Kısım 10. Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler

Kısım 10. Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10.1. İstanbul için Kentsel Yapının ve Binaların Hasar Görebilirlik Analizi 10.1.1. Kentsel Yapının ve Binaların Hasar Görebilirliği ile Deprem Afetinin Yaratacağı Zararın Nedensel İlişkisi Istanbul da olacak bir depremle hasar görebilir durumdaki binalar ve kentsel yapı, sadece binalarda yıkımlara ve doğrudan can kayıplarına değil, ikincil felaketler olarakta tanımlanan, acil müdahale operasyonlarının gecikmesine de neden olacaktır. Ciddi boyutta hasar görecek olan alanlar, aşağıdaki kriterlere göre belirlenmiştir: - Kuvvetli Yer Hareketinden Etkilenmesi Tahmin Edilen Alan: Marmara Denizi sahil kesimi ile Adalar, Kuzey Anadolu fayına yakın olmalarından dolayı tehlikeli alanlardır; - Binalarda Yüksek Hasar Beklenen Alan: Kuvvetli yer hareketinden etkilenecek alanlarda (gecekondu ve düzensiz gelişmiş konut alanları) sismik dayanırlı yapıların yetersizliği - Güvenli Tahliye Yolunun Yetersizliği: Uygun genişlikte tahliye yollarının yetersizlği; - Güvenli Tahliye Alanının Yetersizliği: Artçı depremlerden korunmak amacıyla kullanılan güvenli tahliye alanları için, parkların ve açık alanların yetersizliği ve sınırlı olması; - Acil Durum Araçları için Sokakların Yetersizliği: Uygun olmayan genişlikteki dar yolların yoğunlaştığı alanlara ulaşılamayacak ve kurtarma, yangınla mücadele, ilkyardım, acil tıbbi bakım ve acil yiyecek/içecek arzına yönelik acil müdahale operasyonları yapılamayacaktır; - Acil Müdahale Kaynaklarının Yetersizlği: Kurtarma, yangınla mücadele, ilkyardım, acil tıbbi bakım ve acil ihtiyaçların arzına yönelik operasyonlar için merkezlerin ve insan gücünün yetersizliği; - Hasar Görebilir Altyapı Sistemi: Halk (ciddi hasarı olmayan binalarda yaşayanlar) altyapı hizmetleri olmadan hayatta kalamaz; Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-1

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması - İkincil Felakete Neden Olabilecek Tehlikeli Alanlar: Tehlikeli tesislerin (yanıcı ve parlayıcı tesisler) yoğunlaştığı alanlar ile sıvılaşma potansiyeli olan alanlarda, tehlikeli maddeler, doğalgaz ve elektrik hatları yangınlara ve patlamalara neden olacaktır; - Ön Hasara İlişkin Güvenilir Bilgi Toplama Sistemindeki Eksiklikler: Güvenilir bilgi olmadan sınırlı miktardaki acil müdahale kaynakları uygun bir şekilde temin edilemez ve dağıtılamaz, ki eğer birde düzensiz biçimde hareket geçilirse bu sonuçlar, ağır hasarlı alanlarda daha ciddi can kayıplarını ve ikincil felaketleri doğurur. Aşağıda gösterilen akış şeması, afet hasarları ile hasar görebilirlik arasındaki nedensel ilişkiyi ve Kentsel Afet Önleme Planının formüle edilmesi gerekliliğini betimlemektedir. Altyapı: Şebekede/ Tesislerde sismik dayanırlığın yetersizliği Mahalli Park/Açık Alan: tahliye L için için alan yetersizliği Boru ve kablo hasarları Depremzedeler için Yetersiz güvenli alan Depremzedelere/hizme t Gruplarına yetersiz altyapı hizmeti Dempremzedelerin Kurtulması için zor koşullar Yığma Yapı: Yetersiz Sismik daya nırlığın yetersizliği Gecekondu: Yapım tekniğinden Tekniğinden yoksun Düzensiz: Bina kodlarına aykır AğırOrta//Hafif Hasarlı Bina Building Ölü/Ağır Yaralı sayısında artış Düzensiz müdahaleden Dolayı hasarlı binaların altında ölme sıkışma Kentsel Gelişimin Kontrolü: Bina Kodlarına aykırı ve İzinsiz gelişim Mahalli Yol Ağı: Iacil durum araçlarının geçişini zorlayan Dar yollar Acil durum araçların Araçlarının opera Syonlarında sorunlar Artan Can Kayıpları Acil Ulaşım Sistemi: acil Ulaşım sistemin oluşturulmama sı Enkaz ve özel ara operasyonları engelleyecek Sınırlı acil müdahale operasyo (Kurtarma/yangınla mücadele Tbbi bakım/ Acil ihtiyaçlar /vs) Acil durum ekipleri: yetersizliği Kapasite/merkez Yetesiz/geciken Acil operasyonlar Doğal gaz boruları: lgüvenlik yetersizliği Elektrik Hatları: yetersizliği lgüvenlik Yangın/patlamalar Aynı zamanda İkincil felaketlerin Oluşumu Tehlikeli Stoklar: Kontrol/izleme Sisteminin yetersizliği 10-2

