AVRUPA 2020 STRATEJİSİNE İLİŞKİN NOT Son ekonomik kriz AB nin 2009 yılı gayri safi yurtiçi hasılasının % 4 oranında düşmesine, sanayi üretiminin 1990 yılı seviyelerine gerilemesine, işsizlik oranının % 10 a yükselmesine yol açarken, AB başta Çin ve Hindistan gibi hızla gelişmekte olan ekonomilerle rekabet etmekte giderek zorlanır hale gelmiştir. Bu çerçevede, AB ülkelerinin yüksek oranda birbirlerine bağımlı oldukları dikkate alınarak, Birliğin karşı karşıya olduğu sorunlara Birlik bazında bütüncül bir çözüm bulmak ve rekabet edebilirlik, üretkenliğin artırılması ve sürdürülebilir ekonomik gelişmenin sağlanması amacıyla birlik olarak hareket etmek üzere hazırlanan Avrupa 2020 Stratejisi Avrupa Komisyonu tarafından 3 Mart 2010 tarihinde açıklamıştır. Lizbon Stratejisi nin devamı niteliğinde hazırlanan Strateji çerçevesinde yüksek istihdam, üretkenlik ve sosyal uyumun tesis edilmesi amacıyla temel öncelikler olarak; Akıllı Büyüme: Bilgi ve yeniliğe dayalı ekonominin geliştirilmesi, Sürdürülebilir Büyüme: Kaynakların etkin kullanıldığı, daha yeşil ve daha rekabetçi ekonominin desteklenmesi, Kapsayıcı Büyüme: Sosyal ve bölgesel uyumun sağlanması amacıyla yüksek-istihdam seviyesinin yakalanması, belirlenmiştir. Söz konusu öncelikler çerçevesinde; % 66 düzeyinde bulunan çalışma çağındaki nüfusun istihdam edilme oranının % 75 e çıkarılması, AB gayri safi yurtiçi hasılasının % 1,9 una karşılık gelen Ar-Ge harcamalarının % 3 e çıkarılması, Yenilenebilir enerji yatırımlarının artırılmasıyla, karbondioksit salımının 1990 yılı verileri esas alındığında 2020 yılına kadar % 20 düşürülmesi, toplam enerji ihtiyacının % 20'sinin yenilenebilir kaynaklardan sağlanması ve enerji tüketiminde % 20 tasarruf sağlanması, Okuldan erken ayrılanların oranının % 10'a indirilmesi, genç neslin en az % 40'ının üniversite mezunu olması, Yoksulluk sınırı altında olan kişi sayısının % 25 oranında azaltılması ve 20 milyon kişinin yoksulluktan kurtarılması, temel hedefler olarak belirlenmiş olup, Birlik çapında tespit edilmiş olan hedeflerin ulusal politikalara yansıtılması beklenmektedir. 1. Strateji nin Temel Öncelikleri a) Akıllı Büyüme AB genelinde GSYİH nın % 2 sinin altında bir seviyede olan Ar-Ge harcamaları, ABD (% 2,6) ve Japonya nın (% 3,4) gerisinde kalmaktadır. AB nin inovasyon alanında ilerleme kaydetmesi ve Ar- Ge ye gerekli önemi vermesi amacıyla; - Enerji güvenliği, ulaştırma, iklim değişikliği, kaynak yeterliliği, sağlık ve yaşlanma, çevreye duyarlı üretim metodları gibi konularda strateji geliştirilmesi amacıyla Avrupa Araştırma Alanı nın tamamlanması, - Fikri mülkiyet alanında yapılacak gelişmeler ile iş dünyasının inovasyon yapmaya özendirilmesi, - Avrupa İnovasyon İşbirliği nin başlatılarak gerekli teknolojilerin geliştirilmesi, 1
- İnovasyonun desteklenmesi amacıyla AB kurumlarının rolünün artırılması, - Avrupa nın yüksek eğitim kurumlarının uluslararası cazibesinin artırılması ve AB genelindeki eğitim kurumlarının genel kalitesinin artırılması, - İnternet altyapısının geliştirilmesi b) Sürdürülebilir Büyüme Gerek ara malı gerekse nihai ürün ihracatı ile bugünkü gelişmişlik seviyesine erişmiş olan AB nin, ihracat pazarlarındaki artan rekabet ile başa çıkabilmek için üretkenliğini artırması ve rekabet edebilirliğini geliştirmesi gerekmektedir. Bu çerçevede, kaynakların etkin kullanıldığı ve rekabet edebilir bir