I.ULUSLARARASI SOSYAL BİLİMLER SEMPOZYUMU 13-14-15 EKİM 2016 I. INTERNATIONAL SYMPOSIUM ON SOCIAL SCIENCE 13-14-15 OCTOBER 2016 ASOS CONGRESS BİLDİRİ KİTABI ASOS CONGRESS CONFERENCE PROCEEDINGS ELAZIĞ / 2016 I.ULUSLARARASI SOSYAL BİLİMLER SEMPOZYUMU 13-14-15 EKİM 2016 ELAZIĞ
SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASIN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ: ANAMUR DA DÜĞÜN GELENEĞİ Okt. Gürkan TEMİZ Mersin Üniversitesi Doç. Dr. Burçin Cevdet ÇETİNSÖZ Mersin Üniversitesi Özet Somut olmayan kültürel miras, insanoğlunun tarihi boyunca kuşaktan kuşağa aktararak canlı tuttuğu edebiyat, sanat, şölen, bilgi ve becerilerinden meydana gelen ortak belleğidir. Araştırmanın amacı, ülkemizde somut olmayan kültür mirasları üzerine farkındalık yaratmak ve Anamur ilçesinde sürdürülebilirlik ilkelerine uygun olarak Anamur düğünlerinin gelecek nesillere doğru şekilde aktarılabilmesini sağlayacak teorik bir çerçeve oluşturmaktır. Araştırma sürecinde öncelikle ikincil veriler incelenerek veri toplama yöntemi olarak nitel araştırma yöntemlerinden olan yapılandırılmamış yüz yüze görüşme tekniği uygulanmıştır. Araştırmanın temel sonuçlarında Anamur da düğün yemeklerine çok önem verilmektedir. Anadolu nun genelinde olduğu gibi Anamur da da bayrak dikme düğünün başladığının göstergesidir. Ayrıca düğünlerin temel enstrümanları davul, klarnet ve kemandır. Anahtar Kelimeler: Somut Olmayan Kültüre Miras, Düğün Geleneği, Anamur 2594 SUSTAINABILITY OF THE INTANGIBLE CULTURAL HERITAGE: THE WEDDING TRADITION IN ANAMUR Abstract The Intangible Cultural Heritage is the vivid common memory of literature, art, festival, information and skills which were transmitted from generations to generations in history. The purpose of the research is to build an awareness on intangible cultural heritage of our country and to form a theoric frame which supports the Anamur wedding tradition in order to be transmitted to further generations successfully. In the research especially the secondary data was examined and the unstructured face to face interview technique was used as the data collection method. The basic results of the research show that the wedding dinner is extremely important in Anamur. As in the other Anatolian regions the flag hanging shows the wedding has begun. Furthermore, the basic musical instruments of the wedding are drum, clarinet and violin. Keywords: Intangible Cultural Heritage, Wedding Tradition, Anamur 1.Giriş Kısa adı UNESCO olan Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu, kuruluşundan beri, kültür alanında sayısız etkinlik gerçekleştirmiştir. UNESCO bu etkinliklerde bütün kültürleri insanlığın ortak mirası olarak kabul eder ve geleneksel kültürlerin gelecek kuşaklara aktarılmasının öneminin altını çizer. UNESCO sözleşme ve belgelerinin koruma sözcüğüne vurgu yapması bu bakımdan dikkat çekicidir. UNESCO bu belgelerde (Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması ve Kültürel
İfadelerin Çeşitliliğinin Korunması ve Geliştirilmesi Sözleşmeleri) kentleşme, sanayileşme ve küreselleşme karşısında dünyanın somut ve somut olmayan kültürel mirasının korunması ve gelecek kuşaklara aktarılmasını temel amaç olarak görmektedir (Aksungur, 2010). İnsanın ürettiği bütün araç, gereç, yapılar ve teknolojiler somut kültüre; yine insanın ürettiği bütün anlamlı değerler, davranışlar ve kurallar ise somut olmayan kültür elemanlarına örnektir (Gülcan, 2010). İnsanlığın milyonlarca yıldır sürekli değiştirip dönüştürerek yarattığı, yaşattığı ve aktardığı kültürel zenginlik unsurları, küreselleşmenin ortaya çıkardığı tek tipleşme karşısında zorlu bir var oluş mücadelesi vermektedir. Yerel zenginliğin ve çeşitliliğin kaybolmasını önlemek amacıyla uluslararası düzeyde yapılan çalışmalar sonucunda UNESCO, 17 Ekim 2003 tarihinde 32. Genel Konferansı nda, Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi ni kabul etmiştir (Öğüt, 2010). Türkiye nin de 27 Mart 2006 tarihinde 45. ülke olarak resmen taraf olduğu Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi nin önemli amaçlarından biri, bu mirasın önemi konusunda yerel, ulusal ve uluslararası düzeyde duyarlılığı ve farkındalığı artırmaktır (Kutlu, 2009). UNESCO terminolojisinde Somut Olmayan Kültürel Miras (SOKÜM) olarak tanımlanan halkbilimi ürünlerinin küreselleşmenin tek biçimlileştirme tehlikesine karşı korunmasına yönelik uluslararası bir sözleşme hazırlanması süreçlerinin ilk basamaklarını oluşturmuştur (Oğuz, 2016). Sözleşme genellikle dille aktarılan, kuşaklar arasında usta çırak ilişkisi içerisinde görerek öğrenilen, atalarımızdan miras olarak devralıp yaşatılmaya çalıştığımız ama çeşitli etmenler nedeniyle koruyamadığımız somut olmayan kültürel miras olarak adlandırılan unsurları içermektedir (Erkal, 2010). Küreselleşme, sadece siyasal ve ekonomik alanları değil, aynı zamanda kültürel alanı da etkileyen bir süreçtir. Dünya, siyasal ve ekonomik alanlarının yanı sıra kültürel anlam sistemleri ve simgesel biçimlerin geniş ölçekli aktarımından dolayı küresel bir bütünleşme içine girmektedir (Aksungur, 2010). Mevcut araştırmada, ülkemizde somut olmayan kültür mirasları üzerine farkındalık yaratmak ve Anamur ilçesinde sürdürülebilirlik ilkelerine uygun olarak Anamur düğünlerinin gelecek nesillere doğru şekilde aktarılabilmesini sağlayacak teorik bir çerçeve oluşturmak amaçlanmaktadır. Araştırmada ilk olarak somut olmayan kültürel mirasın kavramsal olarak açıklanması, amacı ve önemi belirtilmiştir. Araştırmada nitel veri toplama yöntemlerinden görüşme yöntemi uygulanmıştır. Araştırma sonuçları ile literatürdeki bu boşluğun doldurulması, Anadolu da önemli bir yeri olan düğün geleneğinin sürdürülebilirliği açısından kayıt altına alınması ve gelecek kuşaklara ışık tutması sağlanacaktır. 