Şekil 10.1.1 Kaynak: JICA Çalışma Ekibi Kentsel Yapının ve Binaların Hasar Görebilirliği ile Deprem Afetinin Yaratacağı Zararın Nedensel İlişkisi 10.1.2. Kentsel Yapı ve Binaların Hasar Görebilirlik Analizi Aşağıdaki çalışma, Afet hasarlarının azaltılması amacıyla, hasar görebilir binaların ve kent yapısının güçlendirilmesinde alınacak önlemleri formule etmek için önerilmektedir. Çalışmada hasar görebilirlik faktörü, bina ve kentsel yapı olmak üzere iki ana başlık altında incelenmiştir. İleride yapılacak olan kentsel yapının iyileştirilmesi ve yeniden gelişimi/dönüşümü çalışmalarına altlık olması için, arazi elde edilebilirlik analizleri eklenmiştir. Alınması gereken önlemler şunlardır: Hasar Görebilir: Binalar / Kentsel Yapı Hasar Görebilirliği Düşük: Binalar / Kentsel Yapı Mevcut: Kentsel Yapının İyileştirilmesi için Gereken Arazi Mevcut Değil: Kentsel Yapının İyileştirilmesi için Gereken Arazi Binaların/Kentsel Yapının İyileştirileceği Alan Kentsel Dönüşüm Alanı Binaların İyileştirileceği Alan Binaların İyileştirileceği Alan Hasar görebilirlik çalışması, İstanbul un istatistiksel açıdan birimi olan 642 mahalle esas alınarak yapılmıştır. 3 ana başlık altında yapılmış olan 8 analitik analiz aşağıdaki gibidir: 1) Mevcut Yapıların Hasar Görebilirliği: - Hesaplanan Bina Hasarları: JICA Mikrobölgeleme Çalışması nın sonuçları (mahallelere göre hesaplanmış olan ağır ve orta hasarlı bina oranı) kullanılmıştır. Hesaplanmış olan bina hasarları, mahallelere göre yapılmış olan yer hareketi (hesaplanan deprem senaryoları/ zemin durumu/ vs.) ve bina durumu (hasar fonksiyonuna göre) ile ilgili kompleks analizlerin sonuçlarından biridir. - Bina/Kentsel Yenilenme Eğilimi: 2000 Bina Sayım Sonuçları (yapım yılı verisi) ile IBB 1/50000 ölçekli Nazım Plan-Kronolojik Kentsel Gelişim Haritası, 2) Mevcut Kentsel Yapının Hasar Görebilirliği: - Kentsel Gelişim Tipine göre Aşırı Yüksek Taban/Kat Kullanımı: 2000 Bina Sayım Sonuçları (parsel büyüklüğü, bina taban alanı ve kat adetleri verisi), Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-3

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması - Kentsel Alanın Yol Yoğunluğu (m/ha): JICA Çalışması nın, CBS ulaşım ağı veritabanı, güncellenmiş CBS Mahalle Haritası ve CBS bina/yapılanmış/kentleşmiş alan verisi, - Dar Yolların Oranı: JICA Çalışma Ekibi tarafından hazırlanan, CBS ulaşım ağı veritabanı-yol genişlikleri verisi ve CBS Mahalle Haritası, - Tahliye Alanlarının Sağlanması için Park ve Açık Alanların Elde Edilebilirliği: Istanbul için yapılmış olan, park/açık alan elde edilebilirliği çalışmasının (IBB Harita Müdürlüğü tarafından desteklenen Istanbul Teknik Üniversitesi ne ait bir çalışma) listesi - Stratejik iyileştirme önlemlerinin ölçüsü için karar noktası: Kompleks faktör olan deprem ve binaların hasar görebilirliği (mahallelere göre ağır/orta hasarlı bina oranı %10 un altında) 3) Kentsel Yapının İyileştirilmesi için Arazi Elde Edilebilirliği - Kentleşmiş alan içindeki Yapılanmış Alan Oranı: 2000 Bina Sayım sonuçları (parsel verisi) ve JICA Çalışması ile hazırlanmış olan CBS bina/yapılaşmış/kentleşmiş alan verisi - Yapılaşmış Alanın Ortalama Net Taban Alanı Katsayısı (TAKS): 2000 Bina Sayım sonuçları (parsel verisi ve taban alanı verisi) 10-4

Şekil 10.1.2 Kentsel Yapının ve Binaların Hasar Görebilirliği Analizinin Akış Şeması Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-5

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması Şekil 10.1.2 Kaynak: JICA Çalışma Ekibi Kentsel Yapının ve Binaların Hasar Görebilirliği Analizinin Akış Şeması 10-6

