Önce biz sorduk kpss 2 0 1 8 120 Soruda 85 SORU Güncellenmiş Yeni Baskı Genel Yetenek Genel Kültür Lise ve Ön Lisans VATANDAŞLIK Konu Anlatımı Pratik Bilgiler Sınavlara En Yakın Özgün Sorular ve Açıklamaları Çıkmış Sorular ve Açıklamaları
Komisyon KPSS LİSE VE ÖN LİSANS VATANDAŞLIK KONU ANLATIMLI ISBN 978-605-318-992-3 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır. 8. Baskı: 2017, Ankara Yayın-Proje: Özge Işıkcı Dizgi-Grafik Tasarım: Hilal Sultan Coşkun Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA (0312 394 55 91) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 26687 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50-430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24-434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net
SUNU Değerli Adaylar; Bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Kültür Testinde önemli bir yer tutan Temel Yurttaşlık Bilgisi kapsamındaki soruları etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır. Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getirilmiş olup; Hukukun Temel Kavramları, Devlet Biçimleri Demokrasi ve Kuvvetler Ayrılığı, Anayasa Hukukuna Giriş, Temel Kavramlar ve Türk Anayasa Tarihi, 1982 Anayasası nın Temel İlkeleri, Temel Hak ve Hürriyetler, Yasama, Yürütme, Yargı, İdare Hukuku bölümlerinden oluşmaktadır. Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde ele alınmasına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim, şekil, şemalarla somutlaştırılmasına, kavram haritaları, tablolar, grafik ve etkinliklerle akılda kalıcı biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir. Kitaba ayrıca 1982 Anayasası nın en güncel metni ve yapılan anayasa değişiklikleri eklenmiştir. Her ünitenin sonunda, cevaplı testler ve çıkmış sorulara yer verilmiştir. Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarımıza, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerimize teşekkürü bir borç biliriz. Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle pegem@pegem.net aracılığıyla paylaşınız. Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS de ve meslek hayatınızda başarılar. Komisyon
İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM TEMEL HUKUK BİLGİSİ I. SOSYAL DÜZEN KURALLARI...1 A. Din Kuralları...1 B. Ahlak Kuralları...1 C. Görgü Kuralları...1 D. Hukuk Kuralları...1 II. HUKUK KURALLARININ YAPTIRIMI (MÜEYYİDESİ)...1 A. Cebri İcra...1 B. Tazminat...1 C. Ceza...2 D. İptal...2 E. Hükümsüzlük...2 III. HUKUK TÜRLERİ...3 A. Pozitif Hukuk (Müspet)...3 B. Mevzu Hukuk...3 C. Tabii Hukuk (İdeal, Doğal Hukuk)...3 D. Tarihi Hukuk...3 IV. HUKUK KURALLARININ ÇEŞİTLERİ...3 A. Emredici Hukuk Kuralları...3 B. Yedek Hukuk Kuralları...3 1. Tamamlayıcı Hukuk Kuralları...3 2. Yorumlayıcı Hukuk Kuralları...3 C. Tanımlayıcı Hukuk Kuralları...3 V. HUKUKUN KAYNAKLARI...4 A. Asli Kaynaklar...4 1. Yazılı Kaynaklar...4 2. Yazısız Kaynaklar (Örf ve adet hukuku)...5 B. Yardımcı Kaynaklar...5 1. Doktrin (Bilimsel Görüşler )...5 2. İçtihat ( Yargı Kararları )...5 VI. HUKUK KURALLARININ UYGULANMASI...5 1. Yorum Türleri...6 2. Yorum Yöntemleri...6 3. Yorum ve Muhakemede Başvurulan Mantık İlkeleri...6 VII. HUKUKTA BOŞLUK TÜRLERİ...6 A. Kanun Boşluğu...6 1. Kural İçi Boşluk...6 2. Kural Dışı Boşluk...6 B. Hukuk Boşluğu...7 VIII. HUKUKUN DALLARI...7 A. KAMU HUKUKU...8 1. Anayasa Hukuku...8 2. İdare Hukuku...8 3. Ceza Hukuku...8 4. Vergi Hukuku...9 5. Yargılama Hukuku (Şekli Hukuk)...10