2. İlgili Literatür 2.1.Somut Olmayan Kültürel Miras Somut olmayan kültürel miras (SOKÜM) UNESCO tarafından;, gelenekler, dil, inanışlar, müzik, şarkılar, danslar, gösteriler, tekerlemeler, öyküler, masallar, şiirler, ritüeller, temsiller, anlatılar, bilgi ve beceriler, bunlara ilişkin her türlü araç, gereç ve kültürel mekânlar olarak tanımlanmaktadır. Kuşaktan kuşağa aktarılan somut olmayan kültürel miras, toplulukların ve grupların çevreleriyle, doğayla ve tarihleriyle etkileşimlerine bağlı olarak, sürekli biçimde yeniden yaratılır ve bu onlara kimlik ve devamlılık duygusu verir (HÜTKAM, 2016). Bu bağlamda somut olmayan kültürel miras kapsamında (Türker ve Çelik, 2012); 2595
Somut olmayan kültürel mirasın aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar (destanlar, efsaneler, halk hikâyeleri, atasözleri, masallar, fıkralar vb.), Gösteri sanatları (karagöz, meddah, kukla, halk tiyatrosu vb.), Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler (nişan, düğün, doğum, nevruz, vb. kutlamalar), Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar (geleneksel yemekler, halk hekimliği, halk takvimi, halk meteorolojisi vb. ), El sanatları geleneği (dokumacılık, nazar boncuğu, telkari, bakırcılık, halk mimarisi) sıralanmaktadır. McKercher (2001) e göre ülkeler kültürel değerlerini tüm toplumun değerli bir mirası olarak görmekte ve korumaya çalışmaktadır, bu şekilde toplumda sahip olunan kültürel mirasın sürekliliğini ve insan yaşamının zenginliğini anlama, geçmişle bir bağ kurma ve bugünü anlama duygusu oluşmasına yardımcı olmaktadır. Aynı zamanda kültürel mirası anlamak, bugün ve gelecek nesillerin yaşamlarına temel oluşturabilmektedir (akt.çapar ve Yenipınar, 2016). Küreselleşme, popülerleşme, tek türleşme gibi olguların bu tür farklılıkları, özgünlükleri ortadan kaldırabileceği kaygısıyla UNESCO tarafından Somut ve Somut Olmayan Mirasın Korunması ve Geliştirilmesi ile Kültürel Anlatımların ve Sanatsal Yaratıların Çeşitliliğinin Korunması ve Geliştirilmesi yaklaşımları ortaya atılmış ve bu yönde sözleşmeler hazırlanmıştır. Pek çok ülke tarafından kabul edilen bu sözleşmeler, özünde kentsel, yöresel, ulusal ve dolayısıyla insanlığın kültürel belleğinin oluşturulması, korunması ve geliştirilmesine yöneliktir (Öğüt, 2010). Sosyo-kültürel gelişim ve/ya değişim açısından özellikle kırsal alanda daha yavaş bir seyir gözlenir. Kırsal alanda, geleneklerin daha uzun bir süre varlıklarını koruyabilmiş ve koruyabilmekte olmaları, bunların sadece toplumsal bilinçaltında saklı olmalarıyla açıklanamaz. Dış etkilerden uzak olmak bu durumun temel nedenidir. Kırsal kesimi, fiziksel olarak diğer sosyal alanlardan daha elverişsiz koşullarda yaşamasına rağmen adet ve gelenekler çerçevesinde sosyal dayanışmaya daha fazla önem verdiği görülmektedir. Bu da kırsal kesimde, sosyal ve kültürel unsurların sürekliliğini sağlamaktadır (Öğüt, 2010). Somut olmayan kültürel mirasın korunması sözleşmesinin amaçları; Somut Olmayan Kültürel Mirası korumak, Somut Olmayan Kültürel Mirasın taşıyıcısı konumundaki toplulukların, grupların ve bireylerin somut olmayan kültürel mirasa duyulan saygıyı yükseltmek, Somut Olmayan Kültürel Mirasın önemi konusunda yerel, ulusal ve uluslararası düzeyde duyarlılığı artırmak, karşılıklı değer bilirliği sağlamak, Koruma terimi, somut olmayan kültürel mirasın yaşayabilirliğini güvence altına alma anlamına gelir. Bu kavram; kimlik saptaması, belgeleme, araştırma, muhafaza, koruma, geliştirme, güçlendirme, eğitim yoluyla kuşaktan kuşağa aktarma gibi yöntemleri içerir. 2.2.Türkiye de Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi Ülkemiz, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü nün sorumluluğu altında yürütülen çalışmalar neticesinde bugüne kadar dünya miras listesine 12 adet varlığımızın alınmasını sağlamıştır. UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirasının Temsili Listesi'nde 12 unsurumuz bulunmaktadır. Bunlar; meddahlık, Mevlevi sema törenleri, Meddahlık geleneği (2008), aşıklık geleneği, Karagöz, nevruz (2009), geleneksel sohbet toplantıları (Yaren, Barana, sıra geceleri vd.), Kırkpınar yağlı güreş festivali, Alevi- 2596