ekonomi ile sürdürülebilir büyüme temin edilmesi amacıyla; - AB nin rekabet avantajı elde etmesi, ithal edilen hammaddelere bağımlılığının azaltılması ile enerji güvenliğini sağlamak amacıyla büyümenin enerji kullanımıyla doğrudan ilişkisinin azaltılması ve ekonominin kaynak etkin hale getirilmesi, bu doğrultuda gözden geçirilmiş Enerji Etkinliği Eylem Planı nın uygulamaya konulması, - AB nin temel imalat ve hizmet sektörlerinin rekabet edebilirliğinin artırılması ve imalat yapan sektörler tarafından enerji ve kaynakların etkin kullanımının sağlanması amacıyla bir sanayi politikası geliştirilmesi, - Başta KOBİ ler olmak üzere iş ortamının geliştirilmesi, bu doğrultuda kümelenmenin desteklenmesi, mali kaynaklara ulaşımın kolaylaştırılması, Avrupa da yatırım yapmanın maliyetinin düşürülmesi, - Tek Pazara ve uluslararası pazarlara girişin kolaylaştırılması amacıyla ulaştırma ve lojistik ağının geliştirilmesi c) Kapsayıcı Büyüme Kapsayıcı büyümenin temin edilmesi amacıyla; - Yüksek istihdam seviyesinin yakalanması, yoksulluk ile savaşılması ve iş gücü pazarının modernleştirilmesi, - Ekonomik büyümenin AB nin her yerine eşit dağılımını sağlayarak sosyal ve bölgesel uyumun temin edilmesi - 2. Eksiklikler ve Tıkanıklıklar Strateji nin hedeflerinin yerine getirilmesi amacıyla, AB politikaları, mevzuatı ve finansal araçlarının seferber edilmesi gerekmektedir. Bu çerçevede, Komisyon tarafından, Tek Pazar, AB bütçesi ve AB nin dış politika gündemi gibi temel politika ve araçlar kullanılarak operasyonel önerilerde bulunulmuştur. a) 21. Yüzyıl için Tek Pazar Mevcut finansal kriz, üye ülkelerde ekonomik milliyetçilik eğilimlerine yol açarak, Tek Pazarı sekteye uğratmıştır. Halihazırda, Tek Pazar ın resmi varlığına rağmen, vatandaşlar iş yaparken her Üye Ülkede farklı yasal işlemlere maruz kalmakta ve büyüme ile yeni işler yaratılmasında vazgeçilmez bir unsur 2
olarak görülen Tek Pazar ın avantajlarından faydalanamamaktadır. AB 2020 Stratejisi hedeflerinin yerine getirilmesi için vazgeçilmez olan Tek Pazar ın canlanması amacıyla; - Hizmetler Direktifi temelinde, hizmetler için bir Tek Pazar oluşturulması ve ticari hizmetler ticaretinde (trade in commercial services) % 45 ve doğrudan yabancı yatırımlarda % 25 lik bir artış sağlanması, - Şirketler kanununun basitleştirilmesi gibi önlemlerle KOBİ lerin Tek Pazara erişiminin kolaylaştırılması, - Rekabet ve devlet yardımları politikaları yoluyla, patentlerin ve fikri mülkiyet haklarının gözetilmesi sağlanarak daha yenilikçi, etkin ve çevre dostu teknolojilerin desteklenmesi b) Büyümeye yatırım yapılması Ekonomik kriz, iş dünyasının ve hükümetlerin yatırım ve inovasyon projelerine yönelik desteklerini sekteye uğratmıştır. Bu nedenle, Avrupa 2020 Stratejisi nin önceliklerinin yerine getirilmesinde finans piyasasının etkinliğini ve güvenliğini sağlamak amacıyla düzenleyici mekanizmalar tesis etmek önem taşımaktadır. Uyum Politikası ve buna bağlı fonların doğru şekilde kullanımı büyük önem taşımaktadır. Bu bağlamda, Avrupa Yatırım Bankası ve Avrupa Yatırım Fonu nun, yenilikçiliğin ve girişimciliğin, yatırımların ilk aşamasından menkul kıymetler piyasasına sunulmasına dek karlılığını sürdürecek şekilde desteklenmesini sağlayacak verimli bir döngü yaratılmasına katkı sağlaması gerekmektedir. AB nin çok yıllı finansal çerçevesi, uzun dönemli büyüme önceliklerini göz önüne