10.1.3. Hesaplanan Bina Hasarları JICA Mikrobölgeleme Çalışması nda, deprem senaryolarının herbiri için, bina hasar oranları hesaplanmış ve bu senaryolardan en kötüsü olan Senaryo Depremi-C, bina hasar görebilirlik analizlerinde kullanılmıştır. Her mahallede hesaplanan ağır ve orta hasarlı binaların oranı, bina yapısının hasar görebilirliği açısından sınıflandırılmış ve değerlendirilmiştir. Bu bilgi bize, gelecekte teknik, finansal ve vergi tedbirleri açısından uygun kamu desteğiyle sismik dayanırlı güçlendirmelerin yapılacağı binaları göstermektedir. Ağır ve orta hasarlı bina oranı baz alınarak Mahallelerin hasar durumu,, aşağıdakilere göre değerlendirilebilir: 1) %40 ın üstü (toplam içinde %63 ün üstünde): felaket hasarlı mahalle, 2) %30 ila 39 (toplam içinde %52 ila 68): ağır hasarlı mahalle, 3) %10 ila 29 (toplam içinde %26 ila 58): orta hasarlı mahalle Analizlerde, mahalledeki ağır ve orta hasarlı binaların payı %10 ve altı ise, bu mahalleler hasar görebilir bina yapısına sahip olmayan mahalleler olarak değerlendirilmiştir. Tablo 10.1.1 Mahallelere göre Hesaplanan Bina Hasarları: Senaryo Depremi-C Ağır ve Orta Hasarlı Binaların Toplamı Ağır Hasarlı Orta Hasarlı Hafif Hasarlı Toplam Hasarlı Bina Hasar Durumu % 50 nin üstü %33-41 %18 23 %18-22 %74-80 %45 50 %24-31 %17 23 %20-28 %66-76 %40 45 %20-27 %17 22 %21-28 %63-73 %35 40 %17-22 %15 22 %22-29 %58-68 %30 35 %14-18 %14 18 %21-29 %52-63 %25 30 %12-16 %13 16 %21-29 %47-58 %20 25 %8-12 %11 15 %20-28 %41-53 %15 20 %6-9 %8 12 %19-26 %34-46 Felaket Hasarlı Mahalle Ağır Hasarlı Mahalle Orta Hasarlı Mahalle Hasarlı Bina Yapısı %10 15 %3-7 %6 9 %16-24 %26-38 %5 10 %2-4 %3 6 %11-20 %16-30 %0 5 %0-2 %0 3 %3-15 %4-20 Kaynak: JICA Çalışma Ekibi Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-7

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması Bina hasar görebilirlik analizlerinin sonuçları şunlardır: 1) Felaket Hasarlı Mahalle: 54 mahalle (toplamın %8 i) Avrupa Yakası nda Tarihi Yarımada, Marmara Sahili/İç Kısımları ve Adalar da bulunmaktadır. 2) Ağır Hasarlı Mahalle: 105 mahalle (toplamın %16 sı) Boğaz ın kuzey kesimleri hariç geniş bir alana dağılmaktadır 3) Orta Hasarlı Mahalle: 298 mahalle (toplamın %46) Çatalca ve Adalar hariç hemen hemen tüm ilçelere (bu iki ilçedeki yapılanmış tüm mahalleler Felaket veya Ağır hasarlı mahalleler olarak değerlendirilmiştir) dağılmaktadır. Hasar görebilir bina yapısına sahip 457 mahalle, Çalışma Alanı içindeki 642 mahallenin %71 ine denk gelmektedir. Hasar görebilir olarak değerlendirilen mahalleler; Tarihi Yarımada (143 mahalle, alanın %97 si), Avrupa Yakası Marmara Sahil Kesimleri (52 mahalle, alanın %98 i), Avrupa Yakası İç Kısımları (52 mahalle, alanın %98 i), Asya Yakası Marmara Sahili ve Adalar da (105 mahalle, alanın %88 i) yoğunlaşmaktadır. 10-8

Alan Tarihi Yarımad Avrupa Yakası: Marmara sahili Avrupa Yakası: Boğaz Avrupa Yakası: İç Kısımlar Tablo 10.1.2 İlçe Mahallelere göre Bina Hasargörebilirliği ve Bina Hasar Durumları Mahalle Sayısı Kod İsim Felaket Hasarlı Ağır Hasarlı Orta Hasarlı HasarGörebilir Mahalle Mahalle % Mahalle % Mahalle % Mahalle % 12 EMINÖNÜ 6 18 7 21 17 52 30 91 14 FATİH 11 16 41 59 17 25 69 100 7 BEYOĞLU 6 13 8 18 30 67 44 98 Ara-Toplam 23 16 56 38 64 44 143 97 32 ZEYTİNBURNU 8 62 3 23 2 15 13 100 4 BAKIRKÖY 10 67 4 27 1 7 15 100 15 CÜNGÖREN 0 0 8 73 3 27 11 100 3 BAHÇELİEVLER 1 9 7 64 3 27 11 100 2 AVCILAR 4 44 3 33 1 11 8 89 Ara-Toplam 23 39 25 42 10 17 58 98 8 BESİKTAŞ 0 0 1 4 9 39 10 43 19 KAĞITANE 0 0 0 0 10 53 10 53 26 ŞİŞLİ 0 0 0 0 11 39 11 39 23 SARIYER 0 0 0 0 1 4 1 4 Ara-Toplam 0 0 1 1 31 33 32 34 13 EYÜP 0 0 1 5 14 70 15 75 16 GAZİOSMANPAŞA 0 0 0 0 13 45 13 45 10 BAYRAMPAŞA 1 9 5 45 4 36 10 91 902 ESENLER 0 0 2 11 11 61 13 72 5 BAĞCILAR 0 0 0 0 21 95 21 95 20 KÜÇÜKÇEKMECE 3 13 4 17 13 57 20 87 Ara-Toplam 4 3 12 10 76 62 92 75 Avrupa YakasıToplam/Ortalama 50 12 94 22 181 43 325 77 1 ADALAR 4 36 2 18 0 0 6 55 17 KADIKÖY 0 0 1 4 25 89 26 93 21 MALTEPE 0 0 1 5 16 76 17 81 18 KARTAL 0 0 0 0 19 95 19 95 22 PENDİK 0 0 3 10 24 83 27 93 Asya Yakası: Marmara sahili Asya: yakası Boğaz 28 TUZLA 0 0 2 18 8 73 10 91 Ara-Toplam 4 3 9 8 92 77 105 88 30 ÜSKÜDAR 0 0 0 0 16 30 16 30 6 BEYKOZ 0 0 0 0 2 11 2 11 29 ÜMRANİYE 0 0 0 0 2 14 2 14 Ara-Toplam 0 0 0 0 20 23 20 23 Asya YakasıToplam/Ortalama 4 2 9 4 112 54 125 60 9 BÜYÜKÇEKMECE 0 0 2 33 3 50 5 83 903 ÇATALCA 0 0 0 0 0 0 0 0 IBB nin dışında kalan 904 SİLİVRİ 0 0 0 0 2 40 2 40 Ara-Toplam 0 0 2 15 5 38 7 54 Toplam 54 8 105 16 298 46 457 71 Kaynak: JICA Çalışma Ekibi Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-9