vi 6. İcra-İflas Hukuku...10 7. Devletler Genel Hukuku...10 B. ÖZEL HUKUK...10 1. MEDENİ HUKUK...10 HAK KAVRAMI...10 A. Kişiler Hukuku...14 B. Aile Hukuku...20 C. Miras Hukuku...20 D. Eşya Hukuku...20 2. BORÇLAR HUKUKU...20 3. TİCARET HUKUKU...22 4. DEVLETLER ÖZEL HUKUKU...22 C. KARMA HUKUK...22 Test...24 Çıkmış Sorular...26 2. BÖLÜM DEVLET KAVRAMI I. DEVLET KAVRAMI...31 DEVLET TÜRLERİ...31 II. HÜKÛMET SİSTEMLERİ...32 III. DEMOKRASİNİN UYGULANMA BİÇİMLERİ...33 IV. ANAYASA HUKUKU...33 1. Anayasa Türleri...33 2. Anayasa Tarihi ve Türk Anayasaları...33 Test...37 3. BÖLÜM 1982 ANAYASASI VE TEMEL HÜKÜMLER I. 1982 Anayasası nın Genel Özellikleri...39 II. 1982 Anayasası nın Genel Esasları...39 Test...43 Çıkmış Sorular...45
vii 4. BÖLÜM TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER I. TEMEL HAK VE ÖDEVLER...47 II. KİŞİNİN HAKLARI VE ÖDEVLERİ (NEGATİF STATÜ HAKLARI)...47 III. SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR VE ÖDEVLER (POZİTİF STATÜ HAKLARI). 49 IV. Siyasi HAK VE ÖDEVLER (AKTİF STATÜ HAKLARI)...50 Test...54 5. BÖLÜM YASAMA I. YASAMA ORGANI...57 A. Kanun...57 B. Parlamento Kararları...59 C. TBMM İç Tüzüğü...60 II. TBMM NIN KURULUŞU...60 III. TBMM SEÇIMLERI...62 IV. TBMM NIN ÇALIŞMA DÜZENI...63 V. ANAYASANIN DEĞIŞTIRILMESI...65 VI. TBMM NIN GÖREV VE YETKILERI...66 VII. SAVAŞ HÂLI İLANI VE SILAHLI KUVVET KULLANILMASINA İZIN VERME... 67 VIII. TBMM NIN HÜKÛMETI DENETLEME YOLLARI...67 Test...68 Çıkmış Sorular...70 6. BÖLÜM YÜRÜTME YÜRÜTME...73 I. YÜRÜTME ORGANININ YAPISI...73 A. CUMHURBAŞKANI...73 B. BAKANLAR KURULU...75 C. YÜRÜTMENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ...76 D. Millî GÜVENLİK...78 E. 1982 ANAYASASI NA GÖRE OLAĞANÜSTÜ YÖNETİM USÜLLERİ...78 Test...80 Çıkmış Sorular...82
viii 7. BÖLÜM YARGI YARGI...86 I. YARGI YETKISININ TEMEL ÖZELLIKLERI...86 II. 1982 ANAYASASI NDA YÜKSEK MAHKEMELER...86 A. Anayasa Mahkemesi...86 B. Yargıtay...89 C. Danıştay...89 D. Uyuşmazlık Mahkemesi...90 III. HÂKİMLER VE SAVCILAR KURULU (HSK)...90 IV. SAYIŞTAY...91 V. İNKILAP KANUNLARININ KORUNMASI...91 Test...92 Çıkmış Sorular...94 8. BÖLÜM İDARE HUKUKU İDARE HUKUKU...97 I. İDARE HUKUKUNUN ÖZELLIKLERI...97 II. İDARI FONKSIYONUN AMACI VE ÖZELLIKLERI...97 III. İDARE HUKUKUNUN KAYNAKLARI...97 IV. İDARENIN GÖREV VE YETKILERI...97 V. İDARE HUKUKUNA İLIŞKIN ANAYASAL İLKELER...97 VI. TÜRKİYE NİN İDARİ YAPISI...101 A. Merkezî İdare (Devlet)...101 B. Yerinden Yönetim...103 VII. KOLLUK FAALIYETLERI...108 VIII. İDARENIN MAL EDINME YETKILERI...109 IX. KAMU HIZMETLERI... 110 X. KAMU GÖREVLİLERİ... 110 A. Devlet Memurları Kanununa Göre Kamu Görevlileri Türleri... 110 B. Devlet Memurluğunun Temel İlkeleri... 111 C. Memurluğa Giriş... 111 D. Memurluğa Alınma... 111 E. 657 Sayılı Kanuna Göre İstisnai Memurluklar... 112 F. Memurların Yükümlülükleri... 112 G. Memurların Hak ve Ayrıcalıkları... 112 H. Memurlara Verilen Disiplin Cezaları... 113 I. Memurluğun Sona Ermesi... 113 Test... 114 Çıkmış Sorular... 116
