1 2017/58
Тurkic Weekly 2017 10 (61) (6 12 Mart) Turkic Weekly, Türk dünyasında yer alan haftanın en önemli gelişmelerini değerlendirmektedir. Turkic Weekly, Türk dili konuşan ülkelerde cereyan eden güncel meseleler hakkında güvenilir bilgi ve objektif analiz sunmaktadır. Тurkic Weekly analitik bülteni Uluslararası Türk Akademisi tarafından hazırlanmıştır.
TÜRKİYE-RUSYA GÖRÜŞMELERİ 10-11 Mart 2017 tarihlerinde Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Rusya ziyareti çerçevesinde Sankt-Petersburg şehrinde üst düzey görüşmeler gerçekleştirdi. Türkiye ve Rusya Devlet Başkanları toplantısından önce Moskova ve Ankara nın bu görüşmelerden büyük sonuçlar beklediği ifade edilmişti. Nitekim, taraflar ikili ilişkilerin önemli ölçüde soğumasından sonra ortak bir çözüm bulmayı başarmakla birlikte siyasi ve ekonomik alanlar başta olmak üzere önceki etkileşim seviyesine ulaşmaya yönelik normalleşme sürecini başlattı. İki ülkenin resmi kurumlarına göre, anılan ziyaret dostluk ortamında gerçekleştirilerek, beklenen sonuçlara varılmıştır. Recep Tayyip Erdoğan ve Vladimir Putin ticaret ve ekonomik ilişkilerin yeniden canlandırılması, teröre ve diğer tehditlere karşı birlikte mücadele konularını görüştü. Türkiye nin «Sabah» gazetesinde belirtildiği gibi, bu görüşmelerin tarihi önemi olduğu söylenebilir. İki ülke liderlerinin katılımı ile ziyaretin gündemi çerçevesinde Üst Düzey İşbirliği Konseyi organize edildi. V.Putin yaptığı konuşmada yenilenmekte olan Rusya-Türkiye ilişkileri önceliğinin kriz öncesi seviyesine ulaşması olduğunu açıkladı. İki ülke arasındaki ticaret hacmi 2016 yılının ilk aylarında yüzde %43 oranında azaldı ve geçen yıl itibarı ile düşüş yüzde %23-26 oldu. Krizden önce ikili ticaret hacmi 35 milyar ABD dolarına ulaşmıştı. Vladimir Putin, «İlişkilerin normalleşmesi üzerine çalışmalara devam etmeliyiz. Bu süreç başlatılmış durumda ancak belirli bir zaman alacaktır» dedi. Aynı zamanda taraflar ekonomik ilişkilerdeki enerjinin önemini vurguladı. Bu alandaki büyük ortak projeler iki liderin görüşmelerinin temel konusu oldu. Böylece, taraflar Türk Akımı doğalgaz boru hattı projesini uygulama konusunda anlaştılar. Erdoğan, «Rusya gazının Avrupa ya tedarik edilmesini sağlamak için gerekli tüm tedbirleri alacağız», diye konuştu. Erdoğan, Türkiye nin Rusya dan 28 milyar metreküp doğal gaz satın aldığını hatırlattı. Bunun yanısıra, Suriye deki krizin çözümlenmesi ve teröre karşı mücadele konuları daha dar formatta yapılan ikili görüşmelerde de ele alınmıştır. Bununla birlikte, Türkiye ve Rusya Ankara nın ŞİÖ ile işbirliğine daha aktif katılımının imkanlarını değerlendirdi. 3
Ş.MİRZİYAVEV İN TÜRKMENİSTAN ZİYARETİNİN SONUÇLARI Geçtiğimiz dönemde Şavkat Mirziyayev in Özbekistan Devlet Başkanı olarak ilk dış ülke ziyareti gerçekleştirildi. Özbekistan Devlet Başkanının Türkmenistan a yaptığı ziyareti esnasında iki komşu ülkenin Devlet Başkanları geniş kapsamlı görüşmeler gerçekleştirdi. Resmi heyetlerin katılımıyla gerçekleşen görüşmelerde taraflar ticaret, ekonomi, petrokimya, ulaşım iletişimleri, tarım, kültür, turizm alanlarındaki işbirliğinin daha da geliştirilmesinin yanısıra ticari ve ekonomik ilişkilerin çeşitlendirilmesi, ihracat ve ithalat yelpazesinin