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması Şekil 10.1.3 Ağır/Orta Hasarlı Bina Oranı Şekil 10.1.3 Ağır/Orta Hasarlı Bina Oranı 10-10

10.1.4. Bina/Kentsel Yenilenme Eğilimleri Her mahalledeki binaların yeniden yapılanma aktiviteleriyle ilgili geçmiş eğilimler, modern toplumun ihtiyaçlarına uyarlanmış, sosyo-ekonomik aktivitelerin arttığını gösterir. Aynı zamanda, bu eğilimler her mahallede iyileştirilerek daha iyi bir yapıya kavuşmuş olan; yapıları, yolları ve altyapıyı yani, kentsel yenilenme sürecini göstermektedir. Analizlerde, IBB nin yapmış olduğu 1/50000 Nazım Plan (Master Plan) daki Kronolojik Kentsel Gelişim Haritası ile 2000 Bina Sayım sonuçları bina yapım yılı verisi çakıştırılarak, son otuz yıl içinde her mahalledeki binaların yeniden inşa edilmeleri ve kentsel yenilenme süreci gösterilmiştir. Fakat, mevcut kentleşmiş mahallelerin büyük bir bölümü, kentleşmenin gelişme ila olgunluk dönemi olarak ta sınıflandırıldığı 1970 yılından sonra gelişmiştir. Bu mahallelerin verisinin sınırlı olmasından dolayı, binaların yeniden yapılanma ve kentsel yenilenme eğilimi değerlendirilememiştir. Çalışmada, son otuz yıldaki, binaların yeniden yapılanması ve kentsel yenilenme durumu 3 kategoride değerlendirilmiştir: - Kentsel Yenilenmesi Düşük ve Gecikmiş olan Mahalle: binaların yarısından fazlası yenilenmemiştir; - Kentsel Yenilenmenin Orta Olduğu Mahalle: binaların %50 ila 75 i yenilenmiştir; - Kentsel Yenilenmenin Yüksek Olduğu Mahalle: binaların %75 i bu dönemde yenilenmiştir. İstanbul Boğazı, Tarihi Yarımada ve çevresi, 20. y.y.dan önce geliştiğinden, Türk Hükümeti ve UNESCO tarafından dünya mirası alanları olarak, arkeolojik ve tarihi koruma alanı olarak belirlenmişlerdir. Belirlenmiş olan alanların büyük bir bölümü, kültür varlıkları yönetmeliğine bağlı olarak korunan, geleneksel kentsel yapı ve dar sokaklardan oluşmaktadır. Diğer taraftan, bu yapılar beklenen deprem hareketine dayanırlı olmadığından, bu alanlardaki binalar ağır hasar görecektir. Tarihi-kentsel koruma alanları ulusal koruma politikası aşağıda belirtilen bakış açısıyla tekrar gözden geçirilmelidir: - Deprem riskine bağlı olarak halka güvenli çevre yaratmak, - Mevcut güçsüz yapıların güçlendirilmesi için özel sektör ün yeniden yapılanma çalışmalarını teknik, mali ve vergilendirme ölçütleri ile desteklemek, ve - Bölgede yaşayanlar için güvenli ulaşım ağını sağlamak. Mevcut geleneksel sokak yapısı tahliye yolu ve acil müdahale araçlarının operasyon yolu olarak kullanılamaz (bu alanlar izole olacak yani ulaşılamayacaktır.), Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-11

