T.C. SAYIġTAY BAġKANLIĞI ET VE SÜT KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 2013 YILI DENETĠM RAPORU

T.C. SAYIġTAY BAġKANLIĞI ET VE SÜT KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 2013 YILI DENETĠM RAPORU

Bu rapor; 03.12.2010 tarih ve 6085 sayılı Kanun ile 08.06.1984 tarih ve 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca düzenlenmiş, Sayıştay Rapor Değerlendirme Kurulunun 22.09.2014 tarih ve 149/4 sayılı Kararı ile kabul edilmiştir.

Kuruluşun adı Merkezi İlgili Bakanlık Esas sermayesi Ödenmiş sermayesi Ödenmemiş sermaye : Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü : Ankara : Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı : 780.000.000 TL : 725.000.000 TL : 55.000.000 TL Karar Organı (Yönetim Kurulu) Karar organındaki unvanı Adı ve soyadı Temsil ettiği bakanlık veya kuruluş Kuruluştaki görevi veya mesleği Görevli bulunduğu süre Başlama tarihi Ayrılma tarihi 1- Başkan Bekir Ulubaş Et ve Süt Kur. Genel Müdür 25.05.2011 16.01.2013 İsmail Kemaloğlu Genel Müdür Vek. 29.01.2013 23.04.2013 İsmail Kemaloğlu Genel Müdür 24.04.2013 20.06.2014 2- Üye Muhammet Kaya Genel Müdür Yard. 16.12.2008 12.06.2014 Ethem Kalın 23.07.2014 Devam ediyor 3- Üye Ahmet Uçar Genel Müdür Yard. 16.12.2008 23.10.2013 Sadık Küçükgünay Genel Müdür Yard. 24.10.2013 Devam ediyor 4- Üye Emin Darıcı Hazine Müs. Yön.Kur. Üyesi 16.02.2010 Devam ediyor Gıda, Tarım ve 5- Üye Metin Süerdem Bakan Müşaviri 04.06.2010 03.06.2013 Hayv. Bakanlığı M.Hadi Tunç Müst. Yrd. 14.03.2014 20.06.2014 Genel Müd. Vek. 20.06.2014 Devam ediyor 6- Üye Durali Koçak Yön.Kur. Üyesi 08.11.2013 Devam ediyor

Raporda yer alan kısaltmalar AB ABD ASKİ BKK BYS ÇED ÇİTOSAN EBK ESK ET-PAŞ FAO GYFP KHK SGK TAGEM TAR-ET TEDAŞ TİGEM TÜİK TZOB UMS UFRS YPK WHO : Avrupa Birliği. : Amerika Birleşik Devletleri. : Ankara Su ve Kanalizasyon İdaresi : Bakanlar Kurulu Kararı : Bilgi Yönetim Sistemi : Çevresel Etki Değerlendirmesi : Çimento Sanayi Anonim Şirketi : Et ve Balık Kurumu : Et ve Süt Kurumu : Et ve Balık Sanayi Anonim Şirketi : Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü : Genel Yatırım ve Finansman Programı : Kanun Hükmünde Kararname : Sosyal Güvenlik Kurumu : Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü. : Sözleşmeli Besi Sığırcılığı Projesi. : Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi : Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü : Türkiye İstatistik Kurumu. : Türkiye Ziraat Odaları Birliği : Uluslararası Muhasebe Standartları : Uluslararası Finansal Raporlama Standartları : Yüksek Planlama Kurulu : Dünya Sağlık Örgütü

BÖLÜM TABLO NO TABLOLAR I. Toplu Bakış 1 Türkiye deki büyükbaş ve küçükbaş hayvan miktarı III I. Toplu Bakış 2 Türkiye de hayvan kesimi ve et üretimi miktarı IV I. Toplu Bakış 3 Toplu Bilgiler V ADI SAYFA II. İdari Bünye 4 Personel sayısına ilişkin bilgiler 14 II. İdari Bünye 5 Personele yapılan harcamalar 21 II. İdari Bünye 6 Sosyal giderler 23 III. Mali bünye 7 Mali durum 25 IV. İşletme çalışmaları 8 Bütçeye ilişkin toplu bilgiler 36 IV. İşletme çalışmaları 9 Finansman programı büyüklükleri 38 IV. İşletme çalışmaları 10 İşletme bütçesinde öngörülen giderler ve gerçekleş. 40 IV. İşletme çalışmaları 11 Ana hizmet binası kira ödemeleri 42 IV. İşletme çalışmaları 12 İlk madde, malzeme ve emtia alımları 47 IV. İşletme çalışmaları 13 Gövde et ortalama alım fiyatları 48 IV. İşletme çalışmaları 14 Sığır ve koyun alım fiyatları, endeksleri ve ödeme planları IV. İşletme çalışmaları 15 Et alımları 53 IV. İşletme çalışmaları 16 Hizmet alımları 54 IV. İşletme çalışmaları 17 İlk madde ve malzeme stokları 56 IV. İşletme çalışmaları 18 Üretim miktarları 59 IV. İşletme çalışmaları 19 Kesim kapasitesi, kesilen hayvan sayısı ve kapasiteden yararlanma oranları 61 IV. İşletme çalışmaları 20 Kırmızı et üretim kapasitesi,üretimi ve kapasiteden yararlanma oranları 62 IV. İşletme çalışmaları 21 Şarta bağlı mecburi kesimler 64 IV. İşletme çalışmaları 22 Kurumun araç durumu 65 IV. İşletme çalışmaları 23 Taşınan malzeme miktar ve tutarları 65 IV. İşletme çalışmaları 24 Kurum araçlarının akaryakıt tüketimi 66 IV. İşletme çalışmaları 25 Üretim tutarları 67 IV. İşletme çalışmaları 26 Üretim Giderleri 68 IV. İşletme çalışmaları 27 Üretim türlerinin birim maliyetleri 70 IV. İşletme çalışmaları 28 Üretim maliyetleri, satış maliyetleri, satış fiyatları ve kâr zarar durumu 71 IV. İşletme çalışmaları 29 Satışlar 76 IV. İşletme çalışmaları 30 Satışların alıcı gruplarına göre dağılımı 77 IV. İşletme çalışmaları 31 Ortalama satış fiyatları 79 IV. İşletme çalışmaları 32 Alım, üretim,satış maliyetleri ve kâr zarar durumu 82 IV. İşletme çalışmaları 33 Mamul, ara mamul ve ticari mal stokları 91 IV. İşletme çalışmaları 34 Sigorta işlemleri 92 IV. İşletme çalışmaları 35 Satış sonuçları 93 IV. İşletme çalışmaları 36 Yurt içi satışların kâr ve zarar durumu 94 49

IV. İşletme çalışmaları 37 Satış göstergeleri 95 IV. İşletme çalışmaları 38 2013 Yatırım programında yer alan projeler 99 V.Bilanço 39 Bilançonun aktifini oluşturan hesaplar 105 V.Bilanço 40 Banka hesabı ayrıntısı 106 V.Bilanço 41 Ticari alacaklar ayrıntısı 106 V.Bilanço 42 Alıcılar hesabının ayrıntısı 107 V.Bilanço 43 Maddi duran varlıkların dönem içi hareketleri ve bakiyeleri 115 V.Bilanço 44 Maddi duran varlıkların edinme değerine göre 116 amorti edilme durumları V.Bilanço 45 Birikmiş amortismanlar 116 V.Bilanço 46 Pasif hesaplar 118 V.Bilanço 47 Ticari borçlar 119 VI. Gelir tablosu 48 Gelir tablosu hesapları 125

