ENERJİ TÜRKİYE-GÜNEY EGE BÖLGESİ SEKTÖREL KILAVUZ 2011 Hazırlayan: Emre Kemik
1 Küreselleşme, hızla artan nüfus, kentleşme ve sanayileşme ile birlikte enerjiye olan talep gün geçtikçe artmaktadır. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) projeksiyonlarına göre enerji politikaları ve enerji arzına yönelik tercihlerin mevcut durumlarını korumaları halinde dünyada birincil enerji talebinin 2007-2030 yılları arasında %40 oranında artış olacağı gösterilmektedir. Bu referans senaryo dâhilinde yıllık ortalama %1,5 oranında birincil enerji talebi artışı, 2007 yılında 12 milyar ton petrol eşdeğeri (TEP) düzeyinden 2030 yılında 16,8 TEP düzeyine ulaşacaktır. Bu talep artışının %93 lük bölümünün ise OECD üyesi olmayan ülkelerden kaynaklanacağı belirtilmektedir. Türkiye de ise özelleştirmeler, lisans ihaleleri ve ortaklıklarla birlikte enerji sektörü oldukça hızlı biçimde büyümektedir. Kurulu güç içindeki özel sektör payı Elektrik üretiminde özel sektörün payı 2010 Yılında serbest tüketici limiti 100.000 kwh a indirilmiştir. Böylece piyasa açıklık oranı %63 seviyesine ulaşmıştır. Elektrik Enerjisi Piyasası Strateji Belgesinde de öngörüldüğü üzere serbest tüketici limitinin düzenli olarak indirilmesi ve 2015 yılına kadar tüm tüketicilerin serbest tüketici olması planlanmaktadır. Ülkede enerji tüketimi artan nüfus ve kentleşmeyle birlikte birincil enerji tüketim oranlarının referans senaryoya göre 2020 yılına kadar ortalama %4 artacağı öngörülmektedir.
2 Enerji sektörü ülke genelinde olduğu gibi Güney Ege Bölgesi nde (Aydın, Denizli, Muğla) kalkınma politikaları açısından oldukça stratejik bir alan niteliğindedir. Bölgedeki sanayi, tarım ve turizm faaliyetlerinin yoğunluğu ve nüfus artışı ile birlikte enerji ihtiyacı yıldan yıla artış göstermektedir. Bölge illerinin nüfusu birbirine yakın olmasına karşın Denizli merkez ilçedeki sanayi faaliyetleri ve Muğla da konaklama yatırımlarının etkisi sebebiyle elektrik tüketiminin nispeten fazla olduğu gözlenmektedir. Bölgenin Türkiye elektrik tüketimindeki payı %3,5 civarındadır. 2000-2009 yılları arasında bölgedeki elektrik tüketim değerlendirildiğinde, 2008 yılında yaşanan ekonomik krizin etkisiyle Denizli ve Aydın da düşüş gözlenirken Muğla da turizmin etkisiyle artış devam etmektedir. Bölgenin nüfusu ve mevcut ekonomik faaliyetler göz önüne alındığında enerjiye olan ihtiyacın yıl bazında dalgalanmalar gösterse dahi artış göstereceği öngörülmektedir. Tablo. Denizli İli Elektrik Üretimi Şubat 2011 Toplam Santral Sayısı 27 adet (17 adet HES,7 adet Termik,2 adet Jeotermal,1 adet Biyogaz Santrali) Toplam 1.585 İşletmedeki Kur.Güç 127 Öngörülen Üretim (kwh/yıl) 10.782.559.802 Öngörülen Yatırım (TL) 1.849.294.996 Gerçeklesen Yatırım (TL) 244.032.728 Tablo. Aydın İli Elektrik Üretimi Şubat 2011 Toplam Santral Sayısı 18 adet (5 adet HES,4 adet RES,9 adet Jeotermal) Toplam 410 İşletmedeki Kur.Güç 211,09 Öngörülen Üretim (kwh/yıl) 2.235.943.040 Öngörülen Yatırım (TL) 803.985.100 Gerçeklesen Yatırım (TL) 397.441.000 Toplam Santral Sayısı Tablo. Muğla İli Elektrik Üretimi Toplam 2.017 Şubat 2011 İşletmedeki Kur.Güç 1846,2 Öngörülen Üretim (kwh/yıl) 11.617.238.000 Öngörülen Yatırım (TL) 2.612.164.000 Gerçeklesen Yatırım (TL) 2.402.288.176 18 adet (13 adet HES,4 adet Termik,1 adet RES)
3 ULUSAL STRATEJİLER,TEŞVİKLER Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesi nde yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik üretimi içindeki payının 2023 yılında %30 olması hedeflenmektedir. Uzun dönemli çalışmalarda temel alınacak hedefler ise kaynak bazında aşağıdaki gibidir: Hidroelektrik: 2023 yılına kadar teknik ve ekonomik olarak değerlendirilebilecek hidroelektrik potansiyelin tamamının kullanımı, Rüzgâr: Rüzgâr enerjisi kurulu gücünün 2023 yılına kadar 20.000 MW a çıkarılması, Jeotermal: Elektrik enerjisi üretimi için uygun olduğu belirlenmiş 600 MW lık jeotermal potansiyelin