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması - Tarihi ve kentsel sit alanları için destekleyici ölçütleri olmayan katı koruma sistemi, kenar mahalleler ve hayalet semtler yaratmaktadır. Mevcut dar sokaklar, bölgede, binaların bireysel-yeniden yapılanma eğilimi ile yenilenme girişimini engellemekte ve modern toplumun ihtiyaçlarını karşılayamamaktadır. Tablo 10.1.3 Mahallelere göre Binaların Durumu ve Bina ve Kentsel Yenilenme Eğilimi Alan Tarihi Yarımad Avrupa Yakası: Marmara sahili Avrupa Yakası: Boğaz Avrupa Yakası: İç Kısımlar İlçe Düşük Yenilenme Hızı %50 den az Orta Yenilenme Hızı % 50 ila 75 Yüksek Yenilenme Hizı %75 üstü Yeni Kentleşmiş Mahalle İlçe Toplamında Kod İsim Mahalle Alan (ha) Mahalle Alan (ha) Mahalle Alan (ha) Mahalle Alan (ha) Mahalle Alan (ha) 12 EMINÖNÜ 20 312 10 134 3 62 0 0 33 508 14 FATİH 29 422 26 419 14 205 0 0 69 1,045 7 BEYOĞLU 28 356 11 290 6 243 0 0 45 889 Ara Toplam 77 1,090 47 843 23 510 0 0 147 2,443 32 ZEYTİNBURNU 1 142 0 0 10 940 2 67 13 1,149 4 BAKIRKÖY 4 1,488 4 799 6 307 1 357 15 2,951 15 CÜNGÖREN 0 0 1 83 0 0 10 636 11 718 3 BAHÇELİEVLER 0 0 0 0 0 0 11 1,661 11 1,661 2 AVCILAR 0 0 5 819 0 0 4 3,042 9 3,861 Ara Toplam 5 1,630 10 1,701 16 1,248 28 5,762 59 10,340 8 BESİKTAŞ 3 231 12 991 8 588 0 0 23 1,811 19 KAĞITANE 0 0 2 64 3 352 13 945 18 1,362 26 ŞİŞLİ 11 357 9 508 4 163 4 2,516 28 3,543 23 SARIYER 1 136 9 1,242 2 352 11 1,045 23 2,774 Ara Toplam 15 724 32 2,805 17 1,455 28 4,506 92 9,489 13 EYÜP 1 42 10 721 6 1,500 1 142 20 5,050 16 GAZİOSMANPAŞA 2 93 7 364 0 0 19 2,310 29 5,676 10 BAYRAMPAŞA 0 0 1 23 10 936 0 0 11 958 902 ESENLER 0 0 0 0 0 0 18 3,890 18 3,890 5 BAĞCILAR 0 0 7 375 0 0 15 1,819 22 2,194 20 KÜÇÜKÇEKMECE 0 0 3 273 1 132 18 9,501 23 12,173 Ara Toplam 3 136 28 1,756 17 2,567 71 17,663 123 29,942 Avrupa YakasıToplam/Ortalama 100 3,579 117 7,104 73 5,780 127 27,930 421 52,214 Asya Yakası: Marmara sahili IBB nin dışı 1 ADALAR 3 201 1 48 2 151 0 0 11 1,100 17 KADIKÖY 1 60 6 485 16 2,398 5 1,185 28 4,128 21 MALTEPE 0 0 0 0 13 1,714 6 1,324 21 5,530 18 KARTAL 0 0 1 145 2 448 17 2,542 20 3,135 22 PENDİK 0 0 0 0 1 78 28 4,653 29 4,731 28 TUZLA 0 0 0 0 0 0 10 3,959 11 4,998 Ara Toplam 4 261 8 678 34 4,788 66 13,664 120 23,621 30 ÜSKÜDAR 4 204 20 972 18 1,177 12 1,429 54 3,783 6 BEYKOZ 8 1,583 7 881 0 0 4 1,692 19 4,156 29 ÜMRANİYE 0 0 0 0 0 0 14 4,561 14 4,561 Ara Toplam 12 1,787 27 1,854 18 1,177 30 7,682 87 12,500 Asya YakasıToplam/Ortalama 16 2,048 35 2,532 52 5,965 96 21,345 207 36,121 IBB Toplam 116 5,627 152 9,636 125 11,745 223 49,276 628 88,335 Kaynak: JICA Çalışma Ekibi 10-12

Şekil 10.1.4 Bina ve Kentsel Yenilenme Eğilimi Şekil 10.1.4 Bina ve Kentsel Yenilenme Eğilimi Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-13

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması 10.1.5. Aşırı Yoğun Arazi ve Bina Kullanımı: Katı Kentsel Arazi Kullanım Aşırı yoğun arazi kullanımı aşağıdaki deprem afeti hasarlarının oluşumunu ve artmasını sağlayacaktır: - Yıkılan Binaların Tahliye Yolunu Kapatması Can Kayıplarının Artması: kat alanı kat sayısının (KAKS) yüksek olması durumunda, - Yıkılan Binaların Tahliye Yolunu Kapatması Acil Müdahale Araçlarının Operasyonunu Etkilemesi: kat alanı kat sayısının (KAKS) yüksek olması durumunda, ve Oturanlar için güvenli Tahliye Alanlarının Yetersizliği - Can Kayıplarının Artması: uygun büyüklükte kamuya ve özele ait açık alanların olmadığı, orta ve yüksek-katlı binaların yoğunlaştığı durumlarda. Arazi kullanımının değerlendirilmesi analizinde, kat alan kat sayısı (KAKS) ve bina taban alanı katsayısı (TAKS) kullanılmıştır. Net Kat Alanı Kat Sayısı (KAKS) JICA Çalışma Ekibi tarafından, 2000 Bina Sayım sonuçlarındaki bina taban alanı, kat sayısı ve parsel büyüklüğü verisinin kullanılmasıyla bulunan, toplam kat alanı verisine göre hesaplanmıştır. Taban Alanı Kat Sayısı (TAKS) ta, JICA Çalışma Ekibi tarafından, 2000 Bina Sayım Sonuçlarında yer alan, bina taban alanı ve parsel alanı verilerinin kullanılmasıyla hesaplanmıştır. Aşırı yoğun arazi kullanımı, aşağıda belirtilen bina ve konut tiplerine göre değerlendirilmiştir: Taban Alanı Katsayısı (TAKS) Konut Tipine göre Kat Alanı Kat Sayısı (KAKS) (%) Çok katlı Konut Bitişik Nizam Ayrık Nizam 500 ün üstü 500-400 400-350 350-300 300-250 250-200 200-150 150-46 200 ün üstü %90 üstü 5: Aşırı Yüksek Arazi Kullanım 85-90 80-85 5 75-80 4 70-75 3 65-70 2 60-65 4:Yüksek Arazi Kullanım 55-60 200-150 150-60 100ün üstü 50-55 4 45-50 3: Orta Yüksek Arazi 40-45 Kullanım 35-40 2 30-35 2: Daha İyi Arazi Kullanım 1: 25-30 20-25 15-20 1: İyi Arazi Kullanım 10-15 1: Kaynak: JICA Çalışma Ekibi 3 100-75 50-75 50-25 10-14

