29 Fizik Tedavi Alan Hastalarýn Yaþam Kalitesinin Deðerlendirilmesi Assessment For Quality Of Life Of Patients Receiving Physical Therapy 1 Yrd.Doç. Dr.Birsen ALTAY 2 Yrd.Doç. Dr. H.Demet GÖNENER 1 Hemþ. Kübra ÝSLAM 3 Öðr.Gör. Pýnar GÖV KLÝNÝK ARAÞTIRMA 1 Ondokuz Mayýs Üniversitesi Samsun Saðlýk Yüksek Okulu 2 Sinop Üniversitesi Saðlýk Yüksek Okulu 3 Gaziantep Üniversitesi Saðlýk Bilimleri Fakültesi Gaziantep Týp Dergisi 2010;16(2):29-35. Özet Bu araþtýrma, kronik aðrýsý olan ve fizik tedavi alan hastalarýn yaþam kalitesi ve yaþam kalitesini etkileyen faktörleri belirlemek amacýyla gerçekleþtirildi. Tanýmlayýcý-kesitsel tipteki bu Araþtýrmanýn örneklemini, Samsun da Romatem e Kasým 2007-Þubat 2008 tarihleri arasýnda kronik aðrý nedeniyle fizik tedavi almak için baþvuran 150 hasta oluþturdu. Verilerin toplanmasýnda hasta bilgi formu ve Yaþam Kalitesi Ölçeði (SF- 36) kullanýldý. Elde edilen veriler yüzdelik, ortalama, standart sapma, Oneway Anova, Tukey HDS testi kullanýlarak deðerlendirildi. Ýki grup arasýndaki karþýlaþtýrmalar ise Student t Testi ile yapýldý. Çalýþmamýzýn sonucunda; fizik tedavi alan hastalarýn Fonksiyonel durum ortalama puaný 51.5222.73, Esenlik ortalama puaný 48.3315.05, genel saðlýk ortalama puaný 50.3316.35, Global Yaþam Kalitesi ortalama puaný ise 50.1916.38 olarak bulundu. Hastalarýn Eðitim durumu, sosyal güvencesi ve meslek durumuna göre yaþam kalitesinin karþýlaþtýrýlmasýnda gruplar arasýnda anlamlý farklýlýk görüldü (p<0.05). Farklýlýðýn ise; okur-yazar olmayanlarýn ve ev kadýnlarýnýn puanlarýnýn diðer gruplarda düþük olmasýndan kaynaklandýðý belirlendi. Kronik hastalýðýn olmasý, aðrý yaþama durumu ve sürekli ilaç kullanma durumuna göre yaþam kalitesinin karþýlaþtýrýlmasýnda gruplar arasýnda anlamlý farklýlýk görüldü (p<0.05). Araþtýrma sonucunda hastalarýn yaþam kalitesi puanlarýnýn orta düzeyde olduðu ve bazý demografik farklýlýklarýn yaþam kalitesine etkisi olduðu görüldü. Anahtar Kelimeler: Yaþam kalitesi, Fizik tedavi, Aðrý, Kas-iskelet sistemi hastalýklarý. Abstract This research has been conducted fort he purpose of determining the quality of life of patients receiving physical theraphy and suffering from chronic pain and the factors affecting the quality of life. Complementsectional type of this research sample was created from 150 patients those applied to Romatem in Samsun to receive physical theraphy because of the chronic pain between November 2007- February 2008. Patient information form and Quality of Life Scale were used for data collection. Data which obtained from forms and scales were evaluated by using persentage, aritmetic groups of patients Student t Test was utilized. At the end of this research, it is found that the functional score of patients receiving physical theraphy was 51.52±22.73, wellbeing score was 48.33±15.05, general health score was 50.33±16.35, global quality of life score was 50.19±16.38. Significant differences were seen between groups when the quality of life compared according to educational status, social security and occupational status (p<0.05). It is determined that the difference was caused by non-literate and housewives patients scores, because they are lower than the other groups. Significant differences were seen between groups when the quality of life compared according to have chronic disease, to experience pain and to use constant drug (p<0.05). In this study it is seen that the scores of patients life quality are moderate and some demographic differences affects the quality of life. Giriþ Saðlýk alanýn da