Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş Eğitimi CAN KARA info@cyprusgiscenter.com Eylül 2012
Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş Eğitimi ĠÇERĠK BÖLÜM I - COĞRAFĠ BĠLGĠ SĠSTEMLERĠ BÖLÜM II - ARCGIS DESKTOP YAZILIM UYGULAMALARI TEMEL SEMBOLOJİ TÜRLERİ NAVİGASYON ARAÇLARI NAVİGASYON VE VERİLERİN TANIMLANMASI SEMBOLOJİ VERİ TABANLARI VERİ TABANLARININ SORGULANMASI VE VERİ SEÇİMİ TEMEL HARİTALARIN ÜRETİLMESİ VERİ KATMANLARIN ÜRETİLMESİ ONLİNE HARİTALAR ÜZERİNDEN VERİ ÜRETİMİ BÖLÜM III- QUANTUM GIS DESKTOP YAZILIM UYGULAMALARI HARİTA NAVİGASYON ARAÇLARI VERİ TANIMLAMA TEMEL SEMBOLOJİ ETİKETLENDİRME SINIFLANDIRILMIŞ SEMBOLOJİ VERİ TABLOLARI İLE ÇALIŞMAK VERİLERİNİN SAYISALLAŞTIRILMASI VERİ KATMANLARINI ÜRETİMİ GOOGLE UYDU GÖRÜNTÜLERİ ÜZERİNDEN SAYISALLAŞTIRMA ÇIKTI HAZIRLAMA CAN KARA info@cyprusgiscenter.com Eylül 2012
Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş Eğitimi -BÖLÜM I- CAN KARA info@cyprusgiscenter.com Eylül 2012
Coğrafi Bilgi Sistemi Coğrafi Bilgi Sistemi Karmaşık planlama ve yönetim sorunlarının çözülebilmesi için tasarlanan;mekandaki konumu belirlenmiş verilerin kapsanması, yönetimi işlenmesi, analiz edilmesi modellenmesi ve görüntülenebilmesi işlemlerini kapsayan, yazılım ve yöntem sistemidir. Dünya Üzerindeki bölgeleri tarif eden, verileri saklayan ve kullanan bilgisayar sistemi olarak da tanımlanabilir. Coğrafi Bilgi Sistemleri mekansal verilere bağlı sözel bilgileri entegre bir şekilde depolayan bir yapıya sahiptir. 4
Temelde Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilgi Sistemleri C: Coğrafi: (X,Y) Mekansal Veri olması gerekiyor. Veri: Sayılar, kelimeler, ölçümleri resimler, birçok değişken B: Bilgi: Veritabanları, MS Access/SQL, dbase, Oracle, Excel) Bilgi Sistemleri: insan,veri kayıtları ve bu veriller veya bilgilerin işlendiği bir sürü aktivitelerden oluşan bir sistem bütünüdür. Ayrıca bu işlemler manuel veya otomatik olarak bunları yapabilmektedir. S: Sistemler: Bilgisayarlar, network sistemleri Karar Destek Sistemleri(KSS) : KSS, Karar vericilere problemleri çözmede yardımcı olabilecek, interaktif olarak, bir çok kullanışlı veri kaynağı, insan bilgisi ve/veya işletme modelinden oluşan bir bütün sunan destek sistemidir. 5
Coğrafi Bilgi Sistemlerinin BileĢenleri Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Kurulabilmesi için gereklli olan elamlar; yazılım, donanım, veri tabanı analiz yöntemler ive insanlardır. Sistemin başarılı olması için bu konuda yetişmiş teknik personel ve bu personeli yönetecek olan idarecilerin rolü büyüktür. Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Genel Fonksiyonları Coğrafi Bilgi Sistemlerinde temel amaç; bilgi üretiminin, bilgi analiz ve network üzerindeki dağınık veri tabanlarınıdan doğrafi verileri tüm insanların paylaşacağı modern bilgi sistemleri teknolojilerini sunmaktır. Coğrafi Bilgi Sistemleri Veri Toplama, Depolama,Sorgulama,Analiz Etme, Görüntüleme ve Çıktılar oluşturmaya yarar. 6
Coğrafi Bilgi Sistemlerinde Veri Yapısı Veri yapısı temel olarak iki ana gruba ayrılmaktadır. Bunlar; Grafik Veriler (Nokta, Çizgi, Çokgen) Grafik Veriler Grafik verileri Nokta, Çizgi ve Poligon(Çokgen) olarak üçe ayrılmaktadır. Noktasal olanlar lokasyon belirleme (tepe noktaları, elektrik direkleri, kapı noktaları, su kuyular,vb) Şekli ve sınırları çok küçük olan mekansal birimlerin tanımlanmasında kullanırlar. Sözel Veriler (Grafik Olmayan Veriler) Çizgisel veri türleri de birbirini takip eden ve alan olarak gösterilemeyen birimler için kullanılırlar (Yol ağı, dere yatakları, kanalizasyon hatları,elektrik hatları, vb) Çokgen özelliklere ise aynı özelliğe sahip alanların gösteriminde kullanılrlar 7
SözelVeriler Sözel Veriler, Grafik verilerle kimlik numarası ile bağlantılı olan verilerdir. Her bir grafik objeye ait sözel veriler Table Attributes denilen veri tablolarında depolanarak yönetimi sağlanır. Coğrafi Veri Toplama Yöntemleri Coğrafi Bilgi Sistemlerinde x,y koordinatlarına bağlı olarak verilerin sisteme aktarılmasında farklı yöntemler uygulanır. Bunlar; GPS (Global Positioning System) SayısallaĢtırma Uzaktan Algılama Photogrammetry TaranmıĢ haritalar 8
Veri Depolama Formatları Vektör Veri Türleri Coğrafi Bilgi Sistemlerinde yer yüzüne ait veriler, vektör ve raster formatlarda birbirlerinden ayır birer tabakalar şeklinde depolanırlar. Coğrafi Bilgi Sisteminde bu iki format, coğrafi analizlerde veya sorgulamalarda etkin bir biçimde kullanılır. Nokta X,Y Çizgi X,Y X,Y X,Y Çokgen X,Y X,Y X,Y 9
Raster Veri Türleri Nokta Coğrafi Bilgi Sistemleri Coğrafi Bilgi Sistemleri Konsepti yeni bir konsept olmamakla birlikte geçmişte bu tür analizlerin yapıldığını görebilmekteyiz. 1854 Londrada yapılan Kolera hastalığı araştırmasında Coğrafi Bilgi Sistemleri analizi kullanılmıştır. Bu sayede han gi su kuyularının bu tür hastalığı yaydığı konusunda bilgi edinilmiştir. Çizgi Çokgen + Kolera Ölümleri Su Kuyuları 10
Yazılım Türleri Ticari Yazılımlar Yazılım türleri iki grupta toplanabilir Ticari Yazılımlar Açık Kaynak (Bedava) Yazılımlar Kapalı kutu modeli şeklinde ürün satışı söz konusudur. Kaynak her zaman üretici firmaya aittir. Bu geleneksel bir pazarlama modelidir, Sadece ilgili firma veya organizasyon tarafından program geliştirilmesi sözkonusudur, Ticari Yazılımlar Arc/Info(ESRI), Microstation(Intergraph), MapInfo, Geomedia, CARIS, NetCad, etc... Birçok popüler yazılmlar (belkide en iyileri) ticari yazılmlardır, Profesyonel teknik destek ancak ve ancak o yazılımı satan firma tarafından gerçekleştirilebilir, farklı firma veya kişilerin destek vermesi söz konusu değildir, Ürün geliştirme stratejileri veya politikaları konusunda son söz program üreticisinindir. Kullanıcılar veya diğer katılımcılar ürün geliştirme aşamasında söz hakkına sahip değildir, 11
Açık kaynaklı yazılımlar Açık Kaynaklı Yazılımların Temel Özellikleri QGIS, GRASS, VGIS, Mapwindow, Bedava; herkesin kullanımına açık Kaynak kodu ile birlikte verilebiliyor, herkes alıp modifiye edebilir Daha az karmaşık bir yapıya sahiptir Farklı kullanıcılardan destek alınabilir Kullanıcılar internet üzerinden farklı modüller geliştirebilirler Yazılımı geliştirme sürecine kullanıcılar da katkı koyabilirler Birçok standarı desteklemektedirler. Örneğin, coğrafi veri standardı 12
CoğrafiBilgi Sistemlerinin Belediyelerde Kullanım Alanları CoğrafiBilgi Sistemlerinin Belediyelerde Kullanım Alanları Kent Bilgi Sistemleri Altaypı Yönetimi Kaçak Yapılaşma Denetimleri İmar Bilgi Yönetimi Numarataj (Adresleme) Yönetimi 13
KENT BĠLGĠ SĠSTEMĠ KENT BĠLGĠ SĠSTEMĠ Hava Fotoları veya Uydu Görüntüleri Belediye veya Kentin Tüm Haritaları, Adres Bilgileri, Altyapı Bilgileri, Bina, İşyeri veya Konut Envanterleri, İmar Kontrol Bilgileri, Emlak (Taşınmaz Mal) Bilgieri, Nüfus veya Konut Bilgileri, Abone Bilgileri gibi yönetime destek olacak bütün bilgileri içinde tutan bir bilgi sistemidir. Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) (Mekansal-Grafiksel) Yönetim Bilgi Sistemi (YBS) (Mekansal Olmayan- Sözel) tarafından oluşturulan bir bütündür. CBS Tapu Kadastro Haritaları Hava Fotoğrafı/ Uydu Görüntüsü Adres Bilgileri YBS Hane Halkı Nüfus Bilgileri Yapı Ruhsat Bilgileri Sayısal/ Hali Hazır Haritalar Taşınmaz Mal Bilgileri Parselasyon Projeleri Emlak Bilgileri Mimari Projeler Bina Kimlik Numarası Fatura Bilgileri 14
KENT BĠLGĠ SĠSTEMLERĠ ĠLE SORGULAMA ÖRNEKLERĠ Mal Sahibi Adı, Parsel No veya Adres bazında Bina İmar İzni (Ruhsat) Sorgulamaları Harita No, Parsel No, Bina Kimlik No, Adres Sokak Kapı Numarası Bazında Emlak veya Çevre Vergisi Beyanları Sorgulamaları KENT BĠLGĠ SĠSTEMLERĠNĠN FAYDALARI Emlak Kaçakları, Bina Ruhsatları Denetimi gibi Kontroller Veri Tabanı Sorgulamaları ile Çok Hızlı Bir Şekilde Yapılabilir, Ada/Parsel Sorgulamaları ile Gayrimenkullere Hızlı Bir Şekilde Ulaşılarak Her Türlü Beyan Bilgileri Görüntülenebilir ve E-belediyecilik Uygulamalarında Kullanılabilir, Bina Kat Sayısı, Toplam Kat Sayısı, Toplam Konut Sayısı, Toplam İş Yeri Sayısı, Konut ve İşyerler Toplam Metrekare Bilgileri İstenilen Adres Bilgisine Mahalle, Cadde, Sokak, Kapı No Sorgulamaları Kullanılarak Gidilebilir, Abone veya Mülkiyet Sahibi Bilgilerine Daha Hızlı Ulaşılabilir Bina Kat Yüksekliği Bazında Konut veya İşyeri Mevcudiyeti Su Sayaç Numarası Sorgulamaları Her Türlü Bilgi İnternetten Coğrafi Haritalar Kullanılarak Sunulabilir, Görüntüler Gerçek Ülke Koordinatları İle Sunulduğu İçin İstenilen Yerin Koordinatlarına Ulaşılabilir, Bina Üzerindeki Konutların Bağlantılı Olduğu Su Sayaçları Sorgulamaları Mahalle, Cadde, Sokak Kapı No bazında Konut veya İşyeri Sahibi İsim Sorgulamaları Görüntüler Üzerinden Alan Ve Mesafe Ölçümü Yapılabilir, Her Türlü Gayrimenkul İşlemlerinde Binalar Fotogerçekçi Dokular İle Boyutlu Olarak Görüntülenebilir, Konut veya İşyeri Sahibi İsmi ile Adres Sorgulamaları Nöbetci Eczanelerin Sorgulanması (Tarihe Göre) 3 Boyutlu Görsel Şehir Planlaması Yapılabilir, Modelleme ve Simülasyon Araçları için Web Tabanlı Olarak Geliştirilen Yazılımlar Sayesinde Belediye Dışından Herhangi Bir Yazılıma İhtiyaç Duyulmadan İnternet Üzerinden de Kullanılabilir, Diğer Resmi Ve Özel Kurumlarla Veri Entegrasyonu Sağlanabilir, 15
Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş Eğitimi -BÖLÜM II- ARCGIS DESKTOP YAZILIM UYGULAMALARI CAN KARA info@cyprusgiscenter.com Eylül 2012
ARCGIS DESKTOP YAZILIMI ARA YÜZÜ Arcmap haritaların gösterimi ve sorgulanmasına yarayan bir coğrafi bilgi sistemleri yazılımıdır. Coğrafi olarak gereken sorgulamaların yapılması, analiz edilmesi ve haritalandırılmasını sağlar. Temel olarak; mekansal verilerin gösterildiği harita gösterim alanı, bu verileri içeren katmanların yer aldığı katman bölgesi ve veriler ile çalışmamızı sağlayan birçok araç içermektedir. Ana Menü Main Toolbar Harita Gösterim Alanı Katman Bölgesi Map Display Area Table of Contents Grafik Araçları Drawing Tools 17
HARĠTA VERĠLERĠNĠN GÖSTERĠMĠ ArcMap yazılımının kurulumundan sonra masaüstünüzde bulunan ArcMap ikonuna çift-tıklayarak programı çalıştırınız. Açılan Arcmap Getting Started menüsünden Cancel seçeneği ile bu menüden çıkınız. 18
HARĠTA VERĠLERĠNĠN GÖSTERĠMĠ File menüsünde bulunan Open seçeneğini tıklayınız. Açılan panel aracılığı ile c:\cbs_arcgis\ornek1\ornek1.mxd dosyasını seçip dosyayı Open ikonu ile açınız. Bu şekilde ArcGIS ornek dosyalarını açabileceksiniz. Not: ArcMap dosyalarını açarken (*.mxd) veya (mxt) uzantılı dosyaları açmayı deneyiniz. 19
HARĠTA VERĠLERĠNĠN GÖSTERĠMĠ Birinci örnek içerisinde Merkezler, DAÜ, Sınırlar ve Yol var olan katmanlar olarak verilmektedir. Bu katmanlar Ornek1.mxd dosyası içerisinde yer alan shapefile formatındaki coğrafi veri türleridir. Bu veriler vektör veri olarak depolanmaktadır. 20
HARĠTA VERĠLERĠNĠN GÖSTERĠMĠ Table of Contents (Katmanlar) Bölgesinde yer alan herhangi bir katmanın sol tarafında yer alan veri tabakalarını kapatıp açmak için kutunun içerisinde yer alan işaretin üzerine tıklayarak bu tabakaları harita gösterim alanında kapatıp açabilirsiniz. Sınırlar tabakasını kapatmayı deneyiniz. Bu sayede Sınırlar katmanının görsel olarak kapatılması sağlanmaktadır. Veri katmanının silinmesi söz konusu değildir. 21
HARĠTA VERĠLERĠNĠN GÖSTERĠMĠ Katmanlar bölümünde yer alan Sınılar tabakasını tekrar görünür hale getiriniz. Yol katmanı işaretli olmasına rağmen harita gösterim alanında görünmemektedir. Bunun nedeni ise sol tarafta yer alan katmanların doğru sıralanmamış olmasıdır. Yol katmanı Sınılar tabakası altında kalması nedeniyle görülememektedir. 22
HARĠTA VERĠLERĠNĠN GÖSTERĠMĠ Yol katmanı farenizin sol tuşu yardımı ile üzerine tıklayarak seçili hale getirin ve sol tuşu bırakmadan kuzeye doğru sürükleyin. Bu sayede Yol katmanı görünür hale gelecektir. Veri katmanlarının Table of Contents bölümündeki sıralaması Nokta Çizgi ve Çokgen veri türleri olarak düzenlenmelidir. Merkezler katmanı nokta verisi Yol verisi çizgi verisi ve diğer DAÜ ve Sınırlar katmanları da çokgen verisi olduğundan sıralamanın noktadan çokgen türüne göre yapılması gerekmektedir. 7 23
HARĠTA VERĠLERĠNĠN GÖSTERĠMĠ Katmanlar bölümünde yer alan Merkezler tabakası üzerine sağ tuş ile tıklayınız. Açılan panelin en altında bulunan Properties seçeneğini seçtikten sonra Layer Properties penceresinden General seçeneğinin altında bulunan katman adını değiştirin. Apply komutu ile uygulayıp buradan çıkın. Seçmiş olduğunuz isim katmanlar bölümünde görülecektir. Bu şekilde katmanların isimlerini değiştirebilirsiniz. 8 24
Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş Eğitimi TEMEL SEMBOLOJİ CAN KARA info@cyprusgiscenter.com Eylül 2012
TEMEL SEMBOLOJĠ Katmanlar bölümünde yer alan Sınırlar tabakasının altında bulunan renkli karenin üzerine tıklayınız. Açılan semboloji seçim penceresinden Fill color seçemeğini tıklayarak ilgili katmanın gösterim rengini değiştirin. Indicolite green rengini seçip uygulayın. Harita gösterim bölümüne geri döndüğünüzde ilgili katmanını renginin değiştiğini farkedeceksiniz. 9 26
TEMEL SEMBOLOJĠ Bir önceki adımda gösterim şeklini değiştirdiğiniz gibi, tüm katmanların renklerini değiştirerek aşağıda gösterilen kombinasyonları deneyiniz. Daha sonra yarattığınız alternatif gösterim şekillerini farklı isimler ile Alternatif 1, 2 ve 3 olarak anamenüde yer alan File komutu altındaki Export Map seçeneği ile kayıt ediniz. 10 27
Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş Eğitimi NAVİGASYON ARAÇLARI CAN KARA info@cyprusgiscenter.com Eylül 2012
NAVIGASYON ARAÇLARI ArcMap yazılımı içerisnde bulunan Zoom, Pan veya Zoom to full Extend gibi komutlar programın içerisinde yer alan verilerin pratik bir şekilde incelenmesini sağlamaktadır. Bu sayede farklı harita ölçeklerini harita gösterim bölümü üzerinde görüntülenebilmektedir. Zoom In (Seçilen Alanın Yakınlaşmasını Sağlar) Zoom In on the Center of your map (Yakınlaştırır) Pan (Ayni Ölçek il Diğer Yönlere Hareketini Sağlar) Go Back (Bir Önceki Ekran) Zoom Out (Seçilen Alanın Uzaklaşmasını Sağlar) Zoom Out on the Center of your map (Uzaklaştırır) Zoom To The Full Extent (Tüm Verilere Göre Ekranı Ayarlar) Go Forward (Bir Sonraki Ekran) Ana menü üzerinde yer alan sayısal rakamlar kullanıcıların farklı ölçeklerini girerek harita üzerindek verilerin daha kolay incelemesini sağlamaktadırlar. 11 29
NAVĠGASYON ARAÇLARI Ornek1 doyasını yeniden açınız. Tüm katmanların görünebileceği şekilde tabakaları düzenleyiniz. Yol katmanın olduğu alanı Zoom komutunu kullanarak seçiniz. Harita ekranın Yol katmanını daha yakından bir alan içerisinde gösterecektir. 12 30
NAVĠGASYON ARAÇLARI Ana menüde yer alan sayısal beyaz dikdörtgenin içerisinde 1/180000 rakamını giriniz. Daha sonra Pan komutu ile hartayı sola doğru kaydırarak DAÜ tabakasını haritanın ortasına getirmeye deneyiniz. Bu sayede harita ölçeği bozulmaksızın DAÜ katmanını ekranın ortasına getirmenizi sağlayacaktır. 13 31
NAVĠGASYON ARAÇLARI Window menusünün altında bulunan Magnifier seçeneğine tıklayınız. Büyüteç şeklindeki Magnifier penceresi ile haritada üzerinde yer alan objeleriniz daha yakın ölçeklerde göstermek mümkündür. Bunun için Magnifier penceresini DAÜ katmanında yer alan kırmızı renkli poligon şeklinin üzerine getiriniz. Bu işlemi tamamladıktan sonra kırmız poligonunun 4 kat büyüdüğünü görebilirsiniz. 14 32
NAVIGASYON ARAÇLARI Magnifier aracı program kullanıcısının belirleyeceği parametrelere göre objeleri yakınlaştırıp uzaklaştırabilir. Bunun için pencerenin üzerine sağ tıklayarak Properties seçeneğini uygulayın ve %600 veya %800 seçenekleri ile büyüteç oranlarını farklı şekilde ayarlayrak istediğiniz bölgeyi daha da büyütebileceksiniz. 15 33
NAVIGASYON ARAÇLARI Tools paneli üzerinde yer alan Zoom to full Extend komutu ile de tüm katmanların harita gösterim alanı üzerine yerleşmesini sağlayabilirsiniz. Eğer harita ekranında farklı bir bölgedeyseniz bu komut sizi tüm katmanları içerecek şekilde verileri görsel olarak yeniden ayarlamanızı sağlayacaktır. 17 34
NAVIGASYON ARAÇLARI Katmanlar bölümüde bulunan DAÜ katmanına sağ tıklayarak açılan pencereden Zoom to Layer seçeneğini seçiniz. Bu sayede DAÜ katmanı harita gösterim alanına tam olarak yakınlaştırılacatır. Bu komutu Yol katmanı ile tekrarlayınız. İlk giriş ekranına dönmek için de Zoom to Full Extend komunutu kullanıız 18 35
NAVIGASYON ARAÇLARI Araçlar çubuğu üzerinde bulunan identify ikonuna tıklayınız. Daha sonra katmanların üzerinde bulunan herhangi bir nokta, çizgi veya poligon üzerine tıklayınız. Katmanlarda yer alan objelere bağlı veri tabanları ile ilgili bilgiler identify tablosundaki sonuçlar kısmında belirecektir. Örneğin Koruçam bölgesine tıklayınız. Bu sayede Koruçam olarak tanımlanan poligon objesine ait tüm sözel verileri görebileceksiniz. 19 36
