TR52 MEVLANA KALKINMA AJANSI (KONYA-KARAMAN) OTURUM I Yerel Kalkınmada Yeni Yaklaşımlar; Yerel Kalkınma için Başarı Unsurları ve Bölgesel İnovasyon Stratejisi Meral SAYIN Girişimcilik ve İnovasyon Merkezi Yöneticisi Çankaya Üniversitesi KARAMAN - 03.02.2011 KONYA - 04.02.2011 KAPSAM BÖLÜM 1: BÖLGE EKONOMİSİ BÖLÜM 2: YEREL KALKINMADA YENİ YAKLAŞIMLAR BÖLÜM 3: KÜME, KÜMELENME ve REKABET AVANTAJI BÖLÜM 4: KÜMELENME YAKLAŞIMI İLE YEREL EKONOMİK KALKINMA BÖLÜM 1: BÖLGE EKONOMİSİ (I) Bölge, doğal ekonomik alandır; uygun idari araçlar ve küme geliştirme faaliyetleri ile ekonomik çıkar alanı geliştirilmektedir. Ekonomik çıkar alanının oyuncuları bölge ekonomisini oluşturur. Ekonominin aktörleri arası bağlantılar ve sinerji sayesinde BÖLGE olmanın avantajı yakalanır. Porter a göre BÖLGE, ekonomik kalkınma bakış açısından küme alanı ile paralel kullanılmaktadır.
BÖLGE EKONOMİSİ (II) Uluslararası değer zinciri ağları Uluslararası AR-GE Merkezleri KOBİ İnkübatör KOBİ KOBİ KOBİ KOBİ Üniversite İş geliştirme Lab. & AR-GE Merk. danışmanları KOBİ Büyük işletme AR-GE Merk. Araştırma enstitüsü Bölgesel Kamu Otoritesi KOBİ Teknopark Sektörel Dernek KOBİ KOBİ KOBİ KOBİ Büyük İşletme İş geliştirme danışmanları KOBİ Standartlar merk. AR-GE Merk. KOBİ KOBİ Araştırma enstitüsü Kaynak:Prof. David, Charles Şehir ve Bölge Planlama Çalışmaları, Politika & Pratik Enstitüsü, UK. Uluslararası ihtisaslaşmış hizmetler BÖLGESEL EKONOMİNİN GELİŞME EKSENLERİ Rekabetçi, İnovasyon Kültürü Gelişmiş Girişimciler ve Bölgeler Rekabetçiliğin Gelişmesi (mikro ve makro) İnovasyon Becerilerin geliştirilmesi Ağ Bağlantıları Girişimcilik Güçlendirme Yatırımlar İçin Altyapı BÖLÜM 2: YEREL KALKINMADA YENİ YAKLAŞIMLAR (*) Yerel Kalkınma ; yerelin yaşam kalitesini bir üst seviyeye çıkartma yönündeki çabasıdır. Bu kapsamda yerel kaynaklar akıl gönül birlikteliği ne dayalı kararlı bağlılıklar ile harekete geçirilmelidir, Yerel Ekonomik Kalkınma stratejisinde inovasyon ve bilgi temelli yaklaşım temel unsurlardır, Girişimcilik yerel ekonomik kalkınmada motor gücü işlevi görmektedir. (*) OECD LEED Programı çalışmaları, AB nin İşletme Politikası ile Doç. Dr. M. Pınarcıoğlu ve Doç Dr. O. Işık tarafından GAP-GİDEM için hazırlanan Yeni Kalkınmacılık: Bölgesel Kalkınmada Arayışlar isimli çalışmanın dokümanlarından yararlanılmıştır.
2.1. Yerel Kalkınmada Başarı Unsurları ( I ) Temel başarı unsurları; Yerel kalkınma için ortak amaç ve hedeflerin belirlenmesi, Yerel kalkınmada rol alan tüm aktörlerin kaynaklarının işbirliği için harekete geçirilmesi, Ortak hedefler için ortak anlayış ile harekete geçilmesi, Her paydaşın rolü, sorumluluğu ve kaynak katkısının netleştirilmesi, Yerel kalkınmanın aktörlerinin yerel yönetişim ilkelerini benimsemesi ve uygulaması. 2.1. Yerel Kalkınmada Başarı Unsurları (II) Kalkınma problemine tüm paydaşların işbirliği içerisinde yaklaşması, Kalkınma için Stratejik Planlama yaklaşımının izlenmesi (SWOT, sektörel geliştirme modelleri, v.b.), Girişimciliğin gelişmesi için iş dostu (business friendly) çevrenin oluşturulması (tek durak hizmetleri, v.b.). 2.1. Yerel Kalkınmada Başarı Unsurları (III) Yerel kalkınma stratejisi, inovasyonu tabanlı yaklaşımı içermeli; geliştirmeli, bilgi Teknopark, teknoloji inkübatörü, v.b. yapıların oluşturulması, İş dünyası ile üniversite arasındaki ilişkinin güçlendirilmesi, Küme tabanlı kalkınma yaklaşımının izlenmesi, temel başarı unsurlarıdır.