yaþam kalitesi, saðlýk çalýþanlarýnýn hastasýyla ilgili fizyolojik fonksiyonlarýný deðerlendirmekten çok hastanýn algýlamalarý ve hastalýk ve hastalýðýn tedavisiyle ilgili yanýtlarýný vurgular. Bu anlamda saðlýk hizmetlerinde yaþam kalitesi; bireyin içinde bulunduðu duruma emosyonel yanýtý, hastalýðýn bireyin sosyal, emosyonel, mesleki ve aile yaþantýsý üzerindeki etkisi, kiþisel iyilik hali, kiþinin beklentilerini ve ilgilerini kapsar. Fiziksel, sosyal, emosyonel fonksiyonlarýn doyumu ve gereksinimlerini karþýlamada bireysel yeterlilik olarak çeþitli boyutlarda incelenmektedir (1). Kas-iskelet sistemi hastalýklarý yaþam kalitesini etkileyen en önemli hastalýklardan biri olarak kabul edilmektedir. Hastalýðýn neden olduðu kronik aðrý, günlük aktivitelerin yerine getirilmesini de zorlaþtýrmaktadýr (1-3). Hastalýk semptomlarý hastalarýn fiziksel iyilik hallerinde bozulmalara ve yaþam kalitesinin bozulmasýna neden olmaktadýr (2). Romatizmal hastalýklar yaþam kalitesini olumsuz etkilemesi ve ülke ekonomisi üzerine getirdikleri yük nedeni ile büyük önem taþýrlar. Romatizmal hastalýða sahip bireyleri topluma kazandýrmada fizyoterapi ve rehabilitasyonun yeri önemlidir. Son yýllarda yaþam kalitesi ölçütleri rehabilitasyon alanýnda ve týbbi literatürde giderek artan bir önem kazanmýþtýr (4-8). Yapýlan çalýþmalarda romatizmal hastalýðýn bireylerin yaþam kalitesini düþtürdüðü; yaþ, cinsiyet, eðitim durumu, sosyo-ekonomik durum ve çocuk sayýsý gibi bazý faktörlerin yaþam kalitesini etkilendiði bulunmuþtur (3,5,9-13). Yaþam kalitesini artýrmada fizyoterapi yaklaþýmlarý ve psikososyal desteðin önemi büyüktür. Romatizmal hastalýklarda fizik tedavi ajanlarý temel olarak aðrý, inflamasyon ve eklem sertliðini azaltmak amacýyla kullanýlýr. Dolaylý olarak da eklem hareket açýklýðý, kas gücü, mobilite, yürüme yeteneði ve fonksiyonel duruma katký saðlamalarý beklenir (14). Key word: Quality of life, Physical therapy, Pain, Muscle-skletal system disorders. Yrd.Doç.Dr. Birsen ALTAY, Ondokuz Mayýs Üniversitesi Samsun Saðlýk Yüksek Okulu Adres: Ondokuz Mayýs Üniversitesi Samsun Saðlýk Yüksek Okulu, Adalet Mah. SAMSUN Tlf: 0362 231 77 20 Faks: 0362 231 77 21 E-mail: baltay@omu.edu.tr 7.Ulusal Hemþirelik Öðrencileri Kongresinde Poster bildiri olarak sunulmuþtur. (25-27 Haziran 2008 Marmara Üniversitesi ÝSTANBUL) Geliþ Tarihi: 12.03.2010 Kabul Tarihi: 27.04.2010 Gaziantep Týp Dergisi /Yýl 2010 / Cilt 16 / Sayý 2

30 Fizik tedavi ajanlarý, hastalýðýn semptomlarýný azaltmasýnýn yaný sýra, rehabilitasyon uygulamalarý sýrasýnda da sýk kullanýlan yöntemlerdir (5,14). Romatizmal hastalýklarýn izlem ve sonuçlarýnýn deðerlendirilmesinde klinik ölçüm ve labarotuvar deðerlendirilmesinin yanýnda, romatolojik hastalýklara iliþkin çalýþmalarda özellikle morbidite ve mortalitenin önceden belirlenmesi, kullanýlan ilaçlara baðlý yan etkilerin deðerlendirilmesi ve en uygun tedavi yönteminin seçimi gibi konularda yaþam kalitesini ölçmeye yönelik ölçütler son yýllarda giderek artan bir þekilde kullanýlmaktadýr (5,11,15,16). Öte yandan fonksiyonel kapasiteyi deðerlendirmeye yönelik ölçütler son yýllarda artan bir oranda rutin kullanýma girmektedir. Romatizmal hastalýklar esas olarak fiziksel, emosyonel ve toplumsal düzeyde fonksiyon kaybýna neden olabilir. Her üç düzeydeki fonksiyonel durum geçerli ve güvenilir anket veya ölçütlerle rahatlýkla deðerlendirilebilmektedir. Genel olarak saðlýkla ilgili yaþam kalitesini ölçmeye yönelik ölçütler arasýnda SF-36 bunlarda biridir (3). Bu çalýþma, kas- iskelet sistemi ile ilgili kronik aðrýlarý