YARD. DOÇ. DR. HANİFİ ÇİNİCİ TEMEL İŞLEM TEKNİKLERİ MEM 217

ÖLÇME Ölçmenin Tanımı Bilinen bir değerle bilinmeyen bir değerin kıyaslanmasına ölçme adı verilir. Ölçme Çeşitleri Doğrudan (direkt) Ölçme: Ölçü takımları ile yapılan ölçmedir. Bu ölçme işleminde ölçü, ölçme takımından doğrudan okunur. Dolaylı Ölçme: Bu işlemde ölçü aleti belli bir kıyaslama parçasına ayarlanır. Ölçme kıyaslama parçasına göre yapılır. Örneğin pergel ile iç ve dış çap kumpasları ile mastarlar ile ölçme gibi.

ÖLÇME Ölçmeyi Etkileyen Faktörler Ölçü aletinin hassasiyeti Ölçme işlemi yapılan ortamın, ölçü aletinin, ölçülen parçanın ısısı İşin hassasiyeti Ölçülecek iş parçasının fiziksel özelliği Ölçme yapılan yerin ışık durumu Ölçme yapan kişiden kaynaklanan faktörler Ölçme yapan kişinin bigisi Bakış açısı Ölçme yapan kişinin ruhsal durumu

Ölçmede Kullanılan Aletler Metreler Çelik cetveller Ölçü taşıma aletleri Pergeller, İç ve dış çap kumpasları Ayarlanabilir ölçü aletleri Sürmeli kumpaslar Mikrometreler Sabit ölçü aletleri Şablonlar ¾ Mastarlar

Uzunluk Ölçme Araçları

KONTROL Kontrolün Tanımı Makine ve metal teknolojilerinde parçaların belirli sınırlar içinde yapım resmine uygun olarak yapılıp yapılmadığının araştırılmasına kontrol adı verilir. Kontrol Aletleri Gönyeler Kıl gönyeler Sabit açılı gönyeler ( 90, 45, 135, 120 ) Şapkalı gönyeler Taşçı gönyeleri Üniversal gönyeler Kalınlık kontrol mastarları Su terazileri Kontrol pleytleri

Sabit Açılı Gönyeler ( 90, 45, 135, 120 ) Bu gönyeler yüzey düzgünlüklerinin ve yüzeylerin aralarındaki açıların kontrolünde kullanılırlar. Düz, konik (keskin) ve değişik açıları kontrol için 90º, 45º, 135º, 120º açılı olarak üretilirler

Şapkalı Gönyeler Markalamada kullanılan gönye çeşitleridir. Bölüntülü veya bölüntüsüz olarak yapılabilir Taşçı Gönyeleri Boyları uzun olan profil, köşebent, lama vb. gereçlerin 90 lik birleştirilmelerinin kontrolünde kullanılırlar Üniversal Gönyeler Makine ve metal teknolojilerinde hassas açıların kontrol ve markalama işlemlerinde kullanılırlar.

MARKALAMA Markalamanın Tanımı Önceden hazırlanmış iş resminin gereç üzerine aktarılmasına markalama denir. Markalama parçaların yapım resimlerine göre yapılmasını amaçlar. Dolayısıyla markalama işin ilk işlem basamağını oluşturur. İşin istenilen özellikte, ölçüde olması markalamanın tamlığı ile ilgili olduğundan büyük önem taşır. Markalama daha çok, az sayıda yapılacak işlerde uygulanır. Seri imalatta markalama yapılmaksızın işler yapılır. Markalama yerine; şablonlar, kalıplar ve otomatik makinalardan yararlanılır.

MARKALAMA

KUMPASLAR

Kumpas Çeşitleri

Eğe Çeşitleri

ABKANT BÜKÜM

Abkantta Çalışırken Dikkat Edilecek Hususlar İş parçasını makinenin her iki tarafına eşit uzaklıkta gelecek şekilde (ortalı) bükme işlemini yapınız.

İş parçasını makinenin arka dayamasına dayandığına dikkat ediniz. Aksi takdirde istenen ölçüde büküm elde edemezsiniz.

Bükme işlemini yaparken özellikle büyük parçalarda bükme hızı düşük tutmalı ve iş parçasının bükülürken üzerimize çarpmamasına dikkat etmeliyiz.

Makinenin alt ve üst kalıp arasından elinizi uzatarak anahtar ya da herhangi bir malzeme almayınız. Almanız gereken bir alet ya da parça varsa makinenin etrafını dolaşarak alınız

Ġş parçasını bükerken parçanın büküm sonrası alacağı şekle dikkat ederek iş parçasının nasıl tutmamız gerektiğine doğru karar vermeliyiz. Özellikle kısa parçalarda parçanın üst kısmına parmaklarımızın gelmemesine dikkat etmeliyiz

KENET BÜKÜM Sabit çene, Üst sıkma çenesi, Hareketli eğme çenesi.