genişletilmesi, ticaret hacminin artırılması konularını görüştüler. Görüşmelerin temel sonuçlardan biri tarafların Stratejik İşbirliği Anlaşmasını imzalamış olmasıydı. İki ülkenin Devlet Başkanları 2018-2020 yılları için ekonomik işbirliği konusunda bir anlaşma; demiryolu taşımacılığı alanındaki işbirliğinin geliştirilmesi için mutabakat zaptı, 2017-2019 yılları için kültürlerarası ve insani alanlarda hükümetlerarası işbirliği programını, iki ülkenin Dışişleri Bakanlıkları arasında 2017-2018 yılları için işbirliği programını imzaladılar. Komşu ülke Afganistan da istikrarın ancak siyasi yollarla çözülebileceği hususunda taraflar hemfikir olduklarını teyit ettiler. Terör, aşırılık, uyuşturucu kaçakçılığı ve organize suçla mücadele ve bölgesel güvenliğin güçlendirilmesi konularında görüş alışverişinde bulunuldu. Aynı zamanda görüşmelerde ulaştırma sektöründeki işbirliğini yoğunlaştırmak için bir anlaşmaya varıldı. Böylece taraflar, 2011 yılında Aşkabat ta imzalanan Orta Asya dan Yakın ve Orta Doğu ülkelerine uluslararası ulaşım ve transit koridorunun oluşturulmasına ilişkin anlaşmayı uygulamaya karar verdiler. Bununla birlikte Türkmenistan Demiryolu Taşımacılığı Bakanlığı «Andijan Mekanik Fabrikası» şirketi ile 100 açık vagonun servis süresinin uzatılmasıyla çimento vagonlarına dönüştürülmesine dair sözleşme imzaladı. «TürkmenKimiya» Devlet Şirketi ve «Uzsanoatexport» Limited Şirketi 30 bin ton gübre satın alma hususunda sözleşme imzaladı. İki ülkenin Devlet Başkanlarının katılımı ile Özbekistan sınırına yakın bulunan Lebap velayeti, Türkmenabad şehrinde Özbekistan Cumhuriyeti nin Birinci Devlet Başkanı İslam Karimov un anısına inşa edilen Anıt Külliyesinin açılış töreninin gerçekleşmesi sembolik bir etkinlik olduğu belirtildi. 4
AVRASYA EKONOMİK BİRLİĞİ HÜKÜMETLERARASI TOPLANTISI 7 Mart tarihinde Bişkek te Avrasya Ekonomik Birliği (AEB) üye ülkeleri Başbakanlarının katılımı ile Avrasya Hükümetlerarası Konsey toplantısı yapıldı. Kırgızistan ın başkanlığında yapılan toplantı sonrasında AEB ülkelerinin Hükümet Başkanları entegrasyon kurumları arasında işbirliğini derinleştirmeye yönelik bir dizi belge imzaladılar. İmzalanan belgeler arasında Avrasya Ekonomik Komisyonu Kurulu na üye olacak adayların Yüksek Konsey e sunulmasına dair ; «Sahteciliğe Karşı» Uluslararası Forum Hakkında ; Avrasya Ekonomik Birliği nde entegrasyon potansiyeline sahip ekonomi alanları ve kullanımına yönelik önlemler üzerine ; 2015-2016 yıllarında Avrasya Ekonomik Birliği üye devletleri arasındaki karşılıklı ticaret durumu hakkında ; 2025 yılına kadar Avrasya Ekonomik Birliği dijital gündeminin uygulanmasına yönelik temel alanların hazırlanmasıyla ilgili ilerlemeler hakkında ; Ticaret görüşmelerinin sonuçları üzerine ; Yüksek Avrasya Ekonomik Konseyi 29 Mayıs 2014 tarihli ve 72 sayılı Kararının uygulanmasına ilişkin olarak; Genel olarak, Hükümetlerarası Konsey toplantısı daha sonra Avrasya Ekonomik Birliği Zirvesinde Devlet Başkanlarının katılımı ile gündeme gelecek acil meselelerin ele alındığı ve çözüldüğü etkinliktir. AEB çerçevesindeki etkileşim süreçleri konusundaki uzmanların değerlendirmeleri oldukça farklıdır. Bu bağlamda Birlik faaliyetini olumsuz açıdan değerlendiren çalışmaların giderek arttığını belirtmek gerekir. Özellikle Kırgız uzmanları Kırgızistan ın AEB üyeliği sürecinden duydukları memnuniyetsizliği ifade ederek daha aktif hale geldi. Aynı zamanda bazı uzmanlar olumlu değerlendirmelerde bulunmaktadır. Özellikle, Kazakistanlı uzman J.