ORGANİK ZEYTİN YETİŞTİRİCİLİĞİNE KARAR VERMEDE ETKİLİ OLAN FAKTÖRLER: GÖKÇEADA ÖRNEĞİ

ORGANİK ZEYTİN YETİŞTİRİCİLİĞİNE KARAR VERMEDE ETKİLİ OLAN FAKTÖRLER: GÖKÇEADA ÖRNEĞİ Özet Damla ÖZSAYIN 1, Süleyman KARAMAN 2, Hasan KARAHAN 3 1 Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Gökçeada Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu Organik Tarım İşletmeciliği Bölümü, Çanakkale/Gökçeada 2 Akdeniz Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Ekonomisi Bölümü, Antalya 3 Uludağ Üniversitesi, Keles Meslek Yüksekokulu, Organik Tarım Programı, Bursa/Keles Sorumlu yazar: dozsayin@comu.edu.tr Bu araştırmada, Çanakkale ili Gökçeada ilçesindeki üreticilerin organik zeytin yetiştiriciliğine karar vermelerinde etkili olan faktörlerin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Çalışmanın ana materyalini, Gökçeada ilçesi ve köylerinden basit tesadüfi örnekleme yöntemiyle seçilen 106 üreticiden Eylül-Ekim 2014 dönemleri arasında anket yoluyla elde edilen veriler oluşturmaktadır. Organik zeytin yetiştiriciliğine karar vermede etkili olan faktörlerin belirlenmesinde lojistik regresyon analizi kullanılmıştır. Bu modelin sonuçlarına göre; üreticilerin organik zeytin yetiştiriciliğine karar vermelerinde etkili olan faktörler; yaş, eğitim durumu, gelir düzeyi, arazi mülkiyeti, tarımsal toplantılara katılım, hayvansal üretim yapma, organik tarım kavramının öğrenildiği kaynak, sağlık koruma, ekonomik nedenler ve tarımsal desteklemelerden yararlanma olarak belirlenmiştir. Analiz sonuçlarına göre; gelir düzeyi, arazi mülkiyeti, organik tarım kavramının öğrenildiği kaynak ve ekonomik nedenlere ilişkin faktörlerin üreticilerin organik zeytin yetiştiriciliğine karar verme olasılıklarını arttırdığı belirlenmiştir. Modelde yer alan bu faktörler ile üreticilerin organik zeytin yetiştiriciliğine karar verme olasılıkları arasında istatistiksel olarak önemli ve pozitif yönlü bir ilişki bulunmuştur (P<0.05). Ayrıca, üreticilerin yaş, eğitim durumu, tarımsal toplantılara katılım, hayvansal üretim yapma, sağlık koruma ve tarımsal desteklemelerden yararlanma değişkenleri ile organik zeytin yetiştiriciliğine karar verme olasılıkları arasında da istatistiksel olarak anlamlı ancak negatif yönlü bir ilişki olduğu saptanmıştır (P<0.05). Organik tarımın öğrenildiği bilgi kaynağı olarak, formal bilgi kaynağından yararlanan üreticilerin informal bilgi kaynaklarından yararlanan üreticilere göre organik zeytin yetiştiriciliğine karar verme olasılığının 7.49 kat daha fazla olduğu belirlenmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgular neticesinde, üreticilerin organik zeytin yetiştiriciliğine karar vermelerinde bazı sosyo-ekonomik faktörlerin etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Gökçeada ilçesi, Lojistik Regresyon, Organik zeytin, Üretici Abstract The Effective Factors on Decision Making for Organic Olive Cultivaton: The Case of Gökçeada This research was conducted to determine factors affecting decision making behavior for organic olive cultivation of agricultural producers in Gökçeada, Çanakkale. The main material of this study was the data obtained by surveying 106 agricultural producers selected by simple random sampling metot in the central villages of Gökçeada between October-September 2014. Logistic regression method was used to determination of factors affecting decision making behavior of organic olive cultivation. According to the results of this study demonstrate that age, education, income, land ownership, participation in agricultural meetings, animal production, learning to the concept of organic farming, health protection, reasons of economic, benefit from agricultural support are factors affecting decision making behavior of organic olive cultivation. According to analysis results, income, land ownership, learning to the concept of organic farming and reasons of economic were increased the probability of on decision making for organic olive cultivation. It was determined that there was a significant and positive 121