tamamının 2023 yılına kadar kullanımı, Güneş: Elektrik üretimi için de kullanımını yaygınlaştırmak, ülke potansiyelinden azami ölçüde faydalanılması, Diğer yenilenebilir kaynaklar: Üretim planlamaları teknolojik gelişmelere ve mevzuat düzenlemelerine bağlı olarak diğer yenilenebilir enerji kullanımın potansiyelindeki gelişmelerin dikkate alınması. Türkiye de yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üretimi 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Olarak Kullanımına İlişkin Kanun kapsamında teşvik edilmektedir. Bu kanun kapsamına giren yenilenebilir enerji kaynakları: Rüzgâr, güneş, jeotermal, biyokütle, biyogaz, dalga, akıntı enerjisi ve gel-git ile kanal veya nehir tipi veya rezervuar alanı on beş kilometrekarenin altında olan hidroelektrik üretim tesisi kurulmasına uygun elektrik enerjisi üretim kaynaklarıdır. Lisans bedelleri Lisans alma muafiyeti Proje bedeli muafiyeti Tablo.Mevzuata göre yenilenebilir enerji kaynaklarına uygulanan teşvikler ve açıklamalar Açıklama Lisans başvurusunda lisans bedelinin %1 inin ödenmesi, yıllık lisans bedelinde ilk 8 yıl muafiyet YEK e dayalı kurulu gücü azami 500 kw lık üretim tesisi ile mikro-kojenerasyon tesisi kuran gerçek ve tüzel kişiler lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğünden muaftır. Yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanarak sadece kendi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla azami 1.000 kw lık kurulu güce sahip izole elektrik üretim tesisi ve şebeke destekli elektrik üretim tesisi kuran gerçek ve tüzel kişilerden,kesin projesi, planlaması, master planı, ön incelemesi veya ilk etüdü DSİ veya EİE tarafından hazırlanan proje- Mevzuat 4628 Lisans Yönetmeliği 4628 sayılı Kanun (5784) 5346 sayılı Kanun
4 Tablo.Mevzuata göre yenilenebilir enerji kaynaklarına uygulanan teşvikler ve açıklamalar (Devam) Açıklama 31.12.2012 yılına kadar devreye girecek Hazine ve Orman Arazileri nde yer alan YEK tesislerinden, ulaşım yollarından ve şebekeye bağlantı noktasına kadar ki enerji nakil hatlarından yatırım ve işletme dönemlerinin ilk on yılında izin, kira, irtifak hakkı ve kullanma izin bedellerinde %85 indirim Orman köylüleri kalkındırma geliri, ağaçlandırma ve erozyon kontrolü geliri alınmaz Mera kanunu kapsamında bulunan mera, yaylak, kışlak ile kamuya ait otlak ve çayır olması halinde, 4342 sayılı Mera Kanunu hükümleri uyarınca bu taşınmazlara ilişkin olarak Maliye Bakanlığı tarafından bedeli Arazi karşılığında kiralama yapılır ve ya irtifak hakkı tahsis edilir. 4342 sayılı Mera Kanunu kapsamındaki arazilerde tesis kurulması halinde bu taşınmazların tahsis amacı değiştirilerek Hazine adına tescil edilmesi bedeli karşılığında kiralama yapılır ve ya irtifak hakkı tahsisi Kanun kapsamındaki hidroelektrik üretim tesislerinin rezervuar alanında bulunan Hazine nin özel mülkiyetindeki ve devletin hüküm ve tasavvuru altındaki taşınmaz mallar için Maliye Bakanlığı tarafından bedelsiz olarak kullanma izni Sisteme bağlantı yapılmasında öncelik Yük alma ve yük atma ve dengeleme birimi olma yükümlülüğü muafiyeti Sisteme bağlantı 31.12.2015 e kadar sisteme bağlantı için gerekli iletim hatlarının ilgili tüzel kişilerce yapılabilmesi 31.12.2012 ye kadar işletmeye girecek lisanslı tüzel kişilere işletmeye giriş tarihinden itibaren 5 yıl iletim sistem kullanım bedelinde %50 indirim Vergi 31.12.2012 tarihine kadar üretim tesislerinin yatırım dönemindeki işlemleri ve düzenlenen kağıtlar için damga vergisi, harç muafiyeti Rüzgâr, güneş, jeotermal, biyokütle, biyogaz, dalga, akıntı enerjisi, gel-git ile kanal ve ya nehir tipi ve ya Teşviklerden yararlanabilecek rezervuar alanı 15 km 2 nin altında olan hidroelektrik santralleri YEK Mevzuat 5346 sayılı Kanun (5784 sayılı Kanunla getirilen değişiklik) 5346 sayılı Kanun (5784) 5784 sayılı Kanun 4628 Lisans Yönetmeliği 5784 sayılı Kanun 5346 sayılı Kanun Tarife 2011 yılı sonuna kadar kanun kapsamındaki yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üreten YEK belgeli tesislerin işletmede 10 yılını doldurmuş olanlarından, üretilen elektrik enerjisine uygulanacak tarife her yıl için EPDK nın belirlediği bir önceki yıla ait Türkiye ortalama elektrik toptan satış fiyatı. Ancak uygulanacak fiyat 5 Euro Cent/kWh karşılığı Türk Lirasından az, 5,5 Euro Cent/kWh karşılığı Türk Lirasından fazla olamaz. 5346 sayılı Kanun (5627)