Veriye ve özelliklerine göre, aşırı yoğun arazi kullanıma sahip mahalleler aşağıda belirlenmiştir: - Aşırı yoğun arazi kullanımı: 102 mahalle (toplamın %16 sı) ve yaklaşık 2,000 ha (kentleşmiş alanın %4 ü), Avrupa yakası nda Tarihi Yarımada da, Marmara Kıyı Kesimi ve Boğaz ve Asya Yakası nda Üsküdar da yoğunlaşmaktadır. - Yoğun arazi kullanımı: 119 mahalle (toplamın %19 u) ve yaklaşık 4,300 ha (kentleşmiş alanın %8 i), Avrupa Yakası nda Avcılar ve Sarıyer hariç hemen hemen tüm ilçelerde, Asya Yakası nda ise Kadıköy ve Üsküdar ilçelerinde yoğunlaşmaktadır. - Orta yoğunlukta arazi kullanımı: 120 mahalle (toplamın %19 u) ve yaklaşık 9,700 ha (kentleşmiş alanın 19% u), Bakırköy, Adalar, Kartal, Tuzla ve Çatalca hariç tüm ilçelere yayılmaktadır. Afet hasarlarının azaltılması konusunda dikkat edilmesi gereken en önemli üç ilçe, Tarihi Yarımada da yer almaktadır. Kentleşmiş alanın %36, %37, ve %13 olduğu ilçeler, aşırı yoğun, yoğun ve orta yoğunlukta olarak sınıflandırılmaktadır. Avrupa Yakası Kıyı Kesiminde yer alan, kentleşmiş alanları %7, %13 ve %19 olan ve sırasıyla aşırı yoğun, yoğun ve orta yoğunlukta olarak sınıflandırılan beş ilçede, ciddi kentsel arazi kullanım sorunları bulunmaktadır. Avrupa Yakası Boğaz kesimi nde, kentleşmiş alanları %12, %10 ve %20 olan sırasıyla aşırı yoğun, yoğun ve orta yoğunlukta olarak sınıflandırılan dört ilçe bulunmaktadır. Avrupa Yakası iç kısımlarında, kentleşmiş alanları, yoğun ve orta yoğunlukta olarak sınıflandırılan ve kentleşmiş alanı sırasıyla %16 ve %37 olan altı ilçe bulunmaktadır. Asya Yakası Sahil Kesimi nde aşırı yüksek arazi kullanıma sahip ilçe bulunmamakta fakat sınırlıda olsa yoğun ve orta yoğunlukta arazi kullanıma sahip 6 ilçe bulunmaktadır. Asya Yakası Boğaz Kesimi nde yer alan üç ilçenin hemen hemen tümünde, ciddi bir kentsel arazi kullanım sorunu bulunmamakta fakat Üsküdar ın bir kısmı, aşırı yoğun, yoğun olarak sınıflandırılan kentsel arazi kullanıma sahiptir. İBB sınırlarının dışında yer alan üç ilçede ise ciddi kentsel arazi kullanım sorunları bulunmamaktadır. Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-15