İskakova, Bişkek te yapılan Avrasya Hükümetlerarası Konseyi çerçevesinde tarafların hepsinin içeriği açısından oldukça ciddi anlaşmaları imzalanmasının ekonomilerin entegrasyon koşullarının kademeli olarak geliştirilmekte olduğunu açıkladı. Ülkelerin kendileri tarafından ortaya çıkarılan engelleri kaldırma konusunda açık ve ortak niyetin bulunduğu söylenebilir. Sonuçta bürokrasi gibi bir olumsuz olgular devletlere ve bölgesel işbirliğe zararlıdır. Halihazırda anılan olumsuzlukları ortadan kaldırmak için gerekli önlemler alınmaktadır. Bu bağlamda 8 Mayıs 2015 tarihinde Ermenistan, Beyaz Rusya, Kazakistan, Rusya liderleri ve Kırgızistan Devlet Başkanı Almazbek Atambayev in Kırgız Cumhuriyeti nin Avrasya Ekonomik Birliği ne katılmasına ilişkin bir anlaşma imzalamış oldukları hatırlatılmalıdır. 12 Ağustos 2015 tarihinde Kırgızistan Avrasya Ekonomik Birliği nin (AEB) tam üyesi olmuştur. 5
AZERBAYCAN-İRAN İLİŞKİLERİ GELİŞMEKTE Geçtiğimiz dönemde Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev İran İslam Cumhuriyeti nde resmi bir ziyarette bulundu. Ziyaret sırasında İran ın liderleri üst düzeydeki görüşmeler yapıldı. Özellikle, İran İslam Cumhuriyeti nin en üst düzey lideri Seyyid Ali Hamaney ile bir görüşme düzenlendi. Görüşme sırasında daimi karşılıklı ziyaretlerin ikili ilişkileri daha da güçlendirdiğini belirten İlham Aliyev, yapılan ziyaretler çerçevesinde yaklaşık 20 belgenin imzalanması ve onaylanmasının önemini vurguladı. Taraflar, iki ülke arasında ticaret hacminin büyümesine dikkat çekti. Genişletilmiş formattaki görüşmelerin ardından belgeleri imzalama töreni yapıldı. Özellikle, Azerbaycan Cumhuriyeti Mali Piyasaları Kontrol Odası ve İran İslam Cumhuriyeti Ekonomi ve Maliye Bakanlığı Mali Denetim Dairesi arasında yasadışı vasıtalarla ve terörizmin finanse edilmesiyle elde edilen para kaynakları ve diğer mülklerin yasallaştırması ile mücadele alanında İşbirliği Mutabakat Zaptı ; Azerbaycan Demir Yolları Anonim Şirketi ve İran Demiryolları Şirketi arasında Mutabakat Zaptı ve diğer belgeler imzalandı. Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev ve İran İslam Cumhuriyeti Devlet Başkanı Hasan Ruhani, iki ülke heyetlerinin katılımıyla dar ve geniş formatta gerçekleşen görüşmeler yaptı. Basın toplantısında İran Devlet Başkanı Hasan Ruhani son üç yılda Azerbaycan-İran ilişkilerinin başarılı bir şekilde geliştiğini kaydetti. Ruhani, Bizler transit alanında başarılı bir işbirliği kurduk ve bu ilişkilerimizde Kuzey- Güney ulaşım koridoru önemli bir rol oynamaktadır, diye açıkladı. Ayrıca Azerbaycan ın Reşt-Astara demiryolunun inşaat çalışmalarına katıldığı belirtildi. Ilham Aliyev, Azerbaycan ve İran Reşt-Astara demiryolunun inşası için önemli mali kaynaklar tahsis etmektedir. Birlikte insa edilen Kuzey-Güney ulaşım koridoru tarihi bir gelişmedir, diye açıkladı. I.Aliyev konuşmasında Azerbaycan ın toprak bütünlüğü ve egemenliği ilkesine dayanan Karabağ sorununun çözümü konusundaki konumundan dolayı İran a şükranlarını dile getirdi. Aynı zamanda, taraflar İran-Azerbaycan-Rusya, İran-Azerbaycan-Türkiye ve İran-Azerbaycan-Gürcistan formatlarındaki işbirliklerin gelişmesi konusunu da ele aldılar. 6