5 Tablo.Mevzuata göre yenilenebilir enerji kaynaklarına uygulanan teşvikler ve açıklamalar (Devam) Tarife geçerlik süresi/ uzatma Alım zorunluluğu Açıklama Teşvik kapsamındaki uygulamalar 31.12.2011 tarihinden önce işletmeye giren tesisleri kapsamaktadır. Parekende satış lisansına sahip tüzel kişilerin her birine, bir önceki yıl sattıkları elektrik enerjisi miktarının ülkede sattıkları toplam elektrik enerjisi miktarına oranı kadar, YEK belgeli elektrik enerjisinden satın alma zorunluluğu YEK elektrik üreticilerine Serbest Piyasada satış olanağı 5346 sayılı Kanun Mevzuat 5346 sayılı Kanun (5627) Yatırım teşvikleri YEK elektrik üreticilerine lisanslarında öngörülen ortalama yıllık üretim miktarlarını geçmemek kaydıyla özel sektör toptan satış şirketlerinden enerji alabilme olanağı 4628 Lisans Yönetmeliği TETAŞ fiyatından düşük ve başka kaynak yoksa YEK ten öncelikli alım yükümlülüğü Teşvik belgesi kapsamında gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, faiz desteği 006/10921 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Kararı Yatırım indirimi-standard %40 4842 sayılı Ka- Teşvik kapsamındaki illerde vergi ve sigorta teşvikleri, enerji desteği 5084 sayılı Ka- Tablo. Enerji kaynağına göre lisanslı elektrik üretimi tarifesi Yenilenebilir enerji kaynağına dayalı üretim tesis tipi Uygulanacak fiyatlar (USD Cent/kWh) Hidroelektrik üretim tesisi 7,3 Rüzgâr enerjisine dayalı üretim tesisi 7,3 Jeotermal enerjisine dayalı üretim tesisi 10,5 Güneş enerjisine dayalı üretim tesisi 13,3 Biyokütleye dayalı üretim tesisi (Çöp gazı dahil) 13,3
6 Tablo. Tesis tipine göre yerli üretim katkısı Tesis tipi Yurt içinde gerçekleşen imalat Yerli katkı ilavesi (USD Cent/kWh) Türbin 1,3 Hidroelektrik üretim tesisi Jeneratör ve güç elektroniği 1 Kanat 0,8 Rüzgâr enerjisine dayalı üretim tesisi Jeneratör ve güç elektroniği 1 Türbin kulesi 0,6 Rotor ve nasel gruplarındaki mekanik aksamın tamamı (Kanat grubu ve jeneratör ile 1,3 PV panel entegrasyonu ve güneş yapısal mekaniği imalatı 0,8 Fotovoltaik güneş enerjisine dayalı üretim tesisi PV modülleri 1,3 PV modülünü oluşturan hücreler 3,5 İnvertör 0,6 PV modülü üzerine güneş ışınını odaklayan malzeme 0,5 Radyasyon toplama tüpü 2,4 Yansıtıcı yüzey levhası 0,6 Yoğunlaştırılmış güneş enerjisine dayalı üretim tesisi Güneş takip sistemi 0,6 Isı enerjisi depolama sistemini mekanik aksamı 1,3 Kulede güneş ışınını toplayarak buhar üretim sisteminin mekanik aksamı 2,4 Stirling motoru 1,3 Panel entegrasyonu ve güneş paneli yapısal mekaniği 0,6
7 Tablo. Tesis tipine göre yerli üretim katkısı Tesis tipi Yurt içinde gerçekleşen imalat Yerli katkı ilavesi (USD Cent/kWh) Akışkan yataklı buhar kazanı 0,8 Sıvı veya gaz yakıtlı buhar kazanı 0,4 Biyokütle enerjisine dayalı üretim tesisi Gazlaştırma ve gaz temizleme grubu 0,6 Buhar veya gaz türbini 2 İçten yanmalı motor veya stirling motoru 0,9 Jeneratör ve güç elektroniği 0,5 Kojenerasyon sistemi 0,4 Jeotermal enerjiye dayalı üretim tesisi Buhar veya gaz türbini 1,3 Jeneratör ve güç elektroniği 0,7 Buhar enjektörü veya vakum kompresörü 0,7 Bu fiyatlar 31 Aralık 2015 tarihine kadar işletmeye girmiş ya da girecek yenilenebilir enerji kaynakları destekleme mekanizmasına tabi üretim lisansı sahipleri için 10 yıl süreyle uygulanacaktır. 31 Aralık 2015 tarihinde itibaren işletmeye girecek olan yenilenebilir enerji kaynağı üretim tesisleri için uygulanacak fiyatlar, bu fiyatları geçmeyecek şekilde Bakanlar Kurulu nca belirlenecektir.