relationship between these factors and the probability of on decision making for organic olive cultivation (P<0.05). It was stated that there was a significant and negative relationship between age, education, participation in agricultural meetings, animal production, health protection, benefit from agricultural support and the probability of on decision making for organic olive cultivation (P<0.05). It has been calculated that, making organic olive cultivation possibilities of producers who are using formal information sources is 7.49 times higher than the producers who are using informal information sources. The results revealed that some socio-economic factors influence on decision making behavior of organic olive cultivation. Key Words: The Gökçeada-Çanakkale, Logistic Regression, Organic Olive, Producer GİRİŞ Akdeniz iklimine özgü bir ağaç türü olan zeytinin uygun iklimsel koşullarda toprak kalitesi bakımından fazla seçicilik göstermeksizin yetişebilmesi, mevcut alanların iyi bir şekilde değerlendirilmesine olanak sağlamaktadır (Tunalıoğlu, 1995; Köksal, 2009). Bu nedenle, hem tarımdaki mevcut konumundan hem de alternatifli olarak değerlendirilebilme (dane ve yağa işlenme) özelliğinden dolayı oldukça önemli bir üründür (Tzouvelekas ve ark., 2001). Türkiye de 1980 lerin başından itibaren hızla yaygınlaşan organik tarım uygulamaları, zeytin ve zeytinyağı üretimine de yeni bir boyut kazanmıştır. Özellikle, son 10 yıllık dönemde organik zeytin yetiştiriciliği dünyada ve ülkemizde önem kazanan bir kavram haline gelmiştir (Köksal, 2009). Ülkemizde özellikle organik ve konvansiyonel zeytin alanlarının büyüklük olarak fazla olduğu Çanakkale, İzmir ve Aydın illeri organik zeytin alanlarının yaklaşık %86 sına sahip bulunmaktadır. Ayrıca, Çanakkale ili Gökçeada ilçesinde yapılan tarım uygulamalarında kimyasal gübre ve ilaç kullanımının çok az olması, beş yıldan beri zeytin sineği için havadan ilaç yapılmaması ve Gökçeada nın kara ile mesafesinin 14 mil olmasından dolayı ithal kirlilik etkisine maruz kalmaması gibi faktörler, Gökçeada nın organik ürün üretim şansı bakımından Türkiye nin diğer tarım alanlarına göre daha avantajlı olduğunu göstermektedir (cennetgokceada.com, 2014). Bu amaçla, Gökçeada Kaymakamlığının başkanlığında 3 Şubat 2002 tarihinde kurulan ekolojik tarım komitesinin katkılarıyla organik tarım üretimine başlanmıştır. Başlangıç olarak da organik zeytin üretimi ele alınarak, 2002 yılında gönüllü üreticilerden 16 kişi, bir limited şirket ve bir zeytinyağ fabrikası uluslararası sertifika kuruluşlarından İzmir de şubesi bulunan kuruluş tarafından (IMO) sertifikalandırılmıştır (cennetgokceada.com, 2014; Marangoz, 2011). 