Genelevde Çalýþan Kadýnlarýn ve Ev Kadýnlarýnýn Cinsel Yolla Bulaþan Hastalýklar Konusundaki Bilgi Düzeylerinin Anksiyete ile Ýliþkisi

Transkript

1 ARAÞTIRMALAR (Research Reports) Reports) Genelevde Çalýþan Kadýnlarýn ve Ev Kadýnlarýnýn Cinsel Yolla Bulaþan Hastalýklar Konusundaki Bilgi Düzeylerinin Anksiyete ile Ýliþkisi The Relation Between Anxiety and Knowledge Level of Women Working in Brothel and Housewives About Sexually Transmitted Diseases Birsen Çöteli Öcal, MSc., Health School, Mersin University Gülay Börekçi, PhD., Health School, Mersin University, Özet Amaç: Bu çalýþma, cinsel yolla bulaþan hastalýklar için yüksek risk grubunu oluþturan genelev kadýnlarý ile düþük risk grubundaki ev kadýnlarýnýn cinsel yolla bulaþan hastalýklar konusundaki bilgi düzeylerinin anksiyete ile iliþkisini belirlemek amacýyla yapýlmýþtýr. Gereç ve Yöntemler:Tanýmlayýcý olarak yapýlan bu çalýþmaya, 50 genelev kadýný ile 50 ev kadýnýnýn oluþturduðu iki grup alýnmýþtýr. Gruplara cinsel yolla bulaþan hastalýklar konusundaki bilgi düzeylerini belirlemek için anket formu, anksiyete düzeylerini belirlemek için de durumluksürekli kaygý ölçeði (STAI) uygulanmýþtýr. Bulgular: Cinsel yolla bulaþan hastalýklarýn bilgi puan ortalamasý genelev kadýnlarýnda orta düzeyde, ev kadýnlarýnda ise düþük olarak bulunmuþtur. Durumluk kaygý puaný genelev kadýnlarýnda orta düzeyde, ev kadýnlarýnda hafif düzeyde bulunurken, sürekli kaygý puanýnýn her iki grupta da benzer olduðu görülmüþtür. Her iki grupta da cinsel yolla bulaþan hastalýklarýn bilgi puanlarý ile kaygý puanlarý arasýnda istatistiksel olarak anlamlý bir iliþki bulunmamýþtýr. Sonuç: Genelev kadýnlarý ve ev kadýnlarýnýn cinsel yolla bulaþan hastalýklarla ilgili bilgilerinin yetersiz olduðu, korunmak için etkin bir yöntem kullanmadýklarý ve orta düzeyde anksiyete yaþadýklarý görülmüþtür. Her nakadar her iki grubun cinsel yolla bulaþan hastalýklar bilgi düzeyi ve durumluk anksiyetesi arasýnda bir iliþki belirlenememiþ ise de, deney grubunda sürekli kaygý puaný ile HIV/AIDS ve Hepatit B bilgi düzeyi; kontrol grubunda sürekli kaygý puaný ile Hepatit C bilgi düzeyi arasýnda istetiksel olarak anlamlý bir iliþki bulunmuþtur. Anahtar Kelimeler: Anksiyete; Anksiyete test skalasý; Cinsel yolla bulaþan hastalýklar. This manuscript can be downloaded from the webpage: Submitted : May 09, 2007 Revised : October 24, 2007 Accepted : Novamber 26, 2007 Abstract Purpose:This study has been designed in order to detect the relation ship between anxiety and knowledge level about sexually transmitted diseases between sex workers in brothel in a high risk group and housewives in low risk group for sexually transmitted diseases. Material and Methods: Fifty sex workers and 50 housewives as a control group were included to the study. A questionnaire form and State-Trait anxiety scale were appilied to determine the knowledge level of sexually transmitted diseases and the anxiety levels of these women. Results: Sexually transmitted diseases knowledge point average was found as medium level in the study group and low level in control group. It has been determined that all women know HIV/AIDS among the most related to the sexually transmitted diseases and that they acquire this knowledge from press and health personnel. It was found that both of groups had a medium level of anxiety. No relation between the sexually transmitted diseases knowledge points and conditional anxiety points of both groups has been determined. Conclusion: It was seen that both the sex workers in brothel and housewives had knowledge inadequacy about sexually transmitted diseases, and they did not use effective method for the prevention against sexually transmitted diseases, and they had medium level anxiety. No relation between the sexually transmitted diseases knowledge points and contional anxiety points of both groups has been determined, however, it was found statistically significant the relation between the continuous axiety point and HIV/AIDS, Hepatitis B in group and Hepatitis C in control group. Key Words: Anxiety; Sexually transmitted diseases; Test Anxiety Scale. Corresponding Author: Gülay Börekçi, Health School, Mersin University, Mersin, Turkey Telephone : gulay_borekci@yahoo.com 456

2 Genelevde Çalýþan Kadýnlarýn ve Ev Kadýnlarýnýn Cinsel Yolla Bulaþan Hastalýklar Konusundaki Bilgi Düzeylerinin Anksiyete ile Ýliþkisi Giriþ Cinsel Yolla Bulaþan Hastalýklar (CYBH) tarih boyunca insanoðluna verdikleri fiziksel, psikolojik ve ekonomik zararlar nedeniyle infeksiyon hastalýklarý arasýnda önemli bir yer tutarlar. CYBH tüm dünyada bir halk saðlýðý sorunu olmakla birlikte, görülme sýklýklarý geliþmekte olan ülkelerde geliþmiþ ülkelere göre daha yüksektir. Dünya Saðlýk Örgütü (DSÖ) tahminlerine göre, her yýl yaklaþýk 340 milyon kiþi tedavi edilebilen CYBH a yakalanmaktadýr. Tedavi edilemeyen CYBH la birlikte bu sayý daha da yükselmektedir (1, 2, 3). Son 20 yýlda CYBH ýn kontrolüne yönelik çabalarýn artmasýna raðmen, yeni vakalarda artýþ görülmektedir (4). Ülkemizde ise CYBH la ilgili vaka tanýmý