Güneşlenme süresi (saat) Global radyasyon değerleri (kwh/m2-gün) 8 GÜNEŞ ENERJİSİ Güneş enerjisi güneş çekirdeğindeki füzyon sonrası açığa çıkan ışıma enerjisidir. Bu enerjiden güneş kollektörleri aracılığıyla ısı elde edilerek veya güneş pilleri aracılığıyla doğrudan elektrik elde edilerek faydalanılmaktadır. Türkiye nin yıllık toplam güneşlenme süresi 2.741 saat, günlük ortalaması ise 7,5 saattir. Bölgedeki her üç il de ülke ortalamasının üzerinde güneşlenme süresine sahiptir. Günlük ortalama güneşlenme süresi Aydın da 8,27, Denizli de 8,04 ve Muğla da 8,33 saattir. Güney Ege Bölgesi global radyasyon değerleri 8 7 Bölge coğrafi konumunun getirdiği avantaj sayesinde yüksek güneş enerjisi potansiyeline sahiptir. Üç ilde de en yüksek güneşlenme süresine 12 saat ile Temmuz ayında, en yüksek global radyasyon değerine ise Haziran ayında ulaşılmaktadır. Güney Ege Bölgesi güneşlenme süreleri 6 5 4 3 2 1 AYDIN DENİZLİ MUĞLA 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 AYDIN DENİZLİ MUĞLA 0 Bölgede güneş enerjisinden daha çok düz plakalı güneş kolektörleri vasıtasıyla meskenlerde, yüzme havuzları ve sanayi tesislerinde sıcak su elde edilmektedir. Güneş enerjisi santrallerinin ekonomik ve teknik açıdan gerçekleştirilebilir olabilmesi adına global güneş radyasyonu değerlerinin genellikle 1650 kwh/m 2 -yıl dan büyük alanlara kurulması uygun görülmektedir.
9 Aydın ve Denizli illeri Güneş kaynak bilgileri Güneş Termik Santrali Kurulamaz Alanlar Global Radyasyon Bilgileri
10 Muğla ili Güneş kaynak bilgileri Güneş Termik Santrali Kurulamaz Alanlar Global Radyasyon Bilgileri Tablo. Güney Ege Bölgesi Güneş Enerjisi Göstergeleri Birim Aydın Denizli Muğla Bölge (Toplam) Türkiye Yıllık ortalama güneş enerjisi global radyasyon değerleri KWh/m2-yıl 1561 1595 1621 4777 1524 Yıllık ortalama güneşlenme süresi Saat 3017 2934 3043 8994 2737
11 RÜZGAR ENERJİSİ Aydın İli Rüzgar Kaynak Bilgileri Rüzgar enerjisi yatırımı yapmadan önce yatırımın fizibilitesinin çok iyi yapılmış olması gerekmektedir bunun için de sağlıklı yapılmış ön etütler ve rüzgar kaynak değerlendirmelerine ihtiyaç vardır. Rüzgar Enerjisi yatırımlarında aşağıda belirtilen adımlar takip edilmelidir. 1 Saha Seçimi: Saha seçimi Rüzgar Enerjisi Potansiyel Atlasları (REPA) kullanılarak yapılabilir. Seçilen sahanın uygunluğu rüzgar göstergeleri ve DMİ rüzgar verileri dikkate alınarak incelenmelidir. 2 Seçilen sahada mevcut başvuru durumunun araştırılması 3 Seçilen sahanın arazi yapısı, arazi mülkiyeti, ulaşım imkanları, trafo merkezlerine olan uzaklıkları dikkate alınmalıdır 4 Seçilen sahada bir uzman tarafından en az 1 yıl olmak üzere enerji amaçlı rüzgar ölçümlerinin yapılması 5 Rüzgar ölçümü ile elde edilen rüzgar verilerinin analiz edilerek yatırım kararının alınması 6 Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu na lisans başvurusu yapılması Güney Ege Bölgesi Türkiye rüzgar enerjisi potansiyelinin %17 sine sahiptir.