nedeni ile fizik tedavi programýna alýnan hastalarýn yaþam kalitesi ve yaþam kalitesini etkileyen faktörleri belirlemek amacýyla yapýlmýþtýr. Gereç ve Yöntem Tanýmlayýcý-kesitsel türdeki bu çalýþma Samsun da Romatemde fizik tedavi alan hastalarda yapýlmýþtýr. Araþtýrmanýn örneklemini Kasým 2007- Þubat 2008 tarihleri arasýnda fizik tedavi almak için baþvuran ve çalýþmaya katýlmayý kabul eden 150 hasta oluþturmuþtur. Veriler araþtýrmacý tarafýndan hazýrlanan hasta bilgi formu ve kýsa form-36 (SF-36) yaþam kalitesi ölçeði ile toplandý. Elde edilen veriler yüzdelik, ortalama, standart sapma, Oneway Anova, Tukey HDS testi kullanýlarak deðerlendirildi. Ýki grup arasýndaki karþýlaþtýrmalar ise Student t Testi ile yapýldý. Araþtýrmaya baþlamadan önce kurumdan izin ve hastalardan sözlü bilgilendirilmiþ onay alýndý. Yaþam Kalitesi Ölçeði: SF-36 Yaþam Kalitesi Ölçeði, Ware and Sherbourne (17) tarafýndan 1987 yýlýnda yapýlmýþ olan yaþam kalitesi ölçeðinin Türkçe versiyonunu geçerlilik ve güvenirlik çalýþmasý Koçyiðit ve arkadaþlarý tarafýndan 1999 yýlýnda yapýlmýþtýr (9). Ölçek; klinik uygulama ve araþtýrmalarda, saðlýk politikalarýnýn deðerlendirilmesinde ve genel popülasyon incelemelerinde kullanýlmak üzere düzenlenmiþ bir bireysel deðerlendirme ölçeðidir. 36 ifade içeren ölçek, 3 ana baþlýk ve bu baþlýklar altýnda yer alan 8 saðlýk alanýný deðerlendiren çok baþlýklý skala þeklindedir. Ölçekten alýnan puan 0-100 arasýndadýr. Puan arttýkça yaþam kalitesi artmaktadýr. SF- 36 da yer alan 3 majör saðlýk alaný Fonksiyonel durum, Esenlik ve Genel saðlýk anlayýþý dýr. Katýlýmcýlarýn %32.7 si ilkokul mezunu, %12 si düþük dereceli memur, %39.3 ünün aylýk geliri 450-750 arasýndadýr. Katýlýmcýlarýn tamamý sosyal güvenceye sahip olup, %48.7 sinin sosyal güvencesinin SSK olduðu saptanmýþtýr. Araþtýrma kapsamýna alýnan bireylerin % 66.0 ýnýn taný konmuþ bir hastalýðý olup, en sýk görülen hastalýklarýn sýrasý ile romatizma (%22.7), mide hastalýðý (%16.7), osteoporoz (% 10), kalp hastalýklarý (%8.7) ve astým bronþit (%4.7) olduðu saptanmýþtýr. Bireylerin %67.3 ü fizik tedaviye aðrýlarýndan dolayý geldiklerini, %32.7 si kuruma tedavi için geldiklerini belirtmiþlerdir. Baþvuranlarýn %81.3 ü hastalýklarý hakkýnda bilgi sahibi olduklarýný ve %61.3 ü hastalýklarý hakkýnda bilgiyi doktorfizyoterapistlerinden edindiklerini ifade etmiþlerdir. Hastalýklarýyla ilgili þikayetler kasýlma (%16.0), uyuþma (%15.3) acý, yangý (%13,3) þeklinde sýralanmýþtýr. Katýlýmcýlarýn %41.3 ü bir yýl ve daha fazla süredir aðrýlarýnýn olduðunu belirtmiþlerdir. Daha önce tedavi alan hastalarýn (%62.7) %34 ü fizik tedavi, %45.7 si ilaç tedavisi ve %20.2 sinin de egzersiz tedavisi aldýðý saptanmýþtýr. Katýlýmcýlarýn %85.3 ünün halen aðrýlarý mevcuttur. Aðrýnýn lokalizasyonu %30.0 bel, %15.3 diz, %20 boyun, %12.7 kol, %7.3 omuz bölgesi olarak saptanmýþtýr. Aðrýlarý için %50 sinin ilaç kullandýðý saptanmýþtýr. Tablo 2 de hastalar SF-36 alt ölçeklerinden esenlik (48.3315.05) alanýnda en düþük performansý gösterirken, en yüksek puaný sosyal fonksiyon (51.5222.73) alt ölçeðinden almýþlardýr. Global yaþam kalitesi ortalama puaný 50.1916.38 olarak bulunmuþtur (Tablo 1). Tablo 1. SF-36 Yaþam Kalitesi Ölçeði Puanlarýnýn Daðýlýmý Tablo 2. Bazý Sosyo-demografik Özelliklere Göre Yaþam Kalitesinin Karþýlaþtýrýlmasý Bulgular Katýlýmcýlarýn %60 ý kadýn olup, yaþ ortalamasý 41.84±14.55 (min:16.00 max:76) olarak bulunmuþtur. Yaþ daðýlýmýna bakýldýðýnda; %55.3 (n=83) ile 16-44, %38.0 (n=57) ile 45-64, %6.7 (n=10) ile 65 yaþ ve üstü yaþ grubunun olduðu görülmüþtür.