2.1. Yerel Kalkınmada Başarı Unsurları (IV) Yerel kalkınmada başarı için uygulanması gereken programlar; Altyapı geliştirme programları, Sosyal sermayenin geliştirilmesi, Kalkınma için rekabetçi iş alanlarının belirlenmesi, Rekabetçi iş alanları için sektör geliştirme programlarının yürütülmesi ve kümelenme yaklaşımın izlenmesi, Girişimciler için mevzuat ortamının basitleştirilmesi ve bürokrasinin sadeleştirilmesi, Yatırım promosyon faaliyetlerinin uygulanması. 2.2. Kalkınma için Yönetişim (I) Yatay ve Dikey Yönetişim Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ve diğer ilgili literatür kapsamında yatay yönetişim ya da Yerel Yönetişim, Yerel kalkınmanın aktörlerinin kalkınma hedeflerini mutabakat çerçevesinde ortaya koydukları bir takım ilkeler sistemini kapsar, Yerel kalkınma için aktörler arası işbirlikleri ve iş ortaklıklarının katılımcılık, şeffaflık ve hesap verebilirlik ilkeleri kapsamında tesisini zorunlu kılar. Dikey Yönetişim; kalkınmanın yerel aktörleri ile merkezi kurum ve kuruluşlar arası yönetişim ilkelerinin uygulanması ile ilgilidir. 2.2. Kalkınma için Yönetişim (II) Yerel Yönetişim için Başarı Unsurları İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) nin Yerel Ekonomi ve İstihdam Geliştirme (LEED) Programının 14 ülkede yürüttüğü bir araştırma çerçevesinde yerel kalkınmada yönetişim Stratejik planlama (öncelikli programlarda mutabakat), Katılımcı demokrasi yaklaşımı, Hükümet programları ile yerel ihtiyaçlar arasında uyum ve bütünleşme, Hesap vermede açıklık ilkeleri sağlanarak geliştirilmektedir.
2.2. Kalkınma için Yönetişim (III) Yerel Yönetişimin Kalkınma Üzerine Etkileri Yerel yönetişimde oluşturulan işbirlikleri ve iş ortaklıkları; Kamu program ve fonlarının yerel kalkınma için yaşama geçirilmesini veya bunun hızlandırılmasını sağlar. Kamu fonlarının yerelde belirlenen önceliklere tahsis edilmesini sağlar, Kamu program ve girişimlerinin etkinliğini hızlandırır ve farklı alanlardaki fırsatların birleştirilmesini sağlar. Yatay ve Dikey Yönetişim Yatay yönetişim eksenleri Merkezi kuruluşlar platformu Dikey yönetişim eksenleri Yerel kalkınma platformu 2.2 Kalkınma için Yönetişim (IV) Yerel Kalkınma için Kamu Özel Sektör Ortaklıkları (PPPs) PPPs; Yerel Yönetişim Yaklaşımı ile kamunun özel sektörü kalkınma projelerinde alt yüklenici olarak programa dahil etmesi dir. Yerel ekonomik kalkınma amaçlı PPPs projeleri küme geliştirmede; Altyapı geliştirme, Yeni iş alanları geliştirme, Endüstri alanları yenileme, Girişimciler için finansal araçlar geliştirme, İstihdamı geliştirme, girişimciliğin teşviki, Bilim parkı, teknopark gibi tesisler geliştirme alanlarında uygulanabilir.
2.3. İnovasyon (Yaratıcı Yenilikçilik) ve Bölgesel İnovasyon Sistemleri (I) Bilginin ekonomik ve sosyal faydaya dönüştürülmesidir. Kavramsal olarak bir süreç ve bir sonuç ifade etmektedir. OECD ve Avrupa Komisyonunun birlikte hazırladığı Oslo kılavuzuna (2005) göre, inovasyon, süreç olarak bir fikri pazarlanabilir bir ürün ya da hizmete, yeni ya da geliştirilmiş bir imalat ya da dağıtım yöntemine ya da yeni bir toplumsal hizmet yöntemine dönüştürmeyi ifade etmektedir. Aynı çalışma İnovasyon alanları nı; (i) Ürün (mal veya hizmet), (ii) süreç, (iii) pazarlama, (iv) organizasyonel alanlar olarak belirtmektedir. ------------------------------------------------------------------------------ (*) Latincede inovasyon; toplumsal, kültürel ve idari ortamda yeni yöntemlerin kullanılmaya başlanması anlamına gelir. 2.3. İnovasyon (Yaratıcı Yenilikçilik) ve Bölgesel İnovasyon Sistemleri (II) BİS kavramı bölgeselleşme ve küreselleşme kavramları ile beraber ilk 1992 de ortaya atılmıştır. AB nin BİS ile ilgili destek programları 1995 de başlatılmıştır. 1998 de Porter, ABD nin rekabetçiliğinin küme tabanına dayalı BİS leri sayesinde geliştiğini belirtmiştir. (*) İnovasyon; Latincede, toplumsal, kültürel ve idari ortamda yeni yöntemlerin kullanılmaya başlanması anlamına gelir. 2.3. İnovasyon (Yaratıcı Yenilikçilik) ve Bölgesel İnovasyon Sistemleri (III) 1998 den sonra ABD de izlenen BİS ve kümelenme politikaları paraleldir. Almanya ve İngiltere de de, 1990 lardan sonra AR-GE politikası, bölgesel kalkınma yapılarını güçlendirme ve bilgi tabanlı sanayi politikaları oluşturmak üzere tasarlanmıştır. OECD uzman raporları Bölgesel Kalkınma Ajanslarının bölgesel inovasyonu geliştirmek üzere güçlendirilmesini önermektedir (*). (*) OECD, Subnational Review & Economic Development Regeneration, July 2007.