ve bildirimi yetersizdir ve bu hastalýklarla ilgili gerçek prevalans ve insidans bilinmemektedir (5). Ancak, ülke nüfusunun yarýsýnýn gençlerden oluþmasý, bunlarýn hareketli ve cinsel özgür davranýþlara açýk olmasý, CYBH hakkýnda verilen bilgilerin yetersizliði, turizm sektörünün giderek geliþmesi ve iliþki kurulan insanlarýn artmasý, seks sektöründe çalýþanlarda ve bunlarla temasta bulunanlardaki artýþ, ayrýca devlet denetimindeki genelevlerde kayýtlý hayat kadýnlarýnýn saðlýk kontrollerinin düzenli olmamasý, kayýt dýþý olarak sokakta çalýþanlarýn fazlalýðý ve hayat kadýnlarý ile cinsel iliþkide kondom kullanýmýnýn yetersizliði, ülkemiz için de CYBH riskini arttýrmaktadýr (4, 6). Genelev kadýnlarý yaptýklarý iþ gereði, CYBH yönünden yüksek risk gruplarýndan birini oluþturmaktadýr. Türkiye de faaliyet gösteren 56 genelevde, kayýtlý yaklaþýk 3 bin hayat kadýný çalýþmaktadýr. Türkiye'de tescilli hayat kadýný sayýsý da 15 binden fazladýr. Genelevlerde, hukuki sorun yaratmamasý için vesikasýz çok sayýda kadýnýn çalýþtýðý, çalýþacak genelev bulamadýðý için birçoðunun da gizli fuhuþ yaptýðý belirtilmektedir. Bu kadýnlarýn kendileri müþterileri yoluyla hastalýklarla enfekte olabildikleri gibi, hastalýklarý müþterilerine ve müþterileri yoluyla da toplumdaki diðer bireylere ve çocuklara bulaþmasýna neden olmaktadýrlar. Ülkemizde eðitim programlarýnýn henüz yeterli olmamasý, hastalýk hakkýnda bilgilerin toplumun her kesimine ulaþmasýndaki zorluklar nedeniyle CYBH büyük bir sorun olmaya baþlamýþtýr (7, 8, 9). CYBH hem fiziksel hem de psikolojik sorunlarýn yanýsýra, belirtisiz yada ölümle seyreden ciddi infeksiyonlara yol açabilmektedir (3, 10). Üreme sistemi ile ilgili rahatsýzlýklar kadýnda fiziki rahatsýzlýðýnýn yaný sýra doðurganlýðýný ve cinselliðini kaybetme korkusu, mahremiyetinin tehdit altýnda olmasý gibi birçok duygusal sorunlarýnda yaþanmasýna sebep olmaktadýr (11, 12). CYBH ðý olan ve cinsel yönden kötüye kullanýlan kadýnlarýn diðer kadýnlara göre anksiyete, depresyon gibi daha fazla psikolojik sorunlar yaþadýklarý belirtilmektedir (13, 14, 15). Otoimmün sinir sisteminin hiperaktivitesine baðlý olarak somatik belirtiler gösteren, endiþe hissinin eþlik etmesiyle karakterize patolojik bir durum olarak tanýmlanan anksiyete, kadýnlarda erkeklere oranla 2-3 kat daha sýk görülmektedir (16). Anksiyete, insanlarýn düþünce, tutum ve davranýþýný etkileyerek yaþadýðý güçlüklerle baþetme gücünü etkilemektedir. Þiddetli anksiyete insanýn dünyayý, yaþamý daha karamsar ve kötümser yorumlamasýna neden olabilmektedir (17). Anksiyeteye neden olan faktörler arasýnda prestij ve toplumsal deðiþim, baþarýsýzlýk veya baþarý, baþkalarý tarafýndan kabul görmeme, ahlaki çýkmazlýk, ölüm, ayrýlýk, boþanma, kültürel baskýlar, saldýrý, tecavüz, hastalýk, duygusal kayýplar ve ekonomik sorunlar sayýlabilir. Belirsizlik durumu da anksiyeteye yol açan faktörler arasýndadýr. Anksiyete ile baþ edilemediðinde ise korku, öfke, sinirlilik, depresyon ve anksiyete bozukluklarý oluþabilir. Anksiyeteye neden olan bir baþka faktör ise hastalýkla ilgili bilgi edinmedir. Hastalýkla ilgili bilgi verilmemesi hastalarýn anksiyetelerini artýrabildiði gibi, gereksinimden fazla verilen bilgide korku, anksiyete ve paniðe neden olabilir (18). Yapýlan bazý çalýþmalarda bilgi sahibi olmanýn kaygý düzeyinin artmasýnda ya da azalmasýnda etkili olduðu belirtilmektedir (19, 20). Konu ile ilgili yapýlan bir çalýþmada Hepatit B ile ilgili bilgisi olduðunu belirten hastalarda, olmayanlara göre durumluk kaygý puanlarýnýn yüksek olduðu saptanmýþtýr (21). Bir baþka çalýþmada ise, jinekolojik muayene sýrasýnda bilgi verilen kadýnlarýn bilgi verilmeyenlere göre daha az kaygý yaþadýklarý belirlenmiþtir (22). Hastalýklar hakkýnda bilgi sahibi olmakla kaygý düzeyi arasýndaki iliþki hastalýðýn önemi ve þiddetine göre deðiþmektedir. CYBH kiþilerin toplumda damgalanmasýna, dýþlanmasýna ve ayrýmcýlýða uðramasýna neden olmaktadýr. Bu da CYBH ðý olan kiþilerde anksiyete, korku ve depresyon gibi psikolojik sorunlara yol açabilmektedir (4, 15, 23). Genelev kadýnlarýnda CYBH ile ilgili anksiyete, güvenli yapýlmayan seksüel davranýþlar veya kiþide CYBH ye yönelik belirtilerden dolayý oluþabilir. Seksüel deneyimler, sýklýkla yeni partnerle seksüel iliþkiye girilmesi, cinsel partnerin CYBH ðý olmasý nedeniyle endiþeye yol açar. CYBH ile ilgili bilgi sahibi olma korunmaya yönelik davranýþ deðiþikliði oluþturmazsa yüksek risk grubunu oluþturan genelev kadýnlarýnda anksiyeteyi artýrabilir. Bu çalýþmada CYBH için yüksek risk grubunu oluþturan 457