31 Tablo 2 de Yaþ gruplarýna göre fonksiyonel durum, esenlik, genel saðlýk ve global yaþam doyumu puanlarý arasýnda anlamlý fark bulunmamýþtýr (p>0.05). Eðitim durumuna göre fonksiyonel durum puanlarýna bakýldýðýnda, yüksek okul mezunlarýnýn fonksiyonel durum puanlarý okur yazar olmayan, ilkokul, ortaokul ve lise mezunlarýna göre ileri derecede anlamlý olarak yüksek bulunmuþtur (F:4.628, P:0.002), eðitim durumuna göre esenlik durum puanlarý istatistiksel olarak ileri derecede anlamlý farklýlýk göstermiþtir (F:2.539, P:0.042) (p<0.01). Anlamlýlýk ise; okur-yazar olmayanlarýn esenlik puanlarýnýn yüksek okul eðitim yapan gruba göre anlamlý düzeyde düþük bulunmasýndan kaynaklandýðý saptanmýþtýr (p<0.05). Global yaþam doyumu puaný eðitim durumuna göre anlamlý farklýlýk göstermiþtir (F:4.124,P:0.003) (p<0.05). Anlamlýlýk; okur-yazar olmayanlarýn global yaþam doyumu puanlarýnýn yüksek okul eðitim yapan gruba göre anlamlý düzeyde düþük bulunmasýndan kaynaklandýðý belirlenmiþtir (p<0.05) (Tablo 2). Hastalarýn sosyal güvence durumlarýna göre fonksiyonel durum ve esenlik puanlarý ve global saðlýk puanlarý arasýndaki fark istatistiksel olarak anlamsýz (p>0.05), genel saðlýk puaný (F:3.102, P:0.029) anlamlý (p<0.05) bulunmuþtur. Anlamlýlýk; Bað-kur ve Emekli sandýðýna baðlý sosyal güvencesi olanlarda genel saðlýk puanýnýn en yüksek düzeyde bulunmasýndan kaynaklandýðý belirlenmiþtir. Meslek durumuna göre fonksiyonel durum (F:9.742,P:0.000), esenlik (F:5.405, P:0.000), genel saðlýk (F:3.696, P:0.007) ve global saðlýk puan ortalamalarý (F:9.639, P:0.000) arasýnda ileri derecede anlamlý farklýlýk bulunmuþtur (p<0.05). Bireyin hastalýðý hakkýnda bilgisinin olmasý durumu ile, fonksiyonel durum, esenlik, genel saðlýk ve global yaþam doyumu puanlarý arasýnda istatistiksel olarak anlamlýlýk bulunmamýþtýr (p>0.05) (Tablo 3). Aðrýsý olmayanlarda yaþam doyum alt ölçek puanlarý aðrýsý olanlara göre daha yüksek bulunmuþ olup, yalnýzca aðrý yaþama ve esenlik puanlarý arasýndaki fark istatistiksel olarak da anlamlý (p<0.05) bulunmuþtur (Tablo 4). Baþka bir kronik hastalýðý olanlarda yaþam kalitesi alt ölçek puanlarý kronik hastalýðý olmayanlara göre daha düþük bulunmuþ olup, fonksiyonel durum ve global yaþam doyumu puanlarý arasýndaki fark anlamlý (p<0.05) bulunmuþtur (Tablo 5). Tablo 3. Hastalýðý Hakkýnda Bilgi Alma Durumu Göre Yaþam Kalitesinin Karþýlaþtýrýlmasý Tablo 4. Aðrý Yaþama Durumuna Göre Yaþam Kalitesinin Karþýlaþtýrýlmasý

32 Tablo 5. Taný konmuþ kronik Hastalýk Durumuna Göre Yaþam Kalitesinin Karþýlaþtýrýlmasý Tablo 6. Sürekli Ýlaç Kullanma Durumuna Göre Yaþam Kalitesinin Karþýlaþtýrýlmasý Tablo 6 da Sürekli ilaç kullananlarýn yaþam doyum alt ölçek puanlarý sürekli ilaç kullanmayanlara göre daha yüksek bulunmuþ olup, sürekli ilaç kullanma ve yaþam doyum puanlarý arasýndaki fark istatistiksel olarak da anlamlý (p<0.05) bulunmuþtur. Tartýþma Çalýþmamýzda kas iskelet sistemi hastalýðý nedeniyle fizik tedavi alan hastalarýn genel olarak yaþam kalitesi puanlarý orta düzeylerde bulunmuþtur. Fonksiyonel durum ortalama puaný en yüksek (51.5222.73), esenlik ortalama puaný en düþük (48.3315.05) bulunmuþtur (Tablo 1). Yaþam kalitesinin incelendiði birçok çalýþmada da sonucumuza paralel þekilde yaþam kalitesinin orta ve ortanýn altýnda/düþük algýlandýðý saptanmýþtýr (12,18,19). Araþtýrmaya katýlan hastalarýn yaþlara göre yaþam kalitesi deðerlendirildiðinde; fonksiyonel durum ve global saðlýk puanlarý yaþla birlikte düþme göstermekle birlikte, yaþ grubu ile fonksiyonel durum, esenlik, genel saðlýk ve global saðlýk puanlarý arasýnda anlamlý farklýlýk