2.3. İnovasyon (Yaratıcı Yenilikçilik) ve Bölgesel İnovasyon Sistemleri (IV) GİRİŞİMCİNİN TEK BAŞINA İNOVASYON YAPMASI MÜMKÜN DEĞİLDİR! İnovasyon için bir çok kuruluşun karşılıklı etkileşimi ve ağ yapı (network) ilişkileri eko inovasyon sistemi - önemlidir, Bu ağ yapı ilişkileri içerisinde; Bilgi ve beceriler dolaşır ve yeni teknolojiler yaygınlaşır, Öğrenme ve yeni beceriler kazanma ekonomik gelişmenin temelini oluşturur, Firma faaliyetlerinin belli bir alanda yoğunlaşma ve ihtisaslaşması inovasyon için uygun ortamın - gerekli kaynaklar ve ağ ilişkilerin oluşmasını sağlamaktadır. 2.3. İnovasyon (Yaratıcı Yenilikçilik) ve Bölgesel İnovasyon Sistemleri (V) Bölgesel İnovasyon Sistemleri Neden Önemli? Bilgi üreten kurumlar Bilginin gelişerek yayılması Birikmiş bilgi, Benzer faaliyet kollarında yığılım, Kümelenme Firmaların bir arada olmaktan dolayı sağladığı ekonomi (dışsal ekonomi), Sosyal sermaye, Güven, yakınlık ve yerel ilişkiler Ticarileşmeyen bağımlılık, Yönetişim BÖLGESEL İNOVASYON SİSTEMİ (BİS) ve KÜMELER (I) 1)BİS; Belli bir coğrafi alanda inovasyonun - bilgi üreten kurumlar, firmalar, yerel otoritelerin - formal veya informal ilişkiler üzerinden - kurumsal çerçeve desteği ile gerçekleştirilmesidir (Cooke, 1998). 2) Küme; bir iş kolunda değer zincirinin belli bir coğrafi alanda tamamlanması ve katma değerin aynı coğrafi alanda kalmasıdır; - Benzer üretim tesislerinin yığılımı, -Ağ ilişkileri (networking) yoğunlaşması, - Bölgesel rekabetçiliğin göstergesi olarak Rekabet Elmas ının gücü
BÖLGESEL İNOVASYON SİSTEMİ (BİS) ve KÜMELER (II) A Kümesi BİS içerisinde birden fazla küme olabilir, B Kümesi B Kümesi Bölgesel İnovasyon Sistemi Bölgesel İnovasyon Merkezi (üçlü sarmal yapısında) Her kümede ilgili sektörün bölgesel inovasyon altsistemi/merkezi yer alır ve bu merkez kümenin gücünü artırır. Kümeler ve BİS ler her zaman etkileşim halindedir. BÖLÜM 3: KÜME, KÜMELENME ve REKABET AVANTAJI (I) (*) 3.1. Kümelenme Kavramının Temelleri; a) Yığılım Ekonomileri, b) İnovasyon ve Rekabet Avantajı c) Kümeler ve Yakın - Uzak Bağlantıları 3.2. Kümeyi Güçlendiren Unsurlar 3.3. Kümelenme Kavramına Farklı Yaklaşımlar (*): Kuah, T. H., Adrian, Cluster Theory and Practice, 1998 3.1 Kümelenme Kavramının Temelleri; a) Yığılım Ekonomileri (I) İhtisaslaşma ve sanayinin belli bir yerde yoğunlaşması firmalara dışsal ekonomi sağlar (Marshall, 1890), Yığılım Ekonomileri (Marshall, 1920), Yığılım Ekonomilerine katkı (Arrow, 1960), Kentleşme ve Yığılım Ekonomileri (Jakob, 1969); - Finansal hizmetlere yakınlık, - Nitelikli işgücü bulabilme, - Teknolojiye erişme, -Altyapı, otoyol, havalimanı imkanları.
a) Yığılım Ekonomileri (II) Yığılım Ekonomilerine Bilgi Ekonomisinin Katkısı (I); MAR (Marshall+Arrow+Romer) Kuramı; Gelişen bilgi ve iletişim teknolojileri firmalarda ve küme genelinde etkinlik, verimlilik oluşturmakta, ekonomi sağlamakta (Romer, 1990), Yığılım Ekonomilerine Bilgi Ekonomisinin Katkısı (II); Küme içerisinde bilgi akımı, inovasyon ve üretkenliğin yanı sıra, firmada pazarlama, finans yönetimi, yönetim organizasyon yapısının değişimini sağlamaktadır, örn; e-iş ve e-ticaret fonksiyonları ile. (Bapista, 1996) b) Inovasyon ve Rekabet Avantajı (Porter, 1998) Kalkınmanın kalbi inovasyon dur. Inovasyon için küme önemli bir ortamdır. Kümelerin çekim gücü ile kümeye katılan yeni iş alanları firmalara ve genelde kümeye + değer sağlar c) Kümeler ve Yakın-Uzak Bağlantıları Kümenin sınırları kol ucu mesafesindedir (Porter, 1998). İleri teknoloji firmaları açısından pazara ve hammaddeye yakınlık önemini kaybetmiştir. İleri teknoloji firmaları için eğitim, öğretim kurumlarına, AR+GE merkezlerine, mevzuat araştırma ve danışma bürolarına ve kamu kuruluşlarına yakınlık daha fazla avantaj sağlamaktadır. Yerel ilişkiler, motivasyon ve yerel değerler önem kazanmıştır.
3.2. Kümeyi Güçlendiren Unsurlar Yığılım Ekonomileri, Kümenin Bağlantıları (Yerel bağlantılar ve bunların yarattığı değerler), Porter ın Rekabet Elması nın gücü, Porter, 1998 de Küme Kuramının, Network kuramı & Rekabet Kuramının birlikte ele alınması olarak ortaya atmıştır. 2002 de Kuah, kümenin rekabet elması nın mekana yansıması olduğunu iddia etmiştir. 3.3. Kümelenme Kavramına Farklı Yaklaşımlar Firma rekabet avantajında kümenin yarattığı dışsal ekonomi önemli, Değer zinciri yönetiminde yerel bağlantılar ve ilişkiler önemli, Kümeye yeni katılan iş alanlarının firmaya pozitif etkisi olmakta. BÖLÜM 4: KÜMELENME YAKLAŞIMI İLE YEREL EKONOMİK KALKINMA 4.1. Küme ve Kümelenme nedir? (I) AB nin, Ekim 2008 de yayınlanan AB nde Dünya Standartlarında Kümelere Doğru isimli dokümanı çerçevesinde küme; Birbirlerine yakın bir biçimde konumlanmış, ihtisaslaşmış alanlarda uzmanlık, hizmet, kaynak, tedarikçi ve beceri geliştirecek kadar yeterli sayıya ulaşmış, işletme, ilgili ekonomik aktörler ve kurumlar grubudur.