2013 yılı sonu itibariyle, ilçedeki toplam tarım alanı 33500 dekar olup bunun 9725 dekarını organik tarım alanları oluşturmaktadır. Organik tarım alanı içerisinde, organik zeytin üretim alanlarının payı ise yaklaşık %42,4'tür. Organik zeytin yetiştiriciliğinin gelişimine bağlı olarak artış gösteren üretici sayısı ise 2014 yılında 128'e ulaşmıştır (Anonim, 2014). Gökçeada da organik ürün yetiştiriciliğinin önemli olmasından dolayı bu çalışmada, ilçedeki üreticilerin organik zeytin yetiştiriciliğine karar vermelerinde etkili olan faktörlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. MATERYAL VE METOT Çalışmanın ana materyalini, Çanakkale ili Gökçeada ilçesinde organik ve konvansiyonel zeytin yetiştiriciliği yapan üreticilerden anket yoluyla elde edilen veriler oluşturmaktadır. Ayrıca, konu ile ilgili daha önce yapılmış bilimsel çalışmalar ile kamu ve özel kuruluşların kayıtlarından da yararlanılmıştır. Anket uygulanacak üretici sayısının belirlenmesinde basit tesadüfi örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın konusuna ilişkin hazırlanan anket formları ise Eylül-Ekim 2014 dönemleri arasında üreticilere yüz yüze görüşme tekniğinden faydalanılarak uygulanmıştır. Anket yapılan üretici sayısı aşağıdaki formül yardımıyla belirlenmiştir (Çiçek ve Erkan, 1996). 122

N. 2 n = ------------------- (N-1) D 2 + 2 formülde, n = Örnek hacmi N = Populasyon 2 = Populasyona ait varyans D = Populasyon ortalamasında kabul edilen hata sınırı olup D 2 = (d/t) 2 olarak gösterilir. d = Populasyon ortalamasından izin verilen sapma t = Güven sınırına karşılık gelen t tablo değeri Formül kullanılarak yapılan hesaplama sonucunda, %95 güven aralığı ve %5 hata payı ile anket uygulanacak üretici sayısı organik zeytin yetiştiriciliği yapan üreticiler için 56, konvansiyonel zeytin yetiştiriciliği yapan üreticiler için 50 olarak belirlenmiştir. Buna göre; toplam 106 üreticiye anket uygulaması gerçekleştirilmiştir. Anket yoluyla elde edilen verilerin hesaplanmasında, oransal değerler ve lojistik regresyon analizi kullanılmıştır. Çalışma verileri, SPSS 16.0 paket programı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Lojistik regresyon analizi, bağımlı değişkenin kategorik bir yapıya sahip olduğu bağımsız değişkenlerin ise sürekli ya da kategorik bir yapıda olabildiği durumlarda kullanılabilen bir tekniktir. Bağımlı değişkenin iki şıklı olması durumunda, bağımlı değişken ile bağımsız değişken arasındaki neden sonuç ilişkisi ikili lojistik regresyon analizi ile belirlenmektedir (Savran ve ark., 2011; Özdamar, 2013). Bu nedenle, bu çalışmada ikili lojistik regresyon analizi kullanılmıştır. Lojistik regresyon modelinin temeli, olasılık oranına (odds ratio) dayanmaktadır. Olasılık oranı, bir olayın gerçekleşmesi olasılığı ile sözkonusu olayın gerçekleşmemesi olasılığını karşılaştırmaktadır. Böylece; lojistik regresyon modelinin parametrelerini tahmin ederken de en yüksek olabilirlik (maximum likelihood) yöntemi kullanılmaktadır. (Berenson ve Levine, 1996; Savran ve ark., 2011). İki değişkenli lojistik regresyon modeli aşağıdaki gibi açıklanmaktadır. exp ( 0 + 1X) 1 P(Y ) = ----------------------- = ------------------------ 1 + exp ( 0 + 1X) - ( 0 + 1X) 1 + exp Lojistik regresyon modelinde bulunan katsayılar ise aşağıdaki gibi hesaplanmakta olup Q(Y) = 1 P(Y) olarak alınmaktadır. P(Y) ln -------= 0 + 1X 1 + 2X 2 +.+ 2X 2 +. + e nxn Q(Y) P(Y) ------ = e 0 + 1X1 + 2X2 +.+ nxn = e 0 + e 1X1 + e 2X2 Q(Y) Üreticilerin organik zeytin yetiştiriciliğine karar vermelerinde etkili olan faktörlerin belirlenmesine yönelik yapılan bu çalışmada, uygulanan lojistik regresyon analizinde; bağımlı değişken organik zeytin yetiştiriciliği yapma ve yapmama olarak tanımlanmaktadır. Tahmin edilen modelde, bağımlı değişkenin iki olasılıklı olması nedeniyle organik zeytin yetiştiriciliği yapan üreticiler 1 ve yapmayan üreticiler ise 0 olarak kodlanmıştır. Modelde yer alan bağımsız değişkenler ise Çizelge 1.'de açıklanmıştır. 123