İÇİNDEKİLER I.TOPLU BAKIŞ... A-Üretilen malın veya hizmetin dünya ekonomisindeki yeri... B-Kuruluşun tarihçesi, Türkiye ekonomisindeki yeri... C-Öneriler.. Sayfa No I I II VII II.İDARİ BÜNYE. 1 A-Mevzuat.... 1 B-Teşkilat..... 4 C-Personel durumu.. 14 III.MALİ BÜNYE..... 25 A-Mali durum.. 25 B-Mali sonuçlar... 32 IV.İŞLETME ÇALIŞMALARI..... 35 A-İşletme bütçesinin genel durumu.. 35 B-Finansman..... 37 C-Giderler... 40 D-Tedarik işleri... 44 E-Üretim ve maliyetler. 57 F-Pazarlama. 73 G-Sigorta işleri... 92 H-İşletme sonuçları. 93 I-Bağlı ortaklık ve iştirakler 98 J-Kalkınma plânı ve yıllık programlar... 98 V.BİLÂNÇO... 102 - Aktif.. 104 - Pasif.. 117 VI.GELİR TABLOSU... 124 VII. EKLER... 131

I I. TOPLU BAKIġ A-Üretilen malın veya hizmetin Dünya ekonomisindeki yeri: Hayvancılık sektörü, bir yandan insanların temel besin maddeleri gereksinimini karşılamakta, diğer yandan da birçok sektörün hammaddesi olma özelliğinden dolayı yüksek oranda katma değer üreterek, ülke ekonomilerine önemli katkılar sağlamaktadır. Sektör, dengeli kalkınmaya katkıda bulunmak, kırsal alanlardaki açık ve gizli işsizliği, dolayısıyla göç olaylarını ve bunun ortaya çıkardığı sosyal sıkıntıları önlemek gibi fonksiyonlara sahiptir. Bitkisel üretimin bütün artıklarını yem olarak değerlendirip, bitkisel proteinleri hayvansal proteinlere dönüştürmesi açısından, bitkisel üretimin de sigortası olarak kabul edilmektedir. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre, tarım sektörü dünya gayri safi hâsılasının % 3 ünü oluşturmakta, hayvancılık sektörü ise tarımsal gayri safi hasılanın % 37 sini oluşturmaktadır. Bu oran AB ülkelerinde % 48, ABD de % 44 iken gelişmekte olan ülkelerde % 30 lar civarında kalmıştır. Yine Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre 2012 yılında dünyada 1,5 milyar baş sığır, 2,2 milyar baş koyun ve keçi, 199 milyon baş manda, 26,7 milyon baş deve, 966 milyon baş domuz ve 24 milyar adet kanatlı varlığı bulunmaktadır. FAO tarafından yayınlanan Mayıs 2014 Gıda Görünüm Raporuna göre; 2013 yılında dünya et üretimi, bir önceki yıla göre % 1,4 artarak 308,5 milyon tona yükselmiştir. Toplam et üretiminde en büyük payı % 37 ile domuz eti alırken, kanatlı eti % 35, büyükbaş eti % 22, küçükbaş eti % 4 paya sahiptir. Toplam kırmızı et üretiminde en büyük payı % 58 ile domuz eti alırken, büyükbaş eti % 35, küçükbaş eti % 7 paya sahiptir. Ülkelerin gelişmişlik düzeylerinin belirlenmesinde kullanılan önemli kriterlerden biri, kişi başına tüketilen hayvansal besin miktarıdır. Bu bağlamda hayvansal protein tüketimi ile kalkınma arasında sebep sonuç ilişkisinin var olduğu görülmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre sağlıklı bir insanın vücut ağırlığının her kilogramı için günde 1 gr protein tüketmesi ve bunun da % 42 sinin hayvansal kökenli olması gerekmektedir. Dünya genelinde kişi başına ortalama günlük protein tüketimi 79 gram olup, bunun 31 gramı hayvansal kaynaklı proteinlerden karşılanmaktadır. Gelişmiş ülkelerde gelişmekte olan ülkelere göre kişi başına günlük protein tüketim miktarı iki kat artarken, proteinlerin hayvansal ürünlerden karşılanma oranları gelişmekte olan ülkelerde % 20 civarındadır. Bu oran gelişmiş ülkelerde % 65 lere kadar çıkmaktadır. FAO 2013 verilerine göre dünyada yıllık kişi başı et tüketimi ortalama olarak 33,8 kilogram olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam et üretiminin yüksek olduğu Avustralya da 91,6 kilograma, ABD de 88,3 kilograma ulaşırken, örneğin Mısır da

II Sayıştay 18,8 kilograma, Gana da 10,5 kilograma düşmektedir. AB ülkelerinde yıllık kişi başı et tüketimi ise 65 kilogramdır. B-KuruluĢun tarihçesi, Türkiye ekonomisindeki yeri ve geliģimi: 1950 li yıllarda et endüstrisinin sağlayacağı ekonomik sonuçlarının yanı sıra üreticiden malın alınarak kesilmesi, stoklanması ve özellikle kış aylarında büyük yerleşim yerlerinin et açığının giderilmesi amacıyla; 28.08.1952 tarih ve 3/15597 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki K/871 sayılı Koordinasyon Kurulu Kararıyla 01.10.1952 tarihinde Et ve Balık Kurumu kurulmuş ve faaliyete geçmiştir. Kurum faaliyetleri geçen 40 yılın ardından 20.05.1992 tarih ve 92/3088 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 3291 sayılı Kanun un 13 üncü maddesine göre özelleştirilme kapsamına, 4046 sayılı Kanun un geçici 11 inci maddesine istinaden de programa alınmış ve unvanı Et ve Balık Ürünleri AŞ olarak değiştirilmiştir. 13 yıl özelleştirme sürecinde kalan Şirket, Özelleştirme Yüksek Kurulunun 25.08.2005 tarih ve 2005/104 sayılı Kararı ile özelleştirme kapsam ve programından çıkartılarak, eski statüsüne iade edilmiş ve 06.10.2005 tarihinde o zamanki adı Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, şimdiki adı Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile ilgilendirilmiştir. 25.03.2013 tarih ve 2013/4553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Devletin genel hayvancılık politikası çerçevesinde, hayvancılık sektöründe düzenleyici ve destekleyici bir rol üstlenmesini temin etmek, piyasa ekonomisi kuralları içerisinde sektörde tam rekabet koşullarının tesisine katkıda bulunarak kamu yararı ile faaliyetlerini sürdürmek amacıyla kurulan ve bir iktisadi devlet teşekkülü olan Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün adı Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü olarak değiştirilmiş ve Kurumun amaç, faaliyet konusu, merkezi ve sermayesinin Ana Sözleşmesinde belirtileceği hüküm altına alınmıştır. 1982 Anayasa sının 45 inci maddesi; Devlet, bitkisel ve hayvansal üretimi artırmak maksadıyla, tarım ve hayvancılıkla uğraşanların işletme araç ve gereçleri ile diğer girdilerinin sağlanmasını kolaylaştırır. Devlet, bitkisel ve hayvansal ürünlerin değerlendirilmesi ve gerçek değerlerinin üreticinin eline geçmesi için gereken tedbirleri alır. hükmündedir. X. Kalkınma Planında da belirtildiği üzere, Türkiye de hayvancılık işletmeleri genelde küçük ölçekli olup yem bitkileri üretimi ile çayır ve meraların korunma ve ıslahı yetersiz, suni tohumlama sayısı uluslararası ortalamaların altında ve hayvan hareketleri ile hayvan sağlığına yönelik önlemler yeterlilikten uzak bir durumdadır. Bu bağlamda, hayvancılık desteklemeleri miktar ve çeşit olarak artırılmış ve bölgesel projeler uygulamaya konulmuş, bu destekler son yıllarda et ve süt üretiminde artış getirmiştir. Diğer taraftan, aynı dönem içerisinde et üretiminde arz açığı doğuran gelişmeler ve tüketim artışı et fiyatlarında dalgalanmalara neden olmuş ve bu kapsamda 2010 yılında başlatılan kasaplık canlı hayvan ve et ithalatı azalarak da olsa devam etmektedir.