4.1. Küme ve Kümelenme nedir? (II) Belli bir sektör veya ürün kolunda, birbirleriyle mal ve hizmet girdi ve çıktı ilişkisi olan mal ve hizmet üreticilerinin belli bir coğrafi alanda yoğunlaşması, değer zincirinin söz konusu coğrafyada tamamlanmasına katkıda bulunarak yerel hasılanın oluşumuna ve böylece söz konusu coğrafyada ekonomik bir alan yaratılmasına ve yerel ekonomik kalkınmaya katkıda bulunulması dır. Küme Aktörleri ve Küme Ortamı? ürün Lider Firmalar (üretim+ihracat) Temin ve Tedarikçiler ağı Ekonomik destek kurumları; İnsan kaynakları Teknolojiye erişim, Sermayeye erişim, Fiziki altyapı, Eğitim kurumları Birlikte Çalışma Kaynak: Economic Competitiveness Group Inc., 2001 4.2. Küme Nasıl Çalışır? DESTEK ORGANİZASYONLARI TEMİN VE TEDARİKÇİLER ANA ÜRETİCİLER M Ü Ş T E R İ L E R DESTEK ORGANİZASYONLARI
4.3. Kümelerin Özellikleri, Yararları ve Türleri (I) Kümelerin üç temel özelliği; Coğrafi yakınlık, Ağ (network) oluşturma, Uzmanlaşma Kümelerden beklenen yararlar; Ölçek ekonomisi sağlar, Verimlilik artışı ve esneklik getirir, Öğrenme, beceri geliştirme ve yenilikçilik (inovasyon) sağlar, Yer aldıkları bölgenin imajını olumlu yönde etkiler. 4.3. Kümelerin Özellikleri, Yararları ve Türleri (II) Kümeler iki tür oluşmaktadır; Kendiliğinden oluşan kümeler; Gelişimi suni tetiklenen kümeler; - Özel sektör liderliğindeki kümeler; - Finansal donör veya hükümet kanalı ile tetiklenenler; Kümeler gelişme aşamalarına göre; Ön küme, Yeni oluşum, Gelişmiş küme olarak da gruplanır. Kümede Üreticiler için Destek Bileşenleri Geleneksel Yaklaşım Küme Yaklaşımı müşteriler ana üreticiler tedarikçiler Destek kurumları Küme1(otomotiv) Kaynak: Economic Competitiveness Group Inc. Küme2 (lojistik+ulaştırma)
TR52 MEVLANA KALKINMA AJANSI (KONYA-KARAMAN) OTURUM II Stratejik Sektörlerin Belirlenmesi Meral SAYIN Girişimcilik ve İnovasyon Merkezi Yöneticisi Çankaya Üniversitesi KARAMAN - 03.02.2011 KONYA - 04.02.2011 KAPSAM BÖLÜM 1: GENEL BİLGİLER BÖLÜM 2: PORTER IN REKABET AVANTAJI MODELİ BÖLÜM 3: ULUSLARIN REKABET AVANTAJI İÇİN REKABET ELMAS I BÖLÜM 4: GELİŞME POTANSİYELİ OLAN SEKTÖRLERİN POZİSYONUNU BELİRLEME 1. Genel Bilgiler Stratejik Sektörlerin belirlenmesi için öncelikle sektörlerin; bölgesel, ulusal ve küresel gelişimi ile ilgili verileri irdelenir; 1.1 Stratejik planlama (SWOT ve önceliklerde mutabakat sağlanması) yaklaşımı uygulanmakta, 1.2 Porter ın Rekabet Elmas ı modelinden yararlanılmakta, 1.3 Sektörlerin karşılaştırmalı pozisyonunu belirleme yaklaşımı uygulanmakta, 1.4 Kümenin sosyo-kültürel yapısının oluşturduğu dinamizmler irdelenmektedir.
2. Porter ın Rekabet Avantajı Modeli Geleneksel Ekonomide rekabet avantajı unsurları; Arazi ve lokasyon, Doğal kaynaklar, İşgücü, Yerel nüfus Gelişmiş Rekabet Avantajı Modeli (Porter); Maliyet Liderliği (özellikle ölçek ekonomisi ile maliyet avantajı yaratma), Farklılaşma (üründe, dağıtımda, satışta, pazarlamada, hizmette, imajda farklılaşma) Üretimde Odaklanma (belli bir ürün grubuna odaklanma stratejisi) Yeni ve atıl pazarlar (niche) keşfetme Porter ın 5- Kuvvet Modeli (Endüstri Analizi için) Tedarikçinin Gücü (maliyet ve kalite açısından) Pazara giriş engelleri (maliyet, sektörü tanıma, hükümet politikası, marka edinme) REKABET Alıcının Gücü (fiyat ve ürün kalitesine etkisi) İkame ürün tehditleri Rekabet derecesi Sanayi yoğunlaşması Sabit maliyetler & katma değer, Sınai gelişme, Ürün farklılaşması, Maliyet değiştirme, Markalaşma, Kapasiteyi ara ara aşma. 3. Ulusların Rekabet Avantajı için REKABET ELMAS ı (I) (*) - Firmalar için girdi koşulları - Firma stratejileri ve yerel rekabet - Talep koşulları ve talebin yapısı, - Destekleyici kurum ve kuruluşlar - İşbirliği kurumlarının yapısı - Hükümetin rolü (*) Prof. Dr. Michale Porter 1998 yılında yazdığı Ulusların Rekabet Avantajı kitabında, uluslararası rekabet avantajı için ulusların klasik karşılaştırmalı avantajlar modeli yerine yukarıda listelenen rekabet avantajı sağlayan hususların analizini ve onlara en üst düzeyde ulaşılmasını önermektedir. Bunu rekabet elmas ı modeli olarak takdim etmektedir.
