1
97 bin erkek kansere yakalanmış 62 bin kadın kansere yakalanmış 25 bin kadın ve erkek kolorektal kanserlere yakalanmış 1500 kadın serviks kanserine yakalanmış 14 bin kadın meme kanserine yakalanmış Kolorektal kanserlerin üçte biri erken evrededir. Serviks kanserlerinin yarısı erken evrededir. Meme kanserlerinin yarısı erken evrededir.
Kanserin önlenmesi amacıyla DSÖ, kanserin önlenebilir ana risk faktörlerine karşı eylem planlarını hayata geçirmiştir. Birincil koruma kapsamında olan bu eylem planlarının (tütünle global mücadele, obeziteyle mücadele vb) yanı sıra erken tanı ve tarama programlarının uygulanmasını önermektedir. Böylece kanser tarama oranları %70 lere ulaştığında, yeni kanser vakaları, ileri evrede tanı alan kanser olguları ve meme, serviks, kolorektal kanserlere bağlı ölümlerin azalacağı öngörülmektedir. 3
Sıra Kanser Sayı Kaba Hız ASR (Dünya) Kümülatif Risk Sıra Kanser Sayı Kaba Hız ASR (Dünya) Kümülatif Risk 1 Meme 1671149 47,8 43,1 4,60 1 Akciğer 1241601 34,9 34,2 3,92 2 Kolorektal 614304 17,6 14,3 1,57 2 Prostat 1094916 30,8 30,6 3,78 3 Serviks 527624 15,1 14 1,42 3 Kolorektal 746298 21,0 20,6 2,36 4 Akciğer 583100 16,7 13,6 1,55 4 Mide 631293 17,7 17,4 2,01 5 Uterus 319605 9,1 8,2 0,97 5 Karaciğer 554369 15,6 15,3 1,72 6 Mide 320301 9,2 7,5 0,82 6 Özofagus 323008 9,1 9 1,07 7 Over 238719 6,8 6,1 0,67 7 Mesane 330380 9,3 9 1,00 8 Tiroid 229923 6,6 6,1 0,60 8 NHL 217643 6,1 6 0,64 9 Karaciğer 228082 6,5 5,4 0,59 9 Böbrek 213924 6,0 6 0,69 10 NHL 168098 4,8 4,1 0,44 Tüm kanserler 6657518 190,4 165,2 16,38 Kadınlar Dünya-İnsidans Hızları Tabloları (Globocan 2012) 10 Lösemi 200676 5,6 5,6 0,53 Tüm kanserler 7410376 208,3 204,9 20,96 Erkekler 4
Sıra Kanser Sayı Kaba Hız ASR (Dünya) Kümülatif Risk Sıra Kanser Sayı Kaba Hız ASR (Dünya) Kümülatif Risk 1 Meme 15230 40,8 39,1 4,04 1 Akciğer 21170 57,0 63,9 7,70 2 Tiroid 7076 18,9 17,8 1,66 3 Kolorektal 5041 13,5 13,1 1,50 4 Mide 4182 11,2 10,9 1,28 2 Prostat 12650 34,0 40,6 5,00 3 Mesane 9396 25,3 28,7 3,46 4 Kolorektal 6889 18,5 20,5 2,41 5 Uterus 3787 10,1 10,1 1,23 6 Akciğer 3319 8,9 8,8 1,05 5 Mide 5938 16,0 17,9 2,14 7 Beyin sinir sistemi 2401 6,4 6,4 0,62 6 NHL 2894 7,8 8,3 0,87 8 Over 2400 6,4 6,3 0,69 9 NHL 2113 5,7 5,5 0,59 7 Larenks 2672 7,2 7,9 0,98 8 Lösemi 2442 6,6 7,1 0,68 10 Lösemi 1693 4,5 4,7 0,42 9 Böbrek 2336 6,3 6,8 0,78 13 Serviks 1686 4,5 4,3 0,45 Tüm kanserler 62143 166,4 161,6 16,07 10 Pankreas 2015 5,4 6,1 0,75 Tüm kanserler 85821 231,0 257,8 26,54 Kadınlar Türkiye İnsidans Hızları Tabloları (Globocan 2012) Erkekler 5
