03. Ratıp Kazancıgil- E.#989E16 25/1/12 14:36 Page 23 DR. RIFAT OSMAN BEY DEN ED RNE MERKEZ ASKER HASTANES NE A T ÖNEML K BELGE Dr. Ratip KAZANCIG L* SUMMARY Two Important Documents for the Edirne Central Military Hospital by Dr. Rifat Osman Bey Ekte sundu umuz iki belge ve tan t ml gurup foto raf 1916 y l nda Edirne Merkez Asker Hastanesi Bafltabibi Binbafl Dr. R fat Osman Bey taraf ndan haz rlanm flt r. Bu belgeleri bana rahmetli doktorun k z olup, o da halen rahmete kavuflmufl olan Mihrinaz Han m Efendi vermiflti. 1 Edirne Merkez Asker Hastanesi bar flta 800, savaflta 1000 yatak kapasiteli olarak 1890 y l nda yapt r lm flt r. Bu hastane gerek Balkan Savafllar, gerekse I.Dünya Savafl nda büyük hizmetler görmüfl bir kurum olup, Edirne nin co rafi durumunun özelli i dolay s yla da Çanakkale ve Galiçya savafllar nda yaralanan ve hastalanan savaflç lar n bir tedavi ve rehabilitasyon görevini yapm flt r. * Trakya Üniversitesi T p Fakültesi Deontoloji ve T p Tarihi Anabilim Dal /Edirne 1 Belgeleri orijinalinden kopya eden Prof. Dr. H. Murat Tu rul dur. 23
03. Ratıp Kazancıgil- E.#989E16 25/1/12 14:36 Page 24 Belge :1 flte sundu umuz birinci belgede Galiçya Seferi yaral ve hastalar n Edirne ye getiren tirendeki sa l k personeli ile yöneticilerinin foto raflar n görmekteyiz. Bu arada yöneticilerin Malta fiövelyeleri ve Avusturya Prensleri oluflu da döneminin ve o savafl n özelliklerini göstermesi bak m ndan ilgi çekicidir. 2 Dili sadelefltirilmifltir. 24
03. Ratıp Kazancıgil- E.#989E16 25/1/12 14:36 Page 25 Foto raf n arka yüzünde Dr. R fat Osman Bey taraf ndan flunlar yaz lm flt r 2. 14 Kas m 1916 tarihinde Edirne ye Galiçya Cephesinde bulunan Osmanl Ordusu yaral ve hastalar n getiren ve Malta fiövelyeleri reislerinden (Prens Hardog) adl kiflinin yönetimi alt nda bulunan ad geçen cemiyete ait hastane tireni sa l k görevlileri ile cemiyet üyelerinden baz s n n Edirne de yeni köprübafl yak n nda (Meriç Çeflmesi 3 ) yan nda çekilen foto raflar. Birinci s ra (oturanlar sa dan sola): 1. Doktor Fon Lanser (Kolunda K z lhaç iflareti olup, elleri paltosunun ceblerinde bulunan kifli) Tirenin bafltabibidir. 2. Hemflire Linarof 3. Hemflire Ye da Lamireft (Bir binbafl n n k z d r.) 4. Tabip Bibbafl R fat Osman Bey (O tarihte Edirne Merkez Asker Hastanesi bafl tabibi) 5. Pirens Hardog (Heyet baflkan ) 6. Avusturya n n Edirne konsolosu 7. Hemflire Herma Havs 8. Hemflire Ketti Bilesak 9. Operatör Keyser (Tiren Cerrah ) 10. Malta fiövalyelerinden Gala 11. Malta fiövalyelerinden Dadi 12. Malta fiövalyelerinden Graf Fon Bardo 13. Trenin yöneticisi Kont Piyatti 16 Kas m 1916 / Edirne Baflhekim ( mza) Tosyavizade 3 Hac Adil Bey Çeflmesi 25
03. Ratıp Kazancıgil- E.#989E16 25/1/12 14:36 Page 26 Belge : 2 26
03. Ratıp Kazancıgil- E.#989E16 25/1/12 14:36 Page 27 R fat Osman Beyin not defterinden al nm fl olan bu ikinci belgede, Çanakkale Savafl s ras nda Edirne Merkez Asker Hastanesi nin durumu ile ilgili flu bilgiler yer almaktad r. Çanakkale seferinin sonunda Edirne ye dinlenmek için gelen XI. Ve XII. Tümen birlikleri aras nda flifa bulmas tehlikeli, tifüs ve lekeli tifo hastal klar genifl çapta yayg n bulunmakta idi. Hastane bakteriyoloji uzman Dr. zzet Efendi ise, tembel ve görevinde ilgisiz bir kimse oldu undan, sa l k baflkanl ndan bir bakteriyolog gönderilmesini istemifltim. Teklifim olumlu karfl lanarak Binbafl Rudnuvalet Bey4 ile bir gezici bakteriyoloji laboratuar gönderilmifl ve Edirne Merkez Askeri Hastanesi bitifli indeki özel bir bölümde R.30 Ocak 1331 ( M.12 fiubat 1916) tarihinden itibaren çal flmaya bafllam flt r. Yukar daki foto raflarda sa dan birinci, XI. Tümen Komutan Yarbay Vimler Bey in han m Madam Vimler (Bu han m eflinin Almanya da ve Türkiye de görev yapt - bütün cephelerde eflini izleyerek gezici hastanelerde ve bakteriyoloji laboratuarlar nda yard mc l k etmifltir. Bu görevi Edirne de de özel bir dikkatle uygulam flt r.) kinci, bakteriyolog Binbafl Rudnuvalet Bey, üçüncüsü ise Edirne Merkez Asker Hastanesi Bafltabibi s fat yla bu an y yazan5. Alttaki tek foto raf hakk nda ise an larda flu aç klama var: Edirne Merkez Asker Hastanesi bafltabibi iken, bahçe içinde tabip operatör binbafl Hayneman Bey taraf ndan çekilmifl foto raf m. mza Dr. R fat Osman R.11 Mart 1331/M.24 Mart 1915 SONUÇ : Birinci belgeden: Galiçya cephesinde savaflan Osmanl birliklerinin hasta ve yaral lar Edirne Merkez Asker Hastanesi nde tedavi edildiklerini, hasta ve yaral lar özel bir hastane treni ile Edirne ye getirildi ini, bu tirenin, Malta fiövalyelerinin ve Avusturya prenslerinin korumas n alt nda oldu unu, tirende cerrah ve hemflirelerden oluflan bir sa l k gurubu bulundu unu ö renmekteyiz. Bu belgenin Osmanl savafl ortaklar n n iflbirli ini gösteren uygulanm fl bir belge oldu un görmekteyiz. kinci belgeden: Edirne nin, askeri strateji bak m ndan önemli bir yere sahip oldu- unu, Edirne Merkez Asker Hastanesi, hizmet bak m ndan yöresi için önemli bir kurum oldu unu, Ordu da gezici bakteriyoloji laboratuarlar n n bulundu unu, Alman han mlar da, Türk han mlar gibi savaflta gönüllü olarak çal flt n,dr. R fat Osman Bey, görevi konusunda çok titiz ve kendi branfl nda da seçkin bir hekim oldu unu ve o dönemde çekilen foto raflar n belge de eri tafl d n ö renmekteyiz. 4 Orijinal metindeki yabanc isimler eski alfabemizle yaz lm fl oldu undan böyle okuyabildik. Yanl fl okumuflsak özür dileriz. R.K. 5 Yani, Dr. R fat Osman Bey. 27