Ulusların Rekabet Avantajı için Rekabet Elmas ı (II) Hükümet (katalizör) Firma stratejileri, yerel rekabet ve işbirliği ortamı Firmalar için girdi koşulları (sermaye, altyapı, kaliteli işgücü) Talep Koşulları ve talebin yapısı Destekleyici kurum ve kuruluşlar İşbirliği Kurumları satış potansiyeli 4. Gelişme Potansiyeli Olan Sektörlerin Pozisyonunu Belirleme (I) GIDA OTOMOTİV METAL ANA SANAYİ TEKSTİL Kaynak: Economic Competitiveness Group, 2007 ihracat potansiyeli 4. Gelişme Potansiyeli Olan Sektörlerin Pozisyonunu Belirleme (II) İstihdam yoğunlaşma Oranı (pazara göreceli gösterge) Nakit akışı hızlı sektörler Yıldız sektörler Zorluklar Fırsatlar Kaynak: Economic Competitiveness Group, 2007 ortalama yıllık gelişme tahmini (pazar dinamizm göstergesi)
TR52 Bölgesinde Potansiyel Sektörlerin Yıllara Göre Karşılaştırmalı Konumları 2007 2009 2008 Şekil 1: Konya İli Gıda Ürünleri, İçecek ve Tütün İmalatı Sektörü İhracat/İşletme Sayısı ile İhracat (Milyon $) ve İstihdam/İşletme Sayısı ile İhracat (Milyon $) İlişkisi Kaynak: KONYA-İŞKUR ve TİM 2007 2009 2008 Şekil 2: Konya İli Her Türlü Makine ve Metal Ürünleri İmalatı Sektörü İhracat/İşletme Sayısı ile İhracat (Milyon $) ve İstihdam/İşletme Sayısı ile İhracat (Milyon $) İlişkisi Kaynak: KONYA-İŞKUR ve TİM Gıda ürünleri, içecek ve tütün imalatı Her türlü makine ve metal ürünleri üretimi Şekil 3: Konya İli Sektör Karşılaştırması (2007) Kaynak: KONYA-İŞKUR ve TİM
Her türlü makine ve metal ürünleri üretimi Gıda ürünleri, içecek ve tütün imalatı Şekil 4: Konya İli Sektör Karşılaştırması (2008) Kaynak: KONYA-İŞKUR ve TİM Her türlü makine ve metal ürünleri üretimi Gıda ürünleri, içecek ve tütün imalatı Şekil 5: Konya İli Sektör Karşılaştırması (2009) Kaynak: KONYA-İŞKUR ve TİM 2007 2009 2008 Şekil 6: Karaman İli Gıda Ürünleri, İçecek ve Tütün İmalatı Sektörü İhracat/İşletme Sayısı ile İhracat (Milyon $) ve İstihdam/İşletme Sayısı ile İhracat (Milyon $) İlişkisi Kaynak: KONYA-İŞKUR ve TİM
2008 2009 Şekil 7: Karaman İli Her Türlü Makine ve Metal Ürünleri İmalatı Sektörü İhracat/İşletme Sayısı ile İhracat (Milyon $) ve İstihdam/İşletme Sayısı ile İhracat (Milyon $) İlişkisi Kaynak: KONYA-İŞKUR ve TİM Gıda ürünleri, içecek ve tütün imalatı Her türlü makine ve metal ürünleri üretimi Şekil 8: Karaman İli Sektör Karşılaştırması (2008) Kaynak: KONYA-İŞKUR ve TİM Gıda ürünleri, içecek ve tütün imalatı Her türlü makine ve metal ürünleri üretimi Şekil 9: Karaman İli Sektör Karşılaştırması (2009) Kaynak: KONYA-İŞKUR ve TİM
TR52 MEVLANA KALKINMA AJANSI (KONYA-KARAMAN) OTURUM III Kümelenme Metodolojisi; Küme Analizi Meral SAYIN Girişimcilik ve İnovasyon Merkezi Yöneticisi Çankaya Üniversitesi KARAMAN - 03.02.2011 KONYA - 04.02.2011 KAPSAM BÖLÜM 1: KÜMELENME METODOLOJİSİ; GENEL BİLGİLER BÖLÜM 2: KÜME ANALİZİ 1. Kümelenme Metodolojisi Genel Bilgiler 1. Küme Analizi Aşaması Aday kümelerin belirlenmesi ile başlar, rekabetçilik analizleri ve ardından küme haritalama faaliyetleri ile devam eder. Küme çalışma grupları, yerel komiteler kurulur. 2. Küme Geliştirme Aşaması Kümelerin uluslararası rekabet avantajını elde etmesi için vizyon ve hedefler belirlenir ve yol haritası hazırlanır; küme yönetimi kurulur, küme geliştirme projeleri, hukuki statü, sürdürülebilirlik modeli, fon yaratma faaliyetlerini kapsar. 3. Küme Olgunluk Evresi Sürdürülebilirlik ile ilgili faaliyetler ve küresel küme olma faaliyetleri geliştirilerek devam eder, uluslararası tanıtım, yatırım çekme faaliyetleri, etki analizi yerine getirilir.