Sıra Kanser Sayı Kaba Hız ASR (Dünya) Kümülatif Risk Sıra Kanser Sayı Kaba Hız ASR (Dünya) Kümülatif Risk 1 Meme 521907 14,9 12,9 1,37 1 Akciğer 1098702 30,9 30 3,31 2 Akciğer 491223 14,0 11,1 1,21 2 Karaciğer 521041 14,6 14,3 1,57 3 Kolorektal 320294 9,2 6,9 0,68 3 Mide 468970 13,2 12,7 1,40 4 Serviks 265672 7,6 6,8 0,75 4 Kolorektal 373639 10,5 10 1,04 5 Mide 254103 7,3 5,7 0,59 5 Prostat 307481 8,6 7,8 0,64 6 Karaciğer 224492 6,4 5,1 0,55 6 Özofagus 281217 7,9 7,7 0,88 7 Over 151917 4,3 3,7 0,43 7 Pankreas 173827 4,9 4,7 0,53 8 Pankreas 156564 4,5 3,4 0,37 8 Lösemi 151321 4,3 4,1 0,39 9 Lösemi 114150 3,3 2,8 0,26 9 Mesane 123051 3,5 3,2 0,30 10 Özofagus 118952 3,4 2,7 0,29 Tüm kanserler 3548190 101,5 82,9 8,40 10 NHL 115404 3,2 3,2 0,33 Tüm kanserler 4653385 130,8 126,3 12,71 Kadınlar Dünya Mortalite Hızları Tabloları (Globocan 2012) Erkekler 6
Sıra Kanser Sayı Kaba Hız ASR (Dünya) Kümülatif Risk Sıra Kanser Sayı Kaba Hız ASR (Dünya) Kümülatif Risk 1 Meme 5199 13,9 13,4 1,47 1 Akciğer 18953 51,0 57,50 6,91 2 Mide 3577 9,6 9,3 1,07 2 Prostat 7231 19,5 22,80 2,24 3 Kolorektal 3030 8,1 7,8 0,89 3 Mide 5085 13,7 15,50 1,83 4 Akciğer 2962 7,9 7,8 0,93 5 Over 1588 4,3 4,2 0,49 6 Beyin, sinir sistemi 1467 3,9 3,9 0,40 4 Mesane 4099 11,0 12,80 1,51 5 Kolorektal 4128 11,1 12,60 1,47 6 Pankreas 1944 5,2 6,00 0,73 7 Lösemi 1336 3,6 3,6 0,35 8 NHL 1304 3,5 3,4 0,37 9 Pankreas 1120 3,0 2,9 0,36 10 Böbrek 1094 2,9 2,9 0,33 15 Serviks 663 1,8 1,7 0,20 Tüm kanserler 33111 88,6 86,7 9,43 Kadınlar Türkiye Mortalite Hızları Tabloları (Globocan 2012) 7 Lösemi 1935 5,2 5,80 0,58 8 NHL 1780 4,8 5,30 0,60 9 Böbrek 1562 4,2 4,70 0,54 10 Karaciğer 1458 3,9 4,50 0,55 Tüm kanserler 58715 158,0 179,00 18,93 Erkekler 7
CI5 VOLUME IX VE X (IARC) Volume Years *** Turkey, Antalya ***Turkey, Edirne ***Turkey, Izmir ***Turkey, Trabzon 9 1998-2002 10 2003-2007 10 2004-2007 9 1998-2002 10 2003-2007 10 2005-2007 8
İKİNCİ BASAMAK 9
*İKİNCİ BASAMAK ile ilgili sorunlar *İstanbul da başta kamu hastaneleri olmak üzere birinci basamak dışı sağlık kurumları önemli tarama hizmetleri vermektedir. Ancak bu kurumlarda taraması yapılan kişiler kişisel bazda Halk Sağlığı Müdürlükleri tarafından takip edilememektedir. *Teşhis merkezleri ile ilgili Genel Sekreterlikte Tarama Koordinasyon Biriminin oluşturulmasının zaman alması.(aydın) *Hastanelerde (HPV pozitif olanlar) Sosyal güvencesi olmayan hastalar giriş ücreti alındığı için muayene olamıyorlar ve öncelik tanınmıyor.(yozgat) *Kanser hastaları ve yakınlarının psikososyal sorunlarının görmezden gelinmesi.(yozgat) *Özellikle serviks kanseri taramalarında vatandaş, kamu hastanelerini ve buralarda görev yapmakta olan kadın hastalıkları ve doğum uzmanlarını tercih etmektedir. Bu kurumların HPV-DNA tarama sistemine dahil edilmesi taramalarda standardizasyon sağlanması ve vatandaşın daha kaliteli hizmet alması yönünden faydalı olabilecektir. 10
*Kamu Hastaneler Birliği Genel Sekreterliğine bağlı Uşak Devlet Hastanesi nde teşhis merkezi oluşturma çalışmaları devam etmekte olup, mevzuata uygun olmasından ziyade merkezi hastanenin kendi şartları doğrultusunda oluşturulmaya çalışılmaktadır.hastane bünyesinde KETEM den gelecek olan hastalar için bir genel cerrahi polikliniği ve bir kadın hastalıkları ve doğum polikliniği tanımlanmış olup hastalar buralara başvurabileceklerdir. Kayıtları burada tutularak, aylık olarak müdürlüğümüze geri bildirimler yapılması planlanmaktadır.(uşak) *HPV taramaları ile ilgili Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanları tarafından gerekliliği konusunda negatif geri bildirimler alınmakta olup bu tutum KETEM de çalışan arkadaşların motivasyonunu kırmaktadır.(uşak) 11