NAVIGASYON ARAÇLARI Ölçek panelini kullanarak harita ölçeğini 200000 olarak tanımlayınız. Pan komutu ile DAÜ katmanını haritanın ortasına çekiniz. Bu katmanın altında bulunan Sınırlar katmanına identify ikonu ile tıklayınız. Açılan sonuç penceresinden DAÜ tabakasının Karakol bölgesinde yer aldığını görebilirsiniz. Bu veri sonuçları objelerin bağlı olduğu veri tabanından gelmektedir. 20 37
NAVIGASYON ARAÇLARI Harita ölçeğini 1/50000 olarak değiştiriniz ve tekrar DAÜ katmanını haritanın ortasına çekiniz. Identify ikonunu kullanarak Merkezler katmanında yer alan en yakın noktanın üzerine tıklayınız. Bu kez identify results penceresinden Top Most Layer seçeneğini Visible Layer olarak değiştiriniz. Tekrardan Identify komutunu kullanırsanız bu sayede açık olan katmanlardan tanımlama sonuçlarını görebileceksiniz. 21 38
NAVIGASYON ARAÇLARI Tanımlama penceresinden alınan sonuçlara göre DAÜ Karakol bölgesi üzerinde ve Gazimagusa merkezine çok yakın olduğu belirtilmektedir. 22 39
NAVIGASYON ARAÇLARI Tools komutlarından Measurement ikonuna tıklayınız. Bu komut paneli ile mesafe veya alan gibi basit sorgulamalar yapabilirsiniz. Öncelikle DAÜ katmanının Gazimagusa merkezine uzaklığını ölçmeyi deneyiniz. Gazimagusa merkezinden DAÜ alanına olan mesafe yaklaşık olarak 640-650 metre olarak verilmektedir. Measurement komutu ile harita ekranı üzerinden mesafe ölçümlerinizi rahatlıkla yapabilirsiniz. 23 40
NAVIGASYON VE GÖSTERĠM TÜRLERĠ Daha önce yapmış olduğunuz gibi Ornek2 dosyasını açınız. Layer organizasyonlarını ve gösterim şekillerini değiştirerek sağ taraftaki resimde gösterilen şekli (haritayı) oluşturmaya çalışınız. 16 41
Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş Eğitimi NAVİGASYON VE ETİKETLEME(LABELING) CAN KARA info@cyprusgiscenter.com Eylül 2012
ETĠKETLEME (LABELING) İlk örnekte görebileceğimiz gibi Identify komutu ile aldığımız sonuçlar bağlı olunan katmanın veri tabanından sonuç paneline verilmektedir. Katmanlara bağlı olan bilgilerin harita gösterim alanında gösterilmesi için Sınırlar ve Merkezler katmanlarına sağ tıklayarak Label Features seçeneğini seçiniz. Bu sayede iki farklı katmana bağlı veriler ekranda belirecektir. 24 43
ETĠKETLEME (LABELING) Verileri tanımladıktan sonra tekrardan DAÜ poligonu ile Tuzla ve Güvercinlik köy merkezlerinin birbirlerine olan uzaklıklarını ölçmeye çalışınız. Öncelikle Ölçek satırına 80000 yazınız bu sayede harita ölçeği biraz büyüyerek DAÜ çevresindeki merkezleri görebilirsiniz. Sonrasında ise measurement komutu ile DAÜ kampüs alanına olan mesafeleri ölçmeye çalışınız. 25 44
VERĠ TABANLARI KULLANILARAK ETĠKETLEME (LABELING) Tanımlama (Labelling) komutu, katmanların içerisinde bulunan kolonlarda yer alan text veya sayısal verileri kullanarak harita görüntüleme ekranına yansıtmak için kullanılmaktadır. Katmanlar ile ilişkili olan veri tabanları içerisinde her bit satır o katmanda yer alan nokta çizgi veya poligon gibi harita objeleri ile eşleşmiş durumdadır. Identify komut ile elde edilen sonuç panelinde görülen tüm satırlar, katmanların bağlı oldukları veri tabanlarında yer alan kolonlar ile eşleşmektedir. Bu veri tabanlarının görülebilmesi için, Sınırlar katmanının üzerine sağ tıklayarak Open Attribute Table komutunu seçiniz. Aşağıdaki şekillerde gösterildiği gibi veri tabanlarının başlıklarını ve sorgulama penceresinin sonuçlarının eşleştiğini görebilirsiniz. 45
VERĠ TABANLARI KULLANILARAK ETĠKETLEME (LABELING) Veri tabanlarında yer alan kolonlardan hangisinin Etiketleme (Labelling) amacı ile kullanıldığını görmek için ilgili katmana sağ tıklayarak açılan pencereden Properties komutunu seçiniz. 46
VERĠ TABANLARI KULLANILARAK ETĠKETLEME (LABELING) Layer Properties menüsünden Label bölümüne tıklayarak Label Field seçeneklerinden MAHALLE kolonunun seçili olduğunu göreceksiniz. Bu sayede Sınırlar katmanında yer alan Mahalle kolonundan gelen verilerin etiketlendiğini görebilirsiniz. Şimdi buradaki farklı kolonların kullanılması ile birlikte farklı sonuçlar almayı deneyiniz. 47
VERĠ TABANLARI KULLANILARAK ETĠKETLEME (LABELING) Sınırlar katmanına ait ILCE veya MAHALLE kolonları ile yapılan seçimlerde aşağıda verilen harita görüntülerini elde edebilirsiniz. ILCE kolonu ile veri tabanından etiketleme (Labelling) ile elde edilen harita görüntüsü MAHALLE kolonu ile veri tabanından etiketleme(labelling) ile elde edilen harita görüntüsü 48
VERĠ TABANLARI KULLANILARAK ETĠKETLEME (LABELING) Shape_Area kolonu ile tekrardan tanımlamayı gerçekleştiriniz. Bu sayede aşağıdaki sonuçları elde edebilirsiniz. Shape Area kolonu ile veri tabanından etiketleme (Labelling) ile elde edilen harita görüntüsü MAHALLE kolonu ile veri tabanından etiketleme (Labelling) ile elde edilen harita görüntüsü. 49
VERĠ TABANLARI KULLANILARAK ETĠKETLEME (LABELING) BOLGE kolonu ile tekrardan tanımlamayı gerçekleştiriniz. BOLGE kolonu ile veri tabanından etiketleme (Labelling) ile elde edilen harita görüntüsü MAHALLE kolonu ile veri tabanından etiketleme (Labelling) ile elde edilen harita görüntüsü 50
ETĠKETLEME(LABELING) FORMATLARI Sınırlar katmanı ile ilgili etiketleme (labeling) ayarlarına gidiniz. 51
ETĠKETLEME (LABELING) FORMATLARI Öncelikle MAHALLE kolonunu Text String bölümünde Label Field bölümünde seçiniz. Text Symbol bölgesinden tanımlama ile ilgili harf ve rakamların renklerini ve karakter büyüklüklerinin formatlarını düzenleyebilirsiniz. Bu anlamda renkk ikonunu üzerine tıklayarak Ultra blue rengini ve 12 büyüklüğündeki Arial yazı karakterini seçiniz. Ok komutu ile çıkınız. 52
ETĠKETLEME(LABELING) FORMATLARI Bir önceki adımda olduğu gibi tanımlama karakterlerinin formatını Merkezler katmanı için de değiştiriniz. Bu kez ilgili katmanın text symbol panelinden kırmızı rengi ve12 Arial karakter büyüklüğünü seçiniz. Aşağıdaki harita örneğinde verilen sonucu alacaksınız. 53
ETĠKETLEME(LABELING) FORMATLARI Benzer format değişikliğini bu kez DAÜ katmanı için deneyiniz. Daha çarpıcı bir gösterim tarzı için Symbol ikonunu tıklayınız. 54
ETĠKETLEME(LABELING) FORMATLARI Açılan Symbol Selector penceresinden properties seçeneğini tıklayınız. Mask opsiyonunu kullanarak Halo efektini yazı karakteri ile birlikte kullanmayı deneyiniz. 36 55
ETĠKETLEME(LABELING) FORMATLARI Daha önce belirlemiş olduğunuz tanımlama karakterleri ile DAÜ katmanı için belirlediğiniz formatlar arasındaki farkı aşağıda verilen soldaki haritadan görebilirsiniz. 37 56
ETĠKETLEME(LABELING) FORMATLARI Tanımlama penceresi altında bulunan Label Styles penceresi altına birçok tanımlama formatı bulabilirsiniz. Label Style Selector penceresi üzerinde bulunan herhangi bir format seçeneğini kullanabilir veya More Styles komutu ile program içerisinde yer alan diğer hazır formatlardan yararlanabilirsiniz. 38 57
Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş Eğitimi SINIFLANDIRILMIŞ SEMBOLOJİ CAN KARA info@cyprusgiscenter.com Eylül 2012
TEMEL SEMBOLOJĠ (GÖSTERĠM) Trainin Data dosyası içerisinde yer alan Ornek3 dosyasını açınız. Sınırlar katmanına sağ tıklayarak Symbology paneline gidiniz. Burada gösterim olarak Basic yani temel gösterim yöntemi kullanılmaktadır. Diğer bir deyişle tüm çokgen verileri ayni şekilde gösterilmektedir. 43 59
TEMEL SEMBOLOJĠ (GÖSTERĠM) Tekrardan Symbology seçeneklerine giderek Show yazısının altında bulunan Categories opsiyonunu tıklayınız. Unique Values seçeneğini kullarak Value Field (veri tabanı kolonu) olarak ise Villages kolonunu seçiniz. Sol alt tarafta bulunan Add All Values ikonuna tıklayarak belirtilen renklerde tüm verileri isimlerine göre sınıflayınız. ok komutu ile uygulayıp çıkınz. 44 60
SEMBOLOJĠ (GÖSTERĠM) VE VERĠ SINIFLAMA Uygulama gerçekleştirdikten sonra Sınırlar katmanında bulunan Villages kolonundaki tüm veriler farklı bir renkte gösterilecektir. Renk dizinine göre belirlediğiniz harita renkleri farklı olabilir. 45 61
SEMBOLOJĠ (GÖSTERĠM) VE VERĠ SINIFLAMA Bir önceki adımda olduğu gibi Symbology paneline gidiniz. Bu kez Remove All Values seçeneği ile tüm sınıflama verilerini ve gösterim türünü eski haline getiriniz. Daha sonra Add Values seçeneği ile Add Values penceresinden Güzelyurt, Lapta, ve Gönyeli verilerini seçerek uygulayınız. Bu kez tüm veriler değil yalnızca seçilen veriler gösterim için veri tabanından alınmıştır. Son olarak ise Color ramp seçeneğinden de mavi tonları seçiniz. 46 62