Çizelge 1. Modelde kullanılan değişkenler ve gruplara göre özellikleri Değişken Gruplar Açıklama Sayı % Yas Üreticinin yaşı Yas(0) Yas(1) Yas(2) 40 yaşından küçük 40-50 yaş arasında 50 yaş ve üzerinde 36 33 37 34.0 31.1 34.9 Egitim Üreticinin eğitim durumu Egitim(0) İlkokul mezunu 36 40.0 Egitim(1) Ortaokul mezunu 38 35.8 Egitim(2) Lise mezunu 32 30.2 Gelir Üreticinin gelir düzeyi Gelir(0) Düşük gelirli 30 28.3 Gelir(1) Orta gelirli 47 44.3 Gelir(2) Yüksek gelirli 29 27.4 Arazi Üreticilerin arazi mülkiyeti Arazi(0) Kendi 54 51.0 Arazi(1) Kendi ve kiraladığı 52 49.0 Tartop Üreticilerin organik tarım toplantılarına katılma durumu Tartop(0) Katılıyor 47 44.3 Tartop(1) Katılmıyor 59 55.7 Hayurt Üreticilerin hayvansal üretim yapma durumu Hayurt(0) Hayvansal üretim yapıyorsa 61 57.5 Hayurt(1) Hayvansal üretim yapmıyorsa 45 42.5 Orgduy Organik tarım kavramının öğrenildiği kaynak Orgduy(0) İnformal bilgi kaynakları (komşu, akraba, yazılı/görsel 64 60.4 basın) Orgduy(1) Formal bilgi kaynakları (il/ilçe müdürlükleri, kontrol ve 42 39.6 sertifikasyon kuruluşları ile kooperatifler) Saglık Sağlık koruma (Kendisinin, tüketicinin v.s sağlığını koruma gibi) Saglık(0) Sağlık korumanın etkili olması 46 43.4 Saglık(1) Sağlık korumanın etkili olmaması 60 56.6 Ekon Ekonomik nedenler (kârlılık, alım garantisi, fiyat, prim v.s) Ekon(0) Ekonomik nedenlerin etkili olması 64 60.4 Ekon(1) Ekonomik nedenlerin etkili olmaması 42 39.6 Tardes Üreticilerin tarımsal desteklemelerden yararlanma durumu Tardes(0) Yararlanıyor 46 43.4 Tardes(1) Yararlanmıyor 60 56.6 ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Çalışmada, anket uygulanan üreticilerin %84.3'ünün erkek, %15.7'sinin ise kadın olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, üreticilerden organik zeytin yetiştiriciliği ile uğraşanların %85.7'sinin, konvansiyonel zeytin yetiştiriciliği ile uğraşanların ise %82.9'unun erkek olduğu saptanmıştır. Üreticilerin yaş dağılımları incelendiğinde; %34'ünün 40 yaşından küçük, %31.1'inin 40-50 yaş arasında ve %34.9'unun da 50 yaş ve üzerinde olduğu görülmektedir. Organik ve konvansiyonel zeytin yetiştiriciliği yapan üreticilerin ise sırasıyla %37.1'i ve %25.7'si 35-44 yaş arasında yer almaktadır. Çanakkale, Aydın ve İzmir illerinde yapılan çalışmada ise organik ve konvansiyonel zeytin yetiştiriciliği yapan üreticilerin önemli bir kısmının 41-60 yaş aralığında olduğu açıklanmıştır (Köksal, 2009). Buna göre; Gökçeada'daki araştırmadan elde edilen bulgular ile Çanakkale, Aydın ve İzmir illeri için bildirilen sonuçlar arasında benzerlik olduğu söylenebilir. Üreticilerin öğrenim durumlarına ilişkin veriler değerlendirildiğinde; %40.0'ının ilkokul, %35.8'inin ortaokul ve %30.2'sinin de lise mezunu olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca, organik zeytin yetiştiriciliği ile uğraşan üreticilerin %45.7'sinin ilkokul mezunu olduğu, konvansiyonel zeytin yetiştiriciliği yapan üreticilerin ise %48.5'inin lise mezunu olduğu 124

belirlenmiştir. Çanakkale, Aydın ve İzmir illerinde yapılan çalışmada da hem organik hem de konvansiyonel zeytin yetiştiriciliği yapan üreticilerin yaklaşık %60'ının ilkokul mezunu olduğu açıklanmıştır (Köksal, 2009). Bu durum da, Gökçeada ilçesinde yapılan çalışmadan elde edilen bulgular ile benzerlik göstermektedir. Araştırmada, organik ve konvansiyonel zeytin yetiştiriciliği yapan üreticilerin büyük çoğunluğunun hanelerindeki birey sayısı 2 ile 4 kişi arasında değişmekte olup, gelir düzeyleri bakımından da önemli bir kısmının orta gelir grubunda olduğu görülmektedir. Organik zeytin