*Eskişehir de Teşhis Merkezleri organizasyonları tamamlanamadı. Konunun genel sekreterlikler tarafından tam anlaşılamadığını, görüşmelere devam edilmesi gerektiğini düşünmekteyiz.(eskişehir) *İllerde hastanelerde "Teşhis Merkezi Organizasyonu" süreci aylardır Kamu Hastaneler Birliği ile yapılan yazışma ve görüşmelere rağmen ilerlememektedir.çözüm önerisi KHK ile THSK ortak karar alıp bunu uygulamaları.(antalya) 12
*İllerde kurulacak hastanelerin krokilerine hastanenin büyüklüğüne göre Bakanlık tarafından en az üç odanın KETEM hizmetlerinde kullanılmak üzere tahsisin yapılması. *Protokol yapılmış hastanelerde Genel Sekreter, Hastane Yöneticileri,Tıbbi Hizmetler Daire Başkanlarının verimlilik karnelerine KETEM tarama sayılarının dahil edilmesi. 13
*Kanser tanısı alan hastalara ulaşmak sorun. İkinci basamağa yönlendirilen hasta geri dönmüyor. Bu nedenle de taramalarla kaç kişinin kanser tanısı aldığı konusunda bilgi sahibi olunamıyor. (Samsun) *Devlet hastanelerinde kadın doğum uzmanları kolposkopi konusunda isteksiz.(samsun) *İlimizde kolposkopi için Kayseri ye sevk yapılmaktadır.halbuki KETEM hekimine kolposkopi kursu verilse bu sorunu aşabiliriz. (Nevşehir) 14
MAMOGRAFİ OKUMA-RAPORLAMA
*Mamografi okuma-raporlama konusunda sıkıntılar olmaktadır. *Mamografi cihazı ve çekim sayımız artmaktadır. HPV-DNA da olduğu gibi, ülke genelindeki çekimlerin, merkezden okunarak raporlanması ve net üzerinden iletilmesinin maliyet ve kalite standartları açısından daha etkin olabileceğini düşünmekteyiz. *Mamografi ve ultrasonografi aynı anda bakılabilir mi? Mamografi sonucuna göre ultrasonografi gereken hastalar uzak ilçe ve köylerden tekrar merkeze gelmek istememeleri.(tunceli) *Büyük illerde KETEM veya KETEM ler için bir radyoloji uzmanı kadrosu açılabilir. Hastanelerde zaten çok yoğunluk var. Gaziantep te 1 hastanede(kamu) günlük 120 MR çekiliyor. Dolayısıyla kamu hastanelerinden okuma-raporlama hizmeti alınamıyor.(gaziantep,siirt) *İlimiz KETEM birimine Bakanlık tarafından mamografi cihazı alındı. Daha önce yaşanan mamografi okuma-raporlama konusundaki sıkıntılardan dolayı aynı sorunların devam edeceğini düşünüyoruz.mamografi çekilen çoğu hastadan mamografi sonrası USG istenmektedir. İlimiz genelinde, kadınların sağlık güvencesi genelde olmadığından mamografi sonrası USG çekiminde sıkıntı yaşanmaktadır.mamografi ile birlikte ücretsiz USG taramasının da tarama standartlarında olması gerektiğini düşünüyoruz.(diyarbakır)