Bektaşi ritüeli semah (2010), tören keşkeği geleneği (2011), mesir macunu festivali (2012), Türk kahvesi kültürü ve geleneği (2013) ve ebru: Türk kağıt süsleme sanatıdır (2014) (UNESCO, 2016). Kültürel mirasın koruma altına alınarak, bu değerlerin tanınırlığının artması sağlanmakta ve sürdürülebilirliğine katkı sunulmaktadır (Çapar ve Yenipınar, 2016). 2.3.Evlilik Düğünü Geleneği Anadolu Türk Halkı için düğün, kuralları toplum tarafından belirlenerek kesinleştirilmiş kutsal bir törendir (Çetin, 2008). Evlenme, Türk toplumunda çok önemli bir yere sahiptir. Toplumun devamı için gençlerin anlaşıp evlenmesi, çocuk yapması ve böylelikle bir aile kurması beklenir. Gençlerin evliliklerinin ömür boyu sürmesi istenir. Ömür boyu sürecek olan bu birlikteliğin mutlu, sağlıklı ve üretken bir ilişki olması için evlilikle ilgili her türlü törene büyük önem verilmiştir (Demir ve Bakar, 2014). 2.4. Anamur İlçesi Akdeniz bölgesinde bulunan Anamur İlçesi Doğusu Bozyazı, Batıda Antalya İline bağlı Gazipaşa, Kuzeyde Karaman İline bağlı Ermenek İlçesi, Güneyde Akdeniz ile çevrilidir. İlçe merkezi Mersin'e 230 Km., Antalya'ya 265 Km., Karaman'a 230 Km., Kıbrıs'a 40 Mil (76 Km) uzaklıkta olup, Mersin-Antalya Devlet Karayolu üzerinde kurulmuştur. Yüzölçümü 1241 km 2 dir. Orta Toros Dağlarının Akdeniz'e inen kolları ilçe topraklarının içinden geçer. Bu nedenle arazi engebeli ve dağlıktır. İlçenin iklimi karakteristik Akdeniz iklimi olup, yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır. Yıllık yağış toplamı 1032 m 3 'dür.yıllık ortalama yağışlı gün sayısı 75 gündür (Anamur Belediyesi, 2016). Son nüfus sayımına göre Anamur da 64.263 kişi yaşamaktadır. Anamur halkı büyük çoğunlukla Türk kökenlidir (https://nufus.mobi, 2015). 3. Araştırma Yöntemi Bu çalışmanın amacı, ülkemizde somut olmayan kültür mirasları üzerine farkındalık yaratmak ve Anamur ilçesinde sürdürülebilirlik ilkelerine uygun olarak Anamur düğünlerinin gelecek nesillere doğru şekilde aktarılabilmesini sağlayacak teorik bir çerçeve oluşturmaktır. Anamur bulunduğu coğrafi konumundan dolayı ulaşılabilirliği oldukça zor olmasından dolayı, hem çok az göç almış hem de yerel kültürel değerlerini günümüze kadar koruyabilmişlerdir. Çalışmanın evrenini mahalle muhtarları ve STK lar ve yöresel kültürü iyi tanıyan ileri yaştaki halktan insanlar oluşturmaktadır. Evren ve bu noktadan hareketle örneklem belirleme aşamasında ise konunun niteliği ve önceden belirlenen kısıtlar göz önüne alınarak nitel verilerin toplanabilmesi için ve analizlerin sağlıklı gerçekleştirilebilmesi için amaçlı örnekleme yönteminin kullanılmasına karar verilmiştir. Bu bağlamda örneklem özelliği ve çalışmanın genel özelliği sebebiyle, yalnızca yöresel kültürü iyi tanıyan, uzun yıllar köylerde ve buralarda görev yapmış ve yöre düğünlerini deneyimleyen bu konudaki görüşlerini aktarabilen kişiler örnekleme dahil edilmiştir. Söz konusu kriterleri karşılayabilecek 11 kişiye ulaşılabilmiştir. Araştırmada halktan 11 kişi ile yapılandırılmamış görüşme yöntemi uygulanmıştır. Bu yöntemde görüşme süreci genel soruların sorulması ya da temel konulara değinilmesi ile başlar. Yapılandırılmamış görüşmeler sıkı bir prosedür takip etmediği için görüşme esnek ve görüşme uygulanan kişinin kişisel ilgileri, düşünceleri ve duygularının cevaplara yansıması büyük olasılıktır. Bu yöntem daha derinlemesine bilgilerin elde edilmesinde son derece kullanışlıdır (Bilim, 2015). Veri toplama, uzun yıllar Anamur ilçesinde yaşamış ve yöresel gelenekleri iyi tanıyan kişiler ile 1 Ağustos 15 Eylül 2016 tarihleri 2597
arasında, Anamur ilçesinde yüz yüze görüşmelerle gerçekleştirilmiştir. Çalışmaya dahil edilen 11 kişiye Anamur da düğün geleneklerini anlatır mısınız? sorusu sorulmuştur. 4. Araştırma Bulguları 4.1. Demografik Bulgular Araştırmaya katılanlardan 6 sı muhtar, 2 STK başkanı, 1 i memur, 1 i araştırmacı/gazeteci ve 1 i ilköğretim müdürüdür. Tablo 1. Katılımcıların Demografik Özellikleri Adı Soyadı Mesleği Cinsiyeti Yaş Aralığı Medeni Dur. Suzan Kalaycı Turizm Derneği Kadın 40-49 Yaş Evli Başkanı Arzu Kılıç Mersin Kültür ve Yardımlaşma Derneği Bşk. Arası Kadın 30-39 Yaş Aralığı Evli Mesut Gündoğdu İlköğretim Okul Erkek 40-49 Yaş Evli Müdürü Aralığı Mehmet Uysal Ören Mah.Muhtarı Erkek 40-49 Yaş Evli Şahin Aralığı Mustafa Halat Demirören Mah. Erkek 50 Yaş ve üzeri Evli Muhtarı Gaffar Şen Bozdoğan Mah. Erkek 50 Yaş ve üzeri Evli Muhtarı Gani Gölge Memur Erkek 50 Yaş ve üzeri Evli Ahmet Çağlar Akarca Mah. Muhtarı Erkek 40-49 Yaş Evli Aralığı İsmail Kerbali Bahşiş Mah. Muhtarı Erkek 40-49 Yaş Evli Aralığı Halil Kerbali Gercebahşiş Mah. Erkek 30-39 Yaş Evli Muhtarı Aralığı Tahsin Ünlü Araştırmacı / Gazeteci Erkek 50 Yaş ve üzeri Evli 2598 Kuzu (2010) Anamur folkloru üzerine yapmış olduğu çalışmasında Anamur da düğün geleneklerini mevcut araştırmada da bazı süreçler eklenerek, 1.Kız isteme, 2. Söz kesme/ nişan, 3.Davet/Okundu, 4. Odun elemek, 5. Bayrak dikme, 6. Tohum Gavıdı, 7. Kesene/Sandık, 8. Kına, 9.Düğün Yemeği, 10. Düğün müzikleri, 11. Gelin Alma ve Gelin indirme, 12. Gerdek süreçleri şeklinde incelenmiştir. Mevcut araştırma bulgularını da katılımcılarla yapılan görüşmelerden alınan diyalogların sonuçlarını bu süreçler izlenerek irdelenmiştir. 1. Kız İsteme Kız isteme, oğlanın askerden gelmesiyle yerine getirilmesi gereken bir borç olarak nitelenir (Demir ve Bakar, 2014). Gaffar Şen (56) Anamur da kız ve erkek anlaşarak ve görücü usulü olmak üzere iki şekilde evlenme şekli görülmektedir. 1. Şekil ailelere durumlar anlatılır, iki aile gençlerin sevdalarını anlayarak diyalog kurarlar. 2. Şekil görücü usulü ile aileler aracı vasıtası ile kendi aralarında tanışıp olumlu karar verilirse kız istenir. Bazen kız ve oğlanın tanışmasına bile gerek duyulmaz. Mehmet Uysal Şahin Şimdi bizim Anamur yöresinin düğünleri çoğu görücü usulü anlaşmalı yapılır. Kız istenir, hısım olmaya geldik derler. Kız tarafı süre ister düşünelim derler. Aile düşünür