bulunmamýþtýr (p>0.01). Çalýþmamýzdan farklý olarak; Yýlmaz ýn (18) çalýþmasýnda, 65 yaþ ve üstü hastalarýn fonksiyonel durum ve esenlik puaný diðer yaþ gruplarýna göre ileri derecede anlamlý olarak düþük bulunmuþtur (p<0.01). Arslan ve Bölükbaþ ýn (20) kanserli hastalar üzerinde yaptýklarý çalýþmada, yaþam kalitesi toplam puaný en yüksek 18-37 yaþ grubunda bulunmuþtur. Yazýcý ve arkadaþlarýnýn (6) bel ve boyun aðrýsý olan hastalarýnda yaptýklarý çalýþmalarýnda yaþýn artmasýyla vitalite ve mental saðlýk puanlarýnda artma olduðu saptanmýþtýr. Yaþýn artmasýyla yaþam kalitesinin düþmesi beklenen bir sonuçtur. Çalýþmamýzdaki farklýlýðýn ileri yaþta katýlýmcýlarýn sayýsýnýn az olmasýndan kaynaklanmýþ olabileceði düþünülmüþtür. Çalýþmamýzda eðitim durumuna göre yaþam kalitesi deðerlendirilmesi yapýldýðýnda; eðitim durumunun fonksiyonel durum, esenlik ve global saðlýðý önemli derecede etkilediði (p<0.01) yani, eðitim durumlarý yükseldikçe yaþam kalitesi puanýnýn da yükseldiði, genel saðlýðý ise etkilemediði saptanmýþtýr. Bu durum eðitimin sonucu kiþinin maddi ve sosyal imkanlarýnýn artmasý ile iliþkili olabilir. Bostan ve arkadaþlarýnýn (21) fonksiyonel kaybý olan hastalarda yaþam kalitesinin olumsuz yönde etkilenmiþ olduðunun belirtilmesi araþtýrma sonucunu desteklemektedir.

33 Pehlivan ve arkadaþlarý (12) çalýþmalarýnda eðitim durumunun fonksiyonel durum, esenlik ve global saðlýðý önemli derecede etkilediði saptanmýþtýr. Yazýcý ve arkadaþlarý (6) çalýþmalarýnda eðitim düzeyi düþtükçe fiziksel rol kýsýtlýlýðý ve genel saðlýk puanlarý da anlamlý olarak azaldýðý saptanmýþtýr. Biçer ve arkadaþlarýnýn (7), Dinçer ve arkadaþlarýnýn (8) ve Yýlmazýn (18) çalýþmasýnda benzer þekilde eðitim düzeyi yükseldikçe yaþam kalitesi puanlarýnýn da yükseldiði belirtilmiþtir. Akarcay ve arkadaþlarýnýn (22) yaptýklarý çalýþmaya göre üniversite ve lisans üstü eðitime sahip olanlarýn yaþam kalitesi istatistiksel olarak anlamlý derecede yüksek bulunmuþtur. Bu çalýþmalar araþtýrma sonuçlarýmýza parelellik göstermektedir. Bu sonuç; eðitim ile kazanýlan maddi ve sosyal imkanlarýn bireyin yaþam biçimini olumlu etkilediði ve yaþam kalitesini artýrdýðý ile iliþkili olabilir. Çalýþmada hastalarýn sosyal güvence durumlarýnýn fonksiyonel durum, esenlik ve global saðlýk puanlarýný etkilemediði (p>0.05), genel saðlýk puanlarýný olumlu yönde etkilediði (p<0.05) belirlenmiþtir. Yýlmaz çalýþmasýnda (18) sosyal güvence durumuna göre yaþam kalitesi alt ölçek puanlarýnýn anlamlý farklýlýk göstermediði saptanmýþtýr. Dinçer ve arkadaþlarýnýn (8) ankilozan spondilitli hastalar üzerinde yaptýðý çalýþmada, sosyal güvencesi olmayanlarýn yaþam kalitesinin düþük olduðu saptanmýþtýr. Çalýþma grubumuzun tamamýnýn sosyal güvencesinin olmasý, aradaki farkýn anlamlý çýkmamasýný saðlamýþ olabilir. Araþtýrmada bireylerin meslek/çalýþma durumlarýna göre yaþam kaliteleri incelendiðinde; meslek durumlarýnýn bireylerin yaþam kaliteleri üzerinde önemli etkileri olduðu (p<0.01) ve buna baðlý olarak ev hanýmlarýnýn puanlarýnýn da çalýþan gruplardan daha düþük olduðu saptanmýþtýr. Hastalarýn meslek durumlarýna göre fonksiyonel durum ve esenlik puanlarý memur ve serbest çalýþanlarda en yüksek ev kadýnlarýnda ise en düþük bulunmuþtur. Genel saðlýk puaný ve global yaþam doyumu puanlarýnýn ise çalýþan gruplara göre ev kadýnlarýnda en düþük olduðu saptanmýþtýr (p<0.05). Ranussou ve arkadaþlarýnýn (23) araþtýrmasýnda çalýþan ve çalýþmayan hastalarýn yaþam kalitesi karþýlaþtýrýldýðý çalýþmada, çalýþmayan hastalarda hastalýðýn olumsuz etkileri yüksek, psiko-sosyal durumlarýnýn daha düþük olduðunun