2. Küme Analizi Küme analiz safhası başlatıldığında yerel ekonomik kalkınma ile ilgili vizyon ve hedeflerin yerel mutabakat ile sağlanmış olması gereklidir; Küme Analizinde mevcut ve ileriye yönelik sosyo-ekonomik veriler incelenir, teknoloji eğilimleri belirlenir, pazar analizleri yapılır. Ayrıca yararlanılan yöntemler; a) Makro haritalama; Bölgesel veya ülke düzeyinde sektörel yığılımlar. b) Küme Haritası Oluşturma; Oyuncuların belirlenmesi. c) Küme Oyuncuları Arasın Bağlantı Haritasının Oluşturulması. d) Porter ın Rekabet Elmas Modeli; Sektörün rekabetçiliğini beş kriter bazında değerlendirilmesini sağlayan niteliksel bir yöntemdir. Küme analizinde önemli bir aşama da sektör oyuncuları arasında iş birliği ve iş ortaklığına yerel yönetişim ilkeleri çerçevesinde yatkınlığın belirlenmesi dir. 2. Küme Analizi; a) Makro Haritalama Makro Haritalama; Ülke veya bölge düzeyinde sektörel yığılımları belli indekslerin katkısı ile gösteren bir yöntemdir. Ulusal Kümelenme Politikasının Geliştirilmesi (UKPG) Projesinde aşağıdaki indeksler kullanılmıştır (*); Sektörel bazda, tüm sektörlerde lokasyon katsayısı ile istihdam verisi kullanılarak genel derecelendirme yapılmıştır. İl bazında GSMH ve ihracat performansı verileri de küme rekabetçiliği konusunda katkı sağlamıştır. Ayrıca küme çevre koşulları kapsamında yaşam kalitesi, iş ortamı, fiziksel altyapı ile ilgili verilerin de küme performansına katkı sağlamıştır. Bu yöntem çok hassas veri kullanımını gerektirmekte ve veri toplama ile değerlendirme oldukça zaman almaktadır. (*) UKPG Projesi Dış Ticaret Müsteşarlığının yararlanıcı olduğu 2007-09 döneminde yürütülen AB fonlu bir projedir. Kaynak: Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından 2007-09 döneminde AB fonu ile gerçekleştirilen Türkiye için Kümelenme Politikasının Geliştirilmesi Projesi Web Sitesi; www.clusterturkey.com
Kaynak: Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından 2007-09 döneminde AB fonu ile gerçekleştirilen Türkiye için Kümelenme Politikasının Geliştirilmesi Projesi Web Sitesi; www.clusterturkey.com Kaynak: Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından 2007-09 döneminde AB fonu ile gerçekleştirilen Türkiye için Kümelenme Politikasının Geliştirilmesi Projesi Web Sitesi; www.clusterturkey.com Kaynak: Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından 2007-09 döneminde AB fonu ile gerçekleştirilen Türkiye için Kümelenme Politikasının Geliştirilmesi Projesi Web Sitesi; www.clusterturkey.com
Kaynak: Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından 2007-09 döneminde AB fonu ile gerçekleştirilen Türkiye için Kümelenme Politikasının Geliştirilmesi Projesi Web Sitesi; www.clusterturkey.com Avrupa da Otomotiv Sektörü için Makro Haritalama Leading European automotive clusters Automotive clusters classified by employment Source:European Cluster Observatory Avrupa da Mobilya Sektörü için Makro Haritalama Furniture clusters classified by size Furniture clusters classified by specialization Source:European Cluster Observatory
2. Küme Analizi b) Küme Haritasının Oluşturulması Her küme için aktörlerin belirlenmesi gerekmektedir; - Lider endüstriler (üretici + ihracatçı), - Temin ve tedarikçiler, - Ekonomik destek kurumları (insan kaynakları büroları, teknoloji merkezleri, üniversiteler, AR+GE merkezleri, iş ortamı danışma büroları, dernekler, fiziki altyapı, v.b.) Bu sürecin aktörler arası bağlantıların belirlenmesi süreci ile desteklenmesinde yarar var. Paralel olarak yerel kamu, sivil toplum ve özel sektör temsilcilerinden oluşan Yerel Kümelenme Komitesi nin teşkil edilmesi gerekmektedir. Küme Haritasının Elemanları ve Bağlantılar ürün Lider Firmalar (üretim+ihracat) Temin/Tedarikçi ağı Kümelenmeyi destekleyen kurumlar; İnsan kaynakları, Teknolojiye erişim, Sermayeye erişim, Eğitim kurumları Fiziki altyapı, v.b. Birlikte Çalışma Kaynak: Economic Competitiveness Group, 2001
2. Küme Analizi c) Küme Oyuncuları Arası Bağlantılar Haritası (I) Kümeyi oluşturan oyuncuların her birisinin diğer oyuncular ile arasındaki mal, hizmet, bilgi akışının belirlenmesi sürecini kapsar. Bu süreçte oyuncular arasından belli bir örneklem ile seçilen kitlenin soru formu ile diğer oyuncular ile etkileşimi belirlenir. Etkileşimin güçlü olması küme rekabetçiliğinin güçlü olduğunu göstermektedir. 2. Küme Analizi c) Küme Oyuncuları Arası Bağlantılar Haritası (II) Küme iç dinamizmini geliştirmek üzere, işletmelerin temin ettiği mal ve hizmetler; İşletmelerin kullandığı makine, ekipman, hammadde, Eğitim, teknik danışmanlık ya da pazarlama, finansman, BT hizmetleri, P&R Hizmetleri, Altyapı (enerji, su, taşıma, v.b.) İşbirliği yapılan üst organizasyonlar (üye olunan oda, dernek, vakıf, v.b. Sivil toplum kuruluşları), İşbirliği yapılan özel sektör kuruluşarı (ortak pazarlama, ürün geliştirme, v.b.) DİYARBAKIR MERMER KÜME HARİTASI (*) (*) GAP Bölge Kalkınma İdaresi (BKİ) Başkanlığının yararlanıcı olduğu ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından GAP BKİ ile işbirliği içerisinde yürütlen GAP- GİDEM (Girişimci Destekleme Merkezleri) Projesi kapsamında Aralık 2005 tarihinde hazırlanmıştır.
