HEMŞİRE VE EBELERİN KADINA YÖNELİK ŞİDDET BELİRTİLERİNİ TANIMAYA İLİŞKİN BİLGİ DÜZEYLERİ 1

ULUSLARARASI HAKEMLİ KADIN HASTALIKLARI VE ANNE ÇOCUK SAĞLIĞI DERGİSİ International Refereed Journal of Gynaecological Diseases and Maternal Child Health HEMŞİRE VE EBELERİN KADINA YÖNELİK ŞİDDET BELİRTİLERİNİ TANIMAYA İLİŞKİN BİLGİ DÜZEYLERİ 1 NURSES AND MIDWIVES KNOWLEDGE LEVELS ABOUT RECOGNITION SIGNS OF VIOLENCE AGAINST WOMEN Hatice KAHYAOĞLU SÜT 1, Pelin AKYÜZ 2 1 Trakya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Edirne / Türkiye 2 Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Nefroloji Servisi, Edirne / Türkiye Öz: Amaç: Bu çalışmada, hemşire ve ebelerin kadına yönelik şiddet belirtilerini tanımaya ilişkin bilgi düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Yöntem: Çalışma, Haziran-Temmuz 2014 tarihleri arasında 163 hemşire ve ebeye uygulanmıştır. Çalışmada katılımcılara sosyo-demografik ve kadına yönelik şiddet bilgilerinin sorgulandığı anket formu ile Hemşire ve Ebelerin Kadına Yönelik Şiddet Belirtilerini Tanımalarına İlişkin Ölçek (HEKYŞBTÖ) uygulanmıştır. Bulgular: Hemşire ve ebelerin %21.5 inin öğrenimi sırasında kadına yönelik şiddet konusunda bilgi aldığı, %28.2 sinin kadına yönelik şiddeti ele almada yeterli bilgiye sahip olduğunu düşündüğü, %83.4 ünün kadına yönelik şiddeti ele almanın mesleki uygulamaları içinde yer alması gerektiğini düşündüğü belirlenmiştir. Öğrenimleri sırasında kadına yönelik şiddet konusunda eğitim alanların, mezuniyet sonrası yeterli bilgiye sahip olduğunu düşünenlerin ve kadına yönelik şiddeti ele almanın mesleki uygulamaları içinde yer alması gerektiğini düşünenlerin; HEKYŞBTÖ toplam puanı, fiziksel şiddet belirtilerini ve duygusal şiddet belirtilerini tanıma puanları daha yüksek olmasına karşın aralarında anlamlı farklılık bulunmamıştır (p>0.05). Mesleğe göre karşılaştırma yapıldığında ise hemşirelerin kadına yönelik şiddet belirtilerini tanıma toplam puanı (p=0.008) ile duygusal şiddet belirtilerini tanıma puanının (p<0.001) ebelerden anlamlı olarak yüksek olduğu bulunmuştur. Sonuç: Hemşirelik ve ebelik öğrenimi sırasında kadına yönelik şiddet belirtilerini tanımaya yönelik eğitim konularının ders müfredatında yer alması, çalışma yaşamlarında hemşire ve ebeler için kadına yönelik şiddet mağdurlarını saptamak konularında sürekli hizmet içi eğitim programların düzenlenmesi düşünülmelidir. Anahtar kelimeler: Hemşire, Ebe, Kadına Yönelik Şiddet Abstract: Aim: The aim of this study is to analyse the knowledge level of Turkish nurses and midwives on signs of violence against women. Method:One hundred sixty three nurses and midwives participated in the study between June-July 2014 attended. The participants answered a survey which evaluated their socio-demographic characteristics and knowledge level on violence against women The scale, concerning nurses and midwives recognition of violence against women, was also used in the study (NMRVAWS). Results: Of the nurses and midwives, 21.5% had developed an awareness of violence against women during their education, 28.2% thought they received enough information on handling violence against women, and 83.4% thought that handling violence against women should be a part of their jobs. Even though those groups who had acquired knowledge about violence against women during their education, who thought they had enough information and who thought that handling violence against women should be a part of their jobs had higher scores in NMRVAWS total score and in recognizing signs of physical and emotional violence scores; there was no significant difference (p>0.05). In comparison based on professions, scores of nurses were significantly higher than the scores of midwives in recognizing signs of violence against women (p=0.008) and in recognizing signs of emotional violence (p<0.001). Conclusion: Offering courses about violence against women in the curriculum to train nurses and midwives, arranging in-service trainings to detect the victims of violence against women should be considered. Key Words: Nurses, Midwives, Violence Against Women Doi: 10.17367/JACSD.2016619471 1. Sorumlu Yazar Hatice KAHYAOĞLU SÜT, Trakya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı Edirne / Türkiye haticesut@yahoo.com Geliş Tarihi / Received: 25.11.2015 Düzeltme Tarihi / Revised: 06.04.2016 / Kabul Tarihi/ Accepted: 21.06.2016 Makalenin Türü: Type of article (Araştırma Uygulama / Research -Applica tion) Çıkar Çatışması / Conflict of Interest: Yok / Non Etik Kurul Raporu/ Ethics Committee:Var /Yes- T.C. Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanlığı Bilimsel Araştırmalar Etik Kurulu Protokol Kodu: Tütf-Gokaek 2014/117 Karar No: 1 2 /1 7 Tarih:11.06.2014 1