SEMBOLOJĠ (GÖSTERĠM) VE VERĠ SINIFLAMA Yapmış olduğunuz Semboloji seçiminden sonra aşağıda verilen harita şeklinde bir sonuç alacaksınız. 47 63
SEMBOLOJĠ (GÖSTERĠM) VE VERĠ SINIFLAMA Bir önceki adımda gösterilen harita gösterim yöntemini Kalkanli, Korucam, and Zeytinlik köyleri için de uygulayınız ve aşağıdaki haritayı elde etmeyi deneyiniz. 48 64
SEMBOLOJĠ (GÖSTERĠM) VE VERĠ SINIFLAMA Symbology seçeneklerinden Quantities yöntemini kullanarak bu kez verileri sayısal değerlerine göre sınıflamaya çalışacağız. Bu kez Field Value yani veri kolonu olarak Population kolonunu seçeneğini seçiniz. Bu sayede nüfus verilerini sınıflayıp Natural Breaks istatistiki sınıflama yöntemini kullanarak harita gösterim tarzını yaratacağız. Natural Breaks yöntemi ile 5 farklı sınıf yaratmak için Classification bölümünde sınıf sayısını yani Classes sayısını 5 olarak belirleyiniz. 49 65
SEMBOLOJĠ (GÖSTERĠM) VE VERĠ SINIFLAMA Natural Breaks yöntemini kullarak aşağıdaki haritayı elde edebilirsiniz. 50 66
SEMBOLOJĠ (GÖSTERĠM) VE VERĠ KIYASLAMA Symbology opsiyonlarından bu kez Show panelinin altında bulunan Charts menüsünü açınız. Charts altında yer alan Pie charts ikonu ile Field Selection menüsünden Populati_1 and Populati_2 kolonlarını ekleyiniz. Bu verilerin gösterimi ile ilgili renkleri Data Scheme seçeneğinden belirleyiniz. Properties seçeneği Chart Symbol Editor panelini açınız. Burada Display in 3D seçeneğini kaldırınız. Ok komutu çıktıktan sonra Charts menusundeki Size panelinden büyüklüğü 10 olarak belirleyiniz. 51 67
SEMBOLOJĠ (GÖSTERĠM) VE VERĠ KIYASLAMA Verilen bilgileri uguladığınız zaman aşağıdaki harita görüntüsünü elde edebilirsiniz. 52 68
Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş Eğitimi VERİ TABLOLARI İLE ÇALIŞMAK CAN KARA info@cyprusgiscenter.com Eylül 2012
VERĠ TABLOLARI ĠLE ÇALIġMAK Yine benzer örnek üzerinden devam ediniz. Sınırlar katmanı üzerine sağ tıklayarak Open Attribute table komutu ile veri tabanını açınız. Pencerenin boyutunu haritanızı engellemeyecek şekilde ayarlayınız. Daha sonra veri tablosu üzerindeki Table yazısının altındaki ikona tıklayarak. Options menüsünü açınız. Buradan Add Field komutu ile yeni bir kolon ekleyiniz. Double türünü seçerek Area olarak isimlendiriniz. 53 70
VERĠ TABLOLARI ĠLE ÇALIġMAK Yarattığınız Area kolonunun üzürine sağ tıklayarak Calculate geometry komutunu seçiniz. Açılan pencere üzerinden Area ve Square Kilometers seçeneklerini tıklayarak harita üzerinde yer alan poligon alanlarını kilometrekare olarak hesaplattırabilirsiniz. İşlem tamamlandıktan sonra sayısal alan büyüklükleri verisi veri tabanınızda belirecektir. 54 71
VERĠ TABLOLARI ĠLE ÇALIġMAK Aşağıda verilen şekilde olduğu gibi sayısal alan büyüklükleri haritanızda belirecektir. 55 72
VERĠ TABLOLARI ĠLE ÇALIġMAK Alan hesaplarından sonra ortaya çıka verilerin hangi kent veya köy sınırlarına ait olduğunu görmek için Area kolonunun üzerine sağ tıklayarak Sort Descending komutu ile tüm verileri en büyükten en küçüğe doğru sıralayarak verileri düzenleyiniz. Daha sonra Dipkarkaz, Talısu and Güzelyurt yönetsel sınırlarının ilk üç sırayı aldığını göreceksiniz. 56 73
VERĠ TABLOLARI ĠLE ÇALIġMAK Veri tablosunda yer alan nüfus verilerini ve yeniden hesaplanan alan büyüklüğü verilerini kullanarak yoğunluk verileri hesaplayabilirsiniz. Bunun için öncelikle Area kolonunda yaptığınız gibi Density isimli bir kolon yaratınız. Veri tabanı tablosundaki Add field konutunu kullarak Density kolonunu yaratınız. Daha sonra Density kolonuna tıklayarak Field Calculator komutunu seçiniz ve Density=Population/Area formülünü kullanarak ok diyerek çıkınız. 74
VERĠ TABLOLARI ĠLE ÇALIġMAK Density kolonu içerisine tüm yoğunluk verilerini hesaplattırdıktan sonra aşağıda verilen değerler tablosunu elde edeceksiniz. 75
VERĠ TABLOLARI ĠLE ÇALIġMAK Veri tablosunun büyüklüğünü aşağıda verilen harita ekranı gibi yeniden düzenleyiniz. Selected seçeneğini tıklayarak Selection menüsünden Select by Attributes komutunu açınız. Bu sayede Sınırlar katmanında var olan herhangi bir kolonu kullarak veri tabanı sorgulaması yapabilirsiniz. 76
VERĠ TABLOLARI ĠLE ÇALIġMAK (VERĠ TABLOLARININ SORGULANMASI) Select by Attributes paneli üzerinde veri sorgulayacağınız katmanı seçiniz. Daha sonra veri tablosundaki herhangi bir kolondan örneğin Villages kolonunu kullarak Villages=Dipkarpaz formülünü kullanınız. Verify ile seçmiş olduğunuz sorgulamanın doğruluğunu test ederek ok komutu ile buradan çıkınız. 77
VERĠ TABLOLARI ĠLE ÇALIġMAK (VERĠ TABLOLARININ SORGULANMASI) Village=Dikarpaz formülünü kullanarak seçim işlemi gerçekleştirildikten sonra Dipkarpaz köyünün seçilmiş olduğunu ekrandan görebilirsiniz. 78
VERĠ TABLOLARI ĠLE ÇALIġMAK (VERĠ TABLOLARININ SORGULANMASI) Selection menüsünden Zoom to Selected Features komutunu kullanarak Dipkarpaz idari sınırlarının olduğu bölgeye haritanın yakınlaştırılmasını sağlayabilirsiniz. 79
VERĠ TABLOLARI ĠLE ÇALIġMAK (RAPORLAMA) Yoğunluk ve kolon hesaplamalarından sonra bu tür veri kolonları ile ilgili rapor veya verilerin pratik olarak hazırlanması için de Veri Tablosu üzerinde yer alan Options menüsünden Reports seçeneğini tıklayınız. Açılan pencereden istediğiniz kolonları seçerek Report Fields başlığının altına ekleyiniz. 63 80
Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş Eğitimi TEMEL ÇIKTILARIN ÜRETİLMESİ CAN KARA info@cyprusgiscenter.com Eylül 2012
TEMEL ÇIKTILARIN ÜRETİLMESİ Ornek5 dosyasını açınız. View menüsünden Layout View seçeneğini tıklayayınız. Harita gösterim alanı değişerek Layout (Çıktı) gösterim alanı karşınıza gelecektir. Burada ik farklı harita katmanı göreceksiniz. En dıştaki çizgi çıktı alınacak kağıt boyutunu gösteren çizgi ve içteki ise harita katmanlarının ortaya çıktığı çizgi olarak karşımıza çıkmaktadır. 82
TEMEL ÇIKTILARIN ÜRETĠLMESĠ Çıktı alınacak kağıt boyutunu ayarlamak için dıştaki çizginin bulunduğu kağıt üzerine sağ tıklayınız ve açılan pencereden Page and Print setup komutunu seçiniz. Map Page Size bölümünün üzerinden Use Printer Paper Settings ikonunu kaldırarak harita çıktı boyutunu A4 olarak belirleyiniz.. Ayrıca Orientations bölümündend de Landscape seçeneğini tanımlayıp buradan çıkınız 66 83
TEMEL ÇIKTILARIN ÜRETĠLMESĠ Harita boyutunu seçtikten sonra aşağıda verilen şekilde gösterildiği gibi harita ve kağıt katmanları değişecektir. Çıktı alınacak harita katmanı A4 yatay olacak şekilde ayarlandığını görebileceksiniz. Ayrıca, üst kısımda yer alan cetvel 29 cm yani bir A4 yatay boyutuna dönüşecektir. 67 84
TEMEL ÇIKTILARIN ÜRETĠLMESĠ Harita katmanlarını kağıt boyutuna göre ayarlayarak ölçek bölümüne ise 1/6000 rakamını giriniz. Daha sonra Pan komutu ile Mağusa Surlar içi haritasını ekranının ortasına çekiniz. Bu aşamadan sonra Harita katmanının olduğu çerçeveyi yatay A4 kağıt boyutuna getiriniz. Kırmızı oklar ile belirtildiğ üzere Harita katmanın içerdiği çerçeveyi A4 kağıt boyutuna eşitlemeye çalışınız. 68 85
TEMEL ÇIKTILARIN ÜRETĠLMESĠ Aşağıdaki görüntüyü elde etmiş olacaksınız. Daha sonra Semboloji komutlarını kullanarak Parseller katmanına ait Strucutre kolonundaki verileri farklı renklerde göstermeyi deneyiniz. 69 86
TEMEL ÇIKTILARIN ÜRETĠLMESĠ Symbology ayarlarından Structure kolonunu kullanarak Color Ramp renk skalasını da yeşilden kırmızı renge doğru seçip uygulayınız. Bu sayede aşağıda verilen haritada gösterildiği gibi tüm parseller üzerinde yer alan bina yapısal durum verileri haritaya aktarılacaktır. 70 87
TEMEL ÇIKTILARIN ÜRETĠLMESĠ Semboloji ve harita çıktı formatı ayarlarından sonra Lejant ve diğer harita objelerini eklemek için Insert menüsüne tıklayınız. Bu menü içerisinde Legend komutunu kullanarak lejant penceresini aktif hale getiriniz. Sembolojide kullandığınız katmanları Legend Items bölümüne ekleyiniz. Bunun için açılan Legend Wizard panelinde Legend Items bölümünde tüm katmanların yer aldığını kontrol ediniz. Wizard panelinde next diyerek Lejand objesini oluşturunuz. 71 88