3 Birsen Çöteli Öcal, Gülay Börekçi genelev kadýnlarýyla düþük risk grubunu oluþturan ev kadýnlarýnda CYBH bilgi ve anksiyete düzeylerinin belirlenmesi, bunlarýn birbirleriyle olan iliþkisi ve sosyodemografik faktörlerin CYBH bilgi düzeyi ve anksiyete üzerine etkisinin belirlenmesi amaçlanmýþtýr. Gereç ve Yöntem Bir Mart-20 Aðustos 2005 tarihleri arasýnda Mersin ilindeki genelevde kayýtlý olan 90 genelev kadýnýndan ulaþýlabilen 50 kiþi ve Mersin deki bir mahalleden eðitim, yaþ gibi sosyo-demografik özellikleri benzerlik gösteren 50 ev kadýný çalýþmaya alýnmýþtýr. Tanýmlayýcý olarak yapýlan bu çalýþmada, CYBH için yüksek risk grubunu oluþturan genelev kadýnlarý (grup I) ile düþük risk grubunu oluþturan ev kadýnlarý (grup II) araþtýrmanýn evrenini oluþturmuþtur. Araþtýrma yapýlan kurumdan araþtýrma öncesi yazýlý, örneklem kapsamýna alýnan katýlýmcýlardan da araþtýrmanýn amacý açýklanarak sözel izin alýnmýþtýr. Araþtýrma kapsamýndaki 90 genelev kadýný ile çalýþma öncesi görüþme yapýlmýþ, ancak bunlardan 40 ý zamanlarýnýn olmadýðýný ve iþ kayýplarý yaþayacaklarýný belirtiklerinden anket yapmayý kabul etmemiþlerdir. Araþtýrma grubundaki kadýnlarýn sosyodemografik özelliklerini ve CYBH konusundaki bilgi düzeylerini belirlemek için anket formu, anksiyete düzeylerini belirlemek için de 40 sorudan oluþan, Speilberger ve ark. tarafýndan geliþtirilmiþ, Öner ve LeCompte (16) tarafýndan Türkçe ye uyarlanmýþ ve geçerlik ve güvenirliliði belirlenmiþ, durumluk-sürekli kaygý ölçeði (State Trait Anxiety Inventory [STAI] FORM TX 1 2) uygulanmýþtýr. Durumluk anksiyete, bireyin içinde bulunduðu stresli durumdan dolayý hissettiði subjektif korkuyu, sürekli anksiyete ise, bireyin kaygý yaþantýsýna olan yatkýnlýðý olarak tanýmlanmaktadýr (16). CYBH a ait anket sorularý AIDS, Gonore, Sifiliz, Hepatit B, Hepatit C nin bulaþma, korunma ve tedavisine yönelik 97 sorudan oluþmuþtur. Anket formu ve durumluk-sürekli kaygý ölçeði genelev kadýnlarýyla bire bir görüþme yöntemi kullanýlarak genelevde uygulanmýþtýr. Ev kadýnlarýnýn anket uygulamasý ise yine yüz yüze ve evlerinde yapýlmýþtýr. Her bir anketin uygulamasý yaklaþýk otuz dakika sürmüþtür. CYBH bilgi puanlarý hesaplanýrken verilen her doðru cevaba bir puan verilmiþ ve toplam 97 puan üzerinden deðerlendirme yapýlmýþtýr. Bilgi puanlarý zayýf, düþük, orta, iyi, ve çok iyi olarak derecelendirilmiþ ve 0-19 puan zayýf, puan düþük, puan orta, puan iyi, puan çok iyi olarak deðerlendirilmiþtir. Speilberger in durumluk-sürekli kaygý ölçeðindeki 40 sorudan 20 si durumluk, 20 si sürekli kaygý düzeyini belirlemektedir. Her iki ölçekten elde edilen puanlar kuramsal olarak 20 ile 80 arasýnda deðiþmektedir. Gruplarýn kaygý puanlarý anksiyete durumu ölçek yönergesine göre; puan hafif, puan orta, puan aðýr, 80 puan ise çok þiddetli olarak deðerlendirilmiþtir. Gruplardan elde edilen veriler SPSS Windows (V.11.5) paket programý ile deðerlendirilmiþtir. Karþýlaþtýrmalarda gruplarýn tanýtýcý özellikleri (yaþ, eðitim düzeyi, annebaba eðitim durumu, en uzun süre yaþanýlan yer, ekonomik durum, evlenme durumlarý, gebeliði önleyici yöntem kullanma, ilk evlilik yaþý, ilk cinsel deneyim yaþý) ile CYBH bilgi puaný ve durumluk-sürekli kaygý puanlarýndan aldýklarý deðerler kullanýlmýþtýr. Verilerin analizinde çalýþma grubuna tanýtýcý istatistikler, iki baðýmsýz grup karþýlaþtýrmalarýnda normal daðýlým gösteren veriler için Student t testi, normal daðýlým göstermeyen veriler içinde Mann Whitney U testi, ikiden fazla baðýmsýz grup karþýlaþtýrmalarýnda one-way ANOVA test istatistiðinden yararlanýlmýþtýr. Cinsel yolla bulaþan hastalýk bilgi puanlarý ile kaygý puanlarý arasýndaki iliþkinin yönünü ve þiddetini belirleyebilmek için Spearman ve Pearson korelasyon katsayýsý, kategorik verilerin analizi için ise Ki-kare testi kullanýlmýþtýr. Bulgular Kadýnlarýn Tanýtýcý ve Mesleki Özelliklerine Ait Bulgular.Gruplar tanýtýcý özellikler yönünden karþýlaþtýrýldýðýnda; yaþ, eðitim, evlenme durumu, ilk evlilik yaþý ve CYBH ile ilgili bilgi alma durumlarý yönünden her iki grubunda benzer olduðu görülmüþtür (p>0,05). Araþtýrma kapsamýndaki kadýnlar tanýtýcý özellikler yönünden incelendiðinde; genelev kadýnlarýnýn 35,6±9,53, ev kadýnlarýnýn 32±7,53 yaþ ortalamasýna sahip olduðu; genelev kadýnlarýnýn %92 sinin, ev kadýnlarýnýn ise %68 inin en uzun süre ilde yaþadýðý (p<0,05); genelev kadýnlarýnýn %60 ýnýn, ev kadýnlarýnýn %72 sinin eðitim düzeyinin ilköðretim olduðu (p>0,05); genelev kadýnlarýnýn %50 sinin, ev kadýnlarýnýn %42 sinin ailesinin isteði ile evlendiði (p>0,05); genelev kadýnlarýnýn %72 sinin boþanmýþ ve dul olduðu, ev kadýnlarýnýn ise tamamýnýn evli olduðu (p<0,05) belirlenmiþtir. Her iki gruptaki kadýnlarýn aylýk gelir düzeyleri incelendiðinde; genelev kadýnlarýnýn %56 sýnýn YTL; ev kadýnlarýnýn ise %50 sinin YTL arasýnda aylýk geliri olduðu belirlenmiþtir (p<0,05). Genelev kadýnlarýnýn %68 inin, 458