12 Denizli İli Rüzgar Kaynak Bilgileri Muğla İli Rüzgar Kaynak Bilgileri
13 Tablo. Bölge illerine kurulabilecek rüzgâr enerji santrali güç kapasiteleri 50 m de rüzgâr gücü (W/m 2 ) 50 m de rüzgâr hızı Toplam alan (km 2 ) Toplam kurulu güç Aydın Denizli Muğla Aydın Denizli Muğla 300-400 6.8-7.5 458,46 47,6 903,87 2.292,32 238 4.519,36 400-500 7.5-8.1 46,29 0,11 130,19 231,44 0,56 650,96 500-600 8.1-8.6 0 0 0,13 0 0 0,64 600-800 8.6-9.5 0 0 0 0 0 0 > 800 > 9.5 0 0 0 0 0 0 TOPLAM 504,75 47,71 1.034,19 2523,76 238,56 5.170,96 Şirket Adı Santral Adı Toplam ABK Enerji Üretmek Projelerini Geliştirme İnşaat Turizm Nakliyat San ve Tic. A.Ş.ABK Enerji Üretmek Projelerini İşletmedeki Öngörülen Yatırım (TL) Gerçekleşen Yatırım (TL) Öngerülen Üretim (kwh/yıl) Söke RES 30 0 60.000.000 18.318.000 102.590.000 Aydın Ayen Enerji A.Ş. Akbük 31,5 31,5 63.000.000 63000000 122.461.800 Aydın Kıroba Elektrik Üretim Anonim Madranbaba 19,5 0 39.000.000 2.718.300 74.200.000 Aydın Şirketi Sabaş Elektrik Üretim A.Ş. Turguttepe 24 22 48.000.000 29.169.600 63.988.960 Aydın Dares Datça Rüzgar Enerji Santrali Sanayi ve Ticaret A.Ş. Tablo.Güney Ege Bölgesi RES Yatırımları Datça RES 29,6 29,6 59.200.000 59.200.000 81.210.000 Muğla İl
14 JEOTERMAL ENERJİ Jeotermal kaynak kısaca yer ısısı olup, yer kabuğunun çeşitli derinliklerinde birikmiş ısının oluşturduğu, kimyasallar içeren sıcak su, buhar ve gazlardır. Jeotermal enerji ise jeotermal kaynaklardan doğrudan veya dolaylı her türlü faydalanmayı kapsamaktadır. Güney Ege Bölgesi özellikle Aydın ve Denizli illeri jeotermal enerji kaynakları açısından oldukça zengindir. Türkiye de elektrik üretimine uygun yüksek entalpili jeotermal sahaların büyük bir kısmı bu bölgede yer almaktadır. Güney Ege Bölgesinde elektrik üretimine uygun sahalar ve potansiyelleri Jeotermal Alan Sıcaklık ( C) 2013 Potansiyeli (MWe) Denizli-Kizildere 200-242 85 Aydın-Germencik 200-232 130 Aydın-Salavatli 171 65 Aydın-Sultanhisar 145 20 Aydın-Yilmazkoy 142 20 Aydın-Hidirbeyli 143 10 Aydın-Atca 124 5 Aydın-Umurlu 155 25 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun da yeterli jeotermal kaynakların bulunduğu bölgelerde ısıtma öncelikli olmak üzere bu kaynakların kullanımı esası getirilmiştir *21+. Jeotermal kaynaklardan elde edilebilecek birim elektrik maliyeti 5 MW dan küçük santraller için 5-7 Cent/kWh, 5-30 MW arası santraller için 4-6 Cent/kWh ve 30 MW dan büyük santraller içinse 2,5-5 Cent/kWh civarındadır. Jeotermal merkezi ısıtma sistemlerinin yatırımı 100 m 2 lik konut başına yaklaşık 1000-2000 USD arasında değişmektedir.