TEMEL ÇIKTILARIN ÜRETĠLMESĠ Ortaya çıkan lejant penceresini haritanın sağ üst tarafına çekiniz. Bu aşamadan sonra harita başlığı ve kuzey oku veya ölçek yazısı gibi harita objelerini eklemeniz gerekecektir. Yine Insert menüsünden North Arrow ve Scale komutlarını kullarak bu objeleri de haritanıza ekleyiniz. 72 89
TEMEL ÇIKTILARIN ÜRETĠLMESĠ Harita başlığını da ekledikten sonra haritanızı gerek çıktı alabilir gerekse File menüsünden Export Map seçeneğini kullarak haritanızı dijital olarak kaydedebilirsiniz. 73 90
Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş Eğitimi UYDU GÖRÜNTÜLERİ ÜZERİNDEN VERİ KATMANLARININ ÜRETİMİ CAN KARA info@cyprusgiscenter.com Eylül 2012
VERĠLERĠN KATMANLARININ ÜRETĠLMESĠ Verilerin üretilmesi için öncelikle Ornek6 dosyasını çalıştırınız. Sonrasında Catalago Window komutuna tıklayınız. Sağ tarafta açılan Catalog penceresinden Connect to folder konutunuz seçiniz. Bu aşamadan sonra Connect to Folder paneli açılacaktır. Daha önce bilgisayarınıza kopyaladığınız CBS_ArcGIS isimli dosyayı seçerek ok ile çıkınız. Bu sayede CBS_ArcGIS dizinini Catalog yani kütüphanenize eklemiş olacaksınız. 92
VERĠLERĠN KATMANLARININ ÜRETĠLMESĠ Catalog açıldıktan sonra Folder Connections seçeneğindeki + işaretine tıklayarak eklemiş olduğunuz dizinleri görüntüleyiniz. Burada CBS_ArcGIS dosyasını ve Ornekleri içeren alt dizinleri göreceksiniz. Farenizin sağ tuşuyla Ornek6 dosyasının üzerine tıklayınız. New seçenekleri ile Shapefile komutunu seçiniz. Create New Shapefile panelinin açıldığını göreceksiniz. Bu sayede yeni bir Vektör katmanı oluşturmaya başlayacaksınız. 40 93
VERĠLERĠN KATMANLARININ ÜRETĠLMESĠ Shapefile dosyaları yaratlırken sayısallaştırma yapılacak verilerin türüne göre format türü belirlenmektedir. Örneğin, cadde veya sokak bazlı sayısal haritaları için Polyline, bina veya parsel katmanları için Polygon ve nokta bazlı veriler için de Point türü seçilmelidir. Öncelikle Numarataj verileri için gerekli olan Yol güzergahları için bir Yol katmanı üretiniz. Create New Shapefile panelindeki isim satırına Yol Feature Type yani vektör türüne de Polyline olarak belirleyiniz. Sonrasında da Koordinat sistemi tanımı için Edit komunuta tıklayınız. 41 94
VERĠLERĠN KATMANLARININ ÜRETĠLMESĠ SpatialReference Propoerties paneli açıldıktan sonra Import seçeneğine tıklayınız. Browse panelinden de Ornek6 dosyası altında bulunan Tuzla_Uydu.tif dosyasını seçerek add komutuna tıklayınız. Bu aşamadan sonra koordinat sistemi panelinden ok ile çıkınız. Bu sayede koordinat sisteminiz tanımlı olacaktır. 42 95
VERĠLERĠN KATMANLARININ ÜRETĠLMESĠ Yol katmanı Table of Contents bölümünde görülmesiyle birlikte sayısallaştırma işlemine başlayabilirsiniz. Bunun için öncelikle sol üst tarafta bulunan Editor komutuna tıklayarak Start Editing ile sayısallaştırma moduna geçebilirsiniz. Öncelikle sağ tarafta edit edeceğiniz yani sayısallaştıracağınız veri katmanını görebilirsiniz.veri katmanına tıkladığınız zaman onun seçili olması ile birlikte alt Create Features bölümünün alt kısmında Line seçeneği belireceltir. 96
VERĠLERĠN KATMANLARININ ÜRETĠLMESĠ Uydu görüntüsü üzerindeki herhangi bir sokağı çizmek için sokağa Zoom yaparak farenizin sol tuşu ile yol güzergahını oluşturmaya çalışınız. Sokağın bittiği son noktayı da koyduktan sonra F2 tuşu ile ilk vektör verinizi oluşturmuş olacaksınız. 97
VERĠLERĠN KATMANLARININ ÜRETĠLMESĠ Yol katmanına ait ilk vektörel obje seçili olarak ekranda belirecektir. Bu aşamadan sonra diğer sokakları çizmek için Snapping opsiyonlarını kullanmamız ve mevcut yol güzergahına bağlantılı yollar çizmemiz gerekecektir. Bunun için Editor menüsü altında Snapping komutunu seçerek Snapping Toolbar opsiyonunu açınız. 98
VERĠLERĠN KATMANLARININ ÜRETĠLMESĠ Snapping panelini açtıktan sonra yol güzergahlarının kesişim noktalarının seçilebilmesi Vertex Snapping seçeneğini seçili konuma getirmeniz gerekmektedir. Sonrasında Create Features panelinden Yol katmanın seçili konumuna getiriniz ve ilk çizdiğiniz Yol güzergahın sonuna fareniz ile yaklaşınız. Yol Vertex şeklinde bir yazının harita ekranında belirdiğini göreceksiniz. Bu komut yol objesinin Son kırılma noktasına eşitlendiği anlamına gelmektedir. Bu sayede birbirine bağlantılı ve topolojik olarak hatasız çizimler gerçekleştirebilirsiniz. 99
VERĠLERĠN KATMANLARININ ÜRETĠLMESĠ Snapping modunu kullanarak mevcut sokakları çizmeye devam ediniz. Daha sonra çizdiğiniz yol güzergahlarını kaydetmek için de Editor menüsü altından Save Edits komutu ile çizimlerini kaydediniz. Editor modundan çıkmak için de Stop Editing seçeneği ile çıkabilirsiniz. Bu aşamadan sonra çizilen sokakların isimlerini girmek için editor modundan çıkınız. 100
VERĠLERĠN KATMANLARININ ÜRETĠLMESĠ Çizmiş olduğunuz objelere ait İsim veya Tür gibi sözel verilerin girilmesi için editor modundan çıktıktan sonra Yol katmanına sağ tıklayarak Open Attribute Table komutu ile veri tablonuzu aktif duruma getiriniz. Daha önceki örneklerde olduğu gibi sözel veri tablosuna İsim ve Tür şeklinde iki veri kolonu ekleyiniz. Bunun için Table yazısı altındaki ikona tıklayınız ve Add Field komunutu seçiniz. Burada Ġsim ve Tür olmak üzere iki kolon belirleyiniz. 101
VERĠLERĠN KATMANLARININ ÜRETĠLMESĠ Tekrar editing modunu Start Editing ile aktif hale getiriniz. Bu sayede Yol ismi veya türü gibi sözel verilerin girilmesine başlayabileceksiniz. Önce Editor komutlarının üzerinde yer alan Attributes ikonuna tıklayınız sonrasına ise ilk çizdiğiniz yol objesini üstüne Edit Tool ile tıklayınız. Bu sayede sağ tarafta Attributes panelinin açıldığını göreceksiniz. Bununla birlikte seçili objenin sokak adını ve türüne ilişkin sözel bilgisini sağ taraftaki panele girmeniz gerekmektedir. 102
VERĠLERĠN KATMANLARININ ÜRETĠLMESĠ Örneğin ilk çizdiğiniz yol objesine Tuzla ismini ve tür olarak da Sokak türü olarak tanımlayınız. Diğer sokaklara da benzer yöntem ile aşağıdaki resimde verildiği gibi tüm sokak isimlerini girmeyi deneyiniz. 103
VERĠLERĠN KATMANLARININ ÜRETĠLMESĠ Sokak isimleri girişinin tamamlanması ile birlikte etiketleme seçeneklerini açarak aşağıda verilen benzer görüntüyü elde edebilirsiniz. 104
VERĠLERĠN KATMANLARININ ÜRETĠLMESĠ Sokak verilerinin üretilmesi ardından Numarataj verilerinin üretilmesi için Kapı veri katmanının tanımlanması gerekmektedir. Bunun için yine benzer şekilde Catalog komutunu kullanrak Ornek6 dosyasının altına yeni bir Shapefile tanımlamanız gerekmektedir. Create New Shapefile paneli ile birlikte Name satırına Kapı ve Type satırına ise Point noktasal veri türü giriniz. Edit komutu ile Koordinat referans olarak Yol katmanı için izlenen yolu benzer şekilde izleyerek koordinat sistemini tanımlayınız. 105
VERĠLERĠN KATMANLARININ ÜRETĠLMESĠ Kapı katmanının tanımlanması ardından Table of Contents bölümünde yer aldığını göreceksiniz. Start Editing komutu ile editor moduna geçerek artık kapı numaralarını belirlemeye başlayabilirsiniz. Sağ taraftaki Create Features panelinde beliren Kapı katmanına tıklayınız. 106
VERĠLERĠN KATMANLARININ ÜRETĠLMESĠ Kapı noktalarının daha belirgin görüntülenmesi için mevcut gösterim renklerini değiştiriniz. Bunun için Kapı katmanın altında bulunan ikona farenizin sol tuşu ile tıklayınız. Symbol Selector panelinden Circle2 sembolunu seçerek Size olarak da 8 ayarlayıp çıkınız. 107
VERĠLERĠN KATMANLARININ ÜRETĠLMESĠ Sağ tarafta bulunan Kapı katmanına tıklayarak Tuzla sokakta yer alan ikiz binaların kapı noktalarını işaretlemek için her bir ikiz binanın önüne gelecek şekilde birer nokta işaretleyiniz. Daha sonra da Save Edits ve Stop Editing komutları ile editor modundan çıkınız. Bu sayede ilk numarataj verileriniz yaratmış olacaksınız. Numarataj verilerinin belirginleşmesi amacıyla da Kapı katmanına yine sözel verilerin girmesi gerekmektedir. Bunun için Yol katmanı için izlenene yolun benzeri bir yol izlenecektir. 108
VERĠLERĠN KATMANLARININ ÜRETĠLMESĠ Kapı katmanına sağ tıklayınız ve Open Attribute Table komutu ile sözel veri tablolarını açınız. Daha sonra ise açılan Table paneli altındaki ikona tıklayarak Add Field seçeneğiniz seçiniz. Add Field panelinde ise Kapı_No isimli text türünde bir kolon üretiniz. 109