alarak, yapısal fonlar, tarımsal ve kırsal kalkınma fonları, araştırma çerçeve programı, rekabet ve yenilikçilik programı gibi farklı fonların Avrupa 2020 hedefleri doğrultusunda en verimli şekilde tahsisi sağlanmalıdır. c) Dış Politika Araçlarının Kullanılması Büyümenin tesis edilmesi amacıyla dış politika araçları etkin şekilde kullanılmalıdır. Bu çerçevede, Komisyon tarafından bir ticaret stratejisi belirlenmiş olup, bu kapsamda; - Başta ekonomik getirisi yüksek olanlar olmak üzere, halihazırda devam eden çok taraflı ve ikili ticari müzakerelerin sonuçlandırılması, mevcut anlaşmaların özellikle tarife dışı engeller bakımından iyi işleyişinin sağlanması, - Geleceğin sektörleri arasında yer alan yeşil ürünler ve teknolojiler, yüksek teknoloji ürünleri ve hizmetleri ile uluslararası standardizasyon gibi alanlarda ticari inisiyatiflerde bulunulması, - Pazara giriş, düzenleyici çerçeve, küresel dengesizlikler, enerji ve iklim değişikliği, hammaddelere erişim, küresel yoksulluk, eğitim ve kalkınma gibi konuların tartışılması amacıyla temel ticari partnerler ile yüksek düzey stratejik diyaloglarda bulunulması, - ABD ile Transatlantik Ekonomi Konseyi nin, Çin ile Yüksek Düzey Ekonomik Diyalog un sağlamlaştırılması; Japonya ve Rusya ile ilişkilerin derinleştirilmesi; yükselen ekonomiler ile stratejik ilişki kurulması, - 2011 yılı itibariyle, her sene güncellenmek üzere pazara giriş imkanlarının belirlenmesi için ticaret ve yatırım engelleri raporunun hazırlanması, - Milenyum Kalkınma Hedefleri çerçevesinde yoksulluğun giderilmesi ve ekonomik büyümenin desteklenmesi amacıyla, başta Afrika olmak üzere gelişmekte olan ülkeler ile kurulan ilişkinin geliştirilmesi, 3
amaçlanmaktadır. Buna ek olarak, 2020 Stratejisi nin yalnızca AB içinde değil, aday ülkeler ile komşu ülkelerin reform çabalarına yön göstermek amacıyla da kullanılmasını sağlayarak AB kurallarının uygulanma alanının genişletilmesi amaçlanmaktadır. 3. Krizden Çıkış: 2020 ye Doğru İlk Adımlar Faiz oranlarının düşürüldüğü, finans sektörüne likidite sağlandığı, bankalara hükümetler tarafından ciddi destekler sağlandığı, ekonominin diğer sektörlerinin istisnai olarak devlet yardımları ile desteklendiği kriz ortamından çıkış yolunda maliye ve para politikası kapsamında belirli adımlar atılması gerekmektedir. Bu çerçevede; - Ekonomik görünümün belirsizliği ve finans sektörünün hassasiyeti dikkate alınarak, destek önlemleri ve devlet yardımları ekonomik toparlanma sağlanınca kaldırılmalıdır. - Finans sisteminde reel ekonomiyi finanse edecek şekilde reform yapılmalı, bu kapsamda G20 yükümlülükleri yerine getirilmelidir. - Uzun vadede büyümeyi sağlamak amacıyla kamu maliyesinin sürdürülebilirliği sağlanmalı, bu çerçevede İstikrar ve Büyüme Paktı uygulanmalı, vergi sisteminin büyümeyi destekleyici hale getirilmesi amacıyla vergi yükü istihdam üzerinden alınarak enerji ve çevre vergilerine aktarılmalıdır. - Krizin avro alanındaki ekonomiler arasındaki karşılıklı bağımlılığı daha da belirginleştirdiği dikkate alınarak, Ekonomik ve Parasal Birlik içinde koordinasyon tesis edilmelidir. 