yetiştiriciliğine karar vermede etkili olan faktörlerin belirlenmesine yönelik yapılan bu çalışmada, araştırma verilerinin değerlendirilmesi aşamasında kullanılan ikili (binary) lojistik regresyon analizinin sonuçları da Çizelge 2'de açıklanmaktadır. Çizelge 2. İkili (binary) lojistik regresyon analiz sonuçları Değişkenler Katsayılar Standart hata Wald istatistiği Anlamlılık düzeyleri 125 Olasılık Olasılık oranının oranı a %95 güven aralığı değerleri Min Max Yas(0) 6.368 0.041 * Yas(1) -1.862 0.868 4.604 0.032 * 0.155 0.028 0.851 Yas(2) -2.084 0.888 5.506 0.019 * 0.124 0.022 0.709 Egitim(0) 6.631 0.036 * Egitim(1) -1.406 0.994 2.002 0.157 0.245 0.035 1.719 Egitim(2) -2.260 0.881 6.574 0.010 * 0.104 0.019 0.587 Gelir(0) 6.797 0.033 * Gelir(1) 1.501 0.930 2.602 0.107 4.484 0.724 27.768 Gelir(2) 2.285 0.881 6.723 0.010 * 9.821 1.747 55.221 Arazi(1) 1.963 0.729 7.259 0.007 * 7.123 1.708 29.712 Tartop(1) -2.058 0.781 6.937 0.008 * 0.128 0.038 0.683 Hayurt(1) -1.821 0.734 6.146 0.013 * 0.162 1.475 38.019 Orgduy(1) 2.013 0.829 5.898 0.015 * 7.488 2.179 41.847 Saglık(1) -1.586 0.707 5.039 0.025 * 0.205 0.051 0.818 Ekon(1) 2.256 0.754 8.957 0.003 * 9.548 0.037 0.633 Tardes(1) -1.874 0.723 6.725 0.010 * 0.153 0.028 0.591 Sabit 2.599 1.209 4.620 0.032 * 13.448 Başlangıç -2 log olabilirlik (-2LL) = 146.607 Uyum iyiliği = 76.517 önem düzeyi=0.000 P <0.05 6. İterasyon -2 log olabilirlik (-2LL) = 70.090 b Hosmer-Lemeshow Testi (X 2 değeri) = 5.666 önem düzeyi=0.685 P>0.05 * P<0.05; ** P<0.01, *** P<0.10 a Bu analizde referans grubu olarak, kategorik bağımsız değişkenlerin birinci grubu seçilmiştir ve yorumlar buna göre yapılmıştır. Olasılık oranı 1 den küçük olanlar, bu değerin tersi alınarak (1/Exp (B)) bulunan değer üzerinden açıklanmıştır. b Bu değerin anlamlı olmaması, iki değişkenli modelin kabul edilebilir uyuma sahip olduğunu göstermektedir. Çizelge 2'deki analiz sonuçlarına göre; üreticilerin orta gelirli ve ortaokul mezunu olmalarına ilişkin değişkenlerin, organik zeytin yetiştiriciliğine karar verme üzerindeki etkileri istatistiki olarak anlamsız bulunmuştur. Üreticilerin yaşları ile organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıkları arasında %5 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı ve negatif yönlü bir ilişki bulunmuştur. Buna göre; 40 yaşından küçük üreticilerin, 40-50 yaş arasındaki üreticilere göre organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıkları 6.45 kat, 50 yaş ve üzerindeki üreticilere göre ise 8.06 kat daha fazladır. Bu sonuca göre; 40 yaşından küçük üreticilerin organik zeytin yetiştiriciliğine karar verme eğilimlerinin daha fazla olduğu söylenebilir. Üreticilerin ilkokul ve lise mezunu olmaları ile organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıkları arasında %5 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı ve negatif yönlü bir ilişki bulunmuştur. Buna göre; ilkokul mezunu üreticilerin, lise mezunu üreticilere göre organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıkları 9.61 kat daha fazladır. Ayrıca, 40 yaşından küçük ve ilkokul mezunu olan üreticilerin, 50 yaş üzerinde ve ilkokul mezunu olan üreticilere göre organik zeytin yetiştiriciliğine karar verme olasılıklarının daha fazla olduğu söylenebilir. Üreticilerin düşük ve yüksek gelir grubunda olmaları ile organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıkları arasında ise %5 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif yönlü bir ilişki bulunmuştur. Buna göre; yüksek gelir

