KLOR Chloride test blood; Serum chloride test; Cl-; Klor negatif yüklü bir iyondur. Diğer mineraller ve iyonlar ile birlikte kan elektrolitlerini ve asit baz dengesini oluştururlar. Aralarındaki dengeye homeostaz denir ve bu dengenin korunması yaşam için çok önemlidir. Kan klor miktarı kandaki klor miktarını ölçen laboratuar testidir. Diğer elektrolitler (sodyum, potasyum, bikarbonat) ile birlikte değerlendirilir. Test birçok faktörden etkilenebilir. Kan klor miktarını arttıran ilaçlar: Asetazolamid, Amonyum klorür, Androjenler, Kortizon içeren ilaçlar, Östrojen, Guanetidin, Metildopa, Ağrı kesici ilaçlar kan klor miktarını arttırır. Kan klor miktarını düşüren ilaçlar: Aldosteron, Bikarbonat içeren ilaçlar, İdrar söktürücüler (loop diüretikler), Tiazid gurubu idara söktürücü ilaçalr, Triamteren kan klor miktarını düşürür. Kan klor miktarına ne için bakılır? Kan elektrolit ve asit baz dengesinin, böbrek fonksiyonlarının, metabolik fonksiyonların değerlendirilmesinde diğer elektrolitler ile birlikte kullanılan bir laboratuar testidir.
Kan Klor miktarı için normal değer: Normal değerler: 96 106 neq/ml dir. Kanda klor miktarını arttıran (hiperkloremi) sebepler: Bromid zehirlenmesi, Karbonik anhidraz inhibitörü kullanımı (glokomda kullanılır), Metabolik asidoz, Respirtatuar alkaloz ( kompanse), Renal tübüler asidoz, Kan klor miktarının azalmasına ( hipokloremi ) neden olan hastalıklar: Addison hastalığı, Bartter sendromu, Yanıklar, Konjestif kalp yetmezliği, Dehidratasyon (susuzluk), İshal, kusma, terleme ile su kaybı, Hiperaldosteronizm, Metabolik alkaloz, Respiratuar asidoz (kompanse), Uygunsuz Anti Diüretik Hormon ( ADH ) salınımı, Kan klor seviyesi Multipl Endokrin Neoplazi Tip II ve Primer Hiperaldosteronmizm hastalıklarının teşhisinde kullanılır. Referanslar: 1. DuBose TD Jr. Disorders of acid-base balance. In: Brenner BM, ed. Brenner and Rector s The Kidney. 8th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2008:chap 14. 2. Seifter JL. Acid-base disorders. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 119
KAN ŞEKERİ GLİKOZ Glikoz; Glucose; Blood Sugar; Kan Glikozu; Kan şekeri yani glikoz vücudun yaşam için gerekli tek enerji kaynağıdır. Hem besinler yoluyla bağırsaklardan emilerek kana geçer hemde yağ ve proteinlerden yapılır. Glikozun fazlası karaciğerde depolanır. Vücutta kan şekerini düşüren ana enzim insülin dir ve insülin olmaz ise kan şekeri hücre içine giremez yani kullanılamaz ve kan şekeri sürekli yüksek kalır. Yüksek şeker vücuda çok zarar verir, buna şeker hastalığı yani diyabet denir. Kan şekeri için normal değerler: Kan şekeri normalde 70-100 mg/dl arasında olmalıdır. Kan şekerinin artmasına neden olan hastalıklar ( hipergisemi sebepleri): Şeker hastalığı Diyabet, Bazı hormonal hastalıklar, Bazı böbrek üstü bezi hastalıkları, Pankreas iltihapları, Bazı ilaçlar ve ilaç zehirlenmeleri. Kan şekerinin düşmesine neden olan sebepler ( Hipoglisemi sebepleri): Açlık, Kontrolsuz diyabet, İnsülin fazlalığı, Pankreas hastalıkları, Akut iltihabi hadiseler, Bazı malin tümörler,
Bazı hormonal bozukluklar, Böbrek üstü bezi hastalıkalrı, Karaciğer hastalıkları, Gebelik, Metabolik hastalıklar. KALSİYUM Ca; Ca+2; Serum calcium; Ca++; Calcium blood test: Kalsiyum vücudumuzun önemli yapı taşlarından birisidir. Tüm hücreler kalsiyuma ihtiyaç duyar. Kemik ve dişlerimiz kalsiyumdan oluşur. Kalbimizin çalışması, sinir siteminin ileti göndermesi, kaslarımızın kasılması ve kanımızın pıhtılaşması için kalsiyum gerekir. Kalsiyum kan içinde proteine bağlı ve serbest olarak dolaşır. Kanda iki tür kalsiyum değerine bakılır. Total kalsiyum ve iyonize kalsiyum. Kanda total kalsiyum değerini arttıran ilaçlar: Kalsiyum tuzları, Lityum, Tiazid Diüretik ler, Tiroksin, Vitamin D, Aşırı süt içmek kan kalsiyumunu arttırır. Kan kalsiyum değerine ne için bakılır? Kemik hastalıkları, paratiroit bezi hastalıkları ve böbrek hastalıklarının teşhisi ve takibi amacıyla bakılır.