*Genel sekreterlikce protokol doğrultusunda okunan KETEM mamografilerinde usg istemi %99 oranına çıkmış durumda. İki ayı bulan usg randevu süreleri ve hastanın sgk kesintisi mağduriyet yaratmaktadır.hastalar iki ay kanser kaygısıyla beklemektedir. Çözüm önerisi tarama hastasının usg istem oranı hakkında radyolog eğitimi/ kota vs..?(antalya) *Mamografi raporlama konusunda kamu hastanelerinde çalışan Radyoloji Uzmanlarına bağlı olunması nedeniyle istenen sayıda çekim/tarama hedefi gerçekleştirilemiyor.(sinop)
KAYITÇILIK İLE İLGİLİ SORUNLAR
* Üniversite bünyesinde görev yapan deneyimli kanser kayıt elemanlarının görevden alınarak, başka birimlerde görevlendirilmesi. Örn: Ege Üniversitesi nden, Nakiye Güçlü (20 yıllık kanser kayıt elemanı) 9 Eylül Üniversitesi nden, Serpil Güldal, Berna Işık (10 yıllık kanser kayıt elemanı) Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi ve Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi nde eleman yetersizliği olması (İzmir) Sorunların, Bakanlık ve İl Halk Sağlığı Müdürlükleri tarafından hastane yönetimlerine, ʺKanser Kayıt Merkezleri Yönetmeliğiʺ ne bağlı yükümlülükleri hatırlatılarak, yazılı ve sözlü olarak iletilmesi. KETEM çalışması ve çalışanları ile Aktif Kanser Kayıtçılığı çalışması ve çalışanları (gezici görevler ve özellikle hastanelerdeki elemanlar) için mevzuat güncellemesi yapılması.
*Hastaneler üniversite kayıtçılığını önemsemiyorlar. Bu nedenle atıl durumdaki personelleri bu iş için görevlendiriyorlar ya da eğitim almış, tecrübeli personellerin görev yerlerinde değişiklik yapıyorlar. (Samsun) *Özel hastanelerde kanser kayıt elemanları ikincil ve üçüncül görevlerle görevlendiriliyor. (Antalya) *Kamu Hastaneler Birliği, özel hastanelerin kanser kayıt elemanlarına destek olması/ yardımcı olması, poliklinik ve servislere başvuran kanser hastalarına özel detaylı anamnez alınmasının sağlanması, Kanser Daire Başkanlığı tarafından ilgili kurumlara yazılı olarak iletilmesi, il içindeki yazışmalar aktif kanser kayıtçılığını geliştirmek için yeterli olmamaktadır.(iğdır)
*Hastanelerimizde Kanser Kayıt Birimi oluşturmakta sıkıntı yaşanmaktadır. Bakanlık tarafından İl Sağlık Müdürlüğü ne bağlı özel sağlık kuruluşları,kamu Hastaneleri Genel Sekreterliği ne bağlı kamu hastaneleri ve üniversite hastane başhekimliklerine, bünyelerinde kurulması gereken veya kurulacak olan Aktif Kanser Kayıt Birimleri için oda ve personel tahsis edilmesi,ʺkanser Kayıt Merkezleri Yönetmeliğiʺ ne bağlı yükümlülükleri yerine getirmelerinin sağlanması gerekmektedir.(diyarbakır)
*Kamu ve özel hastaneler bünyesinde görev yapan deneyimli kanser kayıt elemanlarının, görevden alınarak başka birimlerde görevlendirilmesi ve sık sık personel değişikliği sorun oluşturmaktadır.(batman ) Bakanlık tarafından İl Sağlık Müdürlüğü ne bağlı özel sağlık kuruluşları, Kamu Hastaneleri Genel Sekreterliği ne bağlı kamu hastaneleri ve üniversite hastane başhekimliklerine, bünyelerinde kurulması gereken veya kurulacak olan Aktif Kanser Kayıt Birimleri için oda ve personel tahsis edilmesi,ʺkanser Kayıt Merkezleri Yönetmeliğiʺ ne bağlı yükümlülükleri yerine getirmelerinin sağlanması gerekmektedir.