2020 Stratejisi kapsamında belirlenmiş olan önceliklerin yerine getirilmesi amacıyla üye ülkelerin anılan öncelikler doğrultusunda politikalar belirlemesi, anılan politikalarda kaydedilen gelişmelerin ise İstikrar ve Büyüme Paktı ile eşanlı olarak raporlanması beklenmektedir. Raporlama sistemi ile Avrupa Konseyi nin AB nin genel ekonomik durumu, istihdam düzeyi gibi konular hakkında bilgi sahibi olması ve bu doğrultuda gerekli kararları almasının sağlanması Avrupa Komisyonu tarafından ise, Strateji de kaydedilen gelişmeler hakkında yıllık raporlar yayımlanması, ülke raporları ile istikrar ve uyum politikalarının değerlendirilerek politika önerilerinde ve uyarılarda bulunulması beklenmektedir. 25-26 Mart 2010 tarihlerinde Brüksel de AB Devlet ve Hükümet Başkanları nın katılımıyla gerçekleştirilen Avrupa Konseyi Zirvesi nde, Avrupa 2020 Stratejisinin temel unsurları üzerinde mutabık kalındığı açıklanmıştır. Stratejinin, resmi olarak Haziran 2010 da kabul edilmesi Bahse konu Zirve nin sonuç bildirgesinde aşağıda sıralanan hususlara vurgu yapılmıştır: Belirlenen hedefler doğrultusunda Üye Ülkeler, başlangıç pozisyonlarını ve şartlarını göz önünde bulundurarak kendi ulusal hedeflerini belirleyeceklerdir. Bu süreç, AB hedefleriyle uyumlarının sağlanmasını teminen, kendi karar alma mekanizmaları doğrultusunda ancak Komisyon la diyalog halinde yürütülecektir. Konsey, bu diyalog mekanizmasının sonuçlarını Haziran 2010 da değerlendirecektir. Üye Ülkeler, yeni Stratejinin uygulanma aşamasında yürütülecek faaliyetleri ayrıntılı bir şekilde ortaya koyan Ulusal Reform Programları hazırlayacaklardır. Komisyon, AB düzeyinde sürükleyici nitelikte yeni girişimler ve eylem teklifleri geliştirecek ve Ekim 2010 da Konsey e sunacaktır. 4
Ortak tarım politikası ve uyum politikası dahil olmak üzere, tüm ortak politikalar Stratejiyi desteklemelidir. Sürdürülebilir, üretken ve rekabetçi bir tarım sektörü, kırsal kesimlerin büyüme ve istihdam potansiyeli göz önüne alındığında, Stratejiye önemli katkılar sağlayabilecektir. Avrupa Konseyi, ekonomik, sosyal ve bölgesel uyumun teşvik edilmesinin ve yeni stratejinin başarıya ulaşmasına hizmet edecek altyapı gelişiminin önemine vurgu yapmaktadır. Stratejinin, Avrupalı şirketlerinin tüm dünyada serbest ve adil pazarlarda yer almasını, AB çıkarlarını ve AB nin küresel arenadaki pozisyonunu destekleyecek AB araçlarını ve politikalarını temin eden güçlü bir dış boyutu olacaktır. Komisyon tarafından gerçekleştirilen gözetime ve Konseyin çalışmalarına ilave olarak, Avrupa Konseyi, Stratejinin gerek AB, gerekse Üye Ülkeler düzeyinde uygulanmasında kaydedilen gelişmeyi yılda bir kere genel olarak değerlendirecektir. Verimlilik düzeyindeki gelişmeler ilerlemenin önemli bir göstergesi olacaktır. Makroekonomik, yapısal ve rekabete ilişkin gelişmeler, genel finansal istikrar ile bir arada değerlendirilecektir. Avrupa Konseyi, ekonomik gelişmeler ve stratejinin önceliklerine ilişkin olarak düzenli müzakereler yürütecektir. Ekim 2010 da araştırma ve geliştirme, 2011 yılı başında enerji politikası konuları tartışmaya açılacaktır. Lizbon Antlaşması nın 121. Maddesi doğrultusunda, Üye Ülkeler ve AB düzeyinde yürütülecek ekonomi politikalarına ilişkin kılavuzların hazırlanması, onaylanması ve izlenmesinde Konsey, Komisyon ve Parlamento ya sağlanan araçların daha iyi kullanımı yoluyla ekonomi politikası koordinasyonu güçlendirilecektir. Avro alanında yaşanan sorunların önüne geçilebilmesini teminen koordinasyon düzeyi güçlendirilecektir. Bu bağlamda, Komisyon, Avro alanında yer alan Üye Ülkelerin bütçe disiplinine ilişkin koordinasyon ile gözetimin güçlendirilmesi ve ekonomi