III Yine X. Kalkınma Planında yer aldığı üzere, geçen yıllarda ülkede yaşanan kuraklık ile küresel gıda piyasalarındaki istikrarsızlığın yol açtığı olumsuz etkiler sonucu Türkiye nin tarım ürünleri ithalatı miktar ve değer olarak yükselmiştir. Et ve et ürünleri piyasasında fiyat dengesini sağlamak üzere canlı hayvan ve kırmızı et ithalatı yapılmış, hayvancılıkta yatırımlar artırılmıştır. Öte yandan, tarımsal işletmelerde çok parçalılık ve ölçek sorunlarının giderilmesi, üretici örgütlülüğünün güçlendirilmesi, teknoloji kullanımının yaygınlaştırılması ile tarım-sanayi işbirliği ve entegrasyonunun artırılması ihtiyacı devam etmektedir. Öte yandan, AB katılım müzakereleri kapsamında gıda güvenliği, veterinerlik ve bitki sağlığı fasıl başlığı altında yer alan; Gıda Güvenliği, tüketicinin korunması, bilgilendirilmesine yönelik hijyen ve sunum kuralları, gıda güvenliğinin teminine yönelik mekanizmalar ve denetimlere yönelik düzenlemeleri içermektedir. Ayrıca, gıdanın işlenmesi ve piyasaya sürülmesiyle ilgili, özellikle hayvansal gıdalar için daha sıkı olan hijyen kurallarını da içermektedir. Tarım mevzuatının önemli bir bölümünü oluşturan veterinerlik mevzuatı esas itibarı ile canlı hayvanlar ve hayvansal ürünlerin topluluk içi ticareti, hastalık kontrol ve eradikasyonu, AB dışındaki ülkelerden gelecek ürünlere ilişkin teknik ve idari düzenlemeler ile hayvansal kökenli ürünlerin üretiminin kontrolüne ilişkin düzenlemeleri içermektedir. Alt-başlık altında aynı zamanda, hayvan hastalıklarının bildirimi, hayvanların kimliklendirilmesi ve hareketlerinin takibine ilişkin gerekli idari yapılara ve mekanizmalara ilişkin kapsamlı düzenlemeler bulunmaktadır. Canlı hayvan ve hayvansal ürünlerin ithalatı için ayrıntılı kuralları ortaya koyan mevzuat, ithalatın belirli ve bu konuda özel olarak teçhiz edilmiş sınır kontrol noktalarından yapılmasını gerekli kılmaktadır. Hayvancılık sektörüne ilişkin düzenlemeleri de içeren hususlar 11.06.2010 tarih ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu yürürlüğe konmuştur. Son beş yılda Türkiye deki büyükbaş ve küçükbaş hayvan sayılarındaki gelişmeler, TÜİK verilerinden derlenerek aşağıda gösterilmiştir. Tablo:1 -Türkiye deki büyükbaş ve küçükbaş hayvan miktarı Yıllar Büyükbaş toplamı (bin baş) Küçükbaş toplamı (bin baş) Sığır (bin baş) Manda (bin baş) Koyun (bin baş) Keçi (bin baş) 2009 10.724 87 10.811 21.750 5.128 26.878 2010 11.433 86 11.519 23.090 6.293 29.383 2011 12.386 98 12.484 25.032 7.278 32.310 2012 13.915 107 14.022 27.425 8.357 35.782 2013 14.415 118 14.533 29.284 9.226 38.510 Kaynak: TÜİK

IV Sayıştay 2013 yılında Türkiye nin canlı stokları bir önceki döneme göre; büyükbaşta % 3,6 oranında, küçükbaşta ise % 7,6 oranında artış göstermiştir. Dönem sonu itibarıyla 14,5 milyon büyükbaş 38,5 milyon da küçükbaş canlı stoku bulunmaktadır. Türkiye nin yıllar itibarıyla büyük ve küçükbaş hayvan kesimi ve et üretimi aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Tablo :2 - Türkiye de hayvan kesimi ve et üretimi miktarı Et Üretimi Büyükbaş Küçükbaş Yıl Adet Ton Adet Ton 2009 1.506.985 326.309 4.603.390 86.308 2010 2.617.966 621.981 8.093.130 158.747 2011 2.579.020 646.521 6.733.638 130.394 2012 2.798.460 801.080 5.467.921 114.765 2013 3.433.126 869.628 6.299.135 126.497 Kaynak: TÜİK Veriler 2010 yılından önce sadece mezbaha kesimlerini kapsarken, sonrasında mezbaha dışındaki kesimleri de kapsamıştır. Türkiye de 2013 döneminde beyaz et üretimi ise; tavukta 1.758.363 ton, hindide 39.627 ton olarak gerçekleşmiştir. Et ve Süt Kurumu 2013 yılında 91.184 adet büyükbaş hayvan kesimi gerçekleştirerek 23.112 ton et üretiminde bulunmuştur. Kurumun 2013 yılında ülkedeki sığır eti sektöründeki payı % 2,7 dir. TÜİK verilerine göre Türkiye de 2013 yılı kişi başı et tüketimi 32,5 kilogramdır. Bunun % 60 ına tekabül eden 19,4 kilogramı kanatlı eti, % 35 ine tekabül eden 11,4 kilogramı büyükbaş eti ve % 5 ine tekabül eden 1,7 kilogramı küçükbaş etidir. FAO verilerine göre aynı dönemde kişi başı et tüketimi ABD de 88,3 kilogram, AB ülkelerinde ise 65 kilogram olmuştur. Türkiye nin kişi başına et tüketimi, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği verileriyle karşılaştırıldığında; Amerika Birleşik Devletleri nin Türkiye nin yaklaşık 2,7 katı, Avrupa Birliği nin ise 2 katı daha fazla et tükettikleri görülmektedir. Et ve Süt Kurumunun son beş yıla ilişkin faaliyetleri, aşağıda toplu bilgiler çizelgesinde gösterilmiştir.

V Tablo : 3 - Et ve Süt Kurumuna ilişkin toplu bilgiler Toplu Bilgiler Ölçü 2009 2010 2011 2012 2013 Son iki yıl farkı Artış veya azalış % Sermaye Bin TL 510.000 610.000 645.000 725.000 725.000 - - Ödenmiş sermaye 474.102 532.652 601.653 643.653 725.000 81.347 13 Öz kaynaklar 87.320 136.478 156.625 173.091 208.912 35.821 21 Yabancı kaynaklar 42.693 179.996 132.212 160.674 94.384 (66.290) (41) Finansman giderleri 176 1.217 2.969 1.832 1.545 (287) (16) Maddi duran varlıklar (Edinme değeri) 101.445 128.091 178.302 189.722 235.940 46.218 24 Maddi duran varlıklar birikmiş amortismanı 33.671 39.205 46.767 55.001 64.071 9.070 16 Yatırımlar için yapılan nakdi ödemeler Bin TL 26.194 26.703 34.065 11.306 20.906 9.600 85 Yatırımların gerçekleşme oranı (nakdi) % 84 77 77 28 42 14 50 Başlıca alım miktarı Ton 24.338 77.536 43.363 49.505 33.591 (15.914) (32) Tüm alım tutarı Bin TL 199.669 538.532 388.423 482.556 434.206 (48.350) (10) Başlıca üretim mik.(gövde ve beyaz dâhil) Ton 19.173 33.389 23.223 26.618 21.887 (4.731) (18) Tüm üretim tutarı (üretim maliyeti) Bin TL 243.087 493.934 516.424 605.013 686.656 81.643 13 Üretim kapasitesi (Gövde etler) Ton 81.500 81.500 146.500 146.500 143.125 (3.375) (2) Kapasiteden yararlanma oranı % 18 29 14 18 15 (3) (17) Başlıca satış miktarı (Gövde, parça,kanatlı) Ton 20.763 33.382 35.296 35.421 32.509 (2.912) (8) Net satış tutarı Bin TL 219.353 481.311 492.714 531.123 545.791 14.668 3 Stoklar -İlk madde ve malzeme. Bin TL 978 42.022 3.137 2.123 1.895 (228) (11) -Mamuller Bin TL 21.744 118.379 89.184 123.900 56.031 (67.869) (55) -Diğer Stoklar Bin TL 568 282 443 312 1.733 1.421 455 Memur (ortalama) Kişi 91 98 98 105 109 4 4 Sözleşmeli (ortalama) Kişi 176 202 231 248 281 33 13 İşçi (ortalama) Kişi 739 683 715 758 739 (19) (3) Personel için yapılan tüm giderler Bin TL 38.001 39.998 50.330 57.397 63.771 6.374 11 Cari yıla ilişkin: - Memurlar için yapılan giderler Bin TL 3.813 4.336 5.605 6.915 7.503 588 9 - Memur başına aylık ortalama giderler TL 3.492 3.687 4.815 5.488 5.736 248 5 - Sözleşmeliler için yapılan giderler Bin TL 5.572 6.290 8.264 9.896 11.899 2.003 20 - Sözleşmeli başına aylık ortalama gider TL 2.638 2.595 2.670 3.325 3.529 204 6 - İşçiler için yapılan giderler Bin TL 24.856 25.263 32.701 34.416 38.488 4.072 12 - İşçi başına aylık ortalama gider TL 2.803 3.082 3.673 3.784 4.340 556 15 Dönem kârına ilişkin vergi ve diğer yasal yükümlülükler Tahakkuk eden vergiler Bin TL 15.718 9.791 4.393 1.531 1.554 23 2 GSYH ya katkı (üretici fiyat.) Bin TL 4.008 38.835 16.288 49.575 30.768 (18.807) (38) GSYH ya katkı (alıcı fiyat) Bin TL 19.694 48.530 42.936 50.779 32.322 (18.457) (36) GSMH ya katkı alıcı fiyatlarıyla Bin TL 19.694 48.530 42.936 50.779 32.322 (18.457) (36) Zararlılık % 62 11 31 16 26 10 63 Faaliyet kârı veya zararı Bin TL (32.360) (8.090) (49.252) (21.493) (38.434) (16.941) 79 Dönem net kârı veya zararı Bin TL (28.663) (9.392) (48.854) (25.534) (45.447) (19.913) 78 Bilanço kârı veya zararı Bin TL (393.029) (402.421) (451.275) (476.809) (522.256) (45.447) 10