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması Alan Tablo 10.1.4 Aşırı Yoğun Arazi Kullanım Durumu İlçe İlçe Alanı (ha) Aşırı Yoğun Yoğun Orta Yoğunlukta Yoğun Arazi Kullanıma sahiptoplam Mahalle No Diğer Mahalleler Kod İsim Toplam Kentsel Alan Mahalle Sayısı Kentsel Alan(ha) Mahalle Sayısı Kentsel Alan(ha) Mahalle Sayısı Kentsel Alan(ha) Mahalle Sayısı Payı (%) Kentsel Alan(ha) Payı (%) İyi Mahalle Daha iyir Mahalle Tarihi Yarımada Avrupa: Marmara Sahili Avrupa : Boğaz Avrupa: İç Kısımlar 12 EMINÖNÜ 508 453 18 199 8 100 3 30 29 88 329 73 3 1 14 FATİH 1,045 982 27 382 28 392 9 121 64 93 895 91 2 3 7 BEYOĞLU 889 828 21 225 14 341 6 152 41 91 718 87 3 1 Ara Toplam 2,443 2,263 66 806 50 833 18 303 134 91 1,942 86 8 5 32 ZEYTİNBURNU 1,149 939 4 121 3 188 3 391 10 77 701 75 1 2 4 BAKIRKÖY 2,951 1,429 2 46 5 240 0 0 7 47 286 20 4 3 15 CÜNGÖREN 718 677 1 95 3 137 3 130 7 64 362 53 1 3 3 BAHÇELİEVLER 1,661 1,430 2 164 2 188 3 208 7 64 560 39 1 3 2 AVCILAR 3,861 1,531 0 0 0 0 1 407 1 11 407 27 7 1 Ara Toplam 10,340 6,006 9 426 13 753 10 1,136 32 54 2,315 39 14 12 8 BESİKTAŞ 1,811 1,517 4 70 2 74 2 135 8 35 279 18 9 6 19 KAĞITANE 1,443 1,221 7 339 6 248 5 461 18 100 1,048 86 0 1 26 ŞİŞLİ 3,543 1,476 11 352 7 281 6 393 24 86 1,026 69 1 3 23 SARIYER 2,774 2,096 0 0 0 0 4 262 4 17 262 12 11 8 Ara Toplam 9,570 6,311 22 761 15 603 17 1,250 54 59 2,615 41 21 18 13 EYÜP 5,050 1,522 0 0 5 267 2 133 7 35 400 26 6 5 16 GAZİOSMANPAŞA 5,676 2,458 0 0 2 140 18 1,541 20 69 1,681 68 5 3 10 BAYRAMPAŞA 958 766 0 0 5 282 5 384 10 91 666 87 1 0 902 ESENLER 3,890 1,022 0 0 10 541 4 157 14 78 698 68 4 0 5 BAĞCILAR 2,194 1,939 0 0 9 531 8 599 17 77 1,130 58 1 4 20 KÜÇÜKÇEKMECE 12,173 4,139 0 0 2 133 8 1,581 10 43 1,714 41 6 6 Ara Toplam 29,942 11,846 0 0 33 1,894 45 4,394 78 63 6,288 53 23 18 Avrupa Yakası: Toplam/Ortalama 52,295 26,426 97 1,993 111 4,083 90 7,083 298 71 13,159 50 66 53 1 ADALAR 1,100 376 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 1 17 KADIKÖY 4,128 3,530 0 0 2 129 1 53 3 11 182 5 21 4 21 MALTEPE 5,530 2,317 0 0 0 0 3 261 3 14 261 11 13 3 18 KARTAL 3,135 2,619 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 18 2 22 PENDİK 4,731 3,559 0 0 0 0 5 419 5 17 419 12 17 7 28 TUZLA 4,998 1,980 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 9 1 Asya: Marmara Sahili Asya: Boğaz Ara Toplam 23,621 14,381 0 0 2 129 9 733 11 9 862 6 83 18 30 ÜSKÜDAR 3,783 3,299 5 42 6 105 10 416 21 39 563 17 24 9 6 BEYKOZ 4,156 2,340 0 0 0 0 2 313 2 11 313 13 14 3 29 ÜMRANİYE 4,561 3,600 0 0 0 0 4 849 4 29 849 24 9 1 Ara Toplam 12,500 9,239 5 42 6 105 16 1,578 27 31 1,725 19 47 13 Asya Yakası Toplam/Ortalama 36,121 23,619 5 42 8 234 25 2,311 38 18 2,587 11 130 31 9 BÜYÜKÇEKMECE 1,474 446 0 0 0 0 3 273 3 50 273 61 2 0 903 ÇATALCA 5,263 426 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 904 SİLİVRİ 3,828 841 0 0 0 0 2 50 2 40 50 6 3 0 IBB dışı Ara Toplam 10,565 1,713 0 0 0 0 5 323 5 38 323 19 7 0 Toplam 98,981 51,759 102 2,035 119 4,318 120 9,717 341 53 16,069 31 203 84 Kaynak: JICA Çalışma Ekibi 10-16

Şekil 10.1.5 Mahallelere göre Arazi ve Bina Kullanım Durumu Şekil 10.1.5 Mahallelere göre Arazi ve Bina Kullanım Durumu Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-17

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması 10.1.6. Kentleşmiş Alan İçindeki Yol Yoğunluğu (m/ha) (1) İstanbul daki Mevcut Ulaşım Ağı ve Yapısı İstanbul da, bölgesel ana yol (otoyollar) ağı iyi gelişmiştir. Bu yollar, son yirmi yıl içinde oluşmuş ve ana ulaşım ağı yapısını desteklemektedir. Diğer taraftan, kentsel arterden, toplayıcı yoldan ve sokaklardan oluşan hiyerarşik kentsel ulaşım ağı sistemi iyi gelişmemiş ve yapılanmamıştır. 1950 den sonraki düzensiz ve kaçak yapılanma, geometrik dizaynların ve plana uygun olmadan yapılan yolların gelişmesine neden olmuştur. 1) Ulaşım Ağı Hiyerarşisi ve Mevcut Durumu Istanbul da ki mevcut ulaşım ağı, hiyerarşik ulaşım sisteminin oluşturulması için bir basamak niteliğindedir. Metropolitan alanda, yol uzunluklarınınn ve kentsel arterler ile toplayıcı yolların sosyo-ekonomik aktivitelerin gerçekleştirilmesi için gerekli olan payının yeterli olduğu söylenemez. Ayrıca, dar yollar aşağıda belirtildiği gibi bölgesel, kentsel arter ve toplayıcı yol olma görevinide üstlenmektedirler: - Tip-1: Bölgesel Yol: yolların mevcut uzunluğu ve payı yeterlidir. Fakat standarda uygun yol genişliği toplam yol uzunluğunun üçte ikisi olan yollar yetersiz ve dardır (6m den az: %5, 7 15m: %58). - Tip-2: Kentsel Arter: mevcut yolların yol uzunluğu, oranı ve genişliği yeterli değildir. Ve dar yollar, ana yol fonksiyonuna sahiptir. - Tip-3: Toplayıcı Yol: mevcut yol uzunluğu, oranı ve payı yeterli değildir. Ve yolların yarısından fazlası, yetersiz kalan dar yollardan oluşmaktadır (6m den dar yollar). - Tip-0: Sokaklar (Konut erişim yolları): mevcut yol uzunluğu ve payı çok yüksektir. Mevcut sokakların bazılarının, ana arter ve toplayıcı yol olarak kullanısı gerekir. Bununla birlikte, mevcut yolların genişliğinin, gerçektende çok dar olduğu söylenemez. 10-18