sonra gelin derler kabul ederler. İş olumluysa bile kız evi naz yapar 4-5 kez bugün gidin yarın gelin şeklinde uğraştırırlar. Gani Gölge (56) Anamur da düğün gelenekleri Orta Asya dan bu yana gelen bir yörük kültürüne dayalı Toroslarda hemen hemen birbirinin aynısıdır. İlk kız isteme ile başlanır çoğunluğu görücü usulü evlilikler yapılırdı. Son yıllarda kız isteme genellikle hatırı sayılır kişiler tarafından kız önceden belirlenir aileler tarafından gençlerin görüşü doğrultusunda isteme noktasına geldiği zaman, hatırı sayılan veya kırılamayacak kişiler isteyici gönderilir. Bu halk arasında kız isteyici olarak bilinir. Mesut Gündoğdu (48) İlkinde kesinlikle evet denilmez. Düşünelim biz size bildirelim denir. 2.ve 3. gidişte sonuç olumsuzsa kusura bakmayın eksiğinizi başka yerde arayın diye kibarca ret yanıtı verilirdi. Eğer yanıt olumlu ise iki ailenin büyükleri biraraya gelerek düğün tarihi konusunda uzlaşırlardı. Ayrıca Gani Gölge (56) Yörüklerde ve Anamur da kız kaçırma olayları vardır. Aileler onaylamadığı süreci sonrasında kız ve oğlan anlaşmışsa mutlaka kaçma ile sonuçlanır. Tahsin Ünlü (55) Anamur da görücü usulü kız isteme anlayışında bir kavram kargaşası yaşanıldığını düşünüyorum. Halbuki görücü usulü kız istemede oğlan ve kızın kendi iradeleri dışında tamamen ailelerin rızası ile olan bir evlilik türü olduğunu düşünüyorum. Oysa Anamur da evlilik öncesinde oğlan veya kızın rızası olmadan bu iş kesinlikle olmaz. Kız istemeye ya kendi aile büyüğü ya da kız tarafının da tanıdığı hatırlı biri ile gidiliyor. Kahveler içildikten sonra konu açılır. Kız ailesine düşünme süresi bırakılıyor sonra tekrar gidiliyor. O zaman kız evi görüşünü belirtiyor. Kızın verileceği anlaşılıyorsa aracılardan duyulduysa tatlı ile gidiliyor. Bu arada kız damada tuzlu kahve yapar. Ancak bu istemiyorum anlamına gelmez. Seni hatırına çiğ tavuk bile yerim mecazi anlamına benzemektedir. Söz kesilme ve tatlı birlikte olur. Tatlı yenilirken aileler nişan ve düğün günlerini konuşurlar. 2. Söz Kesme/Nişan Söz kesme, kız istendikten sonra eğer dünürcüler anlaşmışsa, kızla oğlan birbirlerini beğenmişse olayın iyice netleşip evliliğin olması için yapılan bir ilk törendir. Söz kesiminden sonra gelen aşama nişandır. Nişan töreni genellikle kız evi tarafından düzenlenir (Demir ve Bakar, 2014). Mehmet Uysal Şahin (44) Aileler anlaştıktan sonra tatlı veya çikolata bozulur ve hayırlı olsun denir. Sonra tatlı günü verilir ve tatlı bozulur. Ağız tatlılığı deriz ona, söz yüzüğü takarlar. Suzan Kalaycı (44) İsteme olayı bittikten sonra sonuç olumlu ise söz ve nişan tarihleri belirlenir. Nişan süreci kız ve oğlanın birbirini tanıma sürecidir. Fakat fazla uzun tutulmaz. Tahsin Ünlü (55) Nişan kız evinde olur iki ailenin en yakınları davet edilir. Küçük bir eğlence ile birlikte yüzükler takılır. Nişan şerefine oğlan tarafı takı takabilir. 3. Davet/Okundu Okumak fiilinden türetilen okundu kelimesi, ilk yazılı eserlerimizden olan Orhun Abideleri nde, Divanü Lûgat-it Türk te ve Dede Korkut Hikâyeleri nde, çağırmak, davet etmek anlamlarında kullanılmaktadır (Kuzu, 2010). Gani Gölge (56) Düğün tarihi belirlendiği zaman okundu, okumaktan geliyor her halde şimdi davetiyeye dönüştürülmüş. Okundu davetlinin ağırlığına göre seçilir. Kimisine bir kibrit kutusu bir bardak, kimisine de gömlekten tutunda kıyafetine kadar ağırlığına göre okundular gönderilirdi. Bu eşyayı vermek veya sözlü olarak davet etmek için okunducu dediğimiz kişiler gönderilirdi. Mesut Gündoğdu (48) Günümüz düğünlerinde davet şekli bile artık değişti. Eskiden okundu denen herkese bir kibrit veya mendil verilirdi. Okumaktan geldiğini düşünüyorum. Okundu şimdiki modern davetiyenin yerine geçen bir düğün hediyesidir. Tahsin Ünlü (55) Okundu da eskiden şu kişi okundu mu veya bu kişi okundu mu diye davet ederlerdi? Kibrit kutusu gibi küçük hediyeler gönderilirdi? 2599