grubundaki üreticilerin, düşük gelir grubundaki üreticilere göre organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıkları 9.82 kat daha fazladır. Buna göre; üretici gelirinin artması, onların organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıklarını da arttırmaktadır. Çanakkale, Aydın ve İzmir illerinde yapılan çalışmada, orta gelir grubundaki deneklerin yüksek gelir grubundaki deneklere göre organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıklarının 3.07 kat daha az, düşük gelir grubundaki deneklerin ise yüksek gelir grubundaki deneklere göre organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıklarının 11.5 kat daha az olduğu açıklanmıştır (Köksal, 2009). Üreticilerin arazi mülkiyetleri ile organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıkları arasında %5 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif yönlü bir ilişki bulunmuştur. Buna göre; hem kendine ait arazisi hem de kiralık arazisi olan üreticilerin, sadece kendi arazisi olan üreticilere göre organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıklarının 7.12 kat daha fazla olduğu saptanmıştır. Bu durum, üreticilerin organik zeytin yetiştiriciliğini arttırmaya yönelik çaba içerisinde olduğunun bir göstergesi olarak da yorumlanabilir. Diğer bir ifade ile; üreticilerin hem kendilerine ait hem de kiralık arazi mülkiyetlerinin artışına bağlı olarak organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıklarının da artması beklenmektedir. Üreticilerin tarımsal toplantılara katılımı ile organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıkları arasında %5 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı ve negatif yönlü bir ilişki bulunmuştur. Buna göre; tarımsal toplantılara katılmayan üreticilerin, organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıklarının 7.81 kat daha az olduğu görülmektedir. Bu durum, üreticilerin teknik ve uygulamaya yönelik bazı güncel bilgilerin de takibinde olmalarına bağlı olarak onların organik zeytin yetiştiriciliğine karar verme olasılıklarını attırabileceği şeklinde yorumlanabilir. Ayrıca, 40-50 yaş arasında ve 50 yaş üzerinde olup tarımsal toplantılara katılmayan üreticilerin, 40 yaşından küçük ve tarımsal toplantılara katılan üreticilere göre organik zeytin yetiştiriciliğine karar verme olasılıklarının daha az olduğu söylenebilir. Üreticilerin hayvansal üretim faaliyetinde bulunmaları ile organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıkları arasında ise %5 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı ve negatif yönlü bir ilişki bulunmuştur. Faaliyet alanları içerisinde, hayvansal üretim yapan üreticilerin, yapmayan üreticilere göre organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıkları 6.17 kat daha fazladır. Organik zeytin yetiştiriciliği faaliyetinde bulunan bu üreticilerin, hayvansal üretim faaliyetinde de bulunma nedenleri iki şekilde ifade edilebilir. Bunlardan ilki, üreticilerin organik zeytin yetiştiriciliği sırasında karşılaşabilecekleri gelir kayıplarını hayvancılık faaliyeti ile gidermek istemeleri olarak, ikincisi ise hayvansal üretimden elde ettikleri gübreyi organik tarım faaliyetinde kullanmak istemeleri şeklinde yorumlanabilir. Çanakkale, Aydın ve İzmir illerinde yapılan çalışmada ise hayvansal üretim faaliyetinde bulunan üreticilerin organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıklarının 2,5 kat daha fazla olduğu açıklanmıştır (Köksal, 2009). Üreticilerin organik tarım kavramını öğrenme kaynakları ile organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıkları arasında %5 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif yönlü