15 Tablo.Güney Ege Bölgesi Jeotermal Enerji Yatırımları Şirket Adı Santral Adı Toplam İşletmedeki Öngörülen Yatırım Gerçekleşen Öngörülen Üretim İl (TL) Yatırım (TL) (kwh/yıl) Alres Enerji Üretim A.Ş. Alres Jeotermal Enerji 9,5 0 19.950.000 0 70.737.000 Aydın Santrali Ales Elektrik Üretim Ve Ales DKÇS 64,5 0 135.450.000 0 525.000.000 Aydın Ticaret A.Ş. Gürmat Elektrik Üretim Germencik 47,4 47,4 99.540.000 99.540.000 312.497.280 Aydın A.Ş. Gümüşköy Jeotermal Gümüşköy JES 25 0 52.500.000 0 197.100.000 Aydın Enerji Üretim A.Ş. Karkey Karadeniz Elektrik Karkey Umurlu JES 5 0 10.500.000 0 42.000.000 Aydın Üretim A.Ş. Maren Maraş Elektrik Üretim San. Ve Tic A.Ş. Maren Santrali 9,5 0 19.950.000 0 72.500.000 Aydın Menderes Geothermal Elektrik Üretim A.Ş. Menderes Geothermal Elektrik Üretim A.Ş. Menderes Geothermal Elektrik Üretim A.Ş. Bereket Jeotermal Enerji Üretim A.Ş. Zorlu Doğal Elektrik Üretim A.Ş. Salavatlı 7,95 7,95 16.697.100 16.697.100 56.000.000 Aydın Dora-2 Jeotermal 9,5 9,5 19.950.000 19.950.000 70.000.000 Aydın Enerji Santrali Dora III JES 34 0 71.400.000 0 220.000.000 Aydın Kızıldere 7,06 6,85 14.826.000 14.826.000 38.000.000 Denizli Sarayköy JES 75 15 157.500.000 5.591.250 492.500.000 Denizli
16 HİDROLİK ENERJİ Türkiye nin teknik değerlendirilebilir hidroelektrik potansiyeli 140 GWh/yıl dır. 2009 yılı sonu itibariyle işletmedeki 150 adet hidroelektrik santralinin kurulu gücü 14.553 MW olup, toplam potansiyelin yaklaşık %38 ine denk gelmektedir. 2009 yılı sonu itibariyle elektrik üretiminin %18,5 i ise hidroelektrik santrallerden elde edilmiştir. Hidroelektrik santrallerinin büyük bölümü devlet tarafından işletilmektedir. Ancak özellikle 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun un yürürlüğe girmesiyle birlikte verilen teşviklerle nehir ve kanal tipi başta olmak üzere küçük hidroelektrik santrallerin kurulumu artmıştır. Mini ve mikro tesislerin temel özelliği baraj gölü gibi büyük yatırımlara gerek duyulmamasıdır. Mevcut akarsudan bir su alma yapısı ile alınan su akarsuya paralel eğimi çok az bir kanal ile taşınmakta ve uygun düşü sağlandığı yerde tesis kurulmaktadır. Birleşmiş Milletler Sanayi ve Kalkınma Organizasyonu UNIDO tarafından belirlenen sınıflandırmaya göre kurulu gücü 0-100 kw arası mikro santraller 101-1000 kw arası mini santraller 1001 10000 kw arası küçük santraller olarak tanımlanmaktadır. Küçük hidroelektrik santralleri öncelikle ulaşım güçlüğü nedeniyle ulusal sistemden beslenemeyen veya çok fazla enerji kayıplarına neden olan kırsal bölgelerdeki yerleşim birimlerinin enerji ihtiyacını sağlayabilmeleri olmak üzere, kısa sürede inşa edilebilmeleri, düşük işletme maliyeti gibi üstünlüklere sahiptir. Ülke genelinde olduğu gibi bölgede de lisans başvurularının büyük bölümünü HES ler oluşturmaktadır.
17 Şirket Adı Santral Adı Toplam Akçay HES Elektrik Üretim Anonim Şirketi Tablo.Güney Ege Bölgesi Hidrolik Enerji Yatırımları İşletmedeki Öngörülen Yatırım (TL) Gerçekleşen Yatırım (TL) Öngerülen Üretim (kwh/ Yıl) Akçay HES 27,75 28,78 44.400.000 44.400.000 94.880.000 Aydın Bereket Enerji Üretim A.Ş. Feslek HES 9,47 9,48 15.152.000 15.152.000 41.275.000 Aydın Beyobası Enerji Üretimi A.Ş. Sırma HES 6,66 5,88 10.656.000 10.656.000 23.230.000 Aydın Ekin Hidro Elektrik Üretim Başaran HES 0,65 0,6 1.040.000 1.040.000 4.483.000 Aydın Ltd.Sti EÜAŞ Kemer 48 48 76.800.000 76.800.000 143.000.000 Aydın Acıpayam Enerji Elektrik Üretimi Hayvancılık Zir.