belirtmiþ olmasý araþtýrmayý desteklemektedir. Yýlmaz (18) çalýþmasýnda memurlarýn fonksiyonel durum puanlarý emeklilere göre ve ev hanýmlarýna göre anlamlý olarak yüksek bulunduðu, global yaþam doyumu puanýnýn ise, emeklilerde memur gruba göre anlamlý düzeyde düþük bulunduðu saptanmýþtýr. Çalýþmamýzda ve diðer çalýþmalarda da görülmektedir ki; çalýþan kesimin yaþam kalitesi emekli olan ve ev hanýmý olan bireylere göre daha yüksektir. Bunun nedeninin gelir getiren bir iþte çalýþmanýn maddi ve sosyal getirilerinin olmasýnýn bireyleri hem fiziksel hem de ruhsal olarak rahatlattýðý düþünülebilir. Romatizmal hastalýklarda hasta eðitimi, uygulanan tedavilerin baþarýsý ve hastalarýn yaþam kalitesinin arttýrýlmasý açýsýndan önem taþýmaktadýr. Hasta eðitimi yanlýþ uygulamalarýn önlenmesi açýsýndan da bir zorunluluk olarak düþünülmelidir (24). Pehlivan ve arkadaþlarýnýn (12) çalýþmalarýnda hastalýðý hakkýnda bilgi sahibi olmayan bireylerin yaþam kalitesi puan ortalamalarýnýn düþük olduðu saptanmýþtýr. Çalýþmamýzda bireyin hastalýðý hakkýnda bilgisinin olmasý durumu ile, fonksiyonel durum, esenlik, genel saðlýk ve global yaþam doyumu puanlarý arasýnda istatistiksel olarak anlamlýlýk bulunmamýþtýr (p>0.05) (Tablo 3). Oysa; hastalarýn saðlýklý davranýþ geliþtirmelerini saðlamasýnda, hastalýklarý ile baþ etmelerinin saðlanmasýnda ve hatalý týbbi uygulamalarý önlemesi ve kendi bakýmý için teknik becerileri kazanabilmesi için bilgi/eðitim þarttýr. Çalýþma sonucumuzun bu þekilde anlamsýz bulunmasý, denek sayýsýnýn az olmasý ile ilgili olabileceði gibi, bireyin öðrenme deneyimleri ve eðitim yöntemlerinden kaynaklanmýþ olabileceðini düþündürmektedir. Araþtýrmada aðrý yaþamayan hastalarýn aðrý yaþayan hastalara göre yaþam kalitelerinin daha yüksek bulunduðu, yalnýzca aðrý yaþayan hastalarýn aðrýlarý sebebi ile esenlik hallerini olumsuz etkilediði belirlenmiþtir. Koçyiðit ve arkadaþlarýnýn (9) Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Kliniðinde yaptýklarý araþtýrma da fizik tedavi sonrasýnda fiziksel parametrelerde önemli oranda düzelme saptanmasý ve aðrýnýn fizik tedaviye en çok yanýt veren bir parametre olarak belirlenmesi araþtýrma sonucu ile paralellik göstermektedir. Castillo ve arkadaþlarýnýn (25) kronik baþ aðrýsý ile ilgili yaptýklarý çalýþmada, aðrýnýn þiddetinden çok, aðrýnýn kronik olmasýnýn, yaþam kalitesini daha kötü etkilediði belirlenmiþtir. Becker ve arkadaþlarý (26) yaptýklarý çalýþmada, kronik aðrýsý olan hastalarýn yaþam kalitesi puanlarýnýn normal toplumda elde edilen puanlara daha düþük olduðunu belirtmiþlerdir. Aðrý bireylerde ümitsizliðe yol açarak yaþam kalitesi puanlarýnýn düþmesine yol açabilir. Fakat aðrý süresi uzadýkça bireylerin aðrýyla yaþamaya, onunla baþ etmeye yönelik giriþimleri öðrendikleri ve bunun yaþam kalitelerini olumlu yönde etkilediði düþünülmüþtür. Hallberg ve arkadaþlarýnýn (27) yaptýðý çalýþmada, aðrýnýn, yaþlanma ile birlikte bireyleri fonksiyonel olarak kýsýtladýðý ve yaþam kalitelerini düþürdüðü bildirilmiþtir. Yýlmazýn çalýþmasýnda (18) bel bölgesi ile diðer aðrý bölgeleri karþýlaþtýrýlmýþ; fonksiyonel durum puaný bel bölgesi aðrýsý olanlarda anlamlý düzeyde düþük, esenlik, genel saðlýk ve global yaþam kalitesi karþýlaþtýrýldýðýnda anlamlý fark bulunamamýþtýr. Biçer ve arkadaþlarýnýn (7) çalýþmasýnda, bel ve boyun aðrýsý olan hastalarýn normal kontrollere göre fiziksel iþlevlerinin daha kötü olduðu, iþte ya da diðer etkinliklerde daha fazla sorun yaþadýklarý ve yaþam kalitelerinin normal kontrollerden daha düþük olduðu belirtilmiþtir. Bulgularýmýz literatür ile paralellik göstermektedir.