GİRİŞ Kadına yönelik şiddet, cinsiyet ayrımcılığına dayanan, kadını incitip ona zarar veren, fiziksel, cinsel, ruhsal hasarla sonuçlanabilen, toplum içerisinde ya da özel yaşamında kadına baskı uygulanması ve özgürlüklerinin kısıtlanmasına neden olan her türlü davranıştır (United Anations General Assembly, 1993). Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), dünya çapında kadınların 3 te 1 inin (%35), partnerleri tarafından fiziksel ve/veya cinsel şiddete maruz kaldığını bildirmektedir (World Health Organization, 2016). Şiddet her toplumda var olmuş ve var olacak sosyal bir olgudur. Şiddet; yaşamın tüm alanlarında (evde, okulda, işyerinde) görülmekle birlikte özellikle evde ve aile içinde daha sık yaşanmaktadır (International Council of Nurses, 2001). Birçok ülkede olduğu gibi kadına yönelik şiddet, Türkiye de devam eden bir sorundur. Türkiye genelinde, evlenmiş kadınların %38 i yaşam boyu fiziksel ve/veya cinsel şiddete maruz kalmaktadırlar. Kadınlar en güvenilir olmaları gereken yerde (evlerinde), en çok güvenmeleri gereken kişilerden (babaları, erkek kardeşleri ve özellikle de hayatlarını paylaştıkları eşlerinden) çeşitli şekillerde ve derecelerde şiddet görmektedirler (Hacettepe University Instite of Population, 2014). Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA) e göre doğu bölgesinde yaşayan kadınların %22 si eşi tarafından fiziksel şiddete maruz kalmasına ilişkin durumlardan en az birini doğru bulurken, batı ve orta bölgelerde bu oran %10 olarak bildirilmektedir (Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2013). Fiziksel şiddete yol açan nedenlerin doğru bulunması, ülkemiz bölgeleri arasında farklılık göstermektedir. Aile içi şiddet bireyde fiziksel ve psikolojik sorunlara, işgücü kaybına, birey ve ailenin yaşam kalitesinin düşmesine, aile kavramının bozulmasına, tedavi harcamalarının artmasına, aile ve toplum sağlığının bozulmasına neden olmaktadır (Şahin and Dişsiz, 2009: 265). Sağlık profesyonelleri yaşamlarının bir döneminde kadınlarla çeşitli durumlarda etkileşime geçmektedirler. Dolayısıyla kültüründe şiddet bulunmayan bir toplum oluşumunda, şiddeti önleme, koruma, azaltma ve erken müdahalede sağlık profesyonellerine önemli görevler düşmektedir. Bu nedenle sağlık personeli şiddete maruz kalanları belirlemek ve onlara yardım etmede önemli bir gruptur (Porter, 2003:783). Şiddete maruz kalan kadınlar toplumsal yaşamdan uzaklaşırlar. Destek almak için öncelikle sağlık profesyonellerine başvururlar. Hemşire ve ebelerin aile içi şiddeti fark etmek, gözlemlemek, müdahale ve güvenlik için planlar oluşturmak konularında sorumlulukları vardır (Yazıcı ve Mamuk, 2010:73). Hemşire ve ebelerin bu sorumlulukları yerine getirebilmeleri için şiddetin ele alınması konusunda yeterli bilgi ve deneyime sahip olmaları gerekmektedir. Yapılan çalışmalarda sağlık çalışanlarının aile içi şiddet konusunda farkındalıklarının düşük ve bilgilerinin yetersiz olduğu belirtilmektedir (Breakey et al., 2001:146). Bir çalışmada hemşirelerin %53.3 ünün yılda birkaç kez şiddete uğrayan kadınla karşılaştığı, hemşi- 2

relerin şiddete uğramış kadına nasıl sorular soracağı, ne yapması ya da ne söylemesi gerektiği konularında zorlandığı ve %83 ünün şiddet konusunda daha fazla eğitim almak istediği bildirilmektir (Häggblom et al., 2005:238-39). Yine bir çalışmada kadına yönelik şiddet konusunda eğitimi, hemşire ve ebelerin %7.1 inin öğrenimleri sırasında aldığı ve %7.8 inin çalışma hayatında hizmet içi eğitim aldığı belirtilmiştir. Bunun yanında hemşire ve ebelerin %66.9 unun kadına yönelik şiddet konusunda bilgi almaya gereksinimi olduğu ve %28.6 sının şiddeti ele alma konusunda kendini yeterli bulduğu saptanmıştır. Hemşire ve ebelerin %31.2 sinin kadına yönelik şiddet belirtilerinden duygusal belirtileri tanımada ve %50 sinin fiziksel belirtileri tanımada yetersiz olduğu bildirilmektedir (Arabacı, 2006:108-9). Çalışmamızda hemşire ve ebelerin kadına yönelik şiddet belirtilerini tanımaya ilişkin bilgi düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Bu araştırmanın sonuçları ile hemşire ve ebelerin kadına yönelik şiddet konusunda bilgi ve farkındalıkları belirlenerek, kadına yönelik şiddet konusunda eğitim gereksinimleri saptacaktır. YÖNTEM Araştırmanın Tipi Bu araştırma kesitsel tipte planlanmıştır. Evren-Örneklemi Araştırmanın evrenini Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi nde çalışan 459 hemşire ve 41 ebe oluşturmaktadır. Evrenden örneklem seçimi yapılmamış olup çalışmaya katılmayı kabul eden 149 hemşire ve 14 ebe örneklem grubunu oluşturmuştur (%32.2). Veri Toplama Araçları Araştırma verileri, araştırmacılar tarafından hazırlanan anket formu ve Hemşire ve Ebelerin Kadına Yönelik Şiddet Belirtilerini Tanımalarına İlişkin Ölçek (HEKYŞBTÖ) kullanılarak toplanmıştır. Anket Formu Araştırmacılar tarafından hazırlanan bu form sosyo-demografik özellikleri (yaş, cinsiyet, medeni durum, çocuk sayısı, aile tipi, yaşanılan yer, bireysel eğitim durumu, anne ve baba eğitim durumu, meslek) ve öğrenimleri sırasında kadına yönelik şiddet konusunda eğitim alma (evet-hayır), kadına yönelik şiddeti ele almada yeterli bilgiye sahip olduğunu düşünme (evet-hayır) ve kadına yönelik şiddeti ele almanın meslek uygulamaları içerisinde yer alması gerektiğini düşünme (evet-hayır) ile ilgili bilgileri sorgulayan 15 sorudan oluşmuştur. Hemşire ve Ebelerin Kadına Yönelik Şiddet Belirtilerini Tanımalarına İlişkin Ölçek (HEKYŞBTÖ) Arabacı (2006) tarafından geliştirilmiş olan HEKYŞBTÖ doğru ve yanlış şeklinde yanıtlanan 31 maddeden oluşmaktadır. Ölçek fiziksel ve duygusal olmak üzere iki alt boyuttan 3