VI Sayıştay 1952 yılında kurulan Kurum 1992 yılında özelleştirme kapsamına alınmış, varlıklarından bazıları özelleştirildikten sonra 2005 yılında, Türkiye hayvancılığının gelişmesi için düzenleyici ve destekleyici bir rol üstlenmesi, piyasa ekonomisi kuralları içinde rekabet koşullarının tesisine katkıda bulunması, tekelleşmenin önüne geçmesi, amaçlarıyla özelleştirme kapsamından çıkarılarak eski statüsüne iade edilmiştir. 25.03.2013 tarih ve 2013/4553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Kurumun adı Et ve Süt Kurumu olarak değiştirilmiştir. Kuruluş amacı Devletin genel hayvancılık politikası çerçevesinde, hayvancılık sektöründe düzenleyici ve destekleyici bir rol üstlenmesini temin etmek, piyasa ekonomisi kuralları içerisinde sektörde tam rekabet koşullarının tesisine katkıda bulunarak kamu yararı ile faaliyetlerini sürdürmek olarak belirtilmiştir. Kurumun örgüt yapısı merkez ve taşra birimlerinden oluşmaktadır. Merkez teşkilatı, Yönetim Kurulu, Genel Müdür, Genel Müdür Yardımcıları, teftiş kurulu, hukuk müşavirliği ve daire başkanlıklarından oluşmaktadır. Taşra teşkilatını ise değişik illerde bulunan 10 adet kombina müdürlüğü ve İstanbul Depo Müdürlüğü oluşturmaktadır. Kurumda 2013 yılsonu itibarıyla; 113 memur, 294 sözleşmeli personel ve 703 işçi olmak üzere toplam 1.110 kişi çalışmıştır. Bunun dışında aynı yıl içinde Devlet Personel Başkanlığından alınan izinle altı ay süre ile 42 adet geçici işçinin de ortalama 20 Adam/ Ay çalıştırıldığı görülmüştür. 2013 yılında büyükbaş kesimi 91 bin adet olarak gerçekleşmiş ve önceki yıla göre % 17 oranında azalmıştır. Küçükbaş hayvan kesimlerinde bir önceki yıla göre % 60 oranında artışla 16 bin adet kesim yapılmıştır. Faaliyet dönemi itibarıyla, Kurum 94,4 milyon TL si yabancı olmak üzere 303,2 milyon TL kaynak kullanarak 545,8 milyon TL satış hasılatı elde etmiştir. Öte yandan, 517,3 milyon TL satış maliyeti ve 66,9 milyon TL faaliyet gideri ile faaliyetlerini 38,4 milyon TL zararla sonuçlandırmış, diğer kalemlerin de ilavesiyle dönem 45,4 milyon TL zararla kapanmıştır. Kurumun mali göstergeler bakımından zararlı durumunu, iktisadi devlet teşekkülü olarak yapılandırılmasına rağmen, sektörde düzenleyici ve destekleyici olarak rekabet koşullarını tesis etmek ve kamu yararını gözetmek gibi hususlarda yüklendiği görevlerle birlikte değerlendirmek gerekmektedir. Öte yandan, Kurum görevlerinin süt piyasasına da genişletilmesinin ilave finansal kaynak ihtiyacı oluşturabileceği değerlendirilmektedir. Kurumun verimli ve kârlı duruma gelebilmesi ve et piyasasında etkin olabilmesi için; kapasite kullanım oranının yükseltilerek birim sabit maliyetlerin düşürülmesi, ürünlerin büyük tüketim merkezlerine ulaşmasını sağlayacak franchising sisteminin hedefe ulaşılacak şekilde yeniden gözden geçirilmesi, modernizasyon ve otomasyonu tamamlanmayan kombinaların yenilenme faaliyetlerine devam edilmesi,

VII düzenli hayvan tedarikini sağlayacak tedbirlerin alınması, genel müdürlüğe bağlı 11 iş yerinde nitelikli ve gerekli personel sayısının belirlenmesini teminen iş analizlerinin bir an önce yapılması gerekli görülmektedir. C- Öneriler: Et ve Süt Kurumunun 2013 yılındaki çalışmaları üzerinde Sayıştay tarafından yapılan incelemeler sonucunda getirilen öneriler aşağıdadır. Yılına iliģkin öneriler: 1- Kurumun ana statüsünün kabulü ile ilgili olarak, 1 yıldan fazla süredir devam eden sürecin tamamlanabilmesi için çalışmaların titizlikle takip edilerek, ana statünün bir an önce çıkarılması (sayfa: 3) 2- Et ve Süt Kurumunun kiracı olarak bulunduğu ve mülkiyeti Sosyal Güvenlik Kurumuna ait olan Ulus, Anafartalar Hal binası içindeki dükkânın kirası ile ilgili olarak; Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yıllar itibarıyla açılan kira tespit davalarının, iki tarafın da kamu kurumu olması, dava sürelerinin uzunluğu ve katlanılan masraflar göz önünde bulundurularak, karşılıklı mutabakatla çözülmesi hususunda gereğinin yapılması (sayfa: 9), 3- Yüklenici firma işçileri tarafından Kurum aleyhine açılan davaların, kaybedilmesi halinde Kuruma yükleyeceği mali külfetler dikkate alınarak titizlikle takip edilmesi ve önümüzdeki dönemlerde de benzer davalarla karşılaşmamak açısından yüklenici firmaların, işçilerine olan yükümlülüklerini yerine getirmelerini sağlayacak tedbirlerin alınması (sayfa: 10), 4- Kurumun hayata geçirdiği Bilgi Yönetim Sistemi ile ilgili olarak; - Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı personel yapısının, BYS nin etkin bir şekilde kullanılmasını ve sistemde meydana gelebilecek olumsuzluklara en kısa sürede çözüm üretilebilmesini sağlayacak nitelikli personelle güçlendirilmesi, - BYS yi kullanacak diğer Kurum personeline ise, sistemin kullanılması konusunda gerekli eğitimlerin verilerek sistemin tam ve etkin olarak hayata geçirilmesi, hususlarında gereğinin ivedilikle yapılması (sayfa: 13), 5- Geçmiş yıllara ait kullanılmamış izinleri bulunan işçi personelin, işten ayrılmaları halinde Kuruma oluşturacağı mali külfet de dikkate alınarak, biriken yıllık ücretli izinlerinin kullandırılması ve izleyen dönemlerde de yıllık ücretli izinlerin ilgili olduğu yıl içinde kullandırılması hususunda gerekli hassasiyetin gösterilmesi (sayfa: 22), 6- Kurumun hammadde tedarikinin kalite, fiyat, alım koşulları, alım zamanı yönlerinden garantiye alınabilmesini ve uzun vadede uygun fiyat ve planlı üretim nedeniyle maliyetlerin düşmesini sağlayabilecek olan sözleşmeli besicilik yönteminin, besicilere veteriner, ilaç, damızlık hayvan, kaliteli yem temini konularında destek