Kalsiyum için normal değerler: Kalsiyum normalde 8,5 10,2 mg/dl dir. Kan kalsiyum miktarını arttıran sebepler: Addison hastalığı, Aşırı vitamin D alımı, Vitamin D zehirlenmesi, Aşırı kalsiyum alınması ( süt alkali sendromu), HİV / AİDS, Hiperparatiroidi, Granülomatöz enfeksiyon hastalıkları; Tüberküloz, Bazı mantar enfeksiyonları, Kemik tümörleri, Metastatik kemik tümörleri, Multipl Myelom, Hipertiroidi, Paget hastalığı, Aşırı hareketsiz yaşam, Sarkoidoz, Bazı ilaçlar: Lityum, Tamoksifen, Tiazid diüretikler Kalsiyum miktarını arttırırlar. Kan kalsiyumunu düşüren sebepler: Vitamin D eksikliği, Riketsiya, Osteomalazi, Hipoparatiroidizm, Böbrek yetmezliği, Karaciğer yetmezliği, Magnezyum eksikliği, Beslenme bozuklukları, Emilim bozukluğu ile seyreden barsak hastalıkları (
malabsorbsyon ), Pankreatit kalsiyum miktarını düşürür. Ayrıca aşağıdaki hastalıkların tanısında ve takibinde kan kalsiyum değeri önemli bilgiler verir: Deliryum, Demans, Referanslar: Multipl Endokrin Neoplazi ler ( MEN I ve MEN II), Renal hücreli karsinom, Sekonder hiperparatiroidi. Wysolmerski JJ, Insogna KL. The parathyroid glands, hypercalcemia, and hypocalcemia. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 266 İDRARDA GEBELİK TESTİ İdrarda beta HCG; evde gebelik testi, HCG in urine; Prediktör testi; İdrarda Human Chorionic Gonadotropin ( HCG) miktarının ölçülmesidir. HCG plasenta tarafından yapılır ve varlığı gebeliği gösterir. Evde yapılan bir testtir. Test kitleri eczanelerde satılır. Laboratuarlar da da yapılabilir. Evde gebelik testi ne için yapılır? Gebeliğin tespit edilmesi amacıyla yapılır.
Evde gebelik testi nasıl yapılır? Test çubuğunun üzerine işenerek yada idrara daldırılarak bakılır. Kısa sürede cevap verir. Test paketi üstündeki yönergeler doğru yapıldığında evde gebelik testleri %98 oranında doğru sonuç verirler. Testin sabah idrarında bakılması gerekir. Adet gecikmesinin ilk gününde bakılabilir. Gebelik bekleniyor fakat test negatif ise testin 1 hafta sonra tekrarı önerilir. Referanslar: Morrison LJ. General approach to the pregnant patient. In: Marx JA, Hockberger RS, Walls RM, et al, eds. Rosen s Emergency Medicine: Concepts and Clinical Practice. 7th ed. Philadelphia, Pa: Mosby Elsevier; 2009:chap 175 İDRARDA BİLİRÜBİN Konjüge bilirübin; Direk bilirübin; Bilirübin yaşam süresi dolan eritrositlerin parçalanması sonucu ortaya çıkan sarı renkli bir maddedir. Karaciğer tarafından safra ile atılır. Bir kısmı bağırsaktan emilerek idrar ile tekrar atılır. azla olması sarılığa yol açar. Kanda ve idrarda bakılır. İdrarda Bilirübin ne için bakılır? Sarılık sebeplerinin araştırılması, Karaciğer hastalıklarının araştırılması amacıyla bakılır. Bazı ilaçlar idrarda bilirübin atılmasını etkiler.