Ür.San.Tic.Ltd.Şti. Acıpayam Enerji Elektrik Üretimi Hayvancılık Zir.Ür.San.Tic.Ltd.Şti. Çatak Deresi HES 0,69 0 1.104.000 74.962 4.622.000 Denizli Akdere HES 0,39 0 624.000 49.483 1.452.161 Denizli Arı Su Enerji Üretim Ltd. Şti. Akbaş HES 9,41 0 15.060.800 15.061 41.317.623 Denizli Bereket Enerji Üretim A.Ş. Bereket I-II HES 3,6 3,6 5.760.000 5.760.000 12.000.000 Denizli Çelikler Elektrik Üretim A.Ş. Yenicekent HES 21,9 0 35.040.000 0 52.906.332 Denizli İl Denizli Elektrik Üretim A.Ş. Sarıkavak HES 3,2 0 5.120.000 1.228.800 25.180.151 Denizli
18 Şirket Adı Santral Adı Toplam Tablo.Güney Ege Bölgesi Hidrolik Enerji Yatırımları (Devam) İşletmedeki Öngörülen Yatırım (TL) Gerçekleşen Yatırım (TL) Öngerülen Üretim (kwh/ Yıl) Denizli Elektrik Üretim A.Ş. Ege 1 HES 0,978 0,92 1.564.800 1.564.800 4.380.000 Denizli İl DNZ Elektrik Üretim A.Ş. Çalkuyucak HES 4,12 0 6.592.000 1.793.683 14.000.000 Denizli DNZ Elektrik Üretim A.Ş. Elta Elektrik Üretim Ltd. Şti. Entek Enerji Teknolojileri San. Ve Tic. Ltd. Sti. Büyük Menderes Akkent HES Dodurganlar I-II HES 3,63 0 5.809.600 1.130.548 21.678.615 Denizli 4,14 4,14006 6.624.096 6.624.096 12.310.526 Denizli Cindere HES 29,31 0 46.896.000 0 88.120.000 Denizli EÜAŞ Adıgüzel 62 62 99.200.000 99.200.000 280.000.000 Denizli Gelenek Elektrik Üretim A.Ş. Değirmendere HES 1,4 0 2.240.000 2.240 6.933.791 Denizli Mon Elektrik Üretim A.Ş. Ege HES 2-3 - 4 3,8 0 6.080.000 2.101.248 21.313.280 Denizli Pak Enerji Üretimi Sanayi ve Ticaret A.Ş. Zorlu Enerji Elektrik Üretim A.Ş. Bağcı Balık Gıda ve Enerji Üretim San. Ve Tic. A.Ş. Bereket Enerji Üretim A.Ş. Demirciler HES 9,79 0 15.667.200 2.931.333 34.530.000 Denizli Sami Soydam Sandalcık Barajı ve HES 127,8 0 204.480.000 15.704.064 372.900.000 Denizli ÇAL 2,5 2,5 4.000.000 4.000.000 13.000.000 Denizli Dalaman I-II-III-IV- V HES 0,34 0,34 544.000 544.000 1.700.000 Muğla 40,2 37,5 64.320.000 64.320.000 179.079.000 Muğla
19 Şirket Adı Santral Adı Toplam Tablo.Güney Ege Bölgesi Hidrolik Enerji Yatırımları (Devam) İşletmedeki Öngörülen Yatırım (TL) Gerçekleşen Yatırım (TL) Öngerülen Üretim (kwh/yıl) Bereket Enerji Üretim A.Ş. Gökyar HES 11,62 11,62 18.592.000 18.592.000 43.346.000 Muğla İl Beybosa Enerji Üretim A.Ş. Yuvarlakçay HES 3,3 0 5.280.000 0 16.950.000 Muğla Beybosa Enerji Üretim A.Ş. Sekiyaka II Reg. Ve HES 6,92 0 11.072.000 708.608 26.710.000 Muğla Çaldere Elektrik Üretimi A.Ş. Çaldere HES 8,91 8,74 14.256.000 14.256.000 35.000.000 Muğla Eres Enerji Üretimi San. Tic. A.Ş. ErNaNur Elektrik Üretim Dağıtım Su Ürünleri İnş. Tarım Tic. Ltd. Sti. Göltaş Enerji Elektrik Üretim A.Ş. Park Enerji Üretimi Sanayi ve Ticaret A.Ş. Yağmur Enerji Üretim ve Sanayi A.Ş. Erikoğlu-Keserali HES 1,7 0 2.720.000 0 8.880.000 Muğla Çaygözü HES 0,27 0 432 51.408 2.210.000 Muğla Eşen I ve II HES 103,4 43,4 165.440.000 114.153.600 403.800.000 Muğla Kavakçalı HES 9,27 0 14.832.000 2.536.272 39.021.000 Muğla Namman 1,61 0 2.576.000 162.288 6.332.000 Muğla Zorlu Enerji Elektrik Üretim A.Ş. Narlı HES 82,5 0 132.000.000 6.864.000 318.000.000 Muğla Fethiye 16,5 16,5 26.400.000 26.400.000 90.000.000 Muğla