34 Saðlýkla ilgili yaþam kalitesi kronik hastalýk tanýlý hastalarýn üzerindeki çok boyutlu etkilerinin gösterilmesi veya ölçülmesi açýsýndan büyük önem taþýr. Araþtýrmaya katýlan bireylerde romatolojik hastalýk dýþýnda baþka bir kronik hastalýðý olan bireylerin yaþam kalitesi alt ölçek puanlarý kronik hastalýðý olmayanlara göre daha düþük bulunmuþ olup, fonksiyonel durum ve global yaþam doyumu puanlarý arasýndaki fark anlamlý (p<0.05) bulunmuþtur (Tablo 5). Pehlivan ve arkadaþlarýnýn (12) romatolojik sorunu olan hastalarla yaptýklarý çalýþmada baþka bir kronik hastalýðýn yaþam kalitesi puan ortalamalarýnýn, olmayanlara göre anlamlý olarak düþük bulunmasý çalýþma sonucumuzu desteklemektedir. Baþka bir kronik hastalýðý olan bireylerin yaþam kalitesi puanýnýn düþük olmasý beklenen bir sonuçtur. Yapýlan çalýþmalarda da hastalýðýn yaþam kalitesine etkisinin aðrý ve azalmýþ iþlevden kaynaklandýðý bildirilmiþtir (5-7,12,28). Yýlmazýn (18) çalýþmasýnda baþka bir hastalýðýn varlýðýna göre yaþam kalitesi puanlarýnda anlamlý farklýlýk bulunmadýðý saptanmýþtýr. Araþtýrmada Sürekli ilaç kullananlarýn yaþam kalitesi alt ölçek puanlarý sürekli ilaç kullanmayanlara göre daha anlamlý derecede yüksek bulunmuþtur (Tablo 6). Bel aðrýsý olan hastalarda fizik tedavinin yaþam kalitesi üzerinde etkisi araþtýrýlan baþka bir araþtýrma da ise ilaç tedavisi olmaksýzýn uygulanan fizik tedavi ile hem fiziksel hem de psiko-sosyal birleþenlerde belirgin düzelme olduðu belirtilmiþtir (9). Ayrýca araþtýrma sonucu; düzenli ilaç kullanmanýn, tedaviyi olumlu yönde etkilemesi nedeniyle kiþinin iyileþtikçe kendisini daha iyi hissettiði ve durumunu kabullenerek doðru baþ ettiði þeklinde de deðerlendirilebilir. Sonuç ve Öneriler Araþtýrma sonucunda fizik tedavi alan hastalarýn yaþam kalitesi puanlarýnýn orta düzeyde olduðu ve eðitimin, sosyal güvencenin ve meslek durumunu gibi bazý demografik farklýlýklarýn yaþam kalitesine etkisi olduðu, bireyin baþka bir kronik hastalýk varlýðý, aðrý yaþama durumu ve sürekli ilaç kullanma durumunun yaþam kalitesini etkilediði saptanmýþtýr. Hastalarýn yaþam kalitesi düzeylerinin ve yaþam kalitesini etkileyen faktörlerin belirlenmesi, hastalarýn yaþam kalitesini yükseltecek yeni tedavi, giriþim ve bakým yaklaþýmlarýnýn geliþtirilmesine yön verecektir. Bu sonuçlardan yola çýkarak; bireysel yaklaþýmlara önem verilmesi, bireye özgü davranýþlarýn deðerlendirilmesine dikkat edilebilir. Kronik hastalýk, sürekli ilaç kullanma ve aðrý yaþama durumunun günlük yaþam aktivitelerine olumsuz etkisinin göz ardý edilmemesi önerilebilir. Kaynaklar 1.Mollaoðlu M.Kronik hastalýklarda yaþam kalitesi ve hemþirelik. 2. Saðlýkta Yaþam Kalitesi Kongre Kitabý 5-7 Nisan 2007, Ýzmir, s:12-13. 2.Eþit-Üstün M, Karadeniz G.Hemodiyaliz tedavisi gören hastalarýn yaþam kalitesi ve bilgilendirici hemþirelik yaklaþýmýnýn önemi. FSHD. 2006;1:33-43. 3.Ünalan H.Romatizmal hastalýklarda fonksiyonel durum ve yaþam kalitesi, Türkiye Fiziksel Týp ve Rehabilitasyon Dergisi. 1999;2(1):12-19. 4.Seçkin Ü, Borman P, Bodur H.Fizik tedavi ve rehabilitasyon polikliniðine baþvuran yaþlýlarýn tanýsal daðýlýmý. J Geriatr. 1999;2(2):57-60. 5. Sarý H, Çakmak B, Can G.Ankilozan spondilitte fizik tedavi ajanlarýnýn yaþam kalitesi ve emosyonel durum üzerine etkisi. Türkiye Fiziksel Týp ve Rehabilitasyon Dergisi. 2003;49(6):8-12. 6.Yazýcý K, Tot Þ, Ali Biçer A, Yazýcý A, Visal Buturak V. Bel ve boyun aðrýsý hastalarýnda anksiyete. Depresyon ve Yaþam Kalitesi Klinik Psikiyatri. 2003;6:95-101. 