İdrarda bilirübin miktarını arttıran ilaçlar: Allopürinol, Barbitüratlar, Doğum kontrol ilaçları, Klorpromazin, Diüretikler, İzoniazid, Steroid ilaçalr, Sulfonamidler idrarda bilirübin atılmasını arttırırlar. İdrarda bilirübin atılmasını azaltan ilaçlar: C vitamini ( askorbik asit), İndometazin. İdrarda Bilirübin için normal değerler: Normalde idrarda bilirübin negatif tir. İdrarda bilirübin artışına neden olan hastalıklar: Safra kesesi ve safra yolu hastalıkları, Siroz, Safra taşları, Hepatit, Karacieğr hastalıkları, Karaciğer tümörleri, Pankreas tümörü. Referanslar: 1. Berk PD, Korenblat KM. Approach to the patient with jaundice or abnormal liver test results. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 150. 2. Lidofsky SD. Jaundice. In: Feldman M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran s Gastrointestinal and Liver Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2010:chap 20
İNSÜLİN C PEPTİD Insulin C-peptide; C Peptit; İnsülin C peptid insülin hormonu üretilirken ortaya çıkan bir proteindir. Laboratuar testi ile kanda C peptid miktarı ölçülür. Kanda açlık ve tokluk miktarlarına bakılır. İnsülin C peptid ne için bakılır? Pankreasta yapılan insülin büyük bir molekül olarak yapılır ve kanda parçalanarak ikiye ayrılır. Bir kısmı insülin diğer kısmı da insülin C peptid tir. İnsülin C peptidin ne işe yaradığı tam olarak bilinmemektedir. İnsülin C peptid miktarına bakılarak vücutta yapılan insülin ile dışarıdan verilen insülin arasındaki fark görülür. Dışarıdan verilen insülinde C peptid kısmı yoktur. Sadece pankreasta yapılan insülin de vardır. Pankreasın ne kadar insülin ürettiği görülür. Bu yolla tip II diyabetli hastalarda pankreasın insülin üretme kapasitesi ölçülür. Hipoglisemi ( düşük kan şekeri) atakları geçiren kişilerde bu duruma aşırı insülin salgısının neden olup olmadığını anlamakta kullanılan bir testtir. İnsülin C Peptit için normal değerler: Normalde : 0.5 to 2.0 ng/ml dir. Anormal C peptid miktarı ne anlama gelir? İnsülin C peptid sonucu her zaman kan şekeri ile birlikte değerlendirilmelidir. C peptid varlığı pankreasın insülin ürettiğini gösterir, düşük C peptid pankreasın az insülin ürettiğinin kanıtıdır. Referanslar:
1. Buse JB, Polonsky KS, Burant CF. Type 2 diabetes mellitus. In: Kronenberg HM, Melmed S, Polonsky KS, Larsen PR. Williams Textbook of Endocrinology. 11th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2008:chap 30. 2. Eisenbarth S, Polonsky KS, Buse JB. Type 1 diabetes mellitus. In: Kronenberg HM, Melmed S, Polonsky KS, Larsen PR. Williams Textbook of Endocrinology. 11th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2008:chap 3 İDRARDA KLOR Chloride urine; Urinary chloride; Klor negatif elektrik yüklü bir iyondur. Vücudun asit baz ve elektrolit dengesi için son derece gerekli bir mineraldir. Diğer elektrolitler ile (sodyum, potasyum bikarbonat vb.) denge içinde olmalıdır. İdrarda klor laboratuar testi ile idrarda atılan miktarı ölçülür. Anlık idrarda yada 24 saatlik idrarda bakılır. Vücut sıvılarının arasındaki dengeyi görmek, renal tübüler asidoz nedenini tespit etmek, böbrek fonksiyonlarını değerlendirmek, asit baz dengesini görmek amacıyla bakılır. İdrarda Klor için normal değerler: Normal bir diyette 110 250 meq/gün dür. Miktar günlük alınan su ve klor miktarına göre değişir. İdrarda atılan klor miktarını arttıran sebepler: Adrenokortikal yetmezlik ( Addison hastalığı), Aşırı tuz alımı, Nefropati ( tuz kaybettiren nefropati), Poliüri ( fazla idrar çıkarmak) idrarda klor miktarını
arttıran sebeplerdir. İdrarda atılan klor miktarını düşüren sebepler: Cushing sendromu, Tuz kısıtlaması, az tuz alımı, İshal, kusma, terleme nedeniyle su kaybı idrarda klor miktarını düşürür. Referanslar: Landry DW, Bazari H. Approach to the patient with renal disease. In: Goldman L, Schafer AI, eds. Cecil Medicine. 24th ed. Philadelphia İYONİZE KALSİYUM Serbest Kalsiyum; Calcium ionized; Free Calcium; Free Ca++; İyonize kalsiyum kanda proteinlere bağlanmadan serbestçe dolaşan kalsiyum miktarıdır. Kan kalsiyumu hem proteinlere bağlı hem de serbest olarak dolaşır. Bunların toplamına total kalsiyum denir ayrı bir testtir. Tüm hücreler düzgün çalışabilmek için kalsiyuma ihtiyaç duyarlar. Kemiklerin, dişlerin sağlam olması, kalbin çalışması, kasların kasılması, sinirlerin sinyal iletebilmesi kanın pıhtılaşması kalsiyum sayesinde gerçekleşir. İyonize kalsiyum ne için bakılır? Paratiroit hastalıkları, böbrek hastalıklarının teşhisinde serbest kalsiyum miktarına bakılır.