Örneğin kibritin anlamı da ateş yakarken hatırlasın diye vs. Ünlü bir Anamur lu şairimiz A.Kadir Bulut da mısralarında okunduna karşılık olsun, gönderdiğim gül kurusu diye şiirlerinde de belirtmiştir. 4. Odun Elemek Odun elemek; köyün gençlerinin, hem kız hem de oğlan evinin düğün boyunca gerekli olacak olan yakacak odun ihtiyacını karşılamak için dağa odun almaya gitmesidir (Kuzu, 2010). İsmail Kerbali (45) Damadın yakın arkadaşları düğün öncesi toplanıyor eşeklerle ormana gidiliyordu, o zamanlar orman serbestti, zamanında gidiliyordu odunu getiriyorlardı hazırlanıyordu. Gaffar Şen (56) Eski tarihlerde düğünden önce köyün develeri, atları ve eşekleri toplanıp boyunlarına çanlar takılırdı, köydeki gidebilecek kişiler düğün odununa giderlerdi ve giden kişilere havlu dağıtırlardı. Mustafa Halat (51) Gelin evine odunluğa gidilirdi. Oğlan evinin eş dost ve akrabaları odun toplar ve gelin evine götürülürdü. Mehmet Uysal Şahin (44) Düğün için eskiden merkekleri toplarlarmış falancasının oduncusuna gideceğiz derlerdi. Kazana atılacak yemekler için odunlar toplanırdı, imece usulü şeklinde. 10-15 eşekle 15-20 kişi dağa giderlerdi. Eşeklere odunu eylerler yüklerler, oduncusu geldikten sonra düğün faaliyetleri başlardı. 5. Bayrak Dikme Bayrak, milletler için bir egemenlik sembolüdür. Düğünlerde ise, düğünün başladığının işaretidir. Bu törenler sırasında kullanılan bayrak "düğün bayrağı" adını alır (Kuzu, 2010). Mustafa Halat (51) Düğün süresi boyunca Türk bayrağımız düğün evine asılırdı. Perşembe günü bayrak dikilir, düğün bitene kadar. Biz de bayrak kaçırma olur. Kız evine gelin almaya gittiğiniz zaman, orada sen lafa dalıp da oğlan evinden birine bayrağı kaptırdı mı hiç şansın yok. Bayrağı kapana bahşiş verilmek zorundadır. İsmail Kerbali (45) Düğün başladığında her iki eve perşembe gününden bayrak asılıyor, düğün bitene kadar bayrak asılır, bayrak bizim her şeyimizdir. O bayrak her zaman asılır inşallah. 6. Tohum Gavıdı Tohum gavıdı, oğlan evinin kız evine davar, yağ, soğan, dövülmüş darı, un, tuz vb. düğün için gerekli olan, yemeklik malzemeleri götürmesidir (Kuzu, 2010). Mustafa Halat (51) Oğlan evi hem kendi hem de kız evine tüm düğün yiyeceklerini alır. Ayrıca kız evi eşyalarının tümünü yüklenir erkek tarafı ise düğünün tüm masraflarını karşılardı. Gani Gölge (56) Kız evine giden oğlan evinden oraya yemeklik malzemeleri götürür. Örneğin yiyecek ve içeceklerin tamamını oğlan karşılar. Koç adettendir ve süslenir gönderilir. Kız evi de misafirlere ikram eder ve iki tarafta da ayrı ayrı yemekler dağıtılır. Ahmet Çağlar (38) Damadın akrabaları bir bayrak eşliğinde gelinin evinin iki gün boyunca ikram edecekleri hayvanları, yemekte pişirecekleri darısını, buğdayını, pirincini, kuru fasulyesini, salçasına, tuzuna ve ekmeğine varana kadar götürür ve tüm bunları erkek tarafı karşılar. Bu gelenek biz yörük olduğumuz için 500-600 yıldır devam etmektedir. 7. Kesene/Sandık Perşembe günü önemlidir çünkü yöre ağzında kesene diye adlandırılan gelinin çeyizi bu gün alınarak damat evine götürülür. Bu törene de kesene kesmek denilmektedir (Nas, 2015). Mesut Gündoğdu (48) İki ailenin anlaşmasına gör davul ve zurnalarla kız evinden eşyalar yüklenip, oturulacak eve gidilir. Orada biraz eğlenildikten sonra eşyalar bayanlar tarafından tek tek seriliyor ve ev hazır hale getiriliyor. Buna kesene götürmek deniyor. Bu kelimenin kökü kesmekten gelir. Düğün hazırlıkları konuşulurken şu alınacak bu alınacak denilerek söz kesmekten geldiğini düşünmekteyim. Yani kesene kesilmiş, söz verilmiş şu yapılacak bu yapılacak sürecinden gelmektedir. Mustafa Halat (51) Düğünlerimizde kesene geleneği perşembe gününden başlardı. Erkek evi kız evinde toplantı düzenler, sohbetler ve eğlence eşliğinde kız evi eşyaları oğlan evine develerle 2600
taşınırdı. Yollarda müzik ve oyunlar oynanır güreşler tutulurdu. Mehmet Uysal Şahin (44) Kesene geleneği düğünlerde perşembe günü başlar. Kesene işinde kızın ve oğlanın sandıkları olur ve bu sandıkları birbirlerine hediye olarak götürürler. Sandıklar gider ama açmazlar. Akşam kınasında açarlar. Kayınpeder ve kaynanalar karşılıklı hediyeler yapılır. Yani kesene de karşılıklı 1.derece yakınlara hediyeler verilirdi. Tahsin Ünlü (55) Kesene günü Perşembe günü yapılırdı. Orada kız evindeki hanımlarla oğlan evi tarafı kontrol eder ve teslim alır. Götürülen basmalardan birinin kenarı kesilip alınıyor. Kesene adı buradan gelmektedir. Sandık açmada ise sandıktan çıkanlar tanıtılıyor. Her iki tarafında 1.derece yakınlarına giysi ağırlıklı hediyeler alınıyor. 8. Kına Anadolu da gelinin gözyaşlarının bereketi artıracağı düşüncesi vardır. Gelinin gözyaşlarının bereket getireceği düşünülür, bu nedenle de kına gecesinde gelinin ağlaması için büyük çaba harcanır (Çetin, 2008). Gaffar Şen (56) Eskiden kınalar gündüz yapılırdı. Kız evine erkek tarafından gidilirdi. Kına kız evinde yapılırdı. Kına honcası yapılır ve dağıtılırdı. İçinde üzüm, yer fıstığı, nohutlu şeker bulunurdu. Kıza kına yakılır, kız yüzünü göstermez naz yapar ve kız elini açmazdı. Yüz görümlüğü kaynana ve kayınpeder tarafından takılırdı. Takılar kına günü takılır ve geçici olarak çıkarılır düğün gününe saklanırdı. Kınalarda müzikli eğlence olurdu. Gani Gölge (56) Kız evinde kına önce yakılır kız evinde yakıldıktan sonra da oğlan evinde oğlan kınası yakılır. Çoğunluğu bayanlar tarafından genç kızlar kına türküleri vs. söylerler ve köyün veya oranın sevilen yaşlı bir kadınının organize ettiği bir töredir. Düğün başladıktan sonra sanırım Cuma günleri yapılırdı. Eski düğünlerde, tam gününü hatırlamıyorum ama orada bir büyük leğenin büyük davul gibi çalındığını, manilerin okunduğunu yakınlarına kınalar yakıldığını hatırlarız. Tahsin Ünlü (55) Kınalarda kına honçası dağıtılır. Kına honçası içerisinde fıstık, mısır, kuru üzüm, nohut şeker bulunur. Heybeye yüklenir ve kınaya katılanlara dağıtılır. 