Kenet tezgâhında Bükme İşlerinde, Dikkat Edilmesi Gerekli Hususlar Markalama çizgisi, bükme çenesi ile aynı hizada olmalıdır

KESME Talaş kaldırarak Kesme Tepsi Testereler Metal işleri atölyelerinde, genellikle profil kesme işlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Elektrik motoru ile döndürülen dairesel bir testere ile gövdeden oluşur. Hidrolik testereler: Gereçlerin kaba ölçülerde kesilmesi için geliştirilmiş makinelerden birisidir. Tablalı bir kaide üzerine konulmuş mengene,testere lamasının bağlandığı hareketli kol ve bu kola hareket ileten motordan oluşur.tabla üzerindeki mengene kesilecek gereçlerin istenilen açıda bağlanmasına yarar

Hidrolik testereler ile kesme işlemi yaparken uyulması gereken kurallar şunlardır: Testere kapasitesinin üzerinde gereç kesilmemelidir. Kesilen parçalarda düzgün yüzeyler oluşturulması için mengene çeneleri ile testere laması dik açı yapacak şekilde ayarlanmalıdır. Kesilecek parça boyları hesaplanırken dayama aparatlarından yararlanılabilir. Testere kolu parça üzerine indirilirken yavaş inmesine dikkat edilmelidir. Testere laması parçaya temas etmeden hareket motoru çalıştırılmalıdır. Kesme başladıktan sonra soğutma sıvısı sistemi devreye sokulmalıdır. Kesme işlemine başlamadan önce güvenlik tedbirleri alınmalıdır. Parçanın mengeneye sıkıca bağlandığından emin olunmalıdır. Çatlak ve körelmiş testere laması ile kesme yapmamalıdır. Kesme işlemi devam ederken kesme koluna hidrolik sistemin baskısından başka baskı uygulanmamalıdır.

Şerit Testereler: Genellikle seri üretim atölyelerinde kullanılan şerit testereler, şerit haldeki testere laması ve iki kasnaktan oluşur. Şerit halindeki testere laması kasnakların üzerinde tek yönlü hareket eder. Testere lamasının kasnaklar üzerinden ayrılmasını önlemek için destekleyici ve koruyucu makaralar vardır. Şerit lamanın bağlı bulunduğu kasnaklardan biri elektrik motoruna bağlı olarak diğeri ise serbest hareket eder. Testere lamasının hareketi hareket eden kasnaklar vasıtası ile olur

TALAŞ KALDIRMADAN KESME Giyotin Makaslar Sabit ve hareketli iki çeneden oluşan bu makineler sac parçaların kesilmesinde kullanılır. Giyotin makasların alt çeneleri sabit üst çeneleri ise bir mil üzerinde eksantriğe bağlı biyel kolları yardımı ile aşağı, yukarı hareket ettirilir. Makine gövdesi dökümden üretilir.

Kombine Makaslar Kombine makaslar da çalışma prensibi olarak diğer makaslar gibidir. Üzerinde bulunan sabit ve hareketli çenelerin arasında kalan iş parçası koparak kesilir.

DELME Matkap ile Delmede Kullanılan Makineler El breyzleri Radyal matkap tezgâhı Sütunlu matkap tezgâhı

Mandren Mors kovanları Takım çeliğinden yapılmış silindirik saplı helisel matkap ucu Takım çeliğinden yapılmış konik saplı helisel matkap ucu Konik saplı matkabın ve mors kovanın tezgâhtan sökülmesi

Matkap Çapına ve Malzeme Cinsine Göre Devir Sayısı Belirleme Genel olarak malzeme sertleştikçe ve matkap çapı büyüdükçe kesme hızı küçülür. Malzeme yumuşak ve matkap çapı da küçükse kesme hızı büyür. Devir sayısı aşağıda verilen formülle hesaplanmaktadır.

Delme İşlemi Sırasında Dikkat Edilecek Hususlar İşparçasının savrulmaması için iş parçası tezgâh mengenesine sıkıca bağlanmalıdır. Mandren anahtarı üzerinde bırakılmamalıdır. Baş ve vücut tezgâhtan uzak tutulmalıdır. Kullanılan tezgâhın özellikleri iyi bilinmelidir. İş verimini artırmak, matkabın ömrünü uzatmak ve iş parçası yüzeyinin kalitesini artırmak için soğutma sıvısı kullanılmalıdır. Çalışma alanı temiz olmalıdır, delme esnasında üstübü ve benzeri maddeler matkap ucuna değdirilmemelidir. Sehpa üzerindeki talaşlar elle ya da üfleyerek temizlenmemelidir, bir fırça yardımıyla temizlenmelidir. İş parçası boydan boya delinecekse parça altına tahta takoz konulmalıdır. Delme esnasında tahta talaş geldiği zaman delme işlemi gerçekleşmiştir, böylece tezgâh sehpası zarar görmemiş olur. Matkap kapatıldıktan sonra bir süre daha matkap mili döneceğinden matkap durmadan kesinlikle matkap mili el ile kavranmamalıdır.

Havşanın Açma -Havşa açma, önceden delinmiş deliklere konik veya silindirik yuvalar açma işlemidir. -Bu işlem, geliştirilmiş havşa matkapları ile gerçekleştirilir. -Çoğunlukla havşa açma işlemi, perçin ve vida gibi bağlantı elemanlarının baş kısmının oturacağı yuvaları açmak için kullanılır. -Havşa, delik ağızlarındaki çapağın keskinlikleri almak ve eksenleri kaçık delikleri büyütmek işlemleri için de kullanılmaktadır. Çapak almak ve havşa açmak için uç açısı: 60º Perçin yuvalarının baş kısmı için: 75º Havşa başlı vidaların baş kısmı için: 90º Saç perçinleri için: 120º

Kılavuz Matkap ile delinmiş deliklerin içine diş açmaya yarayan aletlere kılavuz denir.

PAFTA İLE DİŞ AÇMA Paftanın Tanımı Pafta, silindirik yüzeylerin dışına vida dişi açmaya yarayan, üzerinde diş açabilmek için kesici ağızları olan ve ölçüleri diş açılacak malzemeye göre değişen, gövdesi tümüyle yüksek alaşımlı çelikten üretilen, silindirik bir alettir