4 Genelevde Çalýþan Kadýnlarýn ve Ev Kadýnlarýnýn Cinsel Yolla Bulaþan Hastalýklar Konusundaki Bilgi Düzeylerinin Anksiyete ile Ýliþkisi ev kadýnlarýnýn %84 ünün babasý (p<0,05), genelev kadýnlarýnýn %50 sinin, ev kadýnlarýnýn %76 sýnýnda annesinin okuryazar ve ilköðretim düzeyinde (p<0,05) olduðu saptanmýþtýr. Her iki gruptaki kadýnlarýn %76 sýnýn yaþlarý arasýnda ilk cinsel deneyimlerini yaþadýklarý (p<0,05); genelev kadýnlarýnýn %69 unun, ev kadýnlarýnýn ise %74 ünün yaþlarý arasýnda evlendiði (p>0,05) belirlenmiþtir. Gebeliði önleyici yöntem kullanma durumu, genelev kadýnlarýnda (%78) ev kadýnlarýna göre (%90) daha düþük bulunmuþtur. Gebeliði önleyici yöntem kullanan ev kadýnlarýnýn %44 ü kondom, %24 ü spiral kullanýrken; genelev kadýnlarýnýn %56 sý hap, %18 inin kondom kullandýðý saptanmýþtýr (p<0,05). Gruplarýn CYBH bilgi durumu incelendiðinde; genelev kadýnlarýnýn %40 ý, ev kadýnlarýnýn %30 u CYBH ile ilgili bilgisi olmadýðýný belirtmiþtir. Genelev kadýnlarýnýn %38 i, ev kadýnlarýnýn %46 sý CYBH la ilgili bilgiyi en çok basýn yayýn kuruluþlarýndan aldýklarýný belirtmiþlerdir (p>0,05). Genelev kadýnlarýnýn %64 ünün, ev kadýnlarýnýn ise %4 ünün cinsel yolla bulaþan hastalýk geçirdiði saptanmýþtýr. Genelev kadýnlarýnýn %60 ý, ev kadýnlarýnýn ise %4 ü gonore geçirdiðini belirtmiþtir (p<0,05). Genelev kadýnlarýnýn %62 sinin ekonomik nedenlerden dolayý bu iþi tercih ettiði, %40 ýnýn yýl; %38 inin 1-9 yýl süreyle bu iþi yaptýðý, %90 ýnýn bir günde saat çalýþtýðý, %44 ünün 10-19, %28 inin 20-29, %10 unun bir günde arasý cinsel iliþki yaþadýðý belirlenmiþtir. Gruplarýn CYBH Bilgi ve Anksiyete Puanlarýna Ait Bulgular. Her iki gruba ait CYBH toplam bilgi puan ve kaygý puan ortalamalarýnýn daðýlýmý Tablo I de verilmiþtir. Gruplarýn kaygý puan ortalamalarý incelendiðinde, durumluk kaygý puaný genelev kadýnlarýnda 45,12±10,52 (orta düzey), ev kadýnlarýnda 37,98±7,27 (hafif düzey); sürekli kaygý puaný ise genelev kadýnlarýnda 46,74±9,54 (orta düzey), ev kadýnlarýnda 46,80±7,82 (orta düzey) olarak bulunmuþtur. Durumluk kaygý puanýnýn genelev kadýnlarýnda ev kadýnlarýna göre yüksek olduðu belirlenmiþ (p<0,05), ancak sürekli kaygý puanlarý benzer bulunmuþtur (p>0,05). CYBH toplam bilgi puan ortalamasý, genelev kadýnlarýnda 41,22±19,02 (orta düzey) ve ev kadýnlarýnda 34,76±18,76 (düþük düzey) olarak bulunmuþtur. Gruplar arasýnda istatistiksel olarak anlamlý bir fark bulunmamýþtýr (p>0,05). Gruplarýn hastalýklara göre bilgi puan ortalamalarýnýn daðýlýmý tablo II de verilmiþtir. Her ki grupta da CYBH içinde en yüksek bilgi puan ortalamasýnýn AIDS (p>0,05); en düþük bilgi puan ortalamasýnýn Hepatit B ve Hepatit C ye ait olduðu görülmüþtür (p>0,05). Genelev kadýnlarýnda gonore ye ait bilgi puaný ev kadýnlarýndan yüksek bulunmuþtur (p<0,05). Gruplarýn CYBH bilgi puanlarýnýn kaygý puanlarýyla iliþkisi incelendiðinde; hem genelev kadýnlarý hem de ev kadýnlarýnýn CYBH bilgi puaný ile kaygý puanlarý arasýnda iliþki saptanmazken (p>0,05), her iki grupta da sürekli kaygý puaný ile durumluk kaygý puaný arasýndaki iliþki anlamlý bulunmuþtur p<0,05) Hastalýklar tek tek ele alýndýðýnda ise; her iki grupta da durumluk kaygý puanlarý ile CYBH bilgi puaný arasýnda iliþki saptanmamýþtýr (p>0,05) (Tablo III). Tablo I. Gruplarýn CYBH bilgi puan ve kaygý puan ortalamalarýnýn daðýlýmý CYBH Bilgi ve (Grup I) (Grup II) p deðeri Kaygý Puaný Genelev kadýný Ev kadýný (n=50) (n=50) Durumluk Kaygý Puaný 45,12±10,52 37,98±7,27 0,0001 Sürekli Kaygý Puaný 46,74±9,54 46,80±7,82 0,973 CYBH bilgi puaný 41,22±19,02 34,76±18,76 0,090 p: Student t testi 459

5 Tablo II.Gruplarýn hastalýklara göre bilgi puan ortalamalarýnýn daðýlýmý CYBH Bilgi Puaný (Median [25% ; 75%] ) CYBH (Grup I) (Grup II) p deðeri Genelev kadýný Ev kadýný (n=50) (n=50) AIDS 13,5 (8;15) 11 (6,75; 14,25) 0,212 Gonore 8,5 (5,75;14) 3,5 (0,0; 9,25) 0,0001 Sifiliz 7 (1,75;9,0) 6 (2;10) 0,603 Hepatýt B 3 (0;7) 3,5 (0;9) 0,711 Hepatit C 3 (0;7) 3,5 (0;9) 0,711 p: Mann-Whitney U testi Tablo III.Gruplarýn CYBH bilgi puanlarýnýn kaygý puanlarýyla iliþkisi Kaygý ve CYBH bilgi puanlarý Durumluk kaygý puaný Sürekli kaygý puaný Genelev kadýný Ev kadýný Genelev kadýný Ev kadýný (Grup I) (Grup II) (Grup I) (Grup II) r p r p r p r p Durumluk kaygý puaný ,548 0,0001 0,468 0,001 Sürekli kaygý puaný 0,548 0,0001 0,468 0, Toplam CYBH bilgi puaný 0,207 0,149 0,180 0,205 0,147 0,309 0,205 0,154 HIV/AIDS 0,229 0,110-0,006 0,964 0,240 0,094 0,015 0,916 Gonore 0,239 0,094 0,091 0,530 0,117 0,419 0,095 0,511 Sifiliz 0,181 0,210 0,207 0,149 0,102 0,483 0,244 0,087 Hepatit B 0,220 0,124 0,133 0,358 0,205 0,153 0,178 0,215 Hepatit C 0,060 0,681 0,114 0,432-0,064 0,661 0,271 0,057 p: Spearman test Araþtýrma Grubunun Kaygý ve CYBH Bilgi Puan Ortalamalarýnýn Tanýtýcý Özellikleri ile Karþýlaþtýrýlmasýna Yönelik Bulgular. Gruplarýn kaygý ve CYBH bilgi puan ortalamalarý ile tanýtýcý özelliklerinin karþýlaþtýrýlmasýna yönelik bulgular Tablo IV de verilmiþtir. Her iki grup yaþ bakýmýndan karþýlaþtýrýldýðýnda; CYBH bilgi puanýnýn en yüksek olduðu yaþ grubunun genelev kadýnlarýnda yaþa ait olduðu görülmüþtür (p<0,05). Durumluk kaygý (p<0,05) ve sürekli kaygý puanlarýnýn (p>0,05) genelev kadýnlarýndaki yaþ grubunda yüksek olduðu belirlenmiþtir. Genelev kadýnlarýnda yaþ grubunda durumluk kaygý puaný; yaþ grubunda ise hem durumluk kaygý puaný ve hem de CYBH bilgi puanlarý ev kadýnlarýna göre yüksek bulunmuþ ve bu fark istatistiksel olarak anlamlý bulunmuþtur (p<0,05). Gruplarýn yaþa göre, durumluk kaygý, sürekli kaygý ve CYBH bilgi puanlarý arasýndaki iliþki incelendiðinde, genelev kadýnlarýnda yaþ ile CYBH bilgi puaný ve kaygý puanlarý arasýnda iliþki saptanmazken (p>0,05) ev kadýnlarýnda yaþ ile CYBH bilgi puaný arasýndaki iliþki anlamlý bulunmuþtur (p<0,05). Eðitim düzeyine