İyonize Kalsiyum için normal değerler: Çocuk: 4,4 6,0 mg/dl Erişkin: 4,4-5,3 mg/dl dir. İyonize kalsiyum miktarını arttıran sebepler: Hiperparatiroidi, Hareketsizlik, Süt alkali sendromu, Multipl Myelom, Paget hastalığı, Sarkoidoz, Tiazid diüretikler, Tümörler, Fazla Vitamin D alımı. Serbest kalsiyum miktarını düşüren sebepler: Hipoparatiroidi, Malabsorbsyon, Osteomalazi, Pankreatit, Böbrek yetmezliği, Riketsiya, Vitamin D eksikliği. Referanslar: 1. Bringhurst FR, Demay MB, Kronenberg HM. Hormones and disorders of mineral metabolism. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 28. 2. Wysolmerski JJ, Insogna KL. The parathyroid glands, hypercalcemia, and hypocalcemia. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 266
İDRARDA UYUŞTURUCU TESTİ Toxicology screen: Barbiturates screen; Benzodiazepines screen; Amphetamines screen; Analgesics screen; Antidepressants screen; Narcotics screen; Phenothiazines screen; Drug abuse screen; Blood alcohol test; İdrarda uyuşturucu testi legal ve illegal ilaçların idrarda tespiti amacıyla kullanılan bir testtir. Test idrar örneğinden çalışılır. Ayrıca mide içeriğinden de bakılabilir. İdrarın gözetim altında alınması gerekir. Test sırasında tedavi amacıyla alınan ilaçlar belirtilmelidir. Birçok ilaçta testi pozitif yapabilecek maddeler de bulunmaktadır. İdrarda uyuşturucu testi ile hangi maddeler bakılır? Alkol ( etanol), normal içilebilir alkoldür sahte içkideki metanol bu test ile bakılamaz, Amfetaminler, Anti depresanlar, Barbitürat ve hipnotikler, Benzodiyazepinler, Kokain, Flunitrazepam, Gamma hidroksi bütirat ( GHB), Mariyuana, Narkotikler, Narkotik olmayan ağrı kesiciler, PCP, Fenotiazin ( antipsikotik, trankilizan ilaçlar) idrarda
uyuşturucu testi ile tespit edilebilir. İdrarda uyuşturucu testi ne için yapılır? Acil durumlarda, zehirlenme düşünüldüğünde, intihar girişimlerinde, ilaç ve uyşturucu kullanıldığından şüphelenildiğinde, ilaç bağımlılıklarının tespitinde, legal ve illegal ilaç kullanımından şüphelenildiğinde ayrıca aşağıdaki durumlarda idrarda uyuşturucu testi yapılır: Alkolizm, Alkol yoksunluk sendromu, Şuur bulanıklığı araştırması, Analjezik ağrıkesicilere bağlı böbrek bozukluğu ( analzejik nefropatisi), Deliryum tremens, Deliryum, Demans, İlaç suistimali, Fetal alkol sendromu, Epilepsi araştırması, Kokain kulklanımına bağlı inme, Cinsel istismar, Şuur kaybı araştırması sırasında idrarda uyuşturucu testi yapılır. Test amacıyla bakılan ilaçlar idrarda bir süre belirir daha sonra kaybolurlar. Uyuşturucu maddelerin idrarda bulunma süreleri: Alkol: 3 ila 10 saat, Amfetaminler: 24 ila 48 saat, Barbitüratlar: 6 haftaya kadar idrarda çıkar, Benzodiyazepinler: 6 haftaya kadar, Kokain: 2 ila 4 gün; aşırı dozda 10 12 gün boyunca idrarda çıkar, Kodein: 1 2 gün ( birçok soğuk lagınlığı ilacı içinde bulunur),