VIII Sayıştay sağlamak, ayni veya nakdî avans vermek, besicileri eğitmek gibi uygulamalarla özendirilerek, geliştirilmesi (sayfa: 52), 7- Raporun ilgili bölümlerinde yer alan ve rapor ekinde (Ek:15) listelenen diğer öneri ve tavsiyelerin de yerine getirilmesi. Önceki yıllardan devam eden ve izlemede olan konular: 1- Kurumun mümkün olan en kısa sürede bir hizmet binasına sahip olabilmesi açısından, devri tamamlanmış olan arsa ile ilgili sorunların giderilmesi yönündeki girişimlerini sürdürmesi (sayfa: 43), 2- Kuruma ait kombinalar ile bu kombinaların ürettiği işlenmiş eti satan franchising et mağazalarının arasındaki üretim satış dengesinin iyi planlanması, mağaza açma taleplerine izin verilirken bu planlamanın dikkate alınması, et preparatları itibarıyla satışların dengeli olması için fiyat aralıklarının satış dengesini sağlayacak şekilde belirlenmesi, kombinalarca mağazalardan talepler alınırken yığılmanın önlenmesi için 204 sayılı Parçalama ve İşletme Yönetmeliğindeki oranlara dikkat edilmesi (sayfa: 84), 3- Erzurum Et Kombinası ile ilgili olarak; -Erzurum Büyükşehir Belediyesi ile imzalanan sözleşme kapsamında yapılması planlanan yeni kombina inşaatının, mümkün olan en kısa sürede tamamlanması için gerekli girişimlerin sürdürülmesi, -Yeni kombina inşaatı dikkate alınarak, Gıda İşletmelerinin Kayıt ve Onay İşlemlerine Ait Yönetmelik şartlarını sağlayacak ilave yatırımları yapılmayan ve bu nedenle 2014 yılı sonunda faaliyetlerinin durdurulması söz konusu olan mevcut kombinanın ticari bağlantılarına ilişkin tedbirler alınması (sayfa: 84-88), 4-2011 yılındaki depremlerde hasar görmüş, 35 yıllık eski teknolojiye sahip ve yerleşim alanı içinde kalmış olan Van Et Kombinası tesislerinin, onarım, güçlendirme ve modernizasyonu ya da aynı alanda yeniden inşa edilmesi için yapılacak yatırımların ekonomik olmayacağı dikkate alınarak, kombina arazisinin uygun bir yöntemle değerlendirilmesi ve yerleşim alanı dışında ileri teknolojiye sahip yeni bir entegre tesis yapılması hususundaki çalışmalara devam edilmesi (sayfa: 90), Sonuç: Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğünün 2013 yılı bilânçosu ve 45.447.294,94 Türk Lirası dönem zararı ile kapanan gelir tablosu tasvibe sunulur.

1 A- Mevzuat: II. ĠDARĠ BÜNYE 1- Kanunlar ve kuruluģ statüsüne iliģkin mevzuat: Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü; Bakanlar Kurulunun 28.08.1952 tarih ve 3/15597 sayılı Kararıyla yürürlüğe konulan Koordinasyon Kurulunun K/871 sayılı Kararıyla 01.10.1952 tarihinde kurulmuştur. 27.04.2013 tarih ve 28630 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan 2013/4553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün adı Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü olarak değiştirilmiştir. 28.08.1952 tarih ve 3/15597 sayılı BKK ile yürürlüğe konulan Koordinasyon Kurulunun K/871 sayılı Kararı nın 1 inci maddesinde; Milli Koruma Kanunu nun muaddel 6 ncı maddesine göre hükmi şahsiyete haiz olmak, hususi hukuk hükümlerine tevfikan idare edilmek, aşağıda yazılı vazifeleri görmek ve mesuliyeti sermayesiyle mahdut bulunmak üzere mali ve idari muhtariyete haiz Et ve Balık Kurumu teşkil edilmiştir. ifadesiyle Kurumunun oluşturulmasındaki yasal dayanak belirtilmiştir. Aynı kararın sonraki maddelerinde; kurumun görevi, idare organları ve şekli ile denetimi ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. 18.06.1984 tarih, 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ve bu Kararname uyarınca hazırlanarak 09.11.1984 tarihli Resmî Gazete de yayımlanan Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü Ana Statüsü nde; Kurumun tüzel kişiliğe sahip, faaliyetlerinde özerk ve sorumluluğu sermayesiyle sınırlı bir iktisadi devlet teşekkülü olduğu ifade edilmiştir. 1992 yılına kadar faaliyetlerine bu çerçevede devam eden Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü, Bakanlar Kurulunun 20.05.1992 gün ve 92/3088 sayılı Kararıyla, 3291 sayılı Kanun un 13 üncü maddesi uyarınca özelleştirilecek kuruluşlar arasına alınmıştır. İlk kombinasını 1953 yılında Erzurum da açmış olan Kurumun, özelleştirilmesine karar verildiği tarihte; 25 et kombinası, 2 tavuk kombinası, 2 et işleme ünitesi, 1 balık mamulleri fabrikası ve 1 soğuk hava deposundan oluşan 31 iş yeri ile sermayesinin % 98,8 ine sahip olduğu Erzincan Gıda Maddeleri Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi unvanlı bağlı ortaklığı bulunmaktaydı. 28.05.1986 tarih ve 3291 sayılı Kanun hükümleri uyarınca Bakanlar Kurulunun 20.05.1992 tarih ve 92/3088 sayılı Kararıyla özelleştirilmesi öngörülen Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü, Et ve Balık Ürünleri Anonim Şirketine dönüştürülmüş, Ana Sözleşmesi Yüksek Planlama Kurulunun 22.01.1993 tarih, 93/2 sayılı kararıyla onaylanmıştır. 26.08.2005 tarihine kadar özelleştirme programında kalan ve bu dönemde 4046 sayılı Kanun ile Ana Sözleşme hükümlerine göre faaliyetlerini sürdüren şirket; Özelleştirme Yüksek Kurulunun 25.08.2005 tarih, 2005/104 sayılı