göre bakýldýðýnda; durumluk kaygý, sürekli kaygý ve CYBH bilgi puanlarý bakýmýndan en yüksek grubun her iki grupta da lise ve üstü düzeye sahip kadýnlar olduðu belirlenmiþtir. Her iki grup durumluk kaygý, sürekli kaygý ve CYBH bilgi puaný bakýmýndan karþýlaþtýrýldýðýnda; ilköðretim mezunu olan genelev kadýnlarýnda ev kadýnlarýna göre durumluk kaygý puaný (p<0,05) ve CYBH bilgi puaný daha yüksek bulunmuþ ve aradaki fark istatistiksel olarak anlamlý bulunmuþtur (p<0,05). Okuryazar olmayan her iki grupta da CYBH bilgi puanýnýn düþük olduðu görülmüþtür. Gruplarýn eðitim düzeylerine göre durumluk kaygý, sürekli kaygý puaný ve CYBH bilgi puaný arasýndaki iliþki incelendiðinde ise; eðitim düzeyi artýkça CYBH bilgi puanýnýn arttýðý (p<0,05), ancak durumluk ve sürekli kaygý puanýnýn etkilenmediði görülmüþtür (p>0,05). Gebeliði önleyici yöntem kullanma durumlarýna göre gruplar kaygý puaný ve CYBH bilgi puan ortalamalarý bakýmýndan karþýlaþtýrýldýðýnda; yöntem kullanan genelev 460

6 Genelevde Çalýþan Kadýnlarýn ve Ev Kadýnlarýnýn Cinsel Yolla Bulaþan Hastalýklar Konusundaki Bilgi Düzeylerinin Anksiyete ile Ýliþkisi Tablo IV. Gruplarýn Tanýtýcý Özelliklerine Göre Kaygý Puan ve CYBH Bilgi Puan Ortalamalarýnýn Daðýlýmý Deðiþken Durumluk Kaygý Puaný Sürekli Kaygý Puaný CYBH Bilgi Puaný N Mean±SD p Mean±SD p Mean±S p Yaþ Genelev kadýný 9 43,33±8,99 0,194 41,56±12,31 0,472 28,11±10,30 0,496 Ev kadýný 10 38,30±7,21 45,10±8,56 23,70±16, Genelev kadýný 19 44,32±10,44 0,034 45,84±9,84 0,821 51,32±18,01 0,016 Ev kadýný 23 38,26±7,36 46,43±6,98 36,74±19, Genelev kadýný 13 47,92±10,63 0,004 50,54±7,37 0,460 39,54±15,47 0,879 Ev kadýný 17 37,41±7,59 48,29±.8,65 38,59±17,70 Eðitim Okuryazar deðil Genelev kadýný 9 40,6±11,84 0,964 48,3±10,11 0,944 24,6±15,53 0,773 Ev kadýný 4 40,2±8,77 48,7±7,93 21,76±16,46 Ýlköðretim Genelev kadýný 30 45,2±9,24 0, ,5±9,26 0,707 46,4±17,27 0,044 Ev kadýný 37 36,9±7,06 46,0±8,26 34,1±18,57 Lise ve üstü Genelev kadýný 5 51,6±12,22 0,070 54,6±7,13 0,143 59,4±7,44 0,087 Ev kadýný 9 41,6±6,93 49,1±5,80 43,3±18,21 Gebeliði önleyici yöntem kullanma Kullanmayan Genelev kadýný 11 44,64±11,47 0,441 47,82±6,49 0,885 34,91±20,92 0,858 Ev kadýný 5 40,0±9,06 47,2±10,26 37,0±22,20 Kullanan Genelev kadýný 39 45,46±10,39 0, ,44±10,29 0,871 43,00±18,35 0,039 Ev kadýný 45 37,76±7,13 46,760±7,65 34,51±18,61 Kondom kullanan Genelev kadýný 9 41,78±9, ,67±7,87 0,787 51,67±15,51 0,063 Ev kadýný 22 36,18±5,53 46,45±7,08 38,14±18,43 Hap kullanan Genelev kadýný 28 45,64±10, ,64±11,20 0,711 40,61±19,18 0,067 Ev kadýný 10 39,20±9,45 45,20±7,98 27,20±19,43 Spiral kullanan Genelev kadýný 2 55,50±12, ,00±11, ,50±6,36 0,756 Ev kadýný 12 39,08±7,86 48,42±8,97 33,17±18,50 p: Student t testi kadýnlarýnda, ev kadýnlarýna göre durumluk kaygý puaný ve CYBH bilgi puaný yüksek saptanmýþ ve gruplar arasýndaki fark istatistiksel olarak anlamlý bulunmuþtur (p<0,05). Kondom kullanan genelev kadýnlarýnda ise, CYBH bilgi puanýnýn diðer yöntem kullananlara göre yüksek olduðu saptanmýþ, ancak gruplar arasýnda istatistiksel olarak anlamlý bir fark bulunmamýþtýr (p>0,05). Gebelikten korunma yöntemlerine göre her iki grubun kaygý puaný ve CYBH bilgi puan ortalamalarý arasýnda iliþki saptanmamýþtýr (p>0,05). Genelev kadýnlarýnýn günlük iliþki sayýsýna göre CYBH bilgi puan ve kaygý puan ortalamalarý incelendiðinde; defa iliþkiye giren genelev kadýnlarýnýn durumluluk kaygý puanýnýn yüksek olduðu belirlenmiþ ve kaygý puanýnýn yüksek olduðu belirlenmiþ ve defa kiliþkiye girenler arasýnda istatistiksel olarak anlamlý bir farklýlýk bulunmuþtur (p<0,05). Günde 10 ve altý ile defa iliþkiye giren kadýnlarýn CYBH bilgi puanýnýn düþük olduðu, iliþki sayýsý 10 dan az ve olanlarda istatistiksel olarak anlamlý bir fark bulunmuþtur (p<0,05). 461

7 Birsen Çöteli Öcal, Gülay Börekçi Tablo V. Genelev kadýnlarýnýn iliþki sayýsýna göre CYBH bilgi düzeyi ve kaygý puanlarýnýn daðýlýmý Ýliþki sayýsý/günde Durumluk Kaygý Puaný Sürekli Kaygý Puaný CYBH Bilgi Puaný N Mean±SD p Mean±SD p Mean±SD p < ,67±12,52 44,67± 6,50 25,67±20, ,32±9,35 0,009 49,95±6,88 0,085 46,55±16,99 0, ,93± 8,15 42,14±11,19 44,70± ,20±8,11 49,20±15,06 36,0±13,87 p: One-way ANOVA Ancak genelev kadýnlarýnýn günde yaþadýklarý iliþki sayýsý bakýmýndan CYBH ile kaygý puanlarý arasýnda bir iliþki saptanmamýþtýr (p>0,05) (Tablo V). Her iki grupta da diðer tanýtýcý özelliklerden anne-baba eðitim durumu, ilk cinsel deneyim ve evlilik yaþý, ekonomik durum, en uzun yaþanýlan yer ve doðduðu bölgelere göre CYBH ile kaygý puanlarý arasýnda bir iliþki saptanmamýþtýr (p>0,05). Tartýþma Son yýllarda cinsel yolla bulaþan hastalýklarýn görülme sýklýðýnda artýþ görülmektedir. Hastalýk Kontrol ve Koruma Merkezi (Centers for Disease Control and Prevention CDC) nin 2005 raporunda belirttiðine göre; Amerika Birleþik Devletlerinde CYBH dan sifiliz, gonore ve þankroid vakalarýnda azalma görülürken, klamidya vakalarýnda ise artýþ saptanmýþtýr (24). CYBH özellikle geliþmekte olan ülkelerde geliþmiþ ülkelerden daha fazla görülmektedir (2). CYBH dan birisi olan HIV/AIDS ise tüm dünyada gün geçtikçe