ix 9. BÖLÜM ULUSLARARASI KURULUŞLAR TÜRKİYE NİN ÜYESİ VE KURUCUSU OLDUĞU ULUSLARARASI KURULUŞLAR... 119 ULUSLARARASI KURULUŞLAR... 119 1. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER (BM)... 119 2. AVRUPA BİRLİĞİ (AB)...121 3. AVRUPA KONSEYİ (CE)...122 4. KUZEY ATLANTİK ANTLAŞMASI (NATO)...122 5. EKONOMİK İŞBİRLİĞİ VE KALKINMA ÖRGÜTÜ (OECD)...123 6. PETROL İHRAÇ EDEN ÜLKELER ÖRGÜTÜ (OPEC)...123 7. AVRUPA GÜVENLİK VE İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI (AGİT)...123 8. EKONOMİK İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (ECO)...123 9. KARADENİZ EKONOMİK İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (KEİ)...124 10. İSLAM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI (İİT)...124 11. ŞANGHAY İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (ŞİÖ)...124 12. ULUSLARARASI TÜRK KÜLTÜRÜ TEŞKİLATI (TÜRKSOY)...124 D 8 ÜLKELERİ (GELİŞMEKTE OLAN 8 ÜLKE)...125 G 7 ÜLKELERİ (GELİŞMİŞ 7 ÜLKE)...125 ULUSLARARASI ÇEŞİTLİ KAVRAMLAR VE ÖNEMLİ OLAYLAR...125 Test...127 Çıkmış Sorular...129
1 1. BÖLÜM TEMEL HUKUK BİLGİSİ Sosyal hayat, din, ahlak, görgü ve hukuk kuralları gibi çeşitli kurallar ile düzenlenmiştir. Bunlara kısaca sosyal düzen kuralları denir. I. SOSYAL DÜZEN KURALLARI A. Din Kuralları Tanrı tarafından konulan ve Peygamberler vasıtasıyla kutsal kitaplar içinde bizlere ulaştırılmış birtakım emir ve yasaklar olarak tanımlanmaktadır. Ülkemizde din kuralları uyulması zorunlu olmayan kurallardır. Müeyyidesi ölünce çekilecek cehennem azabıdır. B. Ahlak Kuralları Ahlak kuralları insanların gerek kendilerine, gerekse diğer insanlara karşı olan ödevlerini gösteren ve düzenleyen birtakım davranışlarıdır. Ahlak kuralları ikiye ayrılır: 1. Subjektif Ahlak Kuralları: İnsanların kendi nefsine karşı ödevlerini gösteren ahlak kurallarıdır. Örneğin yalan söylememek, kötü hisler beslememek vb. 2. Objektif Ahlak Kuralları: İnsanın diğer insanlara karşı olan ödevlerini düzenleyen ahlak kurallarıdır. Örneğin yoksul birine yardım etmek, başkalarının namusuna göz dikmemek vb. C. Görgü Kuralları Bir kimsenin belli bir olayda ne şekilde davranması gerektiğini gösteren kurallardır. Bu kurallara uymayan kişi toplum tepkisiyle karşılaşır. D. Hukuk Kuralları Hukuk kuralları, devletin yetkili organları tarafından konulan, insan ilişkilerini düzenleyen, cebre dayanan emir ve yasaklardır. Hukukun Fonksiyonları Toplum düzenini sağlamak Toplumsal barışı sağlamak Toplumu modernleştirmek Hukuki güvenlik sağlamak Eşitlik ve sosyal adaleti sağlamak Toplumsal ihtiyaçları karşılamak Adaleti gerçekleştirmek II. HUKUK KURALLARININ YAPTIRIMI (MÜEYYİDESİ) Hukuk kurallarının yaptırımları maddidir; yani dünyevi sonuçları vardır. Diğer sosyal düzen kurallarının yaptırımı ise manevidir. NOT HUKUK KURALLARININ YAPTIRIMI Müeyyide, bir hukuk kuralına aykırı davranıldığında, o davranışta bulunan kişinin karşılaşması, hukuk düzenince öngörülen sonuçtur. A. Cebri İcra Cebri icra borcunu yerine getirmeyen borçlunun devlet gücü aracılığıyla borcunu yerine getirmeye mecbur edilmesidir. Örneğin, Ahmet telefonu bin liraya Ayşegül e satmış ve teslim etmiştir. Ahmet telefonun bedeli olan bin liralık borcunu kararlaştırılan günde ödemeyecek olursa, alacaklı Ahmet elindeki senetle doğrudan doğruya İcra Dairesine başvurarak alacağının borçlu Ayşegül den zorla alınmasını isteyebilir. İcra Dairesi gerekli işlemleri yaptıktan sonra borçlu Ayşegül ün yeteri kadar malını haczedip onları paraya çevirerek alacaklı Ahmet in alacağını borçludan zorla almış olur. B. Tazminat Kişilerin hukuka ve ahlaka aykırı davranması veya bir sözleşmeye aykırı davranması sonucunda doğumuna sebebiyet verdiği zararı ödemeye mecbur edilmesidir. İkiye ayrılır:
2 Maddi tazminat, zarar gören kimsenin mal varlığında iradesi dışında meydana gelen eksilmenin yani maddi zararların giderilmesidir. Manevi tazminat, zarar görenin kişilik değerlerinde iradesi dışında meydana gelen eksilme sebebiyle çekilen manevi üzüntülerin giderilmesidir. C. Ceza Ceza, kanunun suç saydığı fiillere uygulanan yaptırımdır. Cezalar suçun ağırlığına göre türlere ayrılır. Cezalar hapis ve adli para cezası olmak üzere ikiye ayrılır. Hapis cezaları; ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, müebbet hapis cezası ve süreli hapis cezasıdır. Belirli bir statüde bulunanlara verilen cezalar ise disiplin cezalarıdır. Disiplin cezaları ve diğer idari cezalar adli cezalardan farklı olarak idarenin yetkili makamlarınca kişiye uygulanır. D. İptal Devlet ve diğer kamu tüzel kişileri yaptıkları idari işlemler ile hukuk kurallarını ihlal edebilirler. Bu durumda menfaati zedelenenlerin idareye karşı idari yargıda(idare ve vergi mahkemeleri), hukuka aykırı idari işleme karşı açacağı iptal davası ile yapılan işlem, hukuk aleminden geriye dönük olarak ortadan kalkar. Örneğin memura disiplin cezası verilmeden önce memurun savunması alınmalıdır. Savunması alınmadan verilen disiplin cezası hukuka aykırı bir idari işlemdir. E. Hükümsüzlük Bir hukuki işlemin yasaların aradığı temel şartları taşımaması hâlinde hiç doğmamış sayılması veya emredici hukuk kurallarına aykırı yapılmış olması hâlinde hukuk tarafından geçersiz sayılmasıdır. Kendi içinde üçe ayrılır: 1. Yokluk: Bir hukuki işlemin kurulabilmesi için kanunun aradığı kurucu unsurlardan en az birine uyulmaması durumunun da işlemin hukuk aleminde sonuç doğurmamasıdır. Bir borç sözleşmesinin kurucu unsuru tarafların belirli bir hukuki sonucu doğurmaya yönelik karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanlarıdır. BK madde 1. Eğer taraflardan birinin irade beyanı yoksa böyle bir borç ilişkisi doğmaz. Evlilik, erkek ve kadın arasında olmasına izin verilen ve evlendirme memuru önünde yapılan bir hukuki işlemdir. Aynı cinsten kişiler arasında yapılan bir evlenme kurucu unsurunun olmaması sebebiyle yok hükmündedir. 2. Butlan: Mutlak butlan ve nispi butlan olmak üzere kendi içinde ikiye ayrılır: a. Mutlak Butlan (Kesin Hükümsüzlük): Bir hukuki işlemin, kanunun öngördüğü kurucu unsurları bulundurmakla birlikte, kanunun emredici hükümlerine(genel ahlak, kamu düzeni, zayıf kişilik) aykırı olmasıdır. Medeni Kanuna na göre, ayırt etme gücü bulunmayan kimsenin yaptığı hukuki işlemler hukuki bir sonuç doğurmaz mutlak butlanla batıldır. Taşınmaz satım sözleşmesi resmi şekilde yapılmak zorundadır, resmi şekilde yapılmayan taşınmaz satım sözleşmesi mutlak butlanla batıldır. Mutlak butlan hâlinde hukuki işlem baştan itibaren geçersiz bir işlem olup zaman içinde geçerlilik kazanamayacağı gibi hukuki sonuç da doğurmaz. b. Nisbi Butlan: Kanunun öngördüğü kurucu unsurlara sahip olan ve kanunun emredici hükümlerine de aykırı olmayan bir hukuki işlem, o işlemi yapan iradede bir sakatlık varsa (hata, hile-aldatma, korkutma) nispi butlan ile geçersizdir. Bir erkeğin sevdiği kızı, eğer benimle evlenmezsen seni ve aileni aleme rezil ederim diyerek sevdiği kızla onu korkutarak evlenmesi durumunda, bu evliliğin nisbi butlanla batıl olmasını ancak kızın kendisi isteyebilir, ne annesi ne babası ne de başka bir aile ferdinin nisbi butlan davasını açmaya hakkı yoktur. 