2 Sayıştay kararıyla özelleştirme kapsam ve programından çıkarılarak eski statüsüne iade edilmiştir. Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü olarak özelleştirme kapsamına alınan ve daha sonra anonim şirkete dönüştürülerek 26.08.2005 tarihine kadar, 13 yılı aşan bir süre özelleştirme programında kalan Şirketin, programdan çıkarıldığı tarihteki iş yeri sayısı satılamayan 7 adet kombinadır. 2006 yılında Ağrı Et Kombinasının, Ağrı Özel İdaresinden geri alınmasıyla işyeri sayısı 8 e, daha sonra Denizli ve Yozgat Et Kombinalarının alınmasıyla da 10 a yükselmiştir. Özelleştirme Yüksek Kurulu, Et ve Balık Ürünleri AŞ nin özelleştirme kapsam ve programından çıkarılarak eski statüsüne iade edilmesine ilişkin kararının gerekçesini; Faaliyetlerini kârlı olarak sürdüremeyen, sürekli zarar eden ve harcamalarını kendi kaynakları ile karşılayamayan Şirketin finansman ihtiyacı Özelleştirme Fonundan aktarılan sermaye ödemeleri ile karşılanmaktadır. Şu andaki sermayesi 300 trilyon TL ye ulaşmıştır. Bu güne kadar Şirkete aktarılan kaynağın ABD doları karşılığı 593 milyon ABD dolarıdır. Bugünkü durumu ile Şirket kuruluş amacına yönelik fonksiyonlarını yerine getirememekte, düşük kapasite ile çalıştığı için birim maliyetleri de yüksek gerçekleşmektedir. Yapılan özelleştirmelerin bir kısmı ise oluşan negatif kamuoyu nedeni ile uygulanamamaktadır. Şirket mevcut statüsü ile devamlı kamu giderlerini arttırmaktadır. Bu çerçevede, Şirketin yeniden yapılanması, AB normlarına uygun olarak hayvancılık sektöründe düzenleyici ve destekleyici bir rol üstlenmesi amacıyla, özelleştirme kapsam ve programından çıkarılmasının uygun olacağı düşünülmektedir. şeklinde açıklamıştır. Özelleştirme programından çıkarılarak, eski statüsüne iade edilen Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün Ana Statüsü, Yüksek Planlama Kurulunun 24.07.2006 tarih ve 2006/T-25 sayılı Kararıyla onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Kurumun yapısı, görev ve yetkilerinin düzenlendiği Ana Statü nün 5 inci maddesinde; Bu Ana Statü ile teşkil olunan Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü (EBK) tüzel kişiliğe sahip, faaliyetlerinde özerk ve sorumluluğu sermayesiyle sınırlı bir İktisadi Devlet Teşekkülüdür ifadesi yer almaktadır. Ana Statü nün 6 ncı maddesinde ise kurumun amaç ve faaliyet konuları ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Bu maddenin birinci fıkrasında teşekkülün temel amacı; piyasa ekonomisi kuralları içerisinde, sektörde tam rekabet koşullarının tesisine katkı yaparak, kârlılık ve verimlilik ilkeleri doğrultusunda kamu yararı da gözetilerek faaliyetlerini sürdürmek ve sermaye birikimine yardımcı olmaktır. hükmüne yer verilmiştir. 27.04.2013 tarih ve 28630 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan 2013/4553 sayılı BKK ile Devletin genel hayvancılık politikası çerçevesinde, hayvancılık sektöründe düzenleyici ve destekleyici bir rol üstlenmesini temin etmek, piyasa ekonomisi kuralları içerisinde sektörde tam rekabet koşullarının tesisine katkıda bulunarak kamu yararı ile faaliyetlerini sürdürmek amacıyla kurulan ve bir iktisadi devlet teşekkülü

3 olan Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün adı Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü olarak değiştirilmiştir. Yine aynı BKK uyarınca; 399 sayılı KHK eki (I) sayılı cetvelde yer alan kadrolar ile aynı KHK nin (II) sayılı cetveline tabi sözleşmeli personel pozisyonlarına ait cetvellerin Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü ile ilgili bölümlerinde yer alan Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü ibareleri Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü olarak değiştirilmiştir. Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğünün isim ve unvan değişikliği 03.05.2013 tarih ve 8312 sayılı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi nde yayımlanmıştır. 2013/4553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı nda Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğünün amacı, faaliyet konusu, kapsamı, merkezi ve sermayesinin ana statüsünde belirtileceği hükmüne yer verilmiştir. Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğünün Ana Statü taslağı 23.10.2013 tarihi itibarıyla Yüksek Planlama Kurulu tarafından imzaya açıldığı ve denetim tarihi (Haziran 2014) itibarıyla yeni ana statü ile ilgili çalışmaların henüz tamamlanamayıp, halen devam ettiği görülmüştür. Ana statüler ilgili kuruluşların yol haritası niteliğinde olup kuruluşların başta Kuruluş yapısı, Kuruluşun organları, amaç ve faaliyetleri olmak üzere her türlü faaliyet alanının belirtildiği ana metinlerdir. Kurumun ana statüsünün kabulü ile ilgili olarak, 1 yıldan fazla süredir devam eden sürecin tamamlanabilmesi için çalışmaların titizlikle takip edilerek, ana statünün bir an önce çıkarılması önerilir. Kurum yönetim bakımından 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname, denetim açısından 3346 ve 6085 sayılı Kanun hükümlerine tabidir. 2- Tüzükler: 2013 faaliyet yılı içinde kurum ile doğrudan ilgili tüzük yayımlanmamıştır. 3- Bakanlar Kurulu Kararları: 27.04.2013 tarih ve 28630 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan 2013/4553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Devletin genel hayvancılık politikası çerçevesinde, hayvancılık sektöründe düzenleyici ve destekleyici bir rol üstlenmesini temin etmek, piyasa ekonomisi kuralları içerisinde sektörde tam rekabet koşullarının tesisine katkıda bulunarak kamu yararı ile faaliyetlerini sürdürmek amacıyla kurulan ve bir iktisadi devlet teşekkülü olan Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün adı Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü olarak değiştirilmiştir. 4- Yüksek Planlama Kurulu Kararları: Yüksek Planlama Kurulunun 31.12.2013 tarih ve 2013-T-19 sayılı Kararı ile Kurumun nominal sermayesinin 725 milyon TL den 780 milyon TL ye

4 Sayıştay yükseltilmesine karar verilmiştir. Sermaye artırımı ile ilgili T.C. Kalkınma Bakanlığının yazısının 04.02.2014 tarihi itibarıyla Kuruma iletildiği görülmüştür. 5- Yönetmelikler: Kurum un 2013 faaliyet yılı ve denetim tarihine (Haziran 2014) kadar geçen döneme kadar yönetmeliklerinde meydana gelen değişiklikler aşağıda belirtilmiştir. - Yönetim Kurulu nun 03.01.2013 tarih ve 5 sayılı Kararı ile Kurumda uygulanan Et Ürünleri İşletme ve İmalat Yönetmeliği nin bazı maddeleri revize edilmiştir. 10.02.2000 tarih ve 23960 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Et Ürünleri Tebliği yürürlükten kaldırılarak yerine 05.12.2012 tarih ve 28488 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Et ve Et Ürünleri Tebliği yürürlüğe girmiştir. Bu nedenle Kurumda uygulanan Et Ürünleri İşletme ve İmalat Yönetmeliği nde revize zorunluluğu ortaya çıkmıştır. - Yönetim Kurulunun 27.02.2014 tarih ve 10 sayılı Kararı ile Kurumda uygulanan Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği nin bazı maddeleri revize edilmiştir. Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Esaslarına Dair Yönetmelik, 31.08.2013 tarih ve 28751 sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kurumda uygulanan Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği nin bazı maddeleri de bu değişikliklere uygun hale getirilmiştir. - Yönetim Kurulunun 24.03.2014 tarih ve 21 sayılı kararı ile Kurumda uygulanan Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü Disiplin Amirleri Yönetmeliği kaldırılarak, Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü Disiplin Amirleri Yönetmeliği şeklinde yeni bir yönetmelik kabul edilmiştir. - Yönetim Kurulu nun 30.05.2014 tarih ve 33 sayılı Kararı ile Kurumda uygulanan Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü Merkez Birimlerinin Çalışma Usul ve Esasları Yönetmeliği kabul edilmiştir. Yine aynı Yönetim Kurulu Kararı ile Kurumun Hukuk Müşavirliği Yönetmeliği yeniden tanzim edilmiştir. B- TeĢkilat: 1- TeĢkilatın yapısı: Kamu İktisadi Teşebbüsü olan ESK nın organları, 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede yönetim kurulu ve genel müdürlük olarak belirlenmiştir. Genel müdürlük; genel müdür, genel müdür yardımcıları ve bunlara bağlı alt birimlerden meydana gelmektedir.