9. Düğün Yemeği Anadolu Türk düğünlerinde, Antik Yunan da olduğu gibi, bereketi temsil eden ya da en azından bereketle ilişkili maddelerle yapılan yemeklerin yenmesi gelin ve damadın evliliklerini bereketlendirmek, onların sahip oldukları bereketi davetli olan halka dağıtmak yaymak amacını taşır (Çetin, 2008). Gaffar Şen (56) Kesene ve düğünden bir hafta öncesinde imece usulü toplanılarak geleneksel yemeğimiz olan mısır ve buğday dövmesi köy meydanında, dibek dediğimiz taştan oyulmuş ve solku dediğimiz ağaçtan yapılmış aletlerle dövülerek hazırlanıp kurutulup ve düğün zamanı hazır edilirdi. Arzu Kılıç (38) Anamur yöresinde köy yemeklerimiz genellikle çorba ile başlar, yoğurtlu ve yahnili keşkek, etli pilav, kuru fasulye ile devam ederdi. Son olarak ev baklavası veya helva ikram edilirdi. Özellikle düğün yemeklerimiz odun ateşi ve kazanlarda pişirilir, ayrı bir lezzeti bulunurdu. Şimdi bu tarz düğünleri kırsalda çok az yaşayabilmekteyiz. Gani Gölge (56) Anamur da düğün yemeklerinin olmazsa olmazı keşkektir. Hem yoğurtlusu hem de yahnilisi yapılır. Sadece buğday bazen de mısırdan yapılır. İkisi de bazı zaman birlikte olur, ailenin ekonomik gücüne bağlıdır. Mısırdan olan yoğurtlu ve yahnili etli olarak yapılır. Buğdaydan yapılan genellikle tereyağı ile yapılır. Misafirlerin isteğine göre üzerine et konulabilir. Ama özü buğday keşkeğinin tereyağı konmasıdır. Gaffar Şen (56) Düğün yemekleri bir gün öncesinden çorba için tavuklar kesilir. Keşkeğin yahnisi ve etli pilav için genelde keçiler kesilirdi. Akşama kadar hazırlanıp aşçı tutulup gece üç sıralarında düğün yemekleri hazırlığına başlanırdı. Düğün yemekleri çeşitleri değişmemek kaydıyla tavuk çorbası, kuru fasulye, etli pilav, yahnili darı, tatlı olarak da 2601
elde yapma baklava komşular tarafından getirilip yemek üzerine dağıtılırdı. Tatlı olmazsa Ermenek helvası dağıtılırdı. 10. Düğün Müzikleri Suzan Kalaycı (44) Anamur da düğünlerde çalınan temel müzik enstrümanları davul klarnet ve kemandır. Bunun yanında yöresel müziklerden ise en çok Anamur yolları, Silifke nin yoğurdu, ham çökelek, danışmanın düzü vs. çalınmaktadır. Ahmet Çağlar (38) Bizim burada yöresel abdal diye tabir ettiğimiz kişiler davul, klarnet ve keman çalarlar. Genellikle gündüz çalarlar, akşam gelen misafirlere çalarlar ve en son gelin indirirken çalarlar. Düğün müziği gelin almaya giderken gelin geldi kınası diye mahalli sanatçılarımız tarafında çalınıp söylenir, mesela Anamur yolları ve gelin almaya giderken düzlüklerde durularak hem oynanır hem de silahlar atılırdı. Özellikle ham çökelek, irfani ve Silifke nin yoğurdu en çok çalınan yöresel müziklerimizdir. Halil Kerbali (34) Düğün müzikleri Anamur yolları vardı, Karaoğlan, çek deveci develerini, böyle yerel havalar çalınırdı. Yine düğünlerde yakıştırdığı kişilerle eline aldıkları çalpara yani kaşıkla karşılıklı oynarlardı. Etrafları çevrilir öyle oynarlardı. Silifke nin yoğurdu, Anamur yolları, danışmanın yeri, ham çökelek geçmişte ve günümüzde hala devam eden yerel düğün müziklerimizdir. 11. Gelin Alma ve Gelin İndirme Geleneksel kültürde kına gecesinin ertesi günü gelin alma günüdür. Gelin alma günü, düğün başladıktan sonra geçen üçüncü veya dördüncü güne rastlar. Bu gün genellikle pazar günüdür. Pazar sabahı erkenden kız evinde gelin çıkarma, oğlan evinde gelin alma hazırlıklarına başlanır. Kız evi, kızını yeni yuvasına uğurlayacağı için hüzünlü, oğlan evi ise, aileye katılacak yeni birey için heyecanlı ve mutludur (Kuzu, 2010). Tahsin Ünlü (55) Anamur da eskiden kız almaya mühür dediğimiz çift hörgüçlü erkek deve ile gidilirdi. Gelin almaya genellikle düğün günü öğleden sonra gidilirdi. Gelin almaya giderken silahlar sıkılır ve hatta dinamit dahi patlatılırdı. Gelin alındıktan sonra mezarlığın etrafında dolandırıldı. Ancak bunun nedenini bilmiyorum ve araştırıyorum. Kadınlar gelin almaya gidildiğinde kadınlar gelin evine girerler ve gelini oynatıp eğlendirirler. Gelin gitmeden kuşak bağlanır, iki kez bağlanıp çözülür ve üçüncüde kuşak tam bağlanırdı. Gelin evden dışarı çıkarken ayakkabısının içene uğur getirsin diye arılık konulurmuş. Babası orada, yolun açık olsun, dumanın doğru tütsün, diye dileklerde bulunurdu. Gelini ata veya arabaya babası veya amcası bindirirdi. Gelin evden dışarı çıktığında dua edilir. Tahsin Ünlü (55) Gelin indirmede ise, oğlan evine varıldığında gelin attan inmez ve indirmelik ister. Kaynana ve kayınpeder ya da damadın yakınları vaatlerde bulunurlar. Tarla, büyükbaş veya küçükbaş hayvanlar gibi belirli sayılarda vaatlerde bulunurlar. Ondan sonra gelin ikna olduğu takdirde iner. Gelin oğlan evine geldiğinde ayrıca kucağına çocuk verilirdi. Erkek isterse erkek, kız isterse kız çocuk verilirdi. Çocuk sesi duysun istenirdi. Çocuğa gelin arılık (bahşiş) verirdi. Gelin evin kapısından içeri girerken kapıda bakır bir helke bulundurulur. Gelin bu bakır helkeye tekme atarak gücünü gösterir. Ayrıca kapıya bağlı bir ip bulunur. Gelin vücudu ile ipi kopararak içeri girer. Kapının kenarına yağ ve bal sürülürdü. Bu da bir elin yağda bir elin balda olsun diye, zenginlik, bolluk ve bereket anlamına gelmektedir. Bir de gelin kapıdan içeri girerken başından aşağı sazak dökülür. Sazak dökmede tepsi içinde murt (mersin) yaprakları, bozuk para ve nohut şeker bulunur. Gaffar Şen (56) Düğün günü öğlene kadar yemekler yenir düğün yeri yakınsa önde bayraklı bir kişi davul zurna eşliğinde gelin alıcılar yola çıkardı. Gelin almaya gidenlere gelin alıcı denilirdi. Kıza evine vardıktan sonra 1-2 saat eğlenilirdi. Daha sonra gelin evinden müsaade istenir ve gelin 2602