3. Tek Taraflı Bağlamazlık: Bir hukuki işlemin geçerliliğinin belirli bir kişi veya makamın onayına bağlı olduğu hâlde bu onay alınmadan yapıldığı için hukuki işlemin geçersiz sayılmasıdır. Örneğin, ayırt etme gücüne sahip velayet veya vesayet altındaki kişilerin vasinin ve velinin izni ya da onaması olmadan yaptığı işlemler, onanıncaya veya diğer tarafın belirlediği ya da başvurusu ile hâkimin belirlediği sürede askıda geçersizdir. Yani velayet ve vesayet altındaki kişi bu işlemle onanmasına kadar bağlı değildir. Belirtilen sürede kanuni temsilcisi onamazsa diğer taraf da sözleşme ile bağlı olmaktan kurtulur. Yine, nişanlanma yasal temsilcilerin rızası olmadıkça küçüğü ve kısıtlıyı bağlamaz. Genellik Soyutluk Süreklilik
3 III. HUKUK TÜRLERİ A. Pozitif Hukuk (Müspet) Bir ülkede belli bir zamanda yürürlükte olan ve hâlen uygulanmakta olan yazılı (anayasa, kanun, tüzük) ve yazısız (örf ve adet hukuku) bütün hukuka pozitif hukuk denir. B. Mevzu Hukuk Bir ülkede belirli bir zamanda yürürlükte olan ve hâlen uygulanmakta olan yetkili makamlar tarafından konulan (yazılı) bütün kurallara mevzu hukuk denir. Yetkili makamlar tarafından konulan kurallar yazılı kurallardır. B. Yedek Hukuk Kuralları Yedek kurallar; tanımlayıcı kurallar ve yorumlayıcı kurallar olmak üzere 2 şekilde incelenirler; 1. Tamamlayıcı Hukuk Kuralları Bu kurallar aksi kararlaştırılabilen ancak aksi kararlaştırılmadığı takdirde uygulanması zorunlu olan kurallardır. Bu hukuk kuralları kişiye sözleşme yaparken mevcut hukuk kuralını gözardı edebilme yetkisi verir. Ancak yine de kişi kendisi belirlememişse mevcut hukuk kuralına uymak zorundadır. İşte bu hukuk kuralı tamamlayıcıdır. Bu kurallara, Borçlar Hukuku alanında rastlanmaktadır. Örneğin BK nun 89. madde aksine anlaşma yoksa para borçları alacaklının ödeme zamanındaki yerleşim yerinde ifa edilir. 2. Yorumlayıcı Hukuk Kuralları Anayasa Kanun Bu kurallar taraflarca düzenlenmiş, fakat yeterince açıklığa kavuşturulmamış durumlarda rol oynarlar. Örneğin BK nın 75. maddesine göre, taraflar sözleşmede ayın başı tabirini kullanmış, fakat bununla neyi kastettiklerini yeterince açıklamamışlarsa, bu tabirden ayın birinci günü anlaşılır. Alacaklı, her ayın on beşinde maaş aldığını öne sürerek bu tarihte ödeme yapması gerektiğini öne süremez. C. Tanımlayıcı Hukuk Kuralları C. Tabii Hukuk (İdeal, Doğal Hukuk) Olan değil olması gereken hukuktur. Yürürlükteki hukuka yol gösteren, onun nasıl olması gerektiğini ifade eden hukuktur. Bu kurallar, hukuki kurumları tanımlarlar ve bu kurumların anlaşılmasına yardımcı olurlar. Örneğin mülkiyet; bir kimseye eşya üzerinde kullanma, semerelerinden yararlanma ve eşya üzerinde tasarruf etme yetkisi taşıyan tam bir aynî haktır. D. Tarihi Hukuk Yürürlükten kalkmış olan hukuka tarihi hukuk denir. Örneğin; 1921 anayasası veya idam cezası gibi. IV. HUKUK KURALLARININ ÇEŞİTLERİ A. Emredici Hukuk Kuralları Emredici kurallar, aksine bir hukuki işlem yapılması mümkün olmayan kurallardır. Bu kuralların amacı; kamu düzenini, genel ahlakı ve zayıf kişileri korumaktır. Kişiliğin korunmasına, kişilik haklarına ve evlenmeye ilişkin medeni hukuk kuralları emredicidir. Emredici kuralların en belirgin özelliği, kesin ve bağlayıcı olmasıdır. Örneğin bir kimse üst soyu ve alt soyu ile evlenemez; ya da ayırt etme gücü olmayanların işlemleri geçersizdir.