politikası kılavuzlarının hazırlanması bağlamında Konsey e özel önlem alma yetkisi sağlayan Antlaşma nın 136. Maddesi doğrultusunda hazırladığı tekliflerini Haziran 2010 da sunacaktır. Üye Ülkelere yönelik politika önerilerinin genel tutarlılığının sağlanabilmesini teminen Ulusal Reform Programları ile İstikrar ve Yakınlaşma Programlarının raporlama ve değerlendirme zamanlamalarının daha iyi ayarlanması gerekmektedir. İstikrar ve Büyüme Paktının bütünlüğü ve uygulanmasının takibine ilişkin Ekonomik ve Mali İşler Konseyi nin (ECOFIN) sorumluluğu tamamıyla korunacaktır. Üye Ülkeler ve Komisyon arasındaki yakın diyalog gözetimin kalitesini artıracak ve en iyi örneklerin değişimini destekleyecektir. Bu bağlamda, Komisyon ve Üye Ülkelerden uzmanların durum değerlendirmesi için bir araya getirilmesi söz konusu olabilecektir. Avrupa Parlamentosu ile diğer AB kurumları arasında yakın işbirliği sürdürülecektir. Stratejinin sahiplenilmesini teminen ulusal parlamentolar, sosyal ortaklar, bölgeler ve diğer paydaşlar sürece dahil edilecektir. Avrupa Konseyi, Avrupa Konseyi Başkanı nı Komisyon ile işbirliği içerisinde Üye Ülkeler, dönüşümlü başkanlık ve Avrupa Merkez Bankası temsilcilerinden oluşan bir çalışma grubu oluşturmaya ve bu yılın sonuna kadar, iyileştirilmiş bir kriz çözüm çerçevesi ve daha iyi bütçe disiplini hedeflerine ulaşılmasını sağlayacak önlemleri sunmaya davet etmektedir. Finansal düzenlemeler ile AB içerisinde ve uluslararası düzlemde denetimin güçlendirilmesi hususunda ivedi ilerleme sağlanmalıdır. Özellikle, sermaye yükümlülükleri, sistemik kurumlar, 5
kriz yönetiminde finansal araçlar, türev piyasalarında şeffaflığın artırılması gibi alanlarda ilerlemeye ihtiyaç duyulmaktadır. Komisyon, en kısa zamanda finansal işlemler üzerinden alınacak küresel bir vergi gibi olası yenilikçi finansman kaynaklarına ilişkin bir rapor sunacaktır. Konsey ve Komisyon Haziran 2010 da G20 Toronto Zirvesi öncesinde bu konulara ilişkin bir raporu Avrupa Konseyi ne sunacaktır. Söz konusu Strateji kapsamında önümüzdeki dönemde atılacak adımlar ise şu şekilde sıralanmıştır: Komisyon, Antlaşma ile uyum içerisinde, istihdam ve ekonomi politikasını esas alan bütünleşik kılavuzlara ilişkin tekliflerini ivedilikle sunacaktır. Söz konusu kılavuzların Konsey de görüşülmesini takiben Avrupa Parlamentosu ve diğer kurumların danışmaları gerçekleştirilecek, bunun neticesinde Haziran 2010 da Avrupa Konseyi tarafından onaylanacaktır. AB düzeyinde büyümenin önündeki engellerin tespitine ilişkin çalışmalar Komisyon tarafından yürütülmekte olup, tamamlanmasını müteakip Konsey tarafından görüşülecektir. Üye Ülkeler de benzer bir çalışmayı Komisyon ile işbirliği halinde yürütecek ve Haziran 2010 da Avrupa Konseyi bu çalışmaları değerlendirecektir. Ulusal Reform Programları bu çalışmalar çerçevesinde hazırlanacaktır. Üye Ülkelerce belirlenecek ulusal hedeflerin, Ulusal Reform Programlarının hazırlanmasında kullanılacak olması nedeniyle gecikmeksizin teslim edilmesi gerekmektedir. 2010 Sonbaharında, Üye Ülkeler, Stratejinin uygulanması bağlamında yapmayı taahhüt ettikleri eylemleri ayrıntılarıyla ortaya koyan Ulusal Reform Programlarını sunacaklardır. Söz konusu eylemler, Avrupa Yatırım Bankası ve Avrupa Yatırım Fonu ile işbirliği halinde yenilikçi finansman araçlarını içeren tüm ilgili AB araçları seferber edilerek desteklenecektir. 6