bir ilişki bulunmuştur. Buna göre; üreticilerin formal bilgi kaynaklarından almış oldukları bilgiler doğrultusunda organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıkları, informal bilgi kaynakları tercih eden üreticilere göre 7.49 kat daha fazladır. Bu durum, üreticilerin il/ilçe müdürlükleri, kontrol ve sertifikasyon kuruluşları ile kooperatiflerden aldıkları ya da edindikleri bilgiler doğrultusunda organik zeytin yetiştiriciliği yapma eğilimlerinin daha fazla olduğunu göstermektedir. Buna göre; formal bilgi kaynaklarının üreticilerin organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıklarını arttırması beklenmektedir. Ayrıca, yüksek gelire sahip ve formal bilgi kaynaklarını tercih eden üreticilerin, düşük gelire sahip ve informal bilgi kaynaklarını tercih eden üreticilere göre organik zeytin yetiştiriciliğine karar verme olasılıklarının daha fazla olduğu söylenebilir. Üreticilerin bazıları hem kendisinin, hem ailesinin hem de diğer tüketicilerin sağlıklarını korumak adına organik ürün yetiştiriciliğine eğilim göstermektedirler. Buna bağlı olarak, modelde yer alan sağlık koruma değişkeni ile üreticilerin organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıkları arasında %5 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı ve negatif yönlü bir ilişki bulunmuştur. Organik zeytin yetiştiriciliği yapmalarında sağlık korumanın etkili olmadığını bildiren üreticilerin, organik zeytin yetiştiriciliğinde sağlık korumanın etkili olduğunu ifade eden üreticilere göre organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıkları 4.88 kat daha azdır. Organik ürün yetiştiriciliği yapan üreticilerin bazıları ise bu faaliyet alanını fiyat, kârlılık, prim, destekleme ve pazarlama gibi bazı ekonomik nedenlerden dolayı tercih ettikleri görülmektedir. 126

Buna ilişkin olarak yapılan değerlendirmede, ekonomik nedenler ile üreticilerin organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıkları arasında %5 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif yönlü bir ilişki bulunmuştur. Organik zeytin yetiştiriciliği yapmalarında ekonomik nedenlerin etkili olduğunu ifade üreticilerin, ekonomik nedenlerin etkili olmadığını belirten üreticilere göre organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıkları 9.54 kat daha fazladır. Buna göre; ekonomik faktörleri (fiyat, kârlılık, prim, destekleme v.s) oluşturan koşulların üreticilerin lehine iyileştirilmesi veya geliştirilmesi halinde üreticilerin organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıklarının da artması beklenmektedir. Tarımsal desteklemeler, bazı üreticilerin tarımsal faaliyetlerinin devamlılığı için ihtiyaç duyduğu önemli kaynaklardan biridir. Buna göre; modelde yer alan tarımsal desteklemeler değişkeni ile üreticilerin organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıkları arasında %5 düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı ve negatif yönlü bir ilişki bulunmuştur. Bu durum, desteklemelerden yararlanmayan üreticilerin, desteklemelerden yararlanan üreticilere göre organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıklarının 6.54 kat daha az olduğunu açıklamaktadır. Diğer bir ifadeyle, desteklemelerden yararlanan üreticilerin organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıklarının daha fazla olduğu söylenebilir. SONUÇ Gökçeada ilçesindeki üreticilerin, organik zeytin yetiştiriciliğine karar vermede etkili olan faktörlerin belirlenmesine yönelik yapılan bu araştırmada, üreticilerin gelir düzeyi, arazi mülkiyeti, organik tarım kavramının öğrenildiği