan ücret ile ilgili yargılar Kararsız Alınan ücretin beklentilere uygun olması 7,0 9,3 34,9 23,3 25,6 Ücretle geçim sıkıntısının çekilmemesi 2,3 7,0 27,9 37,2 25,6 Ücretin zamanında alınması 2,3 4,7 11,6 27,9 53,5 Personel arasında adil ücret dağılımının varlığı 11,9 21,4 19,0 31,0 16,7 Ücretin diğer işletmelere göre uygunluğu 2,3 23,3 44,2 16,3 14,0 Yapılan fazla mesainin karşılığının verilmesi 14,3 7,1 21,4 23,8 33,3 Organizasyon içi iletişim ile ilgili bulgular Tablo 5. te gösterilmektedir. Buna göre en yüksek oranda tam katılımın sağlandığı yargı %51,2 ile mühendislerin yapılan işle ilgili bilgilendirilme yargısıdır. Çalışanlar arasında dedikodu, kavga ve dargınlığın olmadığını ifade eden yargı en az kısmi ve tam katılım toplamını (%58,1) ve en büyük kararsızlık oranını (%23,3) almıştır. Tablo 5. Organizasyon içi iletişim ile ilgili yargılar Kararsız Sorunları yöneticilere iletebilme olanağının bulunması 2,3 4,7 9,3 37,2 46,5 Yapılan işle ilgili bilgilendirilme durumu - 11,6 7,0 30,2 51,2 Çalışanlar arasında genel arkadaşlık ilişkilerinin yeterli olması - 14,0 18,6 39,5 27,9 Amirler ile rahat bir şekilde görüşülebilmesi 2,3 9,3 11,6 34,9 41,9 Çalışanlar arasında dedikodu, kavga ve dargınlığın olmaması 7,0 11,6 23,3 27,9 30,2 4. Sonuçlar ve öneriler Doğu Akdeniz bölgesindeki özel sektör işletmelerindeki orman endüstri mühendislerinin iş tatmin ve verimliliği üzerine yapılan bu çalışmada çıkarılan sonuçlar şunlardır: Mühendislere kendi kişisel potansiyellerini kullanma imkanı verilmektedir. İşle ilgili yetki devri ve sorumluluk aktarımının iyi düzeyde varlığına rastlanmıştır. Mühendislerin aldıkları eğitimi işgörenler ve insan kaynakları bölümü yetkilileri bildikleri için çalıştıkları işin bilgi ve yeteneklerine uygunluğu sonucu çıkarılmıştır. Ayrıca yapılan işlerin kişisel gelişimlerine katkısı da yüksek bulunmuştur. Mühendislere işlerine yaptıkları katkıları görebilmelerinin de iyi derecede olması çalışmanın sonuçlarından bir tanesidir. Mühendislerin çalıştıkları kurumlarca karşılanan yemek, sağlık, ulaşım hizmetlerinin iyi düzeyde olduğu ve hafta sonu tatil imkanının da sağlandığı çıkarılan sonuçlar arasındadır. Her türlü olası iş kazaları ve meslek hastalıklarına önlem olarak da kullanılabilecek sağlık sigortasının neredeyse bütün mühendisleri tatmin edici bir düzeyde olduğu bulunmuştur. Ücret hususunda mühendislerin en fazla olumlu gördüğü konu zamanında ödeniyor olduğudur Örgütsel hiyerarşi ve yapı dâhilinde mühendislere sorunlarını yöneticilerine iletebilme olanağının verilmesinin iş verimliliği üzerinde çok önemli etkisinin olacağı aşikârdır.
Ayrıca yapılan işle ilgili bilgilendirilme durumunun yüksek olması da iş tatmini ve verimliliğini artırma konusunda önem arz etmektedir. Çalışma sonucunda bulunulabilecek öneriler ise şöyle özetlenebilir: Orman endüstri mühendislerinin iş ile ilgili beklentilerinin iyi düzeyde karşılanmadığı görülmüştür. Bununla ilgili liyakat ve beceri esaslı iş dağılımı gereklidir. Mühendislerin işletmeler açısından artık kurumsal sosyal sorumluluk misyonu çerçevesinde ele aldıkları sosyal olanaklar yönünden tatmin olmadığı görülmüştür. İşletmelerin sadece iş endeksli değil aynı zamanda çalışanları sosyal bir varlık olduğunu göz önünde tutarak her anlamda doyuma ulaştırmaları gerekmektedir. Mühendislerin yaptıkları işi kaybetme ve emekli olamama hususlarında endişeli oldukları çıkan bir diğer sonuçtur. Bu belki de en önemli husustur çünkü örgütsel bağlılık yönünden düşüklüğe sebebiyet verebilir ve işi sahiplenmenin azalması sonucunda verimliliğin istenilen seviyeye gelmesini engelleyebilir. İş tatmini yüksek insanların, özgüven, moral, performans ve verimlilik artışına gittiği; hastalık, stres, gerginlik, endişe, şikayetler, devamsızlıklar ve işten ayrılma konularında ise düşüşe yol açtığı belirtilmiştir (Yammarino ve Dubinsky, 1987) Mühendislerin kendi aralarında adil ücret dağılımı olduğuna inanmadıkları ve aldıkları ücretin diğer işletmelere göre uygunluğu hususunda rahatsız oldukları da kayda değer bir sorun olarak görülmektedir. Bunun için yapılan işi tam karşılayabilecek bir ücret yönetimi uygulamasına ihtiyaç