artmaktadýr (25). CYBH yönünden yüksek risk gruplarýndan birini oluþturan genelev kadýnlarý ile ilgili yapýlan çalýþmalarda bu kadýnlarýn çoðunlukla düþük eðitim düzeyine sahip olduklarý, genellikle illerde yaþadýklarý, çoðunlukla boþanmýþ veya dul olduklarý, eðitim seviyesi düþük ailelerden geldikleri ve genellikle ekonomik nedenlerden dolayý bu iþi yaptýklarý belirtilmektedir (26, 27, 28). Araþtýrmamýzdan elde edilen sonuçlar, bu bulgularla benzerlik göstermektedir. Çalýþmamýzda genelev kadýnlarýnýn %78 inin gebeliði önleyici yöntem kullandýklarý saptanmýþtýr. Yöntem olarak çoðunluðunun doðum kontrol hapýný tercih ettikleri, kondom kullananlarýn sayýsýnýn ise az olduðu belirlenmiþtir. Konu ile ilgili yapýlan çalýþmalarda genelev kadýnlarýnýn daha çok doðum kontrol hapý kullandýklarý belirtilmektedir (26, 27, 29). Genelev kadýnlarýnýn doðum kontrol hapý kullanmalarý gebeliði önlemede etkin bir yöntem olmakla birlikte, CYBH dan korunmada etkin bir yöntem deðildir. Bu da bize genelev kadýnlarýnýn bu konuda bilgi eksikliði olduðunu ve CYBH ýn topluma yayýlmasýnda önemli rol oynadýklarýný göstermektedir. Genelev kadýnlarýyla yapýlan çalýþmalarda bu kadýnlarýn genellikle CYBH geçirdiði ve geçirilen hastalýðýn daha çok gonore olduðu belirtilmektedir (26, 29, 30). Bizim çalýþmamýzda da genelev kadýnlarýnýn ev kadýnlarýna göre daha çok CYBH geçirdiði ve geçirilen hastalýðýn çoðunlukla gonore olduðu belirlenmiþtir. Bu kadýnlarýn CYBH geçirmesinin nedeni kondomun az kullanýlmasýndan kaynaklanmaktadýr. Türkiye de HIV/AIDS ten haberdar olma oraný yüksektir. Türkiye Nüfus ve Saðlýk Araþtýrmasý (TNSA) verilerine göre kadýnlarýn %90 ý HIV/AIDS i duyduðunu belirtmiþtir (31). CYBH ile ilgili bilgi düzeylerinin belirlenmesine yönelik çeþitli gruplarda yapýlan çalýþmalarda, CYBH dan en çok HIV/AIDS i bildikleri ve bu bilgileri çoðunlukla basýn yayýn veya saðlýk personelinden aldýklarý ve korunma konusunda yeterli bilgiye sahip olmadýklarý belirtilmektedir (26, 32, 33). Bizim çalýþmamýzda da genelev kadýnlarýnýn orta düzeyde, ev kadýnlarýnýn ise düþük düzeyde bilgi sahibi olduklarý; bu hastalýklardan en çok HIV/AIDS i bildikleri ve bu bilgiyi en çok basýn yayýndan aldýklarý saptanmýþtýr. Ancak bu kadýnlarýn CYBH dan korunmak için yeterli bilgiye sahip olmadýklarý belirlenmiþtir. Jinekolojik problemi olan kadýnlarda genellikle korku, anksiyete ve bilgi eksikliði gibi sorunlar geliþmektedir. Kadýnlarýn çoðu üreme sistemi infeksiyonlarýný özellikle CYBH ý korkulacak, utanýlacak ve gizlenecek bir durum olarak algýlamaktadýrlar. Bu korku ve anksiyeteye; doktora gitmekten çekinme, kanser olma ve tedavi olamama gibi baþka korkular da eþlik etmektedir (34). Çalýþmamýzda kadýnlarýn kaygý puanlarý incelendiðinde; durumluk kaygý puan ortalamasý genelev kadýnlarýnda 45,12, ev kadýnlarýnda 37,98; sürekli kaygý puan ortalamasý ise 462

8 Genelevde Çalýþan Kadýnlarýn ve Ev Kadýnlarýnýn Cinsel Yolla Bulaþan Hastalýklar Konusundaki Bilgi Düzeylerinin Anksiyete ile Ýliþkisi genelev kadýnlarýnda 46,74, ev kadýnlarýnda olarak belirlenmiþtir. Sürekli kaygý genelev ve ev kadýnlarýnda benzer bulunmuþ (orta düzey) (p>0,05), durumluk kaygýnýn ise genelev kadýnlarýnda orta düzeyde, ev kadýnlarýnda hafif düzeyde olduðu belirlenmiþtir (p<0,05). Saðlýklý ve saðlýksýz yetiþkinlerde anksiyete ile ilgili yapýlan çeþitli araþtýrmalarda, sürekli anksiyete puan ortalamalarýnýn 34,7 ile 47,1 arasýnda olduðu görülmektedir (35). Bu puanlar ile araþtýrmamýzda yer alan kadýnlarýn sürekli anksiyete puanlarý benzerlik göstermektedir. Jinekolojik muayeneye gelen kadýnlarla yapýlan bir çalýþmada da benzer bulgulara rastlanýlmýþtýr (22). Çalýþmamýzda ev kadýnlarýna göre genelev kadýnlarýnda durumluk kaygýnýn daha fazla olduðu belirlenmiþtir. Genelev kadýnlarýnda yaþanan kaygýnýn nedeni, bu kadýnlarýn CYBH a daha fazla maruz kalmasý, bilgi eksikliði ve yaþam koþullarýna baðlý olabilir. Yapýlan çalýþmalarda bilgi sahibi olmanýn anksiyete düzeyini olumlu ya da olumsuz olarak etkilediði belirtilmektedir (19, 20, 22). Willard (19) ve Mete nin (22) yaptýðý araþtýrmada jinekolojik muayene sýrasýnda bilgi verilen kadýnlarýn bilgi verilmeyenlere göre daha az anksiyete yaþadýklarý saptanmýþtýr. Karabulut ve ark. nýn hipertansiyonlu bireylerde yaptýðý çalýþmada da eðitimin bireylerde anksiyeteyi azaltmada etkili olabileceði belirtilmiþtir(20). Savaþ ve ark. nýn yaptýðý bir baþka çalýþmada ise, Hepatit B ile ilgili bilgisi olduðunu belirten hastalarda, olmayanlara göre durumluk kaygý puanlarýnýn yüksek olduðu saptanmýþtýr(21). Bu durumda hastalýklarýn önemi ve þiddetine göre anksiyetenin arttýðý veya azaldýðý düþünülebilir. Örneðin ölümcül ve tedavisi olmayan hastalýklarda anksiyete yüksek, kiþinin baþ edebileceðine inandýðý hastalýklarda ise anksiyete düþük yaþanabilir. Çalýþmamýzda CYBH toplam puanlarý ile kaygý puanlarý arasýndaki iliþki incelendiðinde, her iki grupta da bilgi puanlarý ile durumluk-sürekli kaygý puanlarý arasýnda anlamlý bir iliþki saptanmazken; durumluk kaygý puanlarý ile sürekli kaygý puanlarý arasýnda istatistiksel olarak