kaynak ve ekonomik nedenlerin üreticilerin organik zeytin yetiştiriciliğine karar verme olasılıklarını arttırdığı saptanmıştır. Organik zeytin yetiştiriciliği yapmalarında, ekonomik nedenlerin etkili olduğunu belirten üreticilerin organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıkları diğer üreticilere oranla 9.54 kat daha fazladır. Bu nedenle, organik zeytin yetiştiriciliği için yüksek kâr payı sağlayacak pazarlama olanaklarının sağlanması ve bu üretim dalına ilişkin devlet desteğinin arttırılmasına yönelik yapılacak iyileştirmelerin, organik zeytin yetiştiriciliğinin yaygınlaşmasında etkili olması beklenmektedir.tarımsal bilgi, üreticiler tarafından toprak, su, tohum gibi önemli kaynaklardan biridir. Üreticilerin sahip oldukları bu kaynakları en iyi şekilde kullanabilmeleri ise onların teknik ve ekonomik bilgilere ulaşmaları ile mümkündür. Bu çalışmada, organik zeytin yetiştiriciliği yapan üreticilerin önemli bir kısmının formal bilgi kaynaklarını tercih ettikleri görülmüştür. Ancak, organik tarım için düzenlenecek tarımsal toplantıların ya da yayım çalışmalarının informal bilgi kaynaklarını tercih eden üreticiler için pek etkili olması beklenmemektedir. Yüksek gelire sahip, kendi arazisinin yanısıra kiralık arazisi olan ve formal bilgi kaynaklarını ön planda tutan üreticilerin organik zeytin yetiştiriciliği yapma olasılıklarının daha fazla olduğu söylenebilir. Sonuç olarak, yapılan bu araştırmada üreticilerin organik zeytin yetiştiriciliğine karar vermelerinde bazı sosyo-ekonomik faktörlerin etkili olduğu söylenebilir. Ayrıca, bu araştırma bulgularının üreticilerin organik zeytin yetiştiriciliğine karar vermesinde önemli katkı sağlaması beklenmektedir. KAYNAKLAR Akgül, A. ve Çevik, O., 2003. İstatistiksel Analiz Teknikleri SPSS te İşletme Yönetimi Uygulamaları. Emek Ofset, 2. Baskı, Ankara, 456s. Anonim, 2014. Gökçeada İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü kayıtları. Berenson, M.L. ve Levine DM., 1996. Basic Business Statistics: Concepts and Applications. Sixth ed., Prentice-Hall International, New York, 837 p. Çiçek, A. ve Erkan, O., 1996. Tarim Ekonomisinde Araştırma ve Örnekleme Yöntemleri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları Ders Kitabı, Yayın No:12, Tokat, 118s. (http://www.cennetgokceada.com/sayfa_detay.asp?id=2789, 04.10.2014). Köksal, Ö., 2009. Organik Zeytin Yetiştiriciliğine Karar Verme Davranışı Üzerinde Etkili Olan Faktörlerin Analizi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Doktora Tezi, Ankara, 188s. Marangoz, M., 2011. Organik Üretime Dayalı Tarım Turizmi: Organik Yaşamı Ada da Öğrenmek Projesi.Çanakkale Tarımı Sempozyumu (Dünü, Bugünü ve Geleceği), 10-11 Ocak, Çanakkale, s. 237-249. 127

Özdamar, K., 2013. Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi Cilt: I. Nisan Kitapevi, 9. Baskı, Eskişehir, 584s. Savran, F., Aktürk, D., Dellal, İ., Tatlıdil, F., Dellal, G. ve Pehlivan E., 2011. Türkiye de Seçilmiş Bazı İllerde Keçi Sütü ve Ürünleri Tüketimine Etkili Faktörler. Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 17(2): 251-256. Tunalıoğlu, R., 1995. Önemli Zeytin Üreticisi Ülkelerin Zeytinciliği ile Türkiye Zeytinciliğinin Bazı Yönlerden Karşılaştırılması. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı Ege İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği Yayını, Yayın No:1, İzmir, 347s. Tzouvelekas, V., Pantzios, C. ve Fotopoulas, C., 2001. Technical effciency of alternative farming systems: The case of Grek organic and conventional olive-growing farms. Food Policy, 6(26): 549-569. 128