VERĠLERĠN KATMANLARININ ÜRETĠLMESĠ Yeniden editor moduna geçerek bu kez kapı noktalarına ait verilerin kapı numaralarını girmeniz gerekecektir. Bunun için yine Start Editing daha sonra Attributes komutunatıklayınız. Tuzla sokakta yer alan bir kapı noktasını seçerek sağ tarafta yer alan Attributes panelinde Kapı katmanı ve ilgili sözel veri satırlarınız görebilirsiniz. Tuzla sokağın sağ tarafından başlarak 2, 4, 4A, 6, 6A, 8, 8A, 10, 10A şeklinde tüm kapı numaralarını girdikten sonra Save edits komutu ile kaydediniz. 110
VERĠLERĠN KATMANLARININ ÜRETĠLMESĠ Uydu görüntüsünü kapattığınız zaman Tuzla Sokak ve çift numaralı kapı noktalarını görüntileyebilirsiniz. Bu sayede Numarataj verilerinin üretimi gerçekleştirilmiş olacaktır. 111
Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş Eğitimi ONLINE HARİTALAR ÜZERİNDEN VERİ KATMANLARININ ÜRETİMİ CAN KARA info@cyprusgiscenter.com Eylül 2012
ONLINE HARĠTALAR ÜZERĠNDEN VERĠLERĠN KATMANLARININ ÜRETĠLMESĠ File menüsünden New ile yeni bir proje dosyası açınız. Daha sonra C:CBS_ArcGIS\Ornek6 dosyası içerisinden Tuzla_Uydu görüntüsünü projeye eklemek için Add Data komutu na tıklayınız. Öncelikle Tuzla_Uydu dosyasını seçerek ekleyiniz. Bu sayede yeni projeniz için gerekli olan ilk altlık haritayı ve koordinat sistemini projenize aktarmış olacaksınız. Daha sonra Projenizi C:\CBS_ArcGIS\Ornek7 dosya dizini yaratarak Ornek7.mxd olarak kaydediniz. Bu sayede yeni proje dosyanızı kaydetmiş olacaksınız. 113
ONLINE HARĠTALAR ÜZERĠNDEN VERĠLERĠN KATMANLARININ ÜRETĠLMESĠ Sonrasında da online harita servisleri için Add Data komutunun yanındaki üçgen işaretine tıklayınız. Bu sayede açılan menüden Add Basemap seçeneğini seçiniz. Add basemap panelinden Bing Maps Aerial katmanını seçerek add komutu ile katmanı ekleyiniz. 114
ONLINE HARĠTALAR ÜZERĠNDEN VERĠLERĠN KATMANLARININ ÜRETĠLMESĠ Eklenen altlık, mevcut proje harita sisteminize uygun olarak WGS84 Coğrafik Koordinat Sistem (GCS) olarak belirlenecektir. Ekran görüntüsünden de anlaşılacağı gibi ilk eklenen uydu görüntüsü altlık harita ile benzer koordinat değerleri ile çakışacaktır. 115
ONLINE HARĠTALAR ÜZERĠNDEN VERĠLERĠN KATMANLARININ ÜRETĠLMESĠ Tuzla_Uydu görüntüsü kapatıp diğer uydu görüntüsü üzerinden numarataj verilerini yeniden üretiniz. Sokak, Kapı veya Bina katmanlarının internet kullanarak bir önceki örnekte olduğu gibi sayısallaştırma işlemlerini gerçekleştirebilirsiniz. 116
Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş Eğitimi -BÖLÜM III- QUANTUM GIS DESKTOP YAZILIM UYGULAMALARI CAN KARA info@cyprusgiscenter.com Eylül 2012
Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş Eğitimi Harita Navigasyon Araçları CAN KARA info@cyprusgiscenter.com Eylül 2012
Programın açıldıktan sonra File seçeneğinden OpenProject komutunu seçiniz. Daha sonra açılan panelden C:\CBS_Quantum\Ornek1\Ornek1.qgs isimli proje dosyasını seçiniz. Bu sayede mevcut olarak kaydedilmiş QuantumGIS proje dosyasını açmış olacaksınız. 1 2 3 119
Ornek1 isimli dosya açıldıktan sonra aşağıdaki resimde göreceğiniz bir ekran görüntüsü karşınıza çıkacaktır. Sol tarafta Layers olarak isimlendirilmiş bölümde Belediye_Alan isimli veri katmanını görebileceksiniz. Proje içerisindeki tüm katmanlar Layers bölümünde gösterilmektedir. Belediye_Alan isimli katmanın coğrafi olarak gösterildiği alan ise Harita Ekranı olarak tanımlanmaktadır. Mevcut katmanların görsel olarak analiz edildiğ ekran bu bölümdür. KomutlarBölümü Harita Ekranı Bölümü Katmanlar Bölümü 120
Katmanların görsel olarak analiz edilebilmesi için Harita Navigasyon araçlarının kullanılması gerekmektedir. Bu araçlar harita ekranının yönetilmesi ve görsel analizlerin veya seçimlerin sağlanması için zorunludur. Pan = Haritayı Kaydır Pan Map to Selected = Haritayı Seçili Objeye Kaydır Zoom in = Yakınlaştır Zoom out = Uzaklaştır Zoom Full = Tüm Objelere Yakınlaştır Zoom to Selected Feature=Seçili Objeye Yakınlaştır Zoom to Layer=Katmana Yakınlaştır Zoom Last = Önceki Ekran Zoom Last =Sonraki Ekran 121
Zoom in komutu ile haritanın sol üst tarafında bulunan poligonu farenizin sol tuşu ile dikdörtgen içerisine alın. Bu sayede o bölgeyi yakınlaştırmış olacaksınız. 122
Benzer şekilde Zoom Out komutunu seçtikten sonra herhangi bir bölgenin uzaklaştırılması için büyük bir alan seçiniz. Bu sayede seçili alanın daha da uzaklaşarak harita ölçeğinin büyüdüğünü göreceksiniz. 123
Zoom to Layer komutu ile harita ekranı görsel olarak hangi durumda olursa olsun, Katmanlar bölümünde seçili olan katmana eşit büyüklükte harita ölçeği ayarlanır. 124
Select Single Feature komutu ile Kıbrısın sol üst köşesindeki poligonu seçiniz. Daha sonra Zoom to Selection komutu ile seçilen objeyi yakınlaştırabilirsiniz. 125
Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş Eğitimi Veri Tanımlama (İdentify) CAN KARA info@cyprusgiscenter.com Eylül 2012
Öncelikle Veri Tanımlama fonksiyonunun çalıştırılabilmesi için ilgili katmanın seçili olması gerekmektedir. Bunun için farenizin sol tuşu ile Belediye_Alan katmanını seçiniz. Daha sonra identify ikonuna tıklayınız. Buaşamadan sonra Belediye_Alan katmanının sol üst tarafında bulunan bölgeye yine sol tuş ile tıklayınız. Açılan identfiy results penceresi üzerinden Belediye_Alan katmanının ne tür bilgilere sahip olduğunu göreceksniz. Ġsim ve Nüfus veri kolonlarından gelen verilere göre tanımlanan alanın Lapta Belediyesi olduğunu göreceksiniz. 1 2 4 3 127
Belediye_Alan katmanına sağ tıklayarak Open Attribute Table seçeneğini tıklayınız. Bu sayede sözel verileri içeren tablo açıalacaktır. Veri tanımlama ile açılan panelde gösterilen veriler temelde ilgili katmanın veri kolonlarından gelmektedir. Belediye_Alan katmanın grafik verilerine bağlı olan sözel veri katmanlarından gelen verinin Identify Results panelinden gösterildiğini göreceksiniz. Bir anlamda tanımlama fonskiyonu temelde tıklanan objenin sözel veri kolonlarından getirilen verilere göre cevap vermesi demektir. 1 128
Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş Eğitimi Temel Semboloji CAN KARA info@cyprusgiscenter.com Eylül 2012
Belediye Sınırlarını gösteren katmanın renklerini değiştirmek için temel semboloji komutlarını kullanmamız gerekmektedir. Bunlara erişmek için öncelikle Belediye_Alan katmanın altındaki kutuya çift tıklayınız. Daha sonra açılan Layer_Properties penceresinden Style isimli tab paneli görebilirsiniz. Burada Single Symbol seçeneği ile ilgili katmanın tümobejelerini tek bir tarz ile tanımlayabilirsiniz. Bunun için öncelikle panelin soltarafında bulunan Change seçeneğine tıklayınız. 1 2 130
Symbol Properties Penceresinden öncelikle Color satırının karşısında bulunan Change ikonuna tıklayınız. Açılan renk panelinden açık maviyi seçiniz ve ok tuşuna tıklayınız. Daha sonra yine poligonların dış çizgisini değiştirmek için Border Color satırının karşısında bulunan Change komutuna tıklayarak bu kez sarı rengini seçiniz ve ok ile çıkınız. Bu aşamadan sonra Symbol Properties ve Layer Properties panellerinden ok seçeneği ile çıkınız. 2 1 3 4 131
Aşamaları doğru olarak tamamladığınızda belediye sınırlarını temsil eden tüm poligonların değiştiğini göreceksiniz. Single Symbol yöntemi ile Belediye_Alan katmanını içeren objeleri içeren renkleri tekbir tarz ile sunmuş olacaksınız. 132
Benzer aşamaları izleyerek aşağıda verilen farklı renk tarzlarını Belediye_alan katmanına uygulayınız. 133
Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş Eğitimi Etiketlendirme (Labelling) CAN KARA info@cyprusgiscenter.com Eylül 2012
Genel anlamda Etiketlendirme Coğrafi Verilerin sözel bilgiler aracılığıile haritada isimlendirilmesi veya numaralandırılması için kullanılmaktadır. Etiketlendirme için öncelikle Belediye_Alan katmanına ait olan sözel veri tablosunu incelememiz ve hangi tür sözel verileri harita ekranına yansıtacağımıza karar vermemiz gerekmektedir. Bunun için Belediye_Alan katmanına sağ tıklayarak açılan seçeneklerden Open Attribute Table seçeneğini seçiniz. Daha sonra açılacak olan sözel veri tablosundaki Ġsim ve Nüfus kolonlarından birisini haritaya yansıtabiliriz. 1 2 135
Haritaya yansıtacağımız veri kolonuna karar verdikten sonra Table Attributes panelini kapatıp ana menüye dönünüz. Burada Labelling ikonuna tıklayınız. Layer Labelling settings paneli açılacaktır. Panelin sol üst bölgesinde Label This Layer seçeneğini tıklayınız.daha sonra sağ üst köşesinde yer alan Field with Labels seçeneğinden Ġsim kolonunu seçiniz. Buffer seçeneğini de aktif hale getirirdikten sonra ok seçeneği ile çıkınız. 1 2 3 4 5 136