anlamlý bir iliþki saptanmýþtýr. Araþtýrma kapsamýndaki kadýnlarýn orta düzeyde kaygý yaþadýklarý belirlenmiþ, ancak bu kaygý CYBH iliþkili bulunmamýþtýr. Genelev kadýnlarýnýn CYBH dan daha çok sifiliz ve gonore ile karþýlaþtýklarý için bu hastalýklarý tedavi edilebilir hastalýklar olarak algýladýklarý ve bu nedenle de kaygý yaþamadýklarý düþünülebilir. Çalýþmamýzda CYBH bilgi puanýnýn en yüksek olduðu yaþ grubunun genelev kadýnlarýnda yaþa ait olduðu görülmüþtür. Genelev kadýnlarýnda yaþ ile yaþ grubunda durumluk kaygý puaný ev kadýnlarýna göre yüksek bulunmuþtur. Bu da bize yaþ grubundaki genelev kadýnlarýnýn anksiyete yaþadýklarýný göstermektedir. Ancak çalýþmadan elde ettiðimiz sonuçlara göre genelev kadýnlarýnýn yaþadýðý anksiyete CYBH ile ilgili deðildir. Genelevdeki kadýnlarýn CYBH yi fazla önemsemedikleri görülmektedir. Toplumda CYBH nin yayýlmasýnda önemli bir role sahip olan genelev kadýnlarýnýn bilgilendirilmesi ve kondom kullanýmýnýn yaygýnlaþtýrýlmasý ile bu hastalýklarýn yayýlmasý önlenebileceði gibi, burada çalýþan kadýnlarýn yaþam kalitesinin arttýrýlmasýnda da yararlý olacaktýr. Ancak riskli gruplar kadar özellikle cinsel tercihte egemen olan erkeklerinde bilgilendirilmesi ve kondom kullanýmýnýn yaygýnlaþtýrýlmasý önem taþýmaktadýr. Bilgi edinme ile eðitim düzeyi yakýndan iliþkilidir. CYBH ile ilgili yapýlan çeþitli çalýþmalarda eðitim düzeyi artýkça bilgi düzeyinin arttýðý belirtilmektedir (36, 37, 38). Açýkel ve ark. (36) genç eriþkin erkeklerde yaptýklarý araþtýrmada; ilkokulu bitirmemiþ olanlarda CYBH bilgi düzeyini düþük bulurken, eðitim düzeyine paralel olarak bilgi düzeyinin arttýðýný ve lise ve üstü eðitime sahip olanlarda bilgi düzeyinin yüksek olduðunu belirtmiþlerdir. Bizim çalýþmamýzda da eðitim düzeyi arttýkça CYBH bilgi puanýnýn arttýðý görülmüþ, ancak eðitim düzeyinin artmasý ile durumluk kaygý ve sürekli kaygý puaný arasýnda bir iliþki saptanmamýþtýr. Çalýþmamýzda kondom kullanan genelev kadýnlarýnda CYBH bilgi puanýnýn diðer yöntem kullananlara göre yüksek olduðu saptanmýþ, ancak durumluk kaygý ve sürekli kaygý puanlarý ile istatistiksel olarak anlamlý bir iliþki bulunmamýþtýr. Bu durum kondom kullanan genelev kadýnlarýnýn CYBH ye yakalanmayacaklarý bilgisine sahip olduklarýný ve buna baðlý olarak kaygý yaþamadýklarýný düþündürmektedir. Ayrýca genelevdeki kadýnlarýn günde yaþadýklarý iliþki sayýsý bakýmýndan, CYBH ile kaygý puanlarý arasýnda bir iliþki bulunmamýþtýr. Ancak iliþki sayýsý fazla olan genelev kadýnlarýnýn kaygý yaþadýklarý görülmüþtür. Çalýþmamýzda hem ilçe hem de ilde uzun süre yaþayan genelev kadýnlarýnda durumluk ve sürekli kaygý puaný yüksek bulunmasýna raðmen, il ve ilçede uzun süre yaþamanýn ve doðduðu bölgenin kaygý puaný ve CYBH bilgi puanýný etkilemediði saptanmýþtýr. Araþtýrma sonuçlarýmýz genelev kadýnlarýnýn yaþadýðý kaygýnýn baþka sebepleri olabileceðini ve doðduðu bölgesel farklýlýklar ile il veya ilçede uzun süre yaþamýþ olmanýn bilgi sahibi 463

9 Birsen Çöteli Öcal, Gülay Börekçi olmada etkili olmadýðýný göstermektedir. Yine çalýþmamýzda aylýk gelirin genelev kadýnlarýnda ev kadýnlarýna göre yüksek olduðu görülmüþ, ancak CYBH ve anksiyete ile iliþkisi saptanmamýþtýr. Ekonomik durumun bilgi kazanýmýnda etkili bir faktör olduðu bilinmektedir. Ancak araþtýrma sonucumuzun bu bilgiyi desteklememesinin nedeni, genelev kadýnlarýnýn çalýþma koþullarýnýn yoðun olmasý nedeniyle bilgiye ulaþmak için zaman ayýramadýklarýndan kaynaklanýyor olabilir. Ailenin varlýðý ve anne babanýn eðitim durumu bakýmýndan her iki grupta da kaygý puaný ve CYBH bilgi puaný arasýnda bir iliþki saptanmamýþtýr. Çalýþmamýzda genelevde kayýtlý kadýnlarýn sayýca az olmasý, tamamýnýn araþtýrmaya katýlmamasý nedeniyle çalýþmanýn küçük bir grupta yapýlmýþ olmasý, bu araþtýrmanýn sýnýrlýlýklarýný oluþturmaktadýr. Sonuç olarak; CYBH ýn yayýlmasýnda yüksek risk grubunu oluþturan genelev kadýnlarý ile düþük risk grubundaki ev kadýnlarýnýn bu konuda bilgi gereksinimleri olduðu, özellikle korunmada yeterli bilgiye sahip olmadýklarý ve etkili bir yöntem kullanmadýklarý görülmüþtür. Genelev kadýnlarýnýn ev kadýnlarýna göre daha fazla kaygý yaþadýklarý belirlenmiþ, ancak bu yaþanan kaygý CYBH ile iliþkili bulunmamýþtýr. Ayrýca yaþ ve eðitimin CYBH bilgi puaný üzerine etkili olduðu, ancak kaygý düzeylerine etkili olmadýðý saptanmýþtýr. CYBH yayýlýmýný önlemek için öncelikle riskli gruplara yönelik eðitim programlarýnýn düzenlenmesi, bu eðitimlerin sýk aralýklarla tekrarlanmasý ve bu eðitimler özellikle risk grubundaki kiþilerde anksiyete düzeylerini artýrabileceðinden, bu kadýnlara psikolojik destek saðlanmasý, kondom kullanýmýnýn bu yerlerde zorunlu hale getirilmesi ve toplumumuzda özellikle erkeklerin bilinçlendirilmesi önemli yaklaþýmlardýr. Kaynaklar 1. WHO. Reproductive Tract Infections&Sexually Tansmitted Infections Including HIV/AIDS. (Eriþim tarihi: ). 2. WHO. Mapping The Landscape of Diagnostics for Sexually Transmitted Infections. ng_landscape.pdf. (Eriþim tarihi: ). 