oluşmaktadır. Ölçeğin güvenirliğine yönelik olarak iç tutarlılığı incelenmiştir. Sağlık ocaklarında görev yapan 154 hemşire ve ebeye uygulanmıştır. Bu araştırma için ölçeğin Cronbach alfa güvenirlik katsayısı 0.75 olarak bulunmuştur. Toplam ve alt ölçek puanlarını oluşturan maddelerin %80 i ve daha fazlasını doğru bilen hemşire ve ebelerin, kadına yönelik şiddet belirtilerini tanımaları konusundaki bilgileri yeterli, %50 79 unu doğru bilenler kısmen yeterli, %50 ve daha azını doğru bilenler yetersiz olarak değerlendirilmiştir. Puanlama da toplam ölçek puanı için 0-31 (en düşük en yüksek) olarak belirlenmiştir. Alınan yüksek puanlar bilgi düzeyinin yeterli olduğunu göstermektedir (Arabacı, 2006:103-104). Çalışmamızda ölçeği hemşire ve ebeler kendileri cevaplandırmıştır. Verilerin Toplanması Veriler 15 Haziran 15 Temmuz 2014 tarihleri arasında araştırmacılar tarafından Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi nde çalışan hemşire ve ebeler kliniklerde ziyaret edilerek toplanmıştır. Anket formları doldurulmadan önce hemşire ve ebelere araştırmanın amacı açıklanarak sadece araştırmaya katılmaya gönüllü olanlar çalışmaya dahil edilmiştir. Verilerin Değerlendirilmesi Çalışmaya katılan hemşire ve ebelerin yaşları ile HEKYŞBTÖ puanları ortalama ± standart sapma, ikili ve kategorik veriler ise sayı (yüzde) ile gösterilmiştir. Cinsiyet (kadın-erkek), medeni durum (evli-bekar), çocuk sahibi olma durumu (hayır-evet), aile yapısı (çekirdek-geniş), meslek (hemşire-ebe), öğrenim sırasında kadına yönelik şiddete (KYŞ) yönelik eğitim alma (evet-hayır), KYŞ konusunda yeterli bilgiye sahip olduğunu düşünme (evet-hayır) ve KYŞ konusunun meslek uygulamaları içerisinde yer alması gerektiğini düşünme (evet-hayır) bağımsız değişkenlerinin ölçek puanları ile karşılaştırılmasında Student t testi kullanılmıştır. Hemşire ve ebelerin bireysel özellikleri, anne ve baba eğitim durumu ile ölçek puanlarının karşılaştırılmasında Tek Yönlü Varyans Analizi kullanılmıştır. İstatistiksel p<0.05 değeri anlamlı olarak kabul edilmiştir. Araştırmanın Etik Yönü Çalışma için Trakya Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Etik Kurulundan 2014/117 protokul nolu onay alınmıştır. Katılımcılardan bilgilendirilmiş onam alınmıştır. BULGULAR Araştırmaya katılan hemşire ve ebelerin (n=163) yaş ortalaması 30.3±6.5 olup, %87.1 inin kadın, %64.4 ünün evli, %56.4 ünün çocuk sahibi oldukları ve büyük çoğunluğunun (%85.3) çekirdek aile yapısında oldukları bulunmuştur. Katılımcıların %64.4 ü lisans mezunu iken sağlık meslek lisesi mezunu olanların oranı %16 olarak belirlenmiştir. Anne eğitimi büyük çoğunluğun (%51.5) ilkokul ve altı düzeyinde iken baba eğitiminin çoğunlukla (%50.9) ortaokul-lise düzeyinde olduğu, üniversite eğitiminin ise oldukça düşük olduğu (annelerde %4.3, babalarda %11.7) saptanmıştır. Katılımcıların %91.4 ü hemşire olarak 4