Bu sayede Belediye_Alan verilerine ait olan ve her poligonu temsil eden İsim kolonunda yer alan verileri harita ekranına aktarmış oalcaksınız. Benzer şekilde etiketlendirmeyi Nüfus kolonunu da kullanarak gerçekleştirebilirsiniz. 137
Farklı semboloji stilleri ve etiketlendirme alternatifleri kullanarak şekillerdeki 3 farklı kombinasyonu oluşturunuz. 138
Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş Eğitimi Semboloji Stilleri CAN KARA info@cyprusgiscenter.com Eylül 2012
Semboloji Stilleri semboloji ve etiketlendirme ayarlarının kaydedilerek semboloji ayarlarını aktif ederken harcanan zamandan tasarruf etmemize yardımcı olurlar. Semboloji stillerinin kaydedilmesi için öncelikle Belediye_Alan katmanına sağ tıklayarak açılan menüden Properties seçeneğini tıklayınız. Layer Properties panelinden Save Style isimli komuta tıklayınız. Kayıt penceresinde Belediye_Stil1 olarak kaydedip çıkınız. Bu sayede ilk stil kaydınız yapmış olacaksınız. 1 3 2 140
Sonrasında Labelling seçeneği ile etiketlendirmeyi açıp Belediye_Alan katmanının rengini değiştiriniz. Tekrardan Belediye_Alan katmanı Layer _Properties bölümüne girerek Save Style seçeneğinden Belediye_Stil2 olarak kaydediniz. Bu sayede iki farklı stil seçeneğine yine aynı panel üzerinden Load Style seçeneği ile ulaşabileceksiniz. 141
Tekrardan Belediye_Alan katmana ait renk stilini çağırmak için yine Belediye_Alan katmanına sağ tıklayarak Properties komutunu seçiniz.açılan Layer Propterties panelinden Style tabının altında bulunan Load Style komutunu seçerek Belediye_Stil1 dosyasına tıklayınız. Ok seçip çıktıktan sonra ilk kaydettiğiniz renk seçeneğine renk ayarlarını değiştirmeden dönmüş olacaksınız. 1 3 2 142
Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş Eğitimi Sınıflandırılmış Semboloji CAN KARA info@cyprusgiscenter.com Eylül 2012 143
Sınıflandırılmış semboloji için veri tabanındaki objelerin farklı numaralandırılması veya isimlendirilmesi gerekmektedir. Bunu anlamak için öncelikle ilgili katmanın veri tablosunun incelenmesi gerekmektedir. Bunun için ilgili katmanın isminin üzerine giderek sağ tuşla tıklayınız. Açılan seçeneklerden Open Table Attributes seçeneğini tıklayınız. Table Attributes Öznitelik Tablosu veya Sözel Veri Tablosu olarak da sınıflandırılmaktadır. 144
Belediye_Alan katmanına sağ tıklayarak Properties komutunu seçiniz. Açılan Layer Propterties panelinden Style tabının altında bulunan Single Symbol seçeneğinin yanındaki üçgen ikonuna tıklayınız. Buradan Categorized seçeneğini seçiniz. 1 3 2 145
Bu sayede sınıflandırma paneline geçmiş olacaksınız. Sonrasında Column yani veri kolonu olarak Ġsim seçeneğini seçiniz. Daha sonra Color ramp bölmesine tıklayarak BuGn renk skalasını seçiniz. Son olarak Classify seçip ok ile çıkınız. Bu sayede Belediye_Alan katmanındaki tüm poligonları isimlerine göre mavi ve yeşil tonları kullanarak sınıflandırmış olacaksınız. 1 2 3 4 146
Sınıflandırılmış semboloji sayesinde her bir poligon farklı bir renk atanmış olacaktır. Ayrıca farklı İsimlerdeki belediye sınırlar Layers bölmesinde farklı birer renk ile temsil edilecektir. Bu sayede istediğiniz İsimdeki poligona istediğiniz renk seçeneğini atayabilirsiniz. 147
Örneğin Dipkarpaz belediyesine tek renk ve diğer tüm alanlara ise farklı bir renk atamamız gerektiğini varsayalım. Yine Style altında bulunan Categorized seçeneğine tıklayarak bu kez Add seçeneği ile boş bir sınıf yaratınız. Yarattığınız sınıfın Value kolonuna Dipkarpaz ismini yazın. Ayrıca Dipkarpaz rengini kırmızıya ayarlayın. Daha sonra yine Add seçeneğinden boş bir sınıf yaratın. Bu sınıf için de açık yeşil bir ton belirleyin. Bu sayede diğer tüm sınıflar aynı renk olarak belirlenecektir. 1 5 3 2 4 6 148
Bu tür sınıflamalar, farklı obje veya obje gruplarını farklı renk veya sembollerle anlatmamızı sağlamaktadır. 149
C:\CBS_Quantum\Ornek2\Ornek2.qgs dosyasını açarak sol tarafta görülen ekran görüntüsündeki renk ve sembolleri Bina, Sınılar, Parseller, Dere, Eski Binalar katmanları olarak farklı renklerde gösteriniz. Sembol ayarlarını sağ taraftaki resimde görüldüğü gibi her katmanı farklı sembollerde detaylandırınız. 150
Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş Eğitimi Veri Tabloları ile Çalışmak CAN KARA info@cyprusgiscenter.com Eylül 2012 151
C:\CBS_Quantum\Ornek2\Ornek3.qgs dosyasını açınız. Açtığınız örnekte Sınırlar katmanını göreceksiniz. Katmana farenizin sağ tuşu ile tıklayarak Open Attrribute Table komutu ile sözel veri tablonuzu açınız. Burada Villages Population Populati_1 ve Populati_1 kolonlarını göreceksiniz. Bunlar sırası ile Toplam nüfus, Erkek Nüfus, Kadın Nüfus anlamına gelmektedir. 1 2 152
Buradaki nüfus verilerini kullanarak yoğunluk hesapları yapmak için mevcut kolonlara yeni bir Area yani alan kolonu ekleyiniz. Bunun için öncelikle, sözel veri tablosunun açık olması gerekmektedir. Öncelikle toggle editing mode seçeneğine tıklayınız. Daha sonra Add New Coloumn opsiyonunu açınız. Açılan panelde öncelikle Name satırına Area kolonu ekleyiniz. Type satırında da Decimal Number seçiniz. Width olarak 10 ve Precision olarak da 2 basamak tanımlaynız. Bu sayede iki basamaklı kesirli rakam türünde bir kolon tanımlamış olacaksınız. 3 1 2 153
Daha sonra da yine Attribute Table panelinden Open Field Calculator komutuna tıklayınız. Bu aşamadan sonra Field Calculator paneli açılacaktır. Field Calculator panelinde Update existing field sçeneğinitıklayınız. Sonrasında Area kolonunu seçiniz. Son olarak Area tabına tıklayınız ve ok ile çıkınız. 2 3 4 1 5 154
Daha sonrasında Area kolonunun güncellendiğini alan hesaplamalarının gerçekleştirildiğini göreceksiniz. Benzer şekilde Ratio kolonu ekleyiniz. Yine Decimal Numbers formatında Density ismindeki kolonu ekledikten sonra. Field Calculator aracılığı ile Populati_1/Population işlemini gerçekleştiriniz. Bu sayede erkek nüfusun toplam nüfusa oranını bulacaksınız. 1 4 2 3 155
Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş Eğitimi Verilerinin Sayısallaştırılması (Vektörizasyon) Sayısallaştırma yöntemleri için; Sayısallaştırma yazılımları (ESRI, Mapinfo, OpenGIS, NETCAD, ERDAS, vb) Coğrafi olarak doğrulanmış altlık haritalar(uydugörüntüleri, Kadastral Haritalar), Web tabanlı Harita Sunucuları (Google Maps, Bing Maps, Open Street Maps, vb) veya GPS (Global Positioning System) ile elde edilmiş koordinat bilgileri tablosu gibi çeşitli bilgi kaynaklarına ihtiyacımız vardır. Bunun temel nedeni ise ; Sayısallaştrmaya başlamadan önce Koordinat Sisteminin tanımlı olması ve bu sayede sayısal olarak üretilecek tüm nokta, çizgi veya poligonların bir koordinat sistemi bütününde üretilmesine olanak verilmesidir. Coğrafi Bilgi Sistemleri temel de coğrafi veriler ile çalıştığı için buradaki Coğrafi tanımının doğru olarak yapılabilmesi için her üretilen verinin X,Y (Enlem,Boylam) değerlerinin bilnmesini gerekmektedir. CAN KARA info@cyprusgiscenter.com Eylül 2012 156
Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş Eğitimi Veri Katmanlarının Üretimi CAN KARA info@cyprusgiscenter.com Eylül 2012
Sayısallaştırma için öncelikle bir veri katmanı üretimi gerçekleştirilmelidir. Bu doğrultuda New Shapefile Layer Komutuna tıklayınız. Daha sonrasında New Vector Layer paneli açılacaktır. Bu panel üzerinde Nokta(Point), Çizgi(Line), Polygon(Çokgen) şeklindeki veri katmanları üretilmesi mümkündür. Bununla birlikte veri katmanların sözel tablolarının kolonları da bu panel üzerinden belirlenmektedir. 1 158
Yeni Vektör verilerinin üretilmesi için vektör veri türününün, koordinat sisteminin, vektör veri ile kullanılacak sözel tablolarda yer alan kolon başlıkları ve bu kolonların türlerinin belirlenmesi gerekmektedir. Ayrıca sözel tabloların kolonlarının ne tür verilerle doldurulacağı da önem teşkil etmektedir. Numarataj Verilerinin üretilmesi için Mahalle sınırları, sokak isimleri veya kapı noktaları gibi katmanlarının oluşturulması zorunludur. Vektörel Veri Türü Vektörel Veri Koordinat Sistemi Sözel Tablo Kolonunun İsmi Sözel Tablo Kolonunun Türü ; Sözel, Tam Sayı (Whole Number), veya (Decimal Number( Sözel Tablo Kolonlarının Listesi Kolon, İsmi,Türü, Genişliği 159