ata bindirilirdi. Köyün sayılır ailelerinden biri atı çeker yollarda konvoy halinde eğlenilerek yürünürdü. Damat evine varılır ama gelin attan inmez. Kaynana ve kayınpederden indirmelik ister. Erkek tarafı da size tosun verdik daha ne istersiniz diye espri yapardı. Vatandaşta o tosun zaten gelinin diye espriye karşılık verirdi. Fakat genelde indirmelik olarak günün şartlarına göre buzalı bir inek, veya küçükbaş hayvancılıkla uğraşanlardan 10 tane keçi/koyun istenir, son yıllarda bunların yerine altın takılır oldu. Gelin eve geldiğinde bir eleğin içine murt yaprağı, şeker, bozuk para ve buğday gelinle damadın üzerine serperler. Bakır helkeye su konup gelinin kapıda tekmelemesini isterler. Gelinin gireceği kapıya ip gerilir. Gelinin parmağına tereyağı ve bal sürülür kapının girişinin altına ve üstüne sürülür. Ayrıca kapıda kurban kesilir gelinin alnına sürülür. 12. Gerdek Düğünden sonra kız ve erkeğin bir araya gelmelerine "gerdek" denir. Gerdek medeni ya da dini nikâhtan sonra gerçekleşir. Böylece, gelin ve güveyin evliliği yasa, din ve toplum üyelerinin onayı ile geçerli sayılmış olur (Kuzu, 2010). Tahsin Ünlü (55) Gelin oğlan evinin içine girer oturur ve asla hareket etmez. Damadı bekler. Gelin yüzünü açtırmaz. Damat yüz görümlüğü verir ve yüzünü açar. Ondan sonra gelin evin içinde hareket etmeye başlar. Aksi durumda damat yüz görümlüğü getirene kadar oturur bekler. Bir gün sonra sabah komşular çağrılır ve gelin oynatılır. Gaffar Şen (56) Damat yumruklanarak evden içeri sokulur. Kaynana şerbet yaparak gelin ve damada içirir. İsmail Kerbali (45) Damat gerdek gecesi balkondan silah sıkar, sabah olunca annenin babanın ellerini tekrar öperler ve yakın komşuları öğlen yemeğine davet ederler. Hem yemek yenir hem de gelin marifetini ispatlar. 5.Sonuç ve Öneriler 2603 Mersin in Anamur ilçesi ilin en batısında bulunan kuzeyinde Toros dağlarının bulunduğu güneyinde Akdeniz in bulunduğu, ulaşımının doğu ve batıdan D-400 karayolundan sağlandığı zor coğrafi koşullara sahip bir ilçedir. Ancak bu zor coğrafyanın en önemli avantajı çok az sayıda göç alması ve sahip olduğu yörük kültürünü günümüze kadar en güzel şekilde koruyup ve hala dağ köylerinde bu örf ve adetlerini bir çoğunu yaşanmasıdır. Anadolu nun çeşitli bölgelerin evlilik düğünü gelenekleri birçok özelliği birbirine benzemektedir. Dünya üzerinde tek düze homojen bir yapının oluşturulması malesef salon düğünleri ile bu geleneklerimizi de yok olma riski ile karşı karşıya getirmiştir. Mevcut çalışmada Toroslarda yaşanılan Anamur nüfusunun çoğunluğunu oluşturan yörük kültürü de günümüze kadar çok fazla bozulmadan gelebilmiştir. Anadolu da düğün geçmiş geleneklerinin korunması, yaşatılması ve sürdürülebilirliği, küreselleşmenin tek biçimlileştirme tehlikesine karşı korunmasına yönelik önemli bir önlemdir. Anamur yöresi yörük düğünleri Anadolu da ki düğünlerin sadece bir bölümünü oluşturmaktadır. Amaç farkındalık yaratmak ve Anadolu da her coğrafi bölgenin kendi somut olmayan kültürel mirasını ortaya çıkartılarak sürdürülebilirlik açısından hem kayıt altına alınmasının sağlanması hem de UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası listesine Anadolu düğünlerinin de eklenmesini sağlayabilmektir. Anamur da düğün geleneği geçmişten günümüze geleneklerin büyük bir bölümü korunarak sürdürülebilmektedir. Araştırmanın bölümlerini 1.Kız isteme, 2. Söz kesme/ nişan, 3.Davet/Okundu, 4. Odun elemek, 5. Bayrak dikme, 6. Tohum Gavıdı, 7. Kesene/Sandık, 8. Kına, 9.Düğün Yemeği, 10. Düğün müzikleri, 11. Gelin Alma ve Gelin
indirme, 12. Gerdek süreçleri oluşturmaktadır. Kız isteme sürecinde görücü usulü devam etse bile bu konuda artık bir kavram kargaşası yaşanmaktadır. Çünkü görücü usulünde kız ve oğlanın rızası olmadan aileler tarafından onaylanarak evlendirilirken günümüzde mutlaka kız ve oğlanın rızası alınmaktadır. Anamur un dağ köylerinde görücü usulü nadiren yaşanmaktadır. Ayrıca ilçede anlaşarak veya ailelerin rızası olmadığı takdirde kız kaçırma olayları oldukça sık görülmektedir. Kız tarafının isteme sonucu olumlu görüş belirttiği takdirde tatlı bozulur, söz kesilir ve nişan ve düğün tarihleri belirlenir. Eski geleneklerde okundu denilen düğün davetiyesi yerine geçen kibrit, bardak gibi küçük bir hediye gönderilirmiş. Günümüzde artık bu gelenek fazla uygulanmamaktadır. Düğün yemeğinin pişirilmesi için damadın eş, dost ve akrabaları ile birlikte odun toplanmaya