duyulmaktadır. İş ortamlarında örgüt içi dedikodu, küslük, dargınlık, hatta kavga gibi verimliliği düşürecek olayların varlığı da önemli derecede yüksek bulunmuştur. Bu durum sosyal olanakların artırılması sonucu azaltılabilir ve çalışanları bütünleştirici ve hepsinin örgütsel vatandaş olduklarına yönelik uygulamalar da önerilebilir. Ayrıca orman endüstri mühendisi adaylarına kişisel gelişimleri için beden dili, sözlü iletişim, yazılı iletişim, halkla ilişkiler gibi sosyal konularda da kendilerini geliştirmeleri önerilmektedir (Gedik vd., 2010). Orman endüstri mühendisi yetiştiren bölümleri, mühendis adaylarına bireysel ve bağımsız, etkileşimli, nitelikli, ekonomik öğretim imkanı tanıyan, sanayi odaklı, sektörün mevcut ve gelecekte olabilecek talepleri karşılayabilecek, mesleği yaygınlaştırabilecek ve saygı kazandırabilecek bir eğitim öğretim uygulamalıdır (Serin, 2011). Gedik ve arkadaşlarının (2009) yaptığı bir çalışmada, personelin iş tatminlerini ve dolayısıyla verimliliklerini artırmak için çalışanlara kişisel potansiyellerini kullanma imkânları sunulmalı, yetki ve sorumluluk verilmeli, verilecek işler onların bilgi ve becerileri dikkate alınarak verilmeli, işlerinde katkılarını göstermek için çalışmalar yapılmalı, sosyal açıdan beraber olacakları faaliyetler yapılmalı, sigorta ve emeklilik güvencesi sağlanmalı, ücret olarak çalışmalarının tam karşılığı verilmeli, yapılan fazla mesailer her zaman ödenmeli, ücret ve fazla mesai ücretlerinde gecikme yapılmamalı, adil bir ücret politikası uygulanmalı ve organizasyon içinde çok iyi bir iletişim ortamının oluşumu sağlanmalıdır. Orman endüstri mühendisliğinin toplumda fazla tanınmaması, mesleğinin toplumda itibar görmediği imajını oluşturmaktadır. Bu durum çalışma ortamlarına ve işletmelere de yansımaktadır. Özel sektörde mali ve özlük haklarından kaynaklanan tatminsizlikler, yükselme kriterlerinin olmaması, yapılan görev ve sorumluluğun fazlalığı, çalışma ortamından kaynaklanan olumsuzluklar orman endüstri mühendislerinin görevlerini layıkıyla yapmasında motivasyonunu ve verimliliğini azaltmaktadır.
Kaynaklar Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., Yıldırım, E., 2012. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: SPSS Uygulamalı. 7. Baskı. Sakarya Yayıncılık. Anonim, 2002. Mühendislik Mesleklerini Tanıyalım, Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü, Gözden Geçirilmiş 4. Baskı, Yayın No:293, Ankara. Anonim, 2007. Orman Mühendisliği ve Orman Endüstri Mühendisliği Eğitiminin Yeniden Yapılandırılması Çalıştayı Sonuç Raporu, 12-13 Nisan 2007, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi, İstanbul. Baş, T., 2010. Anket. 6. Baskı. Seçkin Yayıncılık. Ankara. DPT, 1994. VII. Kalkınma Planı Orman Ürünleri Sanayii ÖİK Raporu, Ankara. Gedik, T., Akyüz, K. C., Batu, C., 2009. Orman Endüstri İşletmelerinde Yönetici İş Tatmin Düzeyinin Belirlenmesi (Düzce İli Örneği). Kastamonu Üniversitesi., Orman Fakültesi Dergisi, 2009, Cilt: 9, Sayı:1, s: 1-11. Gedik, T., Akyüz, İ., Akyüz, K. C., 2010. Orman Endüstri Mühendisliği Eğitimine Sektörel Bakış. Düzce Üniversitesi Ormancılık Dergisi, Cilt:6, Sayı:2, s:23-29. Kalkınma Bakanlığı, 2014. Sürdürülebilir Orman Yönetimi Özel İhtisas Komisyon Raporu. Ankara. Kurtoğlu, A., Koç, K. H., Erdinler, S., Sofuoğlu, D., 2009. Türkiye Orman Ürünleri Endüstrisinin Yapısal ve Eğitsel Sorunları, II. Ormancılıkta Sosyo-Ekonomik Sorunlar Kongresi 19-21 Şubat 2009, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta. Öztürk, E., Erdinler E. S., Koç, K. H., 2012. Yükseköğretimde Motivasyon Sorunu ve Orman Endüstri Mühendisliği Eğitimi. III. Ormancılıkta Sosyo-Ekonomik Sorunlar Kongresi. İstanbul, Türkiye. 18-20 Ekim 2012. Serin, H., 2011. Orman Endüstri Mühendislerinin Sorunları ve Fırsatları. 2013 e Doğru 1. Doğa ve Ormancılık Sempozyumu, 117-127, Antalya, 21-27 Kasım 2011. Url-1, https://tr.wikipedia.org/wiki/orman_end%c3%bcstrisi_m%c3%bchendisli%c4%9fi. Erişim tarihi:06.10.2015. Yammarino F.J., Dubinsky A.J. 1987. On Job Satisfaction: It's the Relationships That Count, The Journal of Risk and Insurance, Vol. 54, No. 4 (Dec., 1987), pp. 804-809.