*Aktif Kanser Kayıt Eğitimi alan personelin kurum içi sürekliliğinin sağlanabilmesi; ilimizde Ocak 2012-2014 Aralık ayı arasında yapılan eğitimlerde 253 personel eğitim almış, halihazırda 138 personel aktif olarak görev yapmaktadır, sonuç olarak personel değişim hızının yıllık %50 olduğu gözlenmiştir. Bu değer hem kayıt çalışmalarında ki performansa, hem de çalışan iş gücüne negatif olarak yansımaktadır.(istanbul) *Merkezdeki kanser kayıt elemanı olarak 4 kişi görev yapmaktayız. 1 personelin eğitimi tam, 2 personelin hiç eğitimi yok, 1 personelin SEER eğitimi eksik. Erciyes Üniversitesi ve Eğitim ve Araştırma Hastanesi nde çalışan arkadaşların ikisinin de Can- Reg eğitimleri eksik. (Kayseri)
*Kanser Kayıtçılığı Mevzuat *Mevzuat tanımı: Şu anda kanser kayıtçılığı faaliyetleri Kanser Kayıt Merkezi Yönetmeliği ne göre yürütülmektedir. Ancak bu yönetmelik, güncel mevzuatın gerisinde kalmıştır. Özellikle aktif kanser kayıtçılığı esaslarına göre düzenlenmiş, özel sağlık kuruluşları ile ilgili hükümleri de içeren, kanser kayıtçılığı görev alanlarını ve görev tanımlarını, kanser kayıt merkezleri ve kanser kayıt birimlerinin personel yapısı vb. durumların tanımlandığı yeni bir kanser kayıtçılığı mevzuatına ihtiyaç duyulmaktadır. (İstanbul) *Kanser kayıt birim personeli olarak sağlık alanında eğitim almamış kişilerin belirlenmesi kayıtçılık eğitimi ve olgu özetlemekodlama işlemlerinin güçleşmesine, yapılamamasına neden olmaktadır.(konya) *Özel patoloji ve görüntüleme merkezlerinde ICD sınıflaması kullanılmadığından kanser hastaları için istenen kodların filtrelemesi yapılamamakta ve tek tek rapor incelenmesi zaman almaktadır.(konya)
* Kanser Kayıtçılığı konusunda Kamu Hastaneler Birliği ile işbirliğinde güçlükler yaşanıyor. Veri toplama/depolama sistemleri iyi işlemiyor ve/veya diğer kurumlarla veri paylaşımı konusunda güçlükler yaşanıyor. Çözüm Önerisi : Kanser Kayıtçılığı ile ilgili Kamu Hastaneler Birliği nin de bilgilendirilmesi/yönlendirilmesi/işbirliğine zorlanması. (Sinop)
*Kamu hastaneleri ile yaşanılan kayıtçılık ile ilgili sorunlar: Personel döngüsü: Süreç içerisinde eğitim verilen personelde önemli kayıplar yaşanmaktadır (İstanbul da aktif kanser kayıtçılığının başlamış olduğu 2013 Ocak ayından bu yana eğitim verilmiş olan personelin yarısı aktif olarak göreve devam etmektedir). Bu sorunun çözümünde kanser kayıt elemanı görev tanımının yapılması ve Kanser Kayıtçılığı nın yeniden bir sertifikasyon programı haline gelmesi etkili olabilecektir.(istanbul) Kurum farkındalığı: Kanser kayıtçılık faaliyetlerinin önemi ve gerekliliği zaman zaman kurumlarca yeterince anlaşılamamaktadır. Bu durum personel döngü hızına yansıdığı gibi aynı zamanda kanser kayıt birimlerince kullanılan fiziki ortamlarla (oda, arşiv, bilgisayar vb.) ilgili hastane yönetimlerince farklı tasarruflar planlanmasına da yol açabilmektedir.(istanbul)