Eroin: 1 2 gün, Hidromorfon: 1-2 gün, Metadon: 2 3 gün ( ağrı kesici), Morfin: 1-2 gün, Fensiklidin (PCP): 1-8 gün, Propoksifen: 6-48 saat, Tetrahidrokannabinol (THC): 6-11 hafta. İdrarda uyuşturucu için normal değerler: Normalde negatif olmalıdır. İdrar testi genellikle var yada yok olarak belirlenir miktar belirtmez. Referanalar: 1. Tintinalli JE, Kelen GD, Stapczynski JS, Ma OJ, Cline DM. Toxicology and pharmacology. In: Tintinalli JE, Kelen GD, Stapczynski JS, Ma OJ, Cline DM, eds. Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide. 6th ed. Columbus, OH: McGraw-Hill; 2006:section 14. 2. McPherson RA, Pincus MR. Toxicology and therapeutic drug monitoring. In: McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2006:chap 23. 3. Sachs C, Wheeler M. Examination of the sexual assault victim. In: Roberts JR, Hedges JR, eds. Clinical Procedures in Emergency Medicine. 5th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2009:chap 58 İDRARDA PROTEİN
İdrarda Albümin; Proteinüri; Albuminüri; İdrarla atılan protein miktarının ölçülmesidir. Herhangi bir zamanda alınan idrar örneğinden yada 24 saatlik idrar örneğinden bakılır. Aşağıdaki durumlar idrarda protein laboratuar testi sonucunu etkiler: Dehidratasyon ( susuz kalma ), Radyolojik kontrast madde ( örnek alımından önceki 3 gün içinde kullanılan kontrast maddeler sonucu bozar), Stres, Aşırı egzersiz, İdrar yolu enfeksiyonları sonucu bozar. İdrarda protein neden bakılır? İdrarda protein miktarına özellikle böbrek hastalıkları şüphesinde bakılır. Normalde idrarda protein çok az bulunur. Kan proteinini çok yüksek ise böbrekler normal olsa da idrarda protein çıkar. Böbrek hastalıklarında ise kan proteini çok düşük olsa da idrarla protein çıkar. İdrarda protein için normal değerler: Spot idrarda albümin: 0-8 mg/dl 24 saatlik idrarda albümin: <80mg/dL dir. İdrarda Protein Pozitif olması ne anlama gelir? İdrar proteinin de hafif artış genellikle bir hastalığa işaret etmez. Ancak idrar proteinin de büyük artışlar aşağıdaki hastalıklara bağlı olabilir: Amiloidoz, Mesane tümörü, Konjestif kalp yetmezliği, Dehidratasyon, Diyabetik nefropati, Glomerülonefrit, Goodpasture sendromu,
Ağır metal zehirlenmesi, Böbrek hasarı yapan ilaçlar, Polikistik böbrek, Preeklampsi ( gebelik zehirlenmesi), Sistemik lupus eritematozus, İdrar yolu enfeksiyonu sırasında görülür. Ayrıca aşağıdaki durumların değerlendirilmesinde idrarda protein miktarı önemlidir: Akut nefritik sendrom, Sepsis, Eklampsi, Hemolitik üremik sendrom, İnterstisyel nefrit, Meduller kistik böbrek, Membranoproliferatif glomerulonefritler (GNI ve GNII), Membranöz nefropati, Nekrotizan vaskülit, Post streptokoksik glomerülonefrit, Rapidly progressif ( cresentrik ) glomerulonefrit, Reflu nefropati, Renal ven trombozu değerlendirme ve takibinde idrarda protein miktarına bakılır. References 1. Landry DW, Bazari H. Approach to the patient with renal disease. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 24th ed. Philadelphia