7.Biçer A, Buturak V, Tot Þ, Yazýcý K, Yazýcý A.Bel ve boyun aðrýsý hastalarýnda anksiyete. Depresyon ve Yaþam Kalitesi. Klinik Psikiyatri. 2003;6(2):95-101. 8.Dinçer K, Özgül A, Kalyon A, Taþkaynatan M.A, Tan AK. Ankilozan spondilit te hastalýðýn yaþam kalitesi ve yaþam kalitesi alanlarýna etkisi. Romatizma. 2003;18(2):82-91. 9.Koçyiðit H, Aydemir Ö, Fiþek G.Kýsa Form-36 nýn (KF- 36) Türkçe için güvenilirliði ve geçerliliði. Romatizmal hastalýðý olan bir grup hasta ile çalýþma. Ýlaç ve Tedavi Dergisi. 1999;12:102-16. 10.Baþaran S, Güzel R, Sarpel T. Yaþam kalitesine saðlýk sonuçlarýný deðerlendirme ölçütleri. Türk Romatoloji Dergisi. 2005;20(1):55-63. 11.Wolfe W, Cathey M. The assessment and prediction of functional disability in rheumatoid arthritis. J Rheumatol. 1991;18:1298-1306. 12.Pehlivan S, Ovayolu Ö, Ovayolu N, Pehlivan Y, Onat AM. Romatolojik sorunu olan hastalarda yaþam kalitesi ve bazý semptomlarla iliþkisi. Gaziantep Týp Dergisi. 2010;16(1):10-14. 13.Kaya T Karatepe AG, Günaydýn R, Türkmen G, Özbek G. Romatoid artritli olan hastalarda yaþam kalitesi: Hastalýk aktivitesi, fonksiyonel durum ve saðlýk durumu ile iliþkisi. Romatizma. 2007;22:119-122. 14.Kýzýl R. Romatizmal hastalýklarda fizik tedavi uygulamalarý. Turkiye Klinikleri J Int Med Sci. 2006;2(45):4-8.

35 15. Fitzpatrick R, Fletcher A, Gore S, Jones D, Spiegelhalter D, Cox D. Quality of life measures in health care. I: Applications and issues in assessment. BMJ. 1992;305:1074-77. 16.Fletcher A, Gore S, Jones D, Fitzpatrick R, Spiegelhalter D, Cox D. Quality of life measures in health care. II: Design, analysis and interpretation. BMJ. 1992;305:1145-48. 17. Ware JE jr. Sherbourne CD. The MOS 36 Item Short Form Helth Survey (SF-36): Conceptual Framework and item selection. Med Care. 1992;30:473-83. 18.Yýlmaz E. Kronik Aðrýlý Hastalarda Yaþam Kalitesi Yüksek Lisans Tezi. M.Ü. Saðlýk Bilimleri Enstitüsü Ýstanbul, 2005. 19. Acaray A, Pýnar R. Kronik hemodiyaliz hastalarýnýn yaþam kalitesinin deðerlendirilmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Hemþirelik Yüksek Okulu Dergisi. 2004;8(1):1-5. 20.Arslan S, Bölükbaþ N. Kanserli hastalarda yaþam kalitesinin deðerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Hemþirelik Yüksekokulu Dergisi. 2003;6(3):38-47. 21.Bostan EE, Borman P. Functional disability and quality of life in ankylosing spondylitis. Rheumatol Int. 2003;(3):121-6. 22.Akarcay V, Alpkaya U, Hayran O, Uzun S. Yaþlýlarýn fiziksel kapasitelerinin ve yaþam kalitelerinin deðerlendirilmesi. Geriatri. 2003;6(3):95-99. 23.Ronussou E, Kennedy LG, Garret S, Calin A. Socioeconomic status in ankylosing spondylitis: relationship between occupation and disease activity. J Rheumatol. 1997;24:908-11. 24.Tüzün Ç. Romatizmal hastalýklarda hasta eðitimi. Turkiye Klinikleri J Int Med Sci. 2006;2(45):1-3. 25.Castillo J, Guitera V, Munoz P, Pascual J. Quality of life in chronic daily headache: A Study in A General Population, Abstract. Neurology. 2002;58(7):1062-1065. 26.Becker N, Thomsen AB, Olsen AK, Sjogren P. Pain epidemiology and health related quality of life in chronic non-malignant pain patients referred to a danish multidisiplinary pain center. Pain. 1997;73:393-400. 27.Hallberg IR, Jakobsson U. Klevsgard R, Westergren A. Old people in pain: A Comparative study. J Pain Symp Man. 2003;26(1):625-636. 28.Hallberg IR, Jakobsson U, Westergren A. Overall and health related quality of life among the oldest old in pain. Quality of Life Resarche. 2005;13(1):125-136.