2. Küme Analizi d) Porter ın REKABET ELMAS Analizi - Firmalar için girdi koşulları - Firma stratejileri ve yerel rekabet - Talep koşulları ve talebin yapısı, - Destekleyici kurum ve kuruluşlar - İşbirliği kurumlarının yapısı - Hükümetin rolü Ulusların Rekabet Avantajı için Rekabet Elmas ı Hükümet (katalizör) Firma stratejileri, yerel rekabet ve işbirliği ortamı Firmalar için girdi koşulları (sermaye, altyapı, kaliteli işgücü) Talep Koşulları ve talebin yapısı Destekleyici kurum ve kuruluşlar İşbirliği Kurumları 2. Küme Analizi e) Küme Rekabetçiliğinin Değerlendirilmesi Kümelenme Sürecinde Başarı için Analiz Edilecek Göstergeler (örneğin SWOT çalışması ile) İşbirliği Kültürü ve Güven Tesisi Örgütlenme Yeteneği AR+GE ve İnovasyona Yatkınlık Markalaşma Eğilimi Tanıtım ve Duyuru Bilgi Ağları Oluşturma (Networking) Eğitim Altyapısı Kurumsal Kapasite Birikimi Yaşam Kalitesi (altyapı ve sosyal kültürel imkanlar) V.b.
TR52 MEVLANA KALKINMA AJANSI (KONYA-KARAMAN) OTURUM IV Kümelenme Metodolojisi; Küme Geliştirme ve Olgun Küme Evresi Meral SAYIN Girişimcilik ve İnovasyon Merkezi Yöneticisi Çankaya Üniversitesi KARAMAN - 03.02.2011 KONYA - 04.02.2011 KAPSAM BÖLÜM 1: KÜME GELİŞTİRME BÖLÜM 2: KÜME OLGUNLUK EVRESİ BÖLÜM 3: KÜME YAŞAM DÖNGÜSÜ BÖLÜM 4: KÜME TABANLI KALKINMADA DENEYİMLER 1. Küme Geliştirme a) Genel Bilgiler Yerel Hükümet temsilciliğinin sahipliliğinde çok paydaşlı ve katılımlı bir süreçte vizyon ve misyon belirlenir, Stratejik Yol Haritasının tasarımı ( kısa orta, uzun vadeli kalkınma projeleri, örn; inovasyon projeleri, fon yaratma projeleri) Yerel hükümet ve sivil toplum girişimcileri tarafından Güven ve İşbirliği Tesisi (sosyal ilişkilerin ve sosyal sermayenin geliştirilmesi) ve yerel işbirliklerinin geliştirilmesinin devamı,
1. Küme Geliştirme b) Stratejik Yol Haritası Geliştirme Süreci Vizyon Belirleme, Misyon Belirleme, Stratejik Yol Haritası ( Kümeyi geliştirme projeleri; paydaş sorumlulukları, zamanlama, tahmini bütçe, çıktılar ve performans göstergeleri ile) < İŞBİRLİĞİ + GÜVEN + YÖNETİŞİM > 1. Küme Geliştirme c) Küme Geliştirme Takımı ve Küme içi İletişim Liderlik Çok önemli! Kalkınma Girişimcisi (civic entrepreneur) yaratılmalı. Genelde özel sektör sahiplari veya yöneticileri, bürokratlar, eğitmenler, NGO liderleri kalkınma girişimcisi olmaktadır. Lider in nitelikleri; Lider, güven verici, sosyal zaka yeteneği olan ve sistem yaklaşımı ile düşünebilen nitelikleri taşımalı, Küme içi İletişim çok Önemli; Bu iletişimi güçlendirecek olan küme lideridir. Lider, küme içi sosyal ilişkileri geliştirmelidir. Küme içinde güven tesisini sağlamalıdır. Küme içinde sosyal ilişkileri geliştirmek üzere sosyal sermayenin geliştirilmesine öncülük etmelidir. 1. Küme Geliştirme d) Küme Yönetiminin Kurulması ve Sürdürülebilirlik Kümelenme yerel komitesinin hukuki statü kazanması ve Küme Koordinasyon Merkezi (KKM) nin resmen teşkil edilmesi, KKM nin temel görevi, küme yönetimi olarak Küme Geliştirme Projeleri nin bir kısmını üstlenmesi, paydaşların üstlendiklerinin de izleme ve değerlendirmesini yapması ile ilgilidir. Böylece KKM, küme geliştirme projelerinin koordinasyonunu sağlar.