5 Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğünün, 2013 yılındaki örgüt yapısı merkez ve taşra birimlerinden oluşmaktadır. Merkez teşkilatını oluşturan Genel Müdürlük; Genel Müdür, iki genel müdür yardımcısı, Teftiş Kurulu Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği ve daire başkanlıklarından meydana gelmiştir. Kurumun, değişik illerdeki on adet kombina müdürlüğü ile bir adet soğuk depo müdürlüğü, taşra teşkilatını oluşturmaktadır. 27.04.2013 tarih ve 28630 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan 2013/4553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün adının Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü olarak değiştirilmesinden sonra yeniden yapılanmaya ilişkin çalışmalar 2013 yılında başlamış olup 2014 yılı itibarıyla da bu çalışmalar devam etmektedir. 2- Karar organı: Kurumun karar organı olan Yönetim Kurulu bir başkan ve beş üyeden oluşmaktadır. Genel Müdür aynı zamanda Yönetim Kurulu başkanıdır. Yönetim Kurulunun görevleri 233 sayılı KHK da belirtilmiştir. Yönetim Kurulunun, kanun, tüzük, yönetmelik, kalkınma planı ve yıllık programlar çerçevesinde Kurumun gelişmesini sağlayacak kararlar almak ve Kurum çalışmalarının verimli ve kârlı olarak yürütülmesi şartlarını oluşturacak esas ve işletme politikalarını belirleme başta olmak üzere birçok görevi vardır. Yönetim Kurulu 2013 yılı içinde yaptığı 18 toplantıda 101 karar almıştır. ESK Yönetim Kurulu 15 inci toplantısını 31.05.2013 tarihinde yapmış, 16 ncı toplantısını ise 18.11.2013 tarihinde yapabilmiştir. 03.06.2013 tarihinden itibaren üye tam sayısının salt çoğunluğu sağlanamadığından dolayı 18.11.2013 tarihine kadar toplantı yapılamamış ve dolayısıyla ESK ile ilgili yönetim kurulu kararı alınamamıştır. Yönetim Kurulu üyeliklerine atamaların yapılmamış olması nedeniyle, 233 sayılı KHK nın 10 uncu maddesindeki, Yönetim Kurulu genel müdürün daveti üzerine ayda iki defadan az olmamak üzere, üye tam sayısının salt çoğunluğu ile toplanır hükmüne uyulamadığı görülmüştür. Diğer yandan teşebbüs yönetim politikalarını belirlemekle görevli Yönetim Kurulunun toplanamaması, faaliyetlerin yürütülmesinde gecikme ve aksaklıklara da neden olabileceğinden boşalan Yönetim Kurulu üyeliklerine bir an önce atamaların yapılması önemli bir husus olarak görülmektedir. Bilhassa salt çoğunluğun sağlanamayacağı hale gelen 2013 yılındaki gibi durumlarda, yönetim kurulu üye sayısının boşalması durumunda konu daha da önemli hale gelmektedir. Denetim tarihi (Haziran 2014) itibarıyla 10.06.2014 tarih ve 29026 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan atama kararnamesinde Teşebbüs Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Başkanı olan üye, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Müsteşar yardımcısı olarak atanmış, 20.06.2014 itibarıyla Kurumdaki görevinden ayrılmıştır.

6 Sayıştay Yine aynı Resmi Gazete de yayımlanan kararname ile ESK Genel Müdür Yardımcısı ve Yönetim Kurulu Üyesi olan bir üye de Bakanlık müşaviri olarak atanmış 12.06.2014 tarihi itibarıyla Kurumdaki görevinden ayrılmıştır. Ayrıca 23.07.2014 tarihli Resmi Gazete de yayımlanan kararname ile ESK Genel Müdür Yardımcısı ve Yönetim Kurulu Üyeliğine bir atama yapılmıştır. Denetim tarihi itibarıyla Yönetim Kurulu üyeliklerinden 233 sayılı KHK ya göre Teşebbüs Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Başkanı olan bir üyeliğin boş olduğu ve bir Yönetim Kurulu Üyesinin bu görevi vekâleten yürüttüğü görülmektedir. Yönetim Kurulunun 30.04.2013 tarih ve 11 inci toplantısında aldığı 59 sayılı karar Teşekkülün 2012 yılı bilânço ve gelir tablosunun onaylanmasıyla ilgilidir. Teşekkülün 2013 yılı bilânço ve gelir tablosu ise 14.05.2014 tarih ve 10 uncu toplantısında alınan 31 sayılı karar ile onaylanmıştır. Yönetim Kurulunun 30.05.2014 tarih ve 11 inci toplantısında alınan 35 sayılı karar da Teşekkülün 2013 yılı bilânço ve gelir tablosunun onaylanmasıyla ilgilidir. 233 sayılı KHK nın 34 üncü maddesi teşebbüs bilânço, netice hesapları ve faaliyet raporlarının, ait oldukları yılı izleyen üçüncü ayın sonuna kadar hazırlanacağı hükmünü içermektedir. ESK nın 2012 ve 2013 yılı bilanço, netice hesapları ve faaliyet raporları ile ilgili süreç incelendiğinde, bu mevzuat hükmüne uygun davranılmadığı görülmektedir. Teşebbüsün bilânço, netice hesapları ve faaliyet raporu hazırlanmasında 233 sayılı KHK çerçevesinde hareket edilmesi önerilir. 2013 faaliyet yılında ve denetim tarihi itibarıyla Kurumun yönetim kurulunda görev alanlar, raporun giriş kısmındaki Karar Organı çizelgesinde gösterilmiştir. 3- Yürütme organı: Kurumun yürütme organı işlevini yerine getiren Genel Müdürlük, Genel Müdür ile iki genel müdür yardımcısı ve bunlara bağlı alt birimlerden oluşmaktadır. 10.06.2014 tarih ve 29026 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan atama kararnamesinde Teşebbüs Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Başkanı olan üye, Bakanlık Müsteşar yardımcısı olarak ve ESK Genel Müdür Yardımcısı ve Yönetim Kurulu Üyesi olan diğer bir üye ise Bakanlık müşaviri olarak atanmıştır. 23.07.2014 tarihli Resmi Gazete de yayımlanan kararname ile de ESK Genel Müdür Yardımcısı ve Yönetim Kurulu Üyeliğine bir adet atama yapılmıştır. Denetim tarihi itibarıyla Kurumun yürütme organının, genel müdürlük görevini vekâleten yürüten bir yönetim kurulu üyesi ile iki genel müdür yardımcısından oluştuğu görülmektedir.

7 4- Servisler: Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğünün Merkez Teşkilâtı; Genel Müdürlük, Teftiş Kurulu Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği, sekiz daire başkanlığı ile müşavir ve başuzman olarak istihdam edilen personelden oluşmaktadır. Servislerin faaliyetlerine raporun ilgili bölümlerinde ayrıntılı olarak yer verildiği için, bu bölümde Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığı, Teftiş Kurulu Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği, Bilgi İşlem Daire Başkanlığı ve danışmanlık ünitelerinin çalışmaları incelenmiştir. a) Strateji GeliĢtirme Dairesi BaĢkanlığı: Kurumun Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı bir başkan, dört şube müdürü, dört şef, iki uzman ve üç büro personeli olmak üzere toplam on dört personelden oluşmaktadır. Başkanlığın görevleri, Et ve Süt Kurumu Genel Müdürlüğü Merkez Birimlerinin Çalışma Usul ve Esasları Yönetmeliği nin 17 ve izleyen maddelerinde açıklanmıştır. Buna göre Başkanlık, Etüt Komisyonunun görevleriyle ilgili ön çalışma ve araştırmaların yapılması, komisyonun sekretarya işlerinin yürütülmesi ile Başkanlığın organizasyon şemasında belirtilen şube müdürlüklerinin görevlerinin yerine getirilmesi ile görevlidir. Etüt komisyonu, Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığının bağlı olduğu Genel Müdür Yardımcısının başkanlığında, Strateji Geliştirme, Mali İşler ve Muhasebe ve Teknik İşler Dairesi başkanları ile konuya göre ilgili diğer daire başkanları ve Genel Müdürün uygun gördüğü birim yetkililerinden oluşmaktadır. Strateji Geliştirme Daire Başkanlığının şube müdürlüklerinden olan Planlama Şube Müdürlüğü; - Orta ve uzun vadeli planlar ile yıllık programlarda yer alan yatırım tekliflerinin Etüt Komisyonunda ekonomik, mali ve teknik yönlerden değerlendirilmesini sağlamak, - Etüt Komisyonunda alınan kararlar doğrultusunda belirlenen yatırım programlarını Yönetim Kurulunun onayına sunmak, - Etüt Komisyonu kararı ve Yönetim Kurulu onayından çıkan Kurumun yatırım programını Kalkınma Bakanlığına teklif etmek, Kalkınma Bakanlığınca Resmî Gazete de yayımlandıktan sonra gereği için ilgili birimlere bildirmek, - Kurumun stratejik planını, performans raporunu ve sektör raporlarını ilgili başkanlıklarla koordine ederek hazırlamak, - Başkanlıklardan alınan bilgiler doğrultusunda Kurum üretimlerine ait yıllık faaliyet raporu hazırlamak, ve yönetmelikte belirtilen diğer görevleri yerine getirmekle görevlidir.

