Kanalların eğimi, min. ve maks. hızlar Kanalların kapasitesi, akış kesitinin ve su hızının bir fonksiyonudur. Su hızı büyük ölçüde kanal eğimine bağlıdır. Kanal enkesiti ve kanalın eğiminin sabit olmasına rağmen su hızı ve kanaldaki su derinliği sürekli olarak değişir.
Kanalların eğimi, min. ve maks. hızlar Kullanılmış suların içerisindeki katı maddelerin kanal tabanında çökelmemesi için, minimum su hızının 0,40 ile 0,50 m/sn nin altına düşmemesi gerekir. Minimum hıza karşı gelen eğim, minimum eğim olarak tanımlanır ve kanallar bu eğimden daha küçük eğimde döşenmez.
Kanalların eğimi, min. ve maks. hızlar Cadde eğimlerinin yataya yakın veya kanal yönüne göre ters yönde olması halinde kanallar minimum eğimde döşenir. Bu durumda kanal boyu arttıkça kanal derinliği de artar. Derinliğin, maks. değer olan 6 m yi aşması halinde kanalların devam etmesi ekonomik olmaz; bu noktadan itibaren atık su tulumbaları kullanılır.
Kanalların eğimi, min. ve maks. hızlar Atıksuların taşıdığı maddelerin boru cidarlarını aşındırmaması için, maksimum hızın, atık su kanallarında 3 m/sn, yağmursuyu kanallarında ise 4 m/sn den büyük olması istenmez.
Kanalların eğimi, min. ve maks. hızlar Kanallarda maks. hızları meydana getiren eğimler, maks. eğim olarak tanımlanır ve kanallar bu eğimlerden daha büyük döşenmez. Eğimleri maks. kanal eğiminden daha büyük olan caddelerde, kanallar maks. eğimde döşenir ve belirli aralıklarla düşüm yapılarak eğimler arasındaki fark dengelenir.
Kanalların eğimi, min. ve maks. hızlar Kanallara verilebilecek çapların da bir alt limiti vardır. Yönetmeliklere göre, minimum kanal çapı, ev bağlantılarında-15 cm, atık su kanallarında-20 cm, birleşik sistem ve yağmursuyu kanallarında 30 cm dir. Kanallardaki min. su derinliği ise, 2-4 cm dir.
Kanalların eğimleri Kanal tipi Minimum eğim Normal Maksimum eğim İstisnai durum Tavsiye edilen eğim Ev bağlantıları 15 cm Başlangıç kanalları 20-30 cm Tali kanallar 35-60 cm Ana kanallar 65-100 cm Ana toplayıcılar 100-200 cm 1/100 1/15 1/7 1/50 1/300 1/15 1/7 1/50-1/150 1/500 1/25 1/15 1/100 1/200 1/1000 1/50-1/200 1/500 1/3000 1/75-1/300 1/750
Cadde Eğimlerine göre Kanal Boykesitleri Caddelerin eğimine ve kanalların cadde başlarındaki derinliklerine göre kanalların eğimleri değişik değerler alabilir. Kanal projelerinde sık sık karşılaşılan durumlar dan bazıları şunlardır:
Cadde eğimi maks. ve min kanal eğimi arasındadır I kanal eğimini I c cadde eğimini gösterirse; I min <I c < I maks dur. Bu durumda 3 hal söz konusu olabilir:
Cadde eğimi maks. ve min kanal eğimi arasındadır a) Cadde başlangıcında kanal derinliği minimum derinliktedir (I c =I min ). Bu durumda kanal caddeye paralel döşenir.
Cadde eğimi maks. ve min kanal eğimi arasındadır b) Cadde başlangıcında kanal derinliği, minimum derinlikten büyüktür. Bu durumda, caddenin uzunluğuna göre, iki şekilde hareket edilebilir:
Cadde eğimi maks. ve min kanal eğimi arasındadır i) Cadde sonunda başka bir kanalın bağlanması veya başka bir kanalın suyunun alınması gibi, zorlayıcı bir faktör yoksa, kanal derinliği cadde sonunda minimum olacak şekilde ve I I min olmak şartıyla bir eğim seçilir.
Cadde eğimi maks. ve min kanal eğimi arasındadır ii) Cadde uzunluğu büyükse, başlangıçta I = I min seçilir ve minimum kanal derinliğine ulaşılıncaya kadar bu eğimle devam edilir. Bu noktadan sonra I = I c seçilerek kanal döşenir.
Cadde eğimi maks. ve min kanal eğimi arasındadır c)kanalın cadde sonunda bir kanala bağlanması veya başka kanalların suyunu alması halinde bağlanacak kanalın cadde sonundaki derinliği, yanlardan gelecek kanalların suyunu alacak şekilde seçilerek ona göre eğim verilir.
Cadde eğimi minimum kanal eğiminden küçüktür (I c <I min ) Bu durumda kanal minimum eğimde döşenir. Cadde uzunluğunun büyük olması halinde kanal derinliği maksimum derinliği (6 m yi) geçebilir. Böyle hallerde atık sular tulumbalarla yükseltilir ve tekrar minimum eğimle cadde geçilinceye kadar devam edilir. Ters meyilli kısa caddeler de aynı şekilde geçilir.
Cadde eğimi maksimum kanal eğiminden büyüktür (I c >I maks )
Cadde eğimi maksimum kanal eğiminden büyüktür (I c >I maks ) Bu durumda kanal eğimi maksimum eğime eşit alınır. Cadde eğiminden dolayı meydana gelen kot kaybı ile kanal eğiminden dolayı meydana gelen kot kaybı arasındaki fark bacalarda yapılacak düşümlerle dengelenir. Cadde başlangıcında kanal derinliğinin minimum derinlikte olması halinde ilk düşüm cadde başındaki bacada yapılır.
Cadde eğimi maksimum kanal eğiminden büyüktür (I c >I maks ) Maks. düşüm yüksekliği, 3-4 m dir. Düşüm miktarı basit geometrik yollarla bulunabileceği gibi, şu formül ile de hesaplanabilir. h 1 - h 2 = L (I c I) h 1 : birinci bacadaki kanal derinliği ile min. kanal derinliği arasındaki fark h 2 : ikinci bacadaki kanal derinliği ile min. kanal derinliği arasındaki farkı L : bacalar arasındaki mesafe Ic : cadde eğimi I : kanal eğimi