çalışıyorken, %8.6 lık kısmının ebe olarak çalıştığı bulunmuştur (Tablo 1). Tablo 1. Hemşire ve Ebelerin Sosyo-Demografik Tanımlayıcı Özellikleri (n=163) Yaş (Ortalama ± Standart Sapma) 30.3±6.5 n(sayı) (%) Cinsiyet Kadın 142 (87.1) Erkek 21 (12.9) Medeni durum Evli 105 (64.4) Bekar 58 (35.6) Çocuk sahibi olma durumu Hayır 71 (43.6) Evet 92 (56.4) Aile yapısı Çekirdek 139 (85.3) Geniş 24 (14.7) Bireysel eğitim Sağlık meslek lisesi 26 (16.0) Ön lisans 19 (11.7) Lisans 105 (64.4) Yüksek lisans 13(7,9) Anne eğitimi İlkokul ve altı 84 (51.5) Ortaokul-Lise 72 (44.2) Üniversite 7 (4.3) Baba eğitimi İlkokul ve altı 61 (37.4) Ortaokul-Lise 83 (50.9) Üniversite 19 (11.7) Meslek Hemşire 149 (91.4) Ebe 14 (8.6) Hemşire ve ebelerin sosyo-demografik tanımlayıcı özellikleri ile HEKYŞBTÖ puanlarının karşılaştırılma sonuçlarına baktığımızda; cinsiyet, medeni durum, çocuk sahibi olma durumu, aile yapısı, bireyin eğitimi, anne eğitimi ve baba eğitimine göre ölçeğin genel şiddet belirtilerini tanıma toplam puanı, fiziksel ve duygusal şiddet belirtilerini tanıma alt boyut puanı karşılaştırıldığında anlamlı farklılık bulunmamıştır (p>0.05). Mesleğe göre ölçek puanları karşılaştırıldığında 5

ise hemşirelerin şiddet belirtilerini tanıma toplam puanının (p=0.008) ve duygusal şiddet belirtilerini tanıma alt boyut puanının (p<0.001) ebelerden istatistiksel olarak anlamlı yüksek olduğu bulunmuştur. Hemşire ve ebeler arasında fiziksel alt boyut puanı açısından anlamlı farklılık bulunmamıştır (p=0.992) (Tablo 2). Hemşire ve ebelerin %21.5 inin öğrenimi sırasında kadına yönelik şiddet konusunda bilgi aldığı, %28.2 sinin kadına yönelik şiddeti ele almada yeterli bilgiye sahip olduğunu düşündüğü, %83.4 ünün kadına yönelik şiddeti ele almanın mesleki uygulamaları içinde yer alması gerektiğini düşündüğü bulunmuştur. HEKYŞBTÖ puanlarının, hemşire ve ebelerin öğrenimleri sırasında kadına yönelik şiddet konusunda eğitim alma durumu, yeterli bilgiye sahip olduğunu düşünme ve meslek uygulamaları içerisinde yer alması gerektiği düşüncesi ile karşılaştırılmasına baktığımızda; öğrenimleri sırasında kadına yönelik şiddet konusunda eğitim alanların, yeterli bilgiye sahip olduğunu düşünenlerin ve mesleki uygulamalar içerisinde yer alması gerektiğini düşünenlerin HEKYŞBTÖ toplam puanı, fiziksel şiddet belirtilerini tanıma alt boyut puanı ve duygusal şiddet belirtilerini tanıma alt boyut puanı daha yüksek olmasına karşın aralarında istatistiksel anlamlı farklılık bulunmamıştır (p>0.05) (Tablo 3). HEKYŞBTÖ toplam puanlarına göre yeterlilik düzeyleri belirlendiğinde %5.5 inin 13 puan düzeyinde ve yetersiz olduğu, %30.7 lik kısmın ise 21 ve üzeri puana sahip olup yeterli oldukları bulunmuştur (Şekil 1). HEKYŞBTÖ fiziksel şiddet belirtilerini tanıma alt boyut puanlarına göre yeterlilik düzeyleri belirlendiğinde %9.8 inin 5 puan düzeyinde ve yetersiz olduğu, %83.4 lük kısmın ise 7 ve üzeri puana sahip olup yeterli oldukları bulunmuştur (Şekil 2). HEKYŞBTÖ duygusal şiddet belirtilerini tanıma alt boyut puanlarına göre yeterlilik düzeyleri belirlendiğinde %11 inin 8 puan düzeyinde ve yetersiz olduğu, %14.1 lik kısmın ise 14 ve üzeri puana sahip olup yeterli oldukları bulunmuştur (Şekil,3). 6