4 V. HUKUKUN KAYNAKLARI 9 Hukukun kaynakları asli ve yardımcı olmak üzere iki ayrıma tabi tutulur.,9/9/92 /%=2%/0%6- %WÖP &E PE]ÖGÖ /E]REOPEV =E^ÖPÖ /E]REOPEV &MVMRGMP =EVHÖQGÖ /E]REOPEV =E^ÖWÖ^ /E]REOPEV ĦOMRGMP ĦqXMLEX (SOXVMR ivj ZI %HIX,YOYOY %RE]EWE /ERYR 9PYWPEVEVEWÖ ERXPEɫQEPEV /ERYR L OQ RHI OEVEVREQI )ɫmx RSVQPEV ĦqXMLEHÖ FMVPIɫXMVQI OEVEVPEVÖ 8 ^ O =~RIXQIPMO A. Asli Kaynaklar Kanunlar 9 Hukukun asli kaynakları hâkim tarafından başvurulması zorunlu kaynaklardır. Bunlar ise yazılı ve yazısız kaynaklardır. 9 Yasama organı tarafından çıkarılan, yazılı, genel, sürekli ve soyut hukuk kurallarıdır. Kanun teklif etmeye Bakanlar Kurulu ve TBMM üyeleri yetkilidir. TBMM üyelerince hazırlanan kanun projelerine kanun teklifi, Bakanlar Kurulu nun hazırlayıp sundukları kanun projelerine kanun tasarısı adı verilir. 1. Yazılı Kaynaklar 9 Bir hukuk düzeninde mevcut olan, anayasa, kanun, tüzük, yönetmelik gibi normlar, dağınık hâlde ve rastgele değil, alt-alta, üst-üste bulunur. Bu normların arasında altlık-üstlük ilişkisi vardır. Buna normlar hiyerarşisi veya hukuk düzeni piramidi denir. Bu hiyerarşide alt basamakta yer alan norm geçerliliğini üst basamakta yer alan normdan alır ve dolayısıyla ona uygun olmak zorundadır. Örneğin; kanun Anayasaya, tüzük kanuna aykırı olamaz. Kanun Hükmünde Kararnameler 9 Normlar hiyerarşisinde kanunlarla aynı bölümde yer alır. Olağan dönem KHK ları ve Olağanüstü hâl ve sıkıyönetim KHK ları olarak 2 ye ayrılır. Olağan dönem KHK ları: Bu dönem KHK ları çıkarma yetkisi Bakanlar Kurulu na aittir. Öncelikle yetki kanunuyla TBMM den yetki alınması gerekir. Vatandaşların temel hak ve ödevleri ile siyasi haklar ve ödevleri bununla düzenlenemez. Olağanüstü hâl ve sıkıyönetim KHK ları: Yetki, normal Bakanlar Kurulu na değil, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu na aittir. Yetki kanunu çıkarılmasına ihtiyaç yoktur. Olağan KHK lar gibi konu sınırlaması yoktur. Yargısal denetim yolu kapalıdır. Anayasa Mahkemesine iptal istemiyle dava açılamaz. Anayasa Kanunlar, KHK, 8OXVODUDUDVñ $QODğPDODU Tüzükler < QHWPHOLNOHU $GVñ] '¼]HQOH\LFL ðğohpohu Anayasa 9 Devletin temel organlarının kuruluş ve işleyişini, devlet karşısında vatandaşların hak ve hürriyetlerini belirler, düzenler. Uluslararası Antlaşmalar 9 Kanun değerindedir, bağlayıcıdır. Uluslararası antlaşma akdetme, imzalama yetkisi Cumhurbaşkanı, başbakan ve dışişleri bakanına aittir. Bakanlar Kurulu nca yetkilendirilen kişiler de antlaşma imzalama yetkisine sahiptir. Antlaşmaları onaylama ve yayımlama yetkisi Cumhurbaşkanına aittir. Cum-