20 TERMİK ENERJİ Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığının 2010-2014 Strateji Planı çerçevesinde enerji arz güvenliğini sağlamak doğrultusunda yerli petrol, doğalgaz ve kömür arama faaliyetlerinin artırılması ve yerli kömür yakıtlı 3500 MW lık termik santrallerin tamamlanması hedeflenmektedir. Tablo.Güney Ege Bölgesi Termik Enerji Yatırımları Şirket Adı Santral Adı Yakıt Türü Toplam Acarsoy Enerji Elektrik Üretim San. Ve Tic. A.Ş. AGE Denizli Doğalgaz Elektrik Üretim A.Ş. İşletmedeki Öngörülen Yatırım (TL) Gerçekleşen Yatırım (TL) Öngerülen Üretim (kwh/yıl) Acarsoy Denizli Doğalgaz Santrali Doğalgaz 129,78 0 129.780.000 2.855.160 1.050.000.000 Denizli Denizli Doğalgaz 209 0 209.000.000 836.000 1.643.792.000 Denizli İl Arenko Elektrik Üretim Anonim Şirketi Denizli Çimento San T.A.Ş. Dentaş Ambalaj ve Kağıt San. A.Ş. Menderes Tekstil San. Ve Tic. A.Ş. RWE Turcas Güney Elektrik Üretim A.Ş. Arenko Elektrik Santralı Doğalgaz Kombine Çevrim Enerji Santrali Doğalgaz 12,42 12,42 12.420.000 12.420.000 95.888.000 Denizli Doğalgaz 14,48 14,48 14.480.000 14.480.000 112.000.000 Denizli DG (Nafta) 4,7 4,7 4.700.000 4.700.000 31.655.323 Denizli Doğalgaz 19,52 0 19.520.000 0 140.000.000 Denizli Doğalgaz 824 0 824.000.000 46.144.000 6.167.000.000 Denizli
21 Şirket Adı Santral Adı Yakıt Türü Toplam Kemerköy Elektrik Üretim ve Tic. A.Ş. Mopak Kağıt Karton San. Ve Tic. A.Ş. Kemerköy Termik Santrali Dalaman I-II-III- IV-V HES Linyit 630 630 787.500.000 787.500.000 4.095.000.000 Muğla FO(Siyah Likör) Tablo.Güney Ege Bölgesi Termik Enerji Yatırımları (Devam) İşletmedeki Öngörülen Yatırım (TL) Gerçekleşen Yatırım (TL) Öngerülen Üretim (kwh/yıl) 20,9 18,5 20.900.000 20.900.000 75.000.000 Muğla İl Yeniköy Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. Yeniköy Linyit 420 420 525.000.000 525.000.000 2.730.000.000 Muğla Yeniköy Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. Yatağan Linyit 630 630 787.500.000 787.500.000 3.456.000.000 Muğla
22 GZFT ANALİZİ GÜÇLÜ YÖNLER Türkiye nin rüzgar enerjisi potansiyelinin %17 sine sahip oluşu Bölgede her üç ilde de güneşlenme süresinin ülke ortalamasının üzerinde oluşu Türkiye de elektik üretimine uygun yüksek sıcaklıklı jeotermal kaynakların büyük çoğunluğunun bölgede yer alması ZAYIF YÖNLER Tüm Yenilenebilir enerji potansiyelini ortaya çıkaracak envanter ve fizibilite çalışmalarının eksik olması Yetişmiş insan kaynağı eksikliği Bölgede işletmede bulunan jeotermal elektrik santralleri FIRSATLAR TEHDİTLER Dünya enerji kaynaklarının tükenmesiyle yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelim olması ve ulusal/uluslararası politikaların bu yönelimi desteklemesi Bölgede yenilenebilir enerji potansiyeline yönelik yatırım fırsatları Makine-ekipman üretiminde dışa bağımlılık Enerji alanında yapılacak yatırımların maliyetlerinin yüksek olması
KAYNAKÇA ETKB T.C. ENERJĠ ve TABĠ KAYNAKLAR BAKANLIĞI 2010-2014 Stratejik Planı Perspektifinde Türkiye Enerji Politika ve Stratejileri EPDK T.C. ENERJĠ PĠYASASI DÜZENLEME KURUMU Elektrik ve Doğalgaz Piyasa Yatırım Verileri EĠE T.C. ELEKTRĠK ĠġLERĠ ETÜT ĠDARESĠ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Ġl Bazlı Rüzgar ve GüneĢ Enerjisi Teknik Verileri GEKA T.C. GÜNEY EGE KALKINMA AJANSI Yenilenebilir Enerji ÇalıĢma Raporu GEKA T.C. GÜNEY EGE KALKINMA AJANSI TR32 Düzey 2 Bölgesi 2010-2013 Bölge Planı
T.C. GÜNEY EGE KALKINMA AJANSI EGS PARK KONGRE ve KÜLTÜR MERKEZİ 20085 DENİZLİ TEL : +90 258 371 88 44 FAKS : +90 258 371 88 47 www.geka.org.tr