Tablo 2. Hemşire ve Ebelerin Sosyo-Demografik Tanımlayıcı Özellikleri ile HEKYŞBTÖ Puanlarının Karşılaştırılması Toplam Test değeri p Fiziksel Test değeri p Duygusal Test değeri Cinsiyet Kadın (n=142) 19.0±3.0 7.9±1.5 11.1±2.2 t t =-0.687 0.493 t =0.382 0.703 Erkek (n=21) 19.5±2.6 7.8±1.4 11.7±1.8 =-1.217 Medeni durum Evli (n=105) 19.0±2.3 7.9±1.5 11.1±2.1 t t =-0.443 0.658 t =0.423 0.673 Bekar (n=58) 19.2±3.0 7.8±1.6 11.4±2.1 =-0.912 Çocuk sahibi olma durumu Aile yapısı Meslek Bireysel eğitim Anne eğitimi Baba eğitimi Hayır (n=71) 19.6±2.9 8.1±1.6 11.5±2.0 t =1.765 0.079 t =1.488 0.139 Evet (n=92) 18.7±3.0 7.7±1.5 11.0±2.2 Çekirdek (n=139) 19.2±2.9 t =1.464 0.145 7.9±1.5 t =0.754 0.452 11.3±2.1 Geniş (n=24) 18.3±3.3 7.7±1.7 10.6±2.5 Hemşire (n=149) 19.3±2.9 t =2.688 0.008 7.9±1.5 t =0.010 0.992 11.4±2.1 Ebe (n=14) 17.1±2.3 7.9±1.3 9.2±2.0 Sağlık meslek lisesi (n=26) Ön lisans (n=19) Lisans (n=105) Yüksek lisans (n=139 İlkokul ve altı (n=84) Ortaokul-Lise (n=72) Üniversite (n=7) İlkokul ve altı (n=84) Ortaokul-Lise (n=72) Üniversite (n=7) 20.2±3.0 F=2.616 0.053 8.2±1.4 F=1.950 0.124 12.0±2.2 18.2±2.8 7.3±1.4 10.9±2.3 19.2±2.8 8.1±1.5 11.1±2.1 17.8±3.6 7.4±1.7 10.4±2.3 19.2±3.3 7.9±1.6 11.3±2.3 19.0±2.7 F=0.085 0.918 8.0±1.4 F=0.464 0.630 11.0±1.9 19.4±1.3 7.4±1.2 12.0±1.2 19.2±2.9 8.0±1.4 18.9±2.9 F=0.346 0.708 7.8±1.5 F=0.449 0.639 11.2±2.2 11.1±2.2 19.5±3.1 8.1±1.9 11.4±1.7 p 0.225 0.363 t =1.327 0.186 t =1.451 0.149 t =3.733 <0.001 F=1.891 0.133 F=0.753 0.472 F=0.118 0.889 7

Tablo 3. Hemşire ve Ebelerin Öğrenimleri Sırasında Kadına Yönelik Şiddet Konusunda Eğitim Alma Durumu, Yeterli Bilgiye Sahip Olma Düşüncesi ve Meslek Uygulamaları İçerisinde Yer Alması Gerektiğini Düşünme Durumları ile HEKYŞBTÖ Puanlarının Karşılaştırılması % Toplam Test değeri p Fiziksel Test değeri p Duygusal Test değeri p Hemşirelik-ebelik öğrenimiz sırasında dersleriniz içinde kadına yönelik şiddet konusunda eğitim aldınız mı? Hayır (%78.5) Evet (%21.5) 19.1±2.8 7.8±1.5 11.1±2.1 t t =-1.129 0.261 0.211 =-1.257 19.6±3.4 8.2±1.7 11.4±2.1 t =-0.633 0.527 Kadına yönelik şiddeti ele almada yeterli bilgiye sahip olduğunuzu düşünüyor musunuz? Hayır (%71.8) Evet (%28.2) 19.0±2.8 7.9±1.4 11.1±2.1 t t =-0.404 0.687 0.652 =-0.452 19.3±3.2 8.0±1.7 11.3±2.3 t =-0.225 0.822 Kadına yönelik şiddeti ele almanın mesleki uygulamalarınız içerisinde yer alması gerektiğini düşünüyor musunuz? Hayır (%16.6) Evet (%83.4) 18.5±3.2 7.6±1.5 10.9±2.4 t t =-1.141 0.255 0.276 =-1.094 19.2±2.9 8.0±1.5 11.2±2.1 t =-0.767 0.444 Şekil 1. HEKYŞBTÖ Toplam Puanlarına göre Yeterlilik Düzeyinin Grafiksel Gösterimi Şekil 2. HEKYŞBTÖ Fiziksel Şiddet Belirtilerini Tanıma Alt Boyut Puanlarına göre Yeterlilik Düzeyinin Grafiksel Gösterimi 8

Şekil 3. HEKYŞBTÖ Duygusal Şiddet Belirtilerini Tanıma Alt Boyut Puanlarına göre Yeterlilik Düzeyinin Grafiksel Gösterimi TARTIŞMA Hemşire ve ebelerin kadına yönelik şiddet belirtilerini tanımaya ilişkin bilgi düzeylerinin belirlenmesi, öğrenimleri sırasında ve çalışma yaşamlarında kadına yönelik şiddet konusunda eğitim gereksinimlerinin saptanması açısından önemlidir. Şiddet, günlük yaşamımızın bir parçası haline gelmekte, insana hizmet sektöründe çalışanlar ve özellikle de sağlık personelinin önemli bir sorun olarak karşısına çıkmaktadır (Kingma, 2001:130). Hemşireler ve ebelerin şiddete maruz kalmış kadını saptamaları ve etkili bakım verebilmeleri için öncelikle şiddetin belirtilerini tanımaları gerekir (Christofides and Silo, 2005:10). Çalışmamızda hemşire ve ebelerin mesleklerine göre HEKYŞBTÖ puanları karşılaştırıldığında hemşirelerin şiddet belirtilerini tanıma toplam puanının ve duygusal şiddet belirtilerini tanıma alt boyut puanının ebelerden anlamlı olarak yüksek olduğu bulunmuştur. Hemşire ve ebeler arasında fiziksel alt boyut puanı açısından anlamlı farklılık bulunmamaktadır (Tablo 2). Bir çalışmada, hemşire ve ebelerin kadına yönelik şiddet belirtilerini tanıma ile ilgili alt ölçek puanları ve toplam puan ortalamaları mesleğin hemşire ya da ebe olması durumuna göre incelenmiş, ancak aralarındaki farkın anlamlı olmadığı belirlenmiştir (Kıyak ve Akın, 2010:11). Çalışma grubumuzun büyük çoğunluğunu (%91.4) hemşireler oluşturmaktadır. Ebe sayısının az olması hemşirelerle ebelerin ölçek puanlarının karşılaştırılmasında kısıtlılık yaratmaktadır. Çalışma grubu sadece gebelere eğitim veren ebelerden oluşan bir çalışmanın sonucunda kadına yönelik şiddetin belirlenmesi konusunda ebelerin önemli bir yerinin olduğu bildirilmiştir (Mezey et al., 2003:744). 9