BRÜKSEL DEKİ AVRUPA BİRLİĞİ ZİRVESİ: AVRUPA KONSEYİ BAŞKANI YENİDEN SEÇİLDİ Geçtiğimiz hafta Brüksel Avrupa Birliği Zirvesine ev sahipliği yaptı. Zirvede ele alınan önemli meseleler arasında gündemin ana konusu Avrupa Konseyi Başkanı Donald Tusk un yeniden seçilmesi ya da görev süresinin uzatılması oldu. Zirveden önce Polonya tarafı D.Tusk un Avrupa Konseyi başkanlığına yeniden seçilmesini şiddetle reddetmişti. Uzmanlara göre bu karar Avrupa Birliği ne üye 28 ülkenin 27 sinin Tusk un adaylığını desteklemesi yeterli olmasından dolayı basit ve tamamen teknik olmalıydı. Çünkü bir adayın Konsey başkanı olarak seçilmesi için çoğunluğun oy vermesi yeterlidir. Ancak Polonya da Tusk un muhalifleri sayılan Yaroslav Kaczynski başkanlığındaki Yasa ve Adalet Partisi iktidarda olduğu için Polonya tarafı Tusk un adaylığına karşı bir konum sergilemiştir. Ancak D.Tusk, AB üyesi olan Polonya nın adaylığını desteklememesine ve tüm entrikaya rağmen yeniden seçildi. Bununla birlikte, katılımcılar AB zirvesinin nihai belgesiyle ilgili bir görüş birliğine varamadılar. Avrupa Konseyi Başkanı nın açıklamasına göre anılan belge Zirve konusu ile alakası olmayan nedenlerden dolayı üye ülkeler tarafından oybirliğiyle kabul edilemedi. Belgede AB ülkelerinin Haziran ayına kadar, üçüncü ülke vatandaşlarının AB sınırlarından geçişi sırasında ek verilerin istenmesini sağlayan yeni «giriş-çıkış» yönergesinin onaylanmasını bekliyorlar. Diğer kaynaklara göre, bildiri yine Polonya nın pozisyonu nedeniyle kabul edilememiştir. Medyada açıklandığı gibi, Polonya Başbakanı Beata Shidlo ülkesinin karşı olmasına rağmen Donald Tusk un Avrupa Konseyi başkanlığı görevine seçilmesi nedeniyle AB Zirvesinin nihai deklarasyonunu imzalamayı reddetmiştir. AB Zirvesinin son bildirgesi, Brüksel in Birliğin ekonomi, göç ve dış politikasıyla ilgili düzenli tavsiye ve yönergelerini içeriyordu. Anılan belge diğer 27 AB ülkesi tarafından imzalandı ve Polonya nın reddinin sonuçlar üzerinde hiçbir etkisi olmadığını belirtildi. Bu Zirvenin, resmi şekilde «Avrupa» olarak adlandırılan Brüksel deki Avrupa Birliği Konseyi nin yeni binasında yapılması dikkat çekicidir. Basına göre Avrupa Birliği ne 321 milyon Euro ya mal olan bina bir cam küp içine yerleştirilen yumurta şeklinde inşa edilmiştir. Bu nedenle bina «kozmik yumurta» olarak da adlandırılmaktadır. 7
Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye Devlet Başkanları tarafından 2010 yılında kurulan Türk Akademisi Uluslararası Teşkilatı, Türk dünyasının dillerini, kültürünü ve kadim çağlardan günümüze kadarki tarihini titizlikle ve kapsamlı bir şekilde inceleyen ve benzer konulardaki bilimsel araştırmaların koordinasyonunu üstlenen uluslararası örgüttür. Uluslararası Türk Akademisi, Türk dünyasının araştırma ve eğitim merkezleri arasındaki bilimsel işbirliğini teşvik etmektedir. www.twesco.org 57-49-86 57 Tauelsizdik caddesi, Barış ve Uyum Sarayı Astana, 010000 Kazakistan @intturkicacadem https://www.facebook.com/intturkicacadem