gidilirdi. Odun toplama faaliyeti imece usulü köylüden yardım alınırdı. Anadolu nun birçok bölgesinde olduğu gibi Anamur da da düğün süresi boyunca kız ve oğlan evinde Türk bayrağı asılı durmaktadır. Düğünde kız tarafının kullanacağı tüm malzeme ve erzaklar oğlan evi tarafından karşılanmaktadır. Anamur da düğünler Perşembe günü başlamaktadır. Perşembe ve Cuma günü kesene ve sandık açılmaktadır. Kesene damat ve gelinin birbirlerinin 1. derece akrabalarına aldıkları hediyeler götürülür ve herkesin önünde açılarak verilmektedir. Kınalarda ise gelin ağlatılarak kına yakılır, daha sonra eğlenilir ve kına honçası dağıtılır. Kına honçasının içerisinde fıstık, mısır, kuru üzüm, nohut şeker bulunmaktadır. Anamur da düğün yemeklerinin değişmezi keşkektir. Yahnili ve yoğurtlu keşkek olmak üzere ikisi de yapılmaktadır. Diğer düğün yemekleri ise tavuk çorbası, kuru fasulye, etli pilav ve ev baklavası, baklava olmazsa Ermenek helvası dağıtılmaktadır. Anamur da düğünlerde çalınan temel müzik enstrümanları davul klarnet ve kemandır. Düğünlerde ise genellikle Anamur yolları, Silifke nin yoğurdu, danışmanın yeri, ham çökelek gibi yerel müzikler çalınmaktadır. Kız alma ve indirmede ise gelin pazar günü ikindi vakti alınmaya gidilir ve en önde Türk bayrağı taşınılarak, yollarda eğlenceler ve oyunlar oynanarak, dağlık köylerde silah atma nadir de olsa devam ederek gelin alınmaktadır. Gelin oğlan evine geldiğinde indirmelik isteme geleneği hala devam etmektedir. Ayrıca gelin evine girerken damat ve gelinin üzerine sazak dökme, kapıdaki bakır helkeyi tekmeleme, kapıdaki ipi koparma ve parmağı ile yağ ve bal sürme gelenekleri hala yörede devam etmektedir. Ayrıca gerdekte yüz görümlüğü geleneği de günümüzde de hala devam etmektedir. Anamur da düğün geleneği somut olmayan kültür mirasının sadece bir bölümüdür. Anamur ve çevresinde somut olmayan kültür miraslarından hala cenazeler, şiirler, yemekler, hikayeler, müzikler, kıyafetler gibi birçok yerel kültür korunmuş ve yaşatılmaktadır. Bundan sonraki araştırmalara bu yerel değerleri araştırarak kayıt altına alınmasını gerekmektedir. 2604 Kaynakça Aksungur, U. (2010). Kent Kültürünün Oluşmasında ve Canlandırılmasında Somut Olmayan Kültürel Miras Unsurları: Edirne Örneği, (Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi), Kültür ve Turizm Bakanlığı, Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü, Ankara. Anamur Belediyesi, (2016). İklim ve Coğrafya, Erişim Adresi: http://www.anamur.bel.tr/icerik/22/13/iklim-ve-cografya.aspx Bilim, Y. (2015). Görüşme Tekniği, (Editörler:A.Yüksel, A.Yanık, R.A. Ayazlar), Bilimsel Araştırma Yöntemleri, (ss.235-246). Ankara: Seçkin Yayıncılık Çapar, G., Yenipınar, U. (2016). Somut Olmayan Kültürel Miras Kaynağı Olarak Yöresel Yiyeceklerin Turizm Endüstrisinde Kullanılması, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4 (1), 100-115.
Çetin, C. (2008). Türk Düğün Gelenekleri ve Kutsal Evlilik Ritüelleri, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 48 (2), 111-126. Demir, Ö., Bakar, N. (2014). Silifke Yörüklerinde Doğum, Evlenme ve Ölüm Gelenekleri Üzerine Bir Araştırma, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 35, 111-134. Erkal, H. (2010). UNESCO Yaşayan İnsan Hazineleri Ulusal Sistemlerinin Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunmasındaki Etkileri Üzerine Ulusal Sistemler Analizi, (Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi), Kültür ve Turizm Bakanlığı, Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü, Ankara. Gülcan, B. (2010). Türkiye de Kültür Turizminin Ürün Yapısı ve Somut Kültür Varlıklarına Dayalı Ürün Farklılaştırma İhtiyacı, İşletme Araştırmaları Dergisi, 2 (1), 99-120. HÜTKAM (2016). Somut Olmayan Kültürel Miras, Erişim Adresi: http://www.hutkam.hacettepe.edu.tr/hutkam_amac.pdf Kutlu, M. M. (2009). Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunmasında Eğitime Yönelik İlk Adım: Halk Kültürü Dersi, Milli Folklor, 21 (82), 13-18. Kuzu, F.P. (2010). Anamur Folkloru, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Nas, G.E. (2015). Yörük Kültüründe Düğün-Ölüm Adetleri ve Adlandırmaları (Anamur Örneği), Journal of Turkish Language and Literature, 1 (2), 25-32. Nüfus.Mobi (2015). Anamur Nüfusu 2015 Mersin, Erişim Adresi: http://nufus.mobi/anamur-nufusu-mersin/ Oğuz, M.Ö. (2016). Halkbilimi Çalışmalarının Yeni Dönemi: Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi, Erişim Adresi: http://www.kafkas.edu.tr/dosyalar/tham/ file/sozlme.pdf, 2016 Öğüt, E. (2010). Somut Olmayan Kültürel Mirasın Aktarımına Bir Bakış: Geleneksel Çocuk Oyunlarının Yaşatılması İçin Öneriler, (Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi), Kültür ve Turizm Bakanlığı, Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü, Ankara. Türker, A., Çelik, İ. (2012). Somut Olmayan Kültürel Miras Unsurlarının Turistik Ürün Olarak Geliştirilmesine Yönelik Alternatif Öneriler, Yeni Fikir, 9 (2), 86-98. UNESCO. (2016). Somut Olmayan Kültürel Miras Listelerinde Türkiye, http://www.unesco.org.tr/dokumanlar/somut_olmayan_km/sokm_tr.pdf, adresinden erişilmiştir. 2605