Şiddetin sağlık üzerine etkisinin belirlenmesinde, şiddetin tanımlanmasına yönelik eğitim önemlidir (Watts, 2004:214). Çalışmamızda hemşire ve ebelerin %78.5 inin öğrenimleri sırasında kadına yönelik şiddet konusunda eğitim almadıkları bulunmuştur (Tablo 3). Benzer şekilde yapılan bir çalışmada hemşire ve ebelerin %82.6 sının öğrenimleri sırasında kadına yönelik şiddet konusunda eğitim almadıklarını belirlemişlerdir (Arabacı, 2006:108). Ülkemizde hemşirelik öğrencileri üzerinde HEKYŞBTÖ nin uygulandığı bir çalışmada, genel olarak hemşirelik öğrencilerinin fiziksel, duygusal ve genel kadına yönelik şiddet belirtilerini tanıyamadıklarını bildirmişlerdir (Tambağ and Turan, 2014:107). Bu sonuçlar ülkemizde hemşirelik ve ebelik öğrenimi sırasında kadına yönelik şiddet konusunda eğitimin yetersiz olduğunu göstermektedir. Çalışmamızda hemşire ve ebelerin %28.2 si kadına yönelik şiddeti ele almada yeterli bilgiye sahip olduğunu düşünmektedir (Tablo 3). Bir başka çalışmada hemşire ve ebelerin yalnızca %12.8 i şiddeti ele almada yeterli bilgiye sahip olduğunu belirtmiştir (Kıyak and Akın, 2010:12). Arabacı (2006:108) tarafından yürütülen araştırmada, hemşire ve ebelerin %66.9 unun şiddet konusunda bilgi almaya gereksinimi olduğu bulunmuştur. Bir çalışmada ise kadına yönelik şiddetin saptanmasında özellikle anahtar rol oynayabilecek hemşirelerin çoğunluğunun bilgilerinin yetersiz olduğu bildirilmiştir (Schoening et al., 2004:573). Başka çalışmalarda da çalışanların KYŞ konusunda bilgi yetersizliğinin kadına yönelik şiddetin tanılanması ve saptanmasında önemli engel oluşturabileceği belirlenmiştir (Watts, 2004:212-14; Hyman et al., 2000:289; Ritchie et al., 2009:98). Kadına yönelik şiddetin saptanmasında önemli rolü olan hemşire ve ebelerin çoğunluğunun bilgileri yetersiz kalmaktadır. Çalışmamızda hemşire ve ebelerin %83.4 ünün kadına yönelik şiddeti ele almanın mesleki uygulamaları içerisinde yer alması gerektiğini düşündüğü bulunmuştur (Tablo 3). Bir çalışmada kadına yönelik şiddet konusunda hemşire ve ebelerin %94.2 sinin meslekte çalışma süresi içinde eğitim almadığı belirlenmiştir (Kıyak and Akın, 2010: 10). Yapılan diğer çalışmalarda da benzer sonuçlar görülmektedir (Arabacı, 2006:109; Moore et al., 1998:178; Cann et al., 2001:89). Hemşire ve ebelere mesleki yaşamlarında kadına yönelik şiddet konusunda eğitim verilmesinin ülkemizde ve diğer ülkelerde önemsiz görülen bir eğitim konusu olduğu görülmektedir. Çalışmamızda öğrenimleri sırasında kadına yönelik şiddet konusunda eğitim alanların, şiddeti ele almada yeterli bilgiye sahip olduğunu düşünenlerin, şiddeti ele almanın mesleki uygulamaları içinde yer alması gerektiğini düşünenlerin, fiziksel ve duygusal şiddet belirtilerini tanımalarına ilişkin bilgi düzeyleri yüksek olmasına karşın anlamlı olmadığı bulunmuştur (Tablo 3). Yapılan bir çalışmada ise hemşire ve ebelerin kadına yönelik şiddet konusunda kendilerini yeterli görmelerinin, fiziksel ve duygusal şiddet 10