*Özel kurumlarla yaşanılan sorunlar: Veri paylaşımı: Özel kurumlarla veri paylaşımı konusunda sorunlar yaşanabilmektedir. Özellikle Toplum Sağlığı Merkezleri nden gezici kanser kayıt elemanı gönderilen kurumlarda zaman zaman veri paylaşımı konusunda güçlükler yaşanabilmektedir. Aktif kanser kayıtçılığı mevzuatının yeniden tanımlanması bu sorunların giderilmesinde önemli bir basamak olabilecektir.(istanbul)
*Kanser kayıt birimleri ve personel: İstanbul Aktif Kanser Kayıtçılığı kurgusunda özel kurumların kanser kayıtlarının esas Toplum Sağlığı Merkezlerinden görevlendirilen personel tarafından gerçekleştirilmesi, ancak vaka yoğunluğu fazla olan özel kurumlarda kanser kayıt birimi yapılanmasına gidilmesi öngörülmüştür. Ancak kendilerini onkoloji hastanesi olarak lanse eden ve kanser hastalarına çok yoğun hizmet veren bazı hastanelerde halen kanser kayıt birimi kurulması ve bu birimlere personel görevlendirilmesi hususlarında sorunlar yaşanmaktadır. Bu tür hastanelerin kayıtlarının TSM birimleri tarafından gerçekleştirilmesi ise personel/iş yükü dengesi açısından mümkün olamamaktadır. Düzenlenecek mevzuatta Bünyelerinde radyasyon onkolojisi veya medikal onkoloji veya hematolojik onkoloji veya patoloji laboratuarı vb. doğrudan kanser hastalarına hizmet veren birimler bulunan özel sağlık kuruluşlarında, kanser kayıt birimi kurulur ve bu birimlere yıllık hizmet verilen hasta sayısına göre personel planlaması yapılır yönünde bir ifade konulması bu konuda önemli bir çözüm teşkil edecektir.
ÖZEL SORULAR
*Mamografi cihazımızın aktif kullanımına başlayamadık. (Ağrı) Kurulum süreci en kısa zamanda tamamlanırsa KETEM ler daha aktif çalışabilecek.(ağrı) *İlimizde kış şartlarının ağır geçmesinden dolayı sahada yeterince aktif olamıyoruz.(ağrı) *İlimizde yeterli teknik donanım,malzeme yetersizliği ve uzman yetersizliğinden dolayı şehir dışına sevklerin olması, tanı ve tedavi sürecinin farklı illerde devam etmesi gibi sorunlar yaşamaktayız.(ağrı)
*Radyoloji uzmanları mamografileri okuyup %70-80'nini ek görüntülemeye yönlendirmektedirler. Ek görüntülemeye yönderilecek hasta sayısı yüzde kaç olmalıdır? (Mersin) Ek tetkik isteme oranı (BI-RADS kategori 0, kategori 4 ve kategori 5 toplamı) % 18 i geçmeyecektir. *40 yaşın altında mamografi çekimi neden yapılamıyor?(40 yaş sınırı neden? ) (Mersin) Yaş guruplarına göre ASR ler incelendiğinde artış ve yığılmaların hedef nüfus olarak belirlenen yaş guruplarında olduğunu görmekteyiz. *HPV-DNA negatif olan kişilere pap-smear bakılmadan şüpheli durum yok diyoruz.pap-smearde hücre değişikliği varsa yanlış yönlendirme olmaz mı? (Mersin) *Röntgen teknisyenlerinin maruz kaldıkları radyasyon nedeniyle sağlıkları ne kadar çekimde riske girer? (Mersin) *HPV-DNA tip 16 ve 18 çıkan sonuçlarda kolposkopi yapılması her zaman gerekli mi? (Mersin)
Bir Kadın Doğum Uzmanından, 1)Kolposkopi kursu isteniyor. Kadın doğumcular tarafından yasal sorumlulukları hakkında bilgi isteniyor. 2)Hastaya yaklaşım konusunda da eğitim yapılmalı.hassas bir konu,mikrop nereden geldi sorularına cevapta ortak bir yaklaşım sağlanmalı. 3)HPV pozitif hastanın takibi konusunda kadın doğum hekimleri için bakanlık tarafından akış şeması hazırlanmalı. 4)HPV pozitifliği ile gelen hastaneye gelen hastaların ICD kodu ne olmalı?