3. Ünal S, Hayran M. Cinsel Yolla Bulaþan Hastalýklara Genel Bakýþ: Cinsel Temasla Bulaþan Hastalýklar. Ýstanbul: Türk Mikrobiyoloji Yayýný, No:35, 1999; Cinsel Yolla Bulaþan Enfeksiyonlar (CYBE/HIV/AIDS). Cinsel Saðlýk/Üreme Saðlýðý No: 4-B. T.C. Saðlýk Bakanlýðý Ana Çocuk Saðlýðý ve Aile Planlamasý Genel Müdürlüðü. Ankara: WHO/UNAIDS. The Epidemiological Fact Sheets on HIV/AIDS and Sexually Transmitted Infections, December s/efs2006/efs_pdfs/efs2006_tr.pdf. (Eriþim tarihi: ). 6. Cok F, Gray LA, Ersever H. Turkish University Students Sexual Behaviour, Knowledge, Attitudes and Perceptions of Risk Related to HIV/AIDS. Culture, Health and Sexuality 2001; 3: Ankara Ticaret Odasý Baþkanlýðý Hayatsýz Kadýnlar Dosyasý =250. (Eriþim tarihi: ). 8. Eker L, Þafak N. Cinsel Yolla Bulaþan Hastalýklarýn Önlenmesi. Güncel Bilgiler Iþýðýnda Ýnfeksiyon Hastalýklarý. Ankara: Bilimsel Týp Yayýnevi, 2001; Saðlýk Sektörü Ýçin Ulusal Stratejiler ve Eylem Planý T. C. Saðlýk Bakanlýðý Ana Çocuk Saðlýðý ve Aile Planlamasý Genel Müdürlüðü, Ankara: 2005; Tekeli E. AIDS (Acquired Immünodefýciency Syndrome) (Eriþim tarihi: ). 464

10 Genelevde Çalýþan Kadýnlarýn ve Ev Kadýnlarýnýn Cinsel Yolla Bulaþan Hastalýklar Konusundaki Bilgi Düzeylerinin Anksiyete ile Ýliþkisi 11. Kelleci M, Aþtý N, Küçük L. Bir Saðlýk Ocaðýna Baþvuran Kadýnlarýn Genel Saðlýk Anketine Göre Ruhsal Durumlarý. CÜ. Hemþirelik Yüksekokulu Dergisi 2003; 7: Clark LR, Jackson M, Allen-Taylor L. Adolescent Knowledge about Sexually Transmitted Diseases. Sex Transm Dis 2002;29: Gökalp P. Stres, Anksiyete ve Kadýn. (Eriþim tarihi: ). 14. Stuart GW, Sunden SJ. Principles and Practice of Psychiatric Nursing. 3rd ed. Toronto: Mosby, 1987: Champion JD, Shair RN, Piper J, Perduse ST. Psychological Distress among Abused Minority Women with Sexual Transmitted Diseases. J Am Acad Nurse Pract 2002;14: Öner N, LeCompte A. Durumluk Sürekli Kaygý Envanteri El Kitabý. 2.Baský, Ýstanbul: Boðaziçi Üniversitesi Yayýnlarý, Kendini Tanýma, Anksiyete Nedir? (Eriþim tarihi: ). 18. Öz F. Saðlýk Alanýnda Temel Kavramlar. Ýmaj Ýç ve Dýþ Ticaret A.Þ. Ankara: 2004: Willard MD, Heaberg GL, Pack JB. The Educational Pelvic Examination Women s Responces to a New Approach. J Obstet Gynecol Neonatal Nurs 1986;15(2): Karabulut N, Kýlýç D, Köse S. Hipertansiyonlu Bireylerde Öfke ve Anksiyete Düzeyleri. Uluslararasý Ýnsan Bilimleri Dergisi /viewfile/137/137. (Eriþim tarihi: ). 21. Savaþ N, Öner S, Tamam L, ve ark. ÇÜTF Balcalý Hastanesi Klinik Bakteriyoloji ve Ýnfeksiyon Hastalýklarý Polikliniði'nde Ýzlenen Kronik Hepatit B Hastalarda Anksiyete ve Depresyon Görülme Sýklýðý. Flora 2002; 7: Mete S. Jinekolojik muayeneye Gelen Kadýnlarda Oluþan Anksiyeteye Hemþirelik Yaklaþýmýnýn Etkisi. CÜ. Hemþirelik Yüksekokulu Dergisi 1998; 2: Inoue Y, Yamazaki Y, Seki Y, Wakabayashi C, Kihara M. Sexual Activities and Social Relationships of People with HIV in Japan AIDS Care 2004; 16: Centers for Disease Control and Prevention (CDC): Sexually Transmitted Diseases (STD) Surveillance (13 December 2006). (Eriþim tarihi: ). 25. WHO. Public Health Mapping and GIS Map Library. A Global View of HIV Infection, ( ults.aspx). (Eriþim tarihi: ). 26. Þimþek Þ. Genelevde Çalýþan Kadýnlarýn Cinsel Yolla Bulaþan Hastalýklara Ýliþkin Bilgileri ve Korunmaya Yönelik Uygulamalarý. Hacettepe Üniversitesi Saðlýk Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi. Ankara: Yüksel A. Ýstanbul Genelevlerinde Çalýþan Kadýnlarýn Mediko-Sosyal Durumlarý. 10. Baský Ankara: Yargýcý Matbaasý, Oðultürk N. Psikososyal Özellikleriyle Genelev Kadýnlarý. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Sawanpanyalert P, Ungchusak K, Thanprasertsuk S, Akarasewi P. HIV-1 Seroconversion Rates among Female Commercial Sex Workers, Chiang Mai, Thailand: A Multi- Cross-Sectional Study. AIDS 1994;8: Pickering H, Todd J, Dunn D, Pepin J, Wilkins A. Prostitutes and Their Clients: A Gambian Survey. Sos Sci Med 1992; 34: Türkiye Nüfus ve Saðlýk Araþtýrmasý TNSA Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. Ankara: (Eriþim tarihi: ). 32. Dönmez L. Trabzon Ýlinde HIV/AIDS Bilgi Düzeyi Araþtýrmasý. KATÜ Hemþirelik Yüksekokulu Dergisi 1998;2(1):

11 Birsen Çöteli Öcal, Gülay Börekçi 33. Yazýcý S Yaþ Grubu Evli Kadýnlarýn HIV/AIDS Konusundaki Bilgi Düzeylerinin Saptanmasý. CÜ. Hemþirelik Yüksekokulu Dergisi 1999;3: Taþkýn L. Doðum ve Kadýn Saðlýðý Hemþireliði 6. Baský. Ankara: Sistem Ofset Matbaacýlýk, Kum N. Cerrahi Hastalarda Anksiyete ve Korku. Hacettepe Üniversitesi Týp Cerrahi Bülteni 1987;10: Açýkel CH, Babayiðit MA, Kýlýç S, Hasde M, Bakýr B. Genç Eriþkin Erkeklerin Cinsel Yolla Bulaþan Hastalýklar Konusunda Bilgi Düzeyleri. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2005;4: Kýr T, Kýlýç S, Oður R, Uçar M, Hasde M. Ankara'daki Ýki Askeri Birlikte Erlerde HIV/AIDS Bilgi Düzeyinin Deðerlendirilmesi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2004;3: Toker SO, Doðan F Yaþ Grubundaki Lise Öðrencilerinin AIDS (Acquired Immuno Deficiency Syndrome) ile Ýlgili Bilgi Düzeylerinin Eðitim Öncesi ve Sonrasýnda Deðerlendirilmesi. Türkiye Klinikleri Týp Etiði-Hukuku-Tarihi Dergisi 1996;4(1):