Bu aşamada öncelike Type kutusunda noktasal veri üretimi için Point veri türünü seçiniz. Daha sonra vektör veriler için gerekli olan koordinat sistemini Specify CRS tuşu ile belirleyiniz. Açılan koordinat sistemi panelinden Coordinate Reference System olarak WGS 84 Coğrafik Koordinat sistemini seçiniz. Bu sayede New Vector Layer panelinde EPSG:4326 WGS 84 seçimi belirecektir. Daha sonra ise Kapı katmanı için sözel tablo kolonlarını Mahalle, Sokak ve Kapı olarak belirleyiniz. 1 2 3 4 160
Kapı katmanı için sözel veri kolonlarının belirlenmesi için öncelikle New attribute alanında Name satırına Mahalle ismini yazınız. Type olarak Text Data türünü seçiniz. Bununla birlikte Width satırına da 50 yazınız. Bu sayede Sözel veri tablosunda Mahalle. İkinci aşamada ise Kapı katmanı için sözel tablo kolonlarına ek olarak Sokak ve Kapı kolonlarını da ekleyiniz. 1 2 161
Daha sonra ise C:\CBS_Quantum\Ornek4 dosyasının altına kaydediniz. Benzer şekilde diğer katmanları üretmek için de yine New Shapefile komutunu kullanmak için ana ekrana tekrar geri dönünüz. Sokak katmanı için de benzer işlemleri takip ederek bu kez line veri türünü seçip, sözel veri tablolarında da İsim ve Tür kolonlarını belirleyiniz. Tüm shapefile dosyalarını Ornek4 dosyası altına kaydediniz. 162
Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş Eğitimi Google Uydu Görüntüleri Üzerinden Sayısallaştırma CAN KARA info@cyprusgiscenter.com Eylül 2012
Öncelikle Google Uydu görüntülerini Quantum GIS yazılımı ile kullanmak için gereken eklenti paketlerini yüklemeyi Plugins menüsü altından Fetch Pyhton Plugins seçeneğine tıklayarak başlatınız. Açılan Eklenti menüsünden Repositories tabına tıklayınız. Sonrasında Add 3rd party repositories ikonuna tıklayarak eklenti paketlerini yükleyiniz. Kurulum tamamlandıktan sonra Close ile eklenti panelini kapatıp ana ekrana dönünüz. 1 2 3 4 164
Yine benzer panel üzerinden Plugins tabını açınız. Arama kutusuna Openlayers yazınız. Filtreleme sonrasında gelen OpenLayersPlugin eklentisini seçili konumuna getirerek Install Plugin seçeneği ile kurulumu tamamlayınız. 1 2 1 165
Google Uydu görüntülerinin katmanlar bölümüne eklenmesinden önce Google Katmanın Koordinat Sisteminin tanımlanması gerekmektedir. Bu amaçla ana menü üzerindeki Settings seçeneğini tıkladıktan sonra Project Properties seçeneğinden proje detaylarından Coordinate Reference System (CRS) tabına tıklayınız. Burada Google uydu görüntülerinin kullanılması için gerekli olan koordinat sisteminin tanımlanması gerekmektedir. Bu amaçla Search bölümünün olduğu yere Google Mercator yazarak Search for seçeneğinnden Name filtresini açarak Find ile arama yapabilirsiniz. Arama yaptıktan sonra Google Mercator seçeneği karşımıza gelecektir. Bu aşamadan sonra Google Mercator seçeneğini seçip Apply ile uygulayarak ok ile çıkınız. 1 2 3 7 4 5 6 166
Sonrasında da Google uydu görüntülerinin bir katman olarak eklenebilmesi için Plugins tabı altından Openlayersplugin komutunu ve Add Google Satellite Layer komutunu seçiniz. Bu sayede Google uydu görüntüleri katman olarak gelecektir. 1 2 3 167
Google katmanına ek olarak daha önce ürettiğiniz veri katmanlarından Sokak katmanını ekleyiniz. Harita navigasyon araçlarını kullanarak Girne Bölgesine yaklaşınız. Kaşgar Court bölgesindeki ilk sokağınızı artık çizebilirsiniz. Veri katmanın sayısallaştırılması için Toogle Editing komutuna tıklayınız ve Capture Line seçeneğini seçiniz. Farenizin sol tuşuyla tıkladığınız her nokta ile çizime başlayabilirsiniz. Yatay olarak görülen sokağın sol başından başlayarak her sokak kesişimine birer kırılma noktası bırakarak, sokağı en son noktasında sağ tuş ile tamamlayınız. Açılan Attributes penceresinden sokak ismine Salih Kayasal Sokak türünüe de Sokak olarak belirtiniz. Son olarak da sokağı etiketleyiniz. 168
Sokağın etiketlenmesinden sonra sokak isimi ekrana yansıyacaktır. Bu aşamadan sonra sokağın kırılma noktalarına bağlantılı olarak diğer çizimlerin yapılabilmesi için Settings menüsünden Snapping Options komutunu açınız. Açılan Snapping Options panelinden Sokak katmanını işaretleyiniz. Mode olarak to vertex seçili olarak belirtin. Sonrasında tolerance değerini de 5 piksel olarak tanımlayınız ve çıkınz. Bu sayede 5 pixel içerisindeki Sokak katmanının kırılma noktaları diğer yeni çizgiler ile tam birleşecektir. 169
Bir sonraki sokak çizilirken bir önceki sokağın kırılma noktalarından faydalanarak çizimlerin devam edilmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda dikey sokaklar çizilirken mevcut sokak üzerindeki kırılma noktaları x olarak ekranda belimektedir. Bu noktalar birer kırılma noktasıdır(vertex). Noktalara yaklaşıp sol tuş ile çizime başlayınca ortaya çıkan birleşme noktaları tam çkışacaktır. Bu yöntemle diğer noktaları çizerek devam ediniz. Sokakların çiziminden sonra Save Edits komutu ile çizilen sokakların kaydı yapılmış olacaktır. Daha sonra toggle editing komutu ile çizimi sonlandırabilirsiniz. 170
Kesişim yerlerinin birleşmesinde çıkabilecek problemlerin giderilmesi önem taşımaktadır. Coğrafi Verilerin ileride dah detaylı kullanılması için doğru Topoloji kuralları kullanılması gerekmektedir. Aşağıda verilen bazı durumlar yanlış topoloji kurallarını içermektedir. Yanlış birleşme sonucunda ileride daha da zaman harcanması söz konusudur. Bu nedele çizim yaparken dikkat edilerek çizim yapılmalıdır. Doğru Kesişim Hatalı Kesişim Doğru Kesişim Hatalı Kesişim 171
Sokak verilerinin çiziminden sonra benzer şekilde kapı noktalarının çizilmesini sağlayabilirsiniz. Bu kez Kapı katmanı yine Add Vector Layer komutu ile çağırarak editing modu ile haritaya işaretleyebilirsiniz. Bu sayede numarataj verilerinin sayısallaştırma işlemi de tamamlanacaktır. 172
Coğrafi Bilgi Sistemlerine Giriş Eğitimi ÇIKTI HAZIRLAMA CAN KARA info@cyprusgiscenter.com Eylül 2012
C:\CBS_Quantum\Ornek5\Ornek5.qgs dosyasını açınız. Daha sonra Parseller katmanındaki sözel verileri kullanarak sınıflandırılmış semboloji için ilgili katman ayarlarını açınız. Structure kolonunu kullanarak mevcut parseller içerisinde bulunan yapısal durum sınıflarını Classify komutu ile çağırınız. Ayrıca Color ramp seçeneği ile de verileri YlBr seçeneği ile tüm sınıfları yeşil ve kahve tonlarında sınıflayınız. 174
Sınıflama ardından File menüsünden New Print Composer komutunu seçiniz. Bu aşamadan sonra Yeni bir Composer paneli açılacaktır. Composer paneli mevcut haritalarınızın çıktılarının üretilmesi için hazırlanmış bir komut penceresidir. 175
Bu panel üzerinden öncelikle Layout menüsü altında bulunan Add New Map seçeneğini tıklayınız ve beyaz ekranın olduğu yere farenizin sol tuşunu basılı tutarak bir dikdörtgen çizmeye çalışınız. Harita ekranında mevcut bulunan tüm katmanların grafiksel olarak beyaz yüzey üzerine geldiğini göreceksiniz. 176
Layout menüsü altında bulunan Add Label ile haritanın başlığını ekleyebilirsiniz. Burada yine başlığımız dikdörgen şeklinde harita çıktı ekranına yansıtılacaktır. Sonrasında da Item bölümüne tıklayınız. Buradaki Quantum GIS yazınısını değiştirerek Gazimağusa Surlariçi Yapısal Durum Haritası başlığını yazınız. Daha sonra Item menusu altında bulunan Font komutu ile Arial font seçeneğini ve 26 font büyüklüğünü seçiniz. Yazının büyük gelmesi durumunda da çerçeveyi yazını sığacağı şekilde ayarlayınız. 177
Elde edeceğiniz ekran görüntüsü aşağıdaki gibi olacaktır. Bu aşamadan sonra haritanızın diğer elemanları olan kuzey oku ölçek barı gibi veya lejant gibi harita elemanlarını eklemelisiniz. Bunun için yine Layout menüsü altında bulunan komutları kullanacağız. 178
Öncelikle Layout menüsü altından Add Vector Legend komutunu seçiniz. Daha sonra haritanın bir yerine tıklayınız. Haritada yapmış olduğunuz sembolizasyon ve sınıflamalara göre bir gösterim ekranınıza gelecektir. Legend objesi de seçişi durumdayken yine Item bölümü altından Title Font ve diğer font seçenekleri için Arial Bold 14 şeklinde ayarlayınız. 179
Kuzey oku ve ölçek barını eklemek için yine Layout menüsünden Add Image seçeneğini tıklayınız. Yine Item menüsünde yer alan resimlerden beğendiğiniz bir kuzey okunu seçiniz. Ayrıca buraya benzer şekilde çeşitli resimler eklemeniz sözkonusudur. Kuzey okunu da sol alt bölgeye kaydırınız. 180
Son olarak da ölçek barını ekleyiniz. Bu sayede tüm harita çıktı elemanlarınız gösterilecektir. Son olarak harita çıktınızı kaydetmek için File menüsü altında bulunan Export as Image seçeneği ile haritanızı kaydediniz. 181