belirtilerini tanımalarına ilişkin bilgi düzeyleri ve toplam bilgi düzeyleri üzerinde oldukça etkili olduğu saptanmıştır (Arabacı, 2006:109). Çalışmamızda üniversite hastanesinde çalışan hemşire ve ebelerin kadına yönelik şiddet belirtilerini tanımada genel bilgilerinin %63.8 ünün kısmen yeterli olduğu, %83.4 ünün fiziksel şiddet belirtilerini tanıma da yeterli, %74.8 inin duygusal şiddet belirtilerini tanımada kısmen yeterli olduğu bulunmuştur (Şekil 1,2,3). Benzer şekilde bir çalışmada sağlık ocağında çalışan hemşire ve ebelerin kadına yönelik şiddet belirtilerini tanımada genel olarak bilgilerinin %64.3 ünün kısmen yeterli olduğu, şiddetin fiziksel belirtilerini tanıma (%77.7) durumunun duygusal belirtilere (%66.5) göre daha yeterli olduğu belirlenmiştir (Kıyak and Akın, 2010: 10). Hem üniversite hastanesinde çalışan hem de sağlık ocağında çalışan hemşire ve ebelerin kadının fiziksel şiddete maruz kaldığını belirlemeleri, şiddet mağduru kadını tanımaları açısından olumlu bir durum olarak görülmektedir. Birinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşire ve ebeler 15-49 yaş arası kadınların izleminde önemlidir. Bunun yanında üniversite hastanelerinde çalışan hemşire ve ebeler de hayatının her aşamasında kadınlarla temas halinde olmakta ve şiddete uğrayan kadınla karşılaşabilmektedir. Üniversite hastanelerinde çalışan hemşire ve ebelerin de birinci basamak sağlık hizmeti veren hemşire ve ebeler gibi kadına yönelik fiziksel ve duygusal şiddet belirtilerini tanımaları, şiddete uğramış kadına sağlık hizmetlerinin tüm basamaklarında yardımcı olunabilmesi açısından önemli olduğu düşünülmektedir. SONUÇ ve ÖNERİLER Çalışmamız sonucunda az sayıda hemşire ve ebenin öğrenimleri sırasında kadına yönelik şiddet konusunda eğitim aldığı ve büyük çoğunluğunun kadına yönelik şiddet konusunun meslek uygu lamaları içerisinde yer alması gerektiğini düşündüğü belirlenmiştir. Öğrenimleri sırasında kadına yönelik şiddet konusunda eğitim alan, yeterli bilgiye sahip olduğunu düşünen, meslek uygulamaları içerisinde yer alması gerektiğini düşünen hemşire ve ebelerin kadına yönelik şiddetin genel, fiziksel ve duygusal belirtilerini tanımaya yönelik bilgi düzeylerinin daha yüksek olduğu görülmüştür. Sonuç olarak; hemşirelik ve ebelik öğrenimi sırasında kadına yönelik şiddet belirtilerini tanımaya yönelik eğitim konularının ders müfredatında yer alması, çalışma yaşamlarında hemşire ve ebeler için kadına yönelik şiddet mağdurlarını saptamak konularında sürekli hizmet içi eğitim programlarının düzenlenmesi önerilmektedir. KAYNAKLAR ARABACI, L.B., (2006). The scale development related knowledge level of Turkish nurses and midwives on recognition of violence against women. Sağlık ve Toplum Dergisi, 16(2), 101-112 11

BREAKEY, S., WOLF, K.A., & NICHOLAS, P.K., (2001). Adolescent violence. Assessment of nurses attitudes and educational needs. J Journal of Holistic Nursing, 19(2), 143-162 CANN, K., WITHNELL, S., SHAKESPEARE, J., DALL, H., & THOMAS, J., (2001). Domestic violence: A comparative survey of levels detection, knowledge and attitudes in healthcare workers. Public Health, 115(2), 89-95 CHRISTOFIDES, N., & SILO, Z., (2005). How nurses experiences of domestic violence influence service provision: Study conducted in north- west province South Africa. Nursing & Health Sciences, 7(1), 9-14 HÄGGBLOM, A.M., HALLBERG, L.R., & MÖLLER, A.R., (2005). Nurses attitudes and practices towards abused women. Nursing & Health Sciences, 7(4), 235-42 HYMAN, I., GURUGE, S., STEWART, E.D., & AHMAD, F., (2000). Primary prevention of violence against women. Womens Health Issues, 10(6), 288-293 INTERNATIONAL COUNCIL OF NURSES (ICN). (2001). Nurses, always there for you: United against violence. http://www.bvsde. paho.org/bvsacd/cd41/nurses.pdf, Accessed: 12.09.2015 KIYAK, S., & AKIN, B., (2010). The knowledge and the attitude of the nurses and midwives who work in primary health care services toward violence against women. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 12(2), 5-16 KINGMA, M., (2001). Workplace violence in the health sector: a problem of epidemic proportion. International Nursing Review, 48(3), 129-30 MEZEY, G., BACCHUS, L., HAWORTH, A., & BEWLEY, S., (2003). Midwives perceptions and experiences of routine enquiry for domestic violence. International Journal of Obstetrics & Gynaecology, 110, 744-752 MOORE, M.L., ZACCARO, D., & PARSONS, L.H., (1998). Attitudes and practices of registered nurses toward women who have experienced abuse/domestic violence. Journal of Obstetric, Gynecologic, & Neonatal Nursing, 27(2), 175-182 PORTER, M., (2003). Community Health Nursing: Caring in action. Family and communıty vıolence NY: Thomson Learning. pp.783-790 RITCHIE, M., NELSON, K., & WILLS, R., (2009). Family violence intervention within an emergency department: Achieving change requires multifaceted processes to maximize safety. Journal of Emergency Nursing, 35(2), 97-104 12