8 Sayıştay b) Hukuk MüĢavirliği: Et ve Süt Kurumunun hukuk servisi, 02.01.2008 tarih ve 413 sayılı Hukuk Müşavirleri Yönetmeliği hükümleri uyarınca, Genel Müdüre bağlı Hukuk Müşavirliği tarafından merkezden yürütülmektedir. 2013 yılında Hukuk Müşavirliğinde; I. Hukuk Müşaviri ile birlikte, bir Hukuk Müşaviri, 399 sayılı KHK eki II sayılı cetvele tabi olan dört avukat, takip memuru olarak görev yapan bir büro işçisi ve yazıcı olarak görev yapan bir işçi olmak üzere sekiz personel çalışmıştır. Denetim tarihi itibarıyla büro işçisinin emekli olduğu, yazıcı olarak görev yapan işçinin de istifa ettiği görülmüştür. Yönetim Kurulunun 30.05.2014 tarih ve 33 sayılı kararı ile Hukuk Müşavirliği Yönetmeliği kabul edilmiş ve yukarıda ifade edilen yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır. Kurumun 30.05.2014 tarihinden sonraki hukuk işleri yeni yönetmelik kapsamında yürütülecektir. 2012 yılından 2013 yılına çeşitli konularda 234 adet dava dosyası devretmiş, 2013 yılında ise 82 adet yeni dava açılmıştır. Yeni açılan davaların 21 adedi Kurumun açmış olduğu davalar, 61 adedi ise Kuruma karşı açılan davalardır. 2013 yılında 46 adet dava sonuçlanmıştır. Toplam 270 adet dava dosyası 2014 yılına devretmiştir. Denetim tarihi itibarıyla ise 2014 yılında 62 adet dava ve takip açılmıştır. Teşebbüsün devam eden hukuk davaları incelendiğinde, Ankara 7. Sulh Hukuk Mahkemesinin 2012/1018 Esas sayılı davasının, mülkiyeti Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığına ait olan Ulus, Anafartalar Hal binası içindeki ve ESK nın kiracı olarak bulunduğu dükkânın kirasının artırılması ile ilgili olarak SGK tarafından açılan kira tespit davası olduğu görülmüştür. Önceki yıllarda açılan ve bir kısmı sonuçlanmış olan (Ankara 11. Sulh Hukuk Mahkemesi 2011/1556 Esas ve 2013/147 Karar sayılı, Ankara 7. Sulh Hukuk Mahkemesi 2010/1748 Esas sayılı, Ankara 6. Sulh Hukuk Mahkemesi 2009/213 Esas sayılı, Ankara 4. Sulh Hukuk Mahkemesi 2009/151 Esas ve 2010/2994 Karar sayılı, Ankara 1. Sulh Hukuk Mahkemesi 2007/2305 Esas ve 2009/2418 Karar sayılı ve Ankara 6. Sulh Hukuk Mahkemesi 2006/1436 Esas ve 2008/270 Karar sayılı) davalar da, mülkiyeti Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığına ait olan Ulus, Anafartalar Hal binası içindeki ve ESK nın kiracı olarak bulunduğu dükkânın kirasının artırılması ile ilgili olarak SGK tarafından açılan davalardır. Yukarıda zikredilen davalara kısaca bakıldığında, SGK tarafından yıllık olarak belirlenen söz konusu dükkânın kira bedelinin Teşebbüs tarafından yüksek bulunması dolayısıyla, SGK tarafından belirlenen tutardan daha az tutarda belirlenip, kira ödemesinin bu tutar üzerinden yapılması sonucunda, SGK tarafından, sözleşmeli avukatları aracılığıyla Teşebbüs aleyhine davalar açılmaktadır. Mahkeme tarafından bilirkişiye gönderilen konu ile ilgili olarak bilirkişi tarafından rapor hazırlanmakta ve genel olarak da SGK nın belirlemiş olduğu değerin

9 altında, Teşebbüsün ödemiş olduğu kira tutarının ise üzerinde kira bedelleri tespit edilmektedir. İlgili mahkemelerce verilen kararlara genel olarak bilirkişi raporunda belirlenen tutarlar doğrultusunda, kısmen kabul ve kısmen ret şeklindedir. Bu süreçte iki kamu kurumu için de başta dava masrafları ve vekâlet ücretleri olmak üzere muhtelif maliyetler oluşmaktadır. Konunun iki kamu kurumu arasında ve yargıya intikal etmeksizin çözümlenmesinin iki kurumun da menfaatine olacağı görülmektedir. Bu nedenle iki kamu kurumu arasında, yıllar itibarıyla tekrarlanan kira tespit davalarının, yargıya intikal ettirilmeksizin çözümlenmesi önem taşımaktadır. Et ve Süt Kurumunun kiracı olarak bulunduğu ve mülkiyeti Sosyal Güvenlik Kurumuna ait olan Ulus, Anafartalar Hal binası içindeki dükkânın kirası ile ilgili olarak; Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yıllar itibarıyla açılan kira tespit davalarının, iki tarafın da kamu kurumu olması, dava sürelerinin uzunluğu ve katlanılan masraflar göz önünde bulundurularak, karşılıklı mutabakatla çözülmesi hususunda gereğinin yapılması önerilir. Ayrıca Kurumun muhtelif kombinalarında yüklenici işçi olarak görev yapan bir kısım işçinin de, sözleşmelerinin yüklenici firma tarafından feshedilmesi sonucu, Kurum ve yüklenici firma aleyhine kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, yıllık izin, hafta tatili, fazla mesai ücret alacakları ile ilgili olarak çok sayıda davanın açıldığı görülmektedir. Kurum aleyhine dava açılmasını müteakip olarak Kurum ve davalı yüklenici şirketin savunmalarını yaptığı görülmektedir. Mahkeme tarafından konu bilirkişiye gönderilmekte ve bilirkişi raporunda ise Kurum aleyhine maddi sorumluluk (kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, yıllık izin ücreti ve ücret alacakları ile ilgili) çıkarılmakta olduğu örnek dava dosyalarının incelenmesinde görülmüştür. Bu davaların bir kısmı Aralık 2013 de Kurum aleyhine sonuçlanmıştır. Kurum tarafından aleyhe sonuçlanan davalar ile ilgili olarak temyize gidildiği görülmüştür. Kurum aleyhine sonuçlanan ve temyize gidilen çok sayıda benzer dava bulunmakta, temyizde de Kurum aleyhine karar çıkması durumunda, Kurumun önemli maddi külfetle karşılaşabileceği görülmektedir. Kurumun, yüklenici işçilerinin işten ayrılması durumunda, yüklenicinin kanuni yükümlülüklerini (kıdem ve ihbar tazminatları ile ücret alacağı, yılık izin, haftalık tatili, fazla mesai vb. diğer tüm yükümlülükleri) tam olarak yerine getirip getirmediğinin takibi büyük önem taşımaktadır. Çünkü genel olarak yükleniciler, işçileriyle ile ilgili olarak yukarıda ifade edilen yükümlülüklerini tam olarak yerine getirmemektedir. Kuruma karşı dava açılması durumunda ise söz konusu yükümlülüklerin tamamına ESK katlanmak zorunda kalmaktadır. Bu ise yıllar itibarıyla zararlılık içerisinde bulunan ESK açısından olumsuz bir sonuç