Küme Yönetimi Ana Faaliyetleri ÜYELER İÇİN HİZMETLER -Ortak kalkınma projeleri (pazarlama veya lab. hizmetleri için) -Eğitim ve öğretim projeleri, - Küme içinde teknoloji ve inovasyon geliştirme (AR+GE altyapısı Kurma) Kümenin Geliştirilmesi (Stratejik Yol Haritasının Uygulanması) KURUMSAL ALTYAPI GÜÇLENDİRME -Kümenin Sürdürülebilirliği ve Fon yaratma -Kümenin Tanıtımı ve promosyonu, -Ağ sistemi geliştirme, (küme içi ve dışı iletişim) - Etki analizi e) KKM nde Yönetişim Küme Geliştirme ile ilgili deneyimler çerçevesinde KKM nin içerisinde yönetişimi sağlayan organizasyon yapısı; Küme Yönetim Kurulu Küme Yöneticisi Küme Danışma Kurulu Küme Geliştirme Projeleri ve Hizmetleri Kurumsal Kapasite Ve Altyapı Geliştirme Programları Kaynak: Economic Competitiveness Group, 2007 2. Küme Olgunluk Evresi Küresel küme oluşturma, inovasyon ve ihracata dayalı araştırmalar geliştirilerek yürütülür, Uluslararası düzeyde reklam ve tanıtımın geliştirilmesi devam eder, Küme yönetim sistemi ve sürdürülebilirlik ile fon yaratma modeli geliştirilerek devam eder, Yabancı yatırım çekme promosyon faaliyetleri devam eder, Bölgesel ekonominin gelişimine etkisine ilişkin etki analizi çalışmalerı devam eder, Üniversiteler ile ortak teknopark ve tenoloji inkübatörü, araştırma merkezleri ve teknoloji ağları, AR+GE yaygın eğitim merkezleri kurma ve geliştirme çalışmaları devam eder.
3. Küme Yaşam Döngüsü (*) 1. Mevcut değerler ve varlıkların ortaya konulup değerlendirilmesi ve geliştirilmesi evresi ( 3 5 yıl ), 2. Yatırımların devreye girmesi ( 7-11 yıl ), 3. Kümenin yeniden inşa evresi( 15 25 yıl ), 4. Uzun dalga döngüsü (45 65 yıl). Kuramsal düzeyde, üretimde kesintisiz sürdürülebilirlik için kümenin verimliliğinin arttırılması gibi kavramsal gelişmelere ilişkin çalışmalar devam etmektedir. (*): Kuah, T. H., Adrian, Cluster Theory and Practice, 2002 4. Küme Tabanlı Kalkınmada Deneyimler Küme Tabanlı Kalkınma Neden Önem Kazandı? Yerelleşme yaklaşımının yaygınlaşması, Genel teşviklerin kalkınmada etkin olamaması (Rekabet gücü olmayan sektörlerin de desteklenmesi), Ulusal ve uluslar arası pazarların küreselleşmesi. Yüksek katma değerli ürün üreten işletmelerin yerel kalkınmada motor görevi görmesi 4. Küme Tabanlı Kalkınmada Deneyimler Kümelenme sürekliliği olan iletişim gerektirmekte, Üniversite, AR+GE kuruluşları ve eğitim kuruluşları oldukça önemli, ancak onlar ile iletişim ve ortaklıklar çok zaman almakta!, Küme yönetimi tarafından yürütülen ortak projeler eğer kısa vadede sonuç alınacak ise, bireysel firmalara hizmet etmeli ve etmesi engellenmemeli!, Kaynak: Economic Competitiveness Group, 2007
4. Küme Tabanlı Kalkınmada Deneyimler Kümelenmenin ana sürücüleri büyük firmalardır, KOBİ ler onların takipçisi ve izleyenidir, Büyük firmalar projelerin belirlenmesinde temel fonksiyona ve güce sahiptir; bu yapıda KOBİ ler ile aralarında güven tesisi çok önemlidir. Güven ne kadar güçlüyse gelişme o kadar hızlıdır, güven ne kadar az ise, gelişme zamana yayılacaktır. Kaynak: Economic Competitiveness Group, 2007 4. Küme Tabanlı Kalkınmada Deneyimler Başlangıç Aşamasında ilk çekirdek firmaların güvene dayalı olarak bir araya gelmesi, Kümenin hız kazanma aşamasında iç tutarlılık ve bütünlüğün sağlanması, Bölgesel kalkınma bakış açısı ile küresel pozisyonun alınması, yaklaşımı gelişmeyi hızlandırmaktadır. Kaynak: Economic Competitiveness Group, 2007 4. Küme Tabanlı Kalkınmada Deneyimler Başarı için; Başlangıç Aşaması; Çekirdek motivasyon unsurları önemli. Zorluklar ve çözüm önerileri ortaya konmalı; bu işten bir şey çıkmaz, benim zamanım yok olmamalı. Liderlik çok önemli, değişime direnci küme lider(ler)inin saygınlığı, kabul edilmişliği engellemeli. Yerel kamunun sahipliliği ile eğitim + küme içi ve dışarı ile iletişim kaçınılmaz. 2. Hız Kazanma Aşaması; Zorluklar ve çözüm önerileri; Dirençler devam edebilir, ilerlemeyi kabul etmeyenler olabilir, eğitim + iletişim in sürdürülebilirliği önemli. 3. Olgunluk Evresi; Yönetişim in gücü azalabilir, liderlerin başlangıçtaki ivmeyi geri getirebilmeleri için sistemin yeniden tasarlanması gerekmektedir. Kaynak: Economic Competitiveness Group, 2007
AB nde KÜMELER ARASI BİLGİ AĞI BRS Network Baltık Denizi Bölgesi Kümeleri ağı INNO NET (55 küme organizasyonu yer almaktadır.) CEE-Net Merkezi ve Doğu Avrupa Kümeleri ve politika yapımcıları ağı Clunet Inovasyon ile küme geliştirme ve uluslararasılaşma amaçlı ağ Innet Teknoloji tabanlı küme destekleme fonlarının ağı İŞLETMELER İÇİN BİLGİ AĞI AVRUPA İŞLETME AĞI; EEN EIC(*) Avrupa Bilgi Merkezleri Toplam:300 adet, İş dünyası hk bilgi temini, e eşleştirme EEN (European Enterprise Network; 40 ülkede 400 e yakın kurum ve kuruluş üye, Türkiye de de 7 adet kurulmak üzere) IRC(*) Inovasyon Yayım Merkezleri İnovasyon ve ATG hk bilgi temini ve eşleştirme (*) EEN e temel teşkil eden önceki ağlar