SCHOENING, A.M., GREENWOOD, J.L., MCNICHOLS, J.A., HEERMANN, J.A., & AGRAWAL, S., (2004). Effect of an intimate partner violence educational program on the attitudes of nurses. Journal of Obstetric, Gynecologic, & Neonatal Nursing, 33(5), 572-579 ŞAHİN, N., & DİŞSİZ, M., (2009). Development study of attitudes towards domestic violence scale in healthcare workers. International Journal of Human Sciences, 6(2), 263-274 TAMBAG, H., & TURAN, Z., (2014). Ability of nursing students to recognize signs of violence against women. International Journal of Nursing Knowledge, 26(3), 107-112 HACETTEPE UNIVERSITY INSTITE OF POPULATION. (2014). Domestic Violence Against Women in Turkey. http://www.hips. hacettepe.edu.tr/ing_summary_re- PORT_VAW_2014.pdf Accessed: 06.04.2016 HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ NÜFUS ETÜT- LERİ ENSTİTÜSÜ. (2013). Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA). Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, T.C. Kalkınma Bakanlığı ve TÜBİTAK, Ankara, Türkiye UNITED ANATIONS GENERAL ASSEMBLY. (1993). Declaration on the elimination of violence against women. http://www.un.org/ documents/ga/res/48/a48r104.htm, Accessed: 10.09.2015 WATTS, N., (2004). Screening for domestic violence, a team approach for maternal/newborn nurses. Nursing for Women s Health, 8(3), 211-219 WORLD HEALTH ORGANIZATION (WHO). (2016). Intimate partner and sexual violence against women. http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs239/en/ Accessed: 06.04.2016 YAZICI, S., & MAMUK, R., (2010). N. Attitude of the healthcare workers to violence against women. Medical Journal of Bakırköy, 6(2), 73-77 YAZAR NOTU: Bu çalışma, 2nd International Clinical Nursing Research Congress, 24-27 Haziran 2015, İstanbul da sözel bildiri olarak sunulmuştur 13

EXTENDED ABSTRACT Definition and Importance: Violence against women refers to several violent acts committed against women. As a means of discrimination against women, gender based violence may result in physical, sexual, emotional harm or suffering to women, may limit women in public or in private life and restrict their freedom. Medical professionals interact with women in various situations. Therefore, they have a critical role in preventing, protecting, decreasing violence, early intervention and building up a new community that does not commit violence. So, this is why medical staff is an important group to detect and help those who are exposed to violence. Women who are exposed to violence are isolated from the society. They firstly consult the medical staff when they need support. Therefore, nurses and midwives have a responsibility to realize domestic violence, observe, intervene and form plans for safety. Nurses and midwives must have enough information and experience in handling violence to fulfill their responsibilities. Based on the outcomes of this study, the information level and awareness of nurses and midwives will be highlighted. Through this, the need of education on violence against women for them will be detected. Aim: The aim of this study is to analyse the knowledge level of Turkish nurses and midwives on signs of violence against women. Method: This is a cross-sectional study. One hundred sixty three nurses and midwives participated in the study between June-July 2014. The participants answered a survey which evaluated their socio-demographic characteristics and knowledge level on violence against women and Nurses and Midwives Completed Recognition of Violence Against Women Scale (NMRVAWS). The NMRVAWS score and age of nurses and midwives were shown as mean ± standard deviation. Binary and categorical data were shown as numbers (percentile). Student s t-test, and The One-way Analysis of Variance were used to compare NMRVAWS scores. Findings: The mean age of the participants was found to be 30.3±6.5. Out of 163 participants 87.1% were women, 64.4% were married, 56.4% had children and most of them (85.3%) had a nuclear family. Of the participants, 64.4% had Bachelor s degree while 16% graduated from a vocational school of health services. Most of the participants mothers education level was observed to be primary school or lower (51.5%) while their fathers education levels were usually secondary school or high school (50.9%) and Bachelor s degree was really rare (mothers 4.3%, fathers 4.7%). Out of the participants, 91.4% were nurses while 8.6% were midwives. No significant difference was observed between the total scores and the scores of subscales which detect physical and emotional signs of violence considering gender, marital status, 14

family type, parents and their own education levels and if they had any children (p>0.05). In comparison based on professions, nurses scores were found to be significantly higher than midwives on detecting signs of violence total score (p=0.008) and detecting emotional violence signs subscale score (p<0.01). No significant difference was observed between nurses and midwives physical signs of violence subscale scores (p=0.099). 21.5% of nurses and midwives had acquired knowledge about violence against women during their education, 28.2% thought that they received enough information on handling violence against women, 83.4% thought that handling violence against women should be a part of their jobs. Although, NMRVAWS scores of those who had acquired knowledge about violence against women during their education, who thought that they received enough information and who thought that handling with violence against women should be a part of their profession were higher, there was no significant difference (p>0.05). According to NMRVAWS detecting signs of violence total scores 5.5% of the participants had 13 points and were found to be inadequate while 30.7% of them had 21 points and were found to be adequate. According to NMRVAWS detecting physical signs of violence scores 9.8% of the participants had 5 points and were found to be inadequate while 83.4% of them had 7 points and were found to be adequate. According to NMRVAWS detecting emotional signs of violence scores 11% of the participants had 8 points and were found to be inadequate while 14% of them had 14 points and were found to be adequate. Results and Conclusion: In this study, it is pointed out that very few of nurses and midwives are trained on violence against women during their education and most of them think that handling with violence against women must be a part of their profession. It is observed that those nurses and midwives who have been trained, who thought that they received enough information, who thought that handling with violence against women must be a part of their profession had a higher knowledge level on detecting general, physical and emotional signs of violence against women. In conclusion, it could be recommended to offer courses about violence against women in the curriculum of education programs to train nurses and midwives, and arrange continuous in-service training programs on detecting victims of violence against women. 15