Tablo 10.1.5 Yol Genişliğine ve Tipine göre Yol Uzunluğu ve Dar Yolların Uzunluk ve Oranı Alan Tarihi Yarımada Avrupa: Marrmara Sahili Avrupa: Boğaz Avrupa:İç Kısımlar Kod İsim İlçe Toplam Tip-1: Bölgesel Yol Yol (1,109km 8%) Uzunlu 2-6m 7-15m 16m ğu (km) üstü NA 2-6m 7-15m Tip-2:Kentsel Arter (835km, 6%) 16m üstü Tip-3: Collector Road (908km, 7%) NA 2-6m 7-15m 16m üstü NA 0-1m Tip-0: Sokaklar(10,848km, 79%) 2-6m 7-15m 16m ütsü NA Uzunluk (km) Tüm Dar Yollar 12 EMINÖNÜ 118 0 23 77 0 34 66 0 0 76 24 0 0 0.0 78 14 1 7 72 61 14 FATİH 268 3 30 67 0 6 94 0 0 72 27 1 0 0.0 87 12 0 0 196 73 7 BEYOĞLU 241 8 46 47 0 44 56 0 0 75 25 0 0 0.4 86 13 0 1 178 74 Ara-toplam 627 5 36 59 0 27 73 0 0 73 26 1 0 0.1 85 13 0 2 446 71 32 ZEYTİNBURNU 235 2 57 41 0 2 93 6 0 14 82 4 0 0.0 66 29 0 5 113 48 4 BAKIRKÖY 350 2 43 55 0 14 85 0 0 21 75 1 3 0.2 62 32 2 4 169 48 15 CÜNGÖREN 186 10 66 24 0 0 100 0 0 19 80 0 0 0.0 44 55 0 1 67 36 3 BAHÇELİEVLER 373 1 56 43 0 3 93 4 0 19 77 4 0 0.0 61 37 1 1 186 50 2 AVCILAR 432 0 49 50 0 18 82 0 0 46 54 0 0 0.0 74 18 2 6 270 62 Ara-toplam 1,575 3 52 45 0 10 88 2 0 25 72 2 0 0.0 64 31 1 4 804 51 8 BESİKTAŞ 326 1 60 39 0 6 94 0 0 37 63 0 0 0.0 65 30 1 4 166 51 19 KAĞITANE 344 4 64 32 0 16 84 0 0 41 58 0 0 0.1 79 20 0 1 216 63 26 ŞİŞLİ 475 2 51 46 1 27 60 13 0 38 59 3 0 0.0 72 24 0 4 301 63 23 SARIYER 497 1 75 24 0 27 70 0 2 74 25 0 0 0.0 87 11 0 2 388 78 Ara-toplam 1,642 2 61 37 0 18 79 2 1 57 43 0 0 0.0 76 20 0 3 1,072 65 13 EYÜP 488 2 54 44 1 21 77 2 0 62 38 0 0 0.1 78 17 0 4 323 66 16 GAZİOSMANPAŞA 862 7 38 50 5 19 81 0 0 45 55 0 0 0.1 81 18 0 1 609 71 10 BAYRAMPAŞA 235 6 49 41 5 2 87 7 4 43 56 0 0 0.0 64 26 3 6 120 51 902 ESENLER 517 0 55 41 4 13 87 0 0 66 31 0 2 0.0 84 14 0 2 395 76 5 BAĞCILAR 562 0 74 26 0 14 86 0 0 37 63 0 0 0.0 74 22 0 4 345 61 20 KÜÇÜKÇEKMECE 1,256 3 71 26 0 27 72 1 1 50 50 0 1 0.0 77 21 1 1 863 69 Ara-toplam 3,920 3 58 37 2 20 79 1 1 52 48 0 0 0.0 78 19 0 2 2,655 68 Avrupa Yakası Toplam/Ortalama 7,764 3 55 41 1 18 81 1 0 51 48 1 0 0.0 75 21 1 3 4,977 64 Asya: Marmara Sahili Asya: Boğaz 1 ADALAR 123 0.1 80 19 0 0 99 81 17 KADIKÖY 733 8 60 32 0 19 76 5 0 22 76 1 0 0.0 67 31 0 2 395 54 21 MALTEPE 740 5 59 36 0 18 82 0 0 17 83 0 0 0.0 70 28 0 1 464 63 18 KARTAL 612 4 74 22 0 7 90 3 0 36 64 0 0 0.0 66 30 1 3 323 53 22 PENDİK 741 16 71 12 0 30 64 6 0 79 21 0 0 0.0 87 11 1 1 562 76 28 TUZLA 558 9 67 24 0 30 70 0 0 75 25 0 0 0.0 74 20 2 3 383 69 Ara-toplam 3,508 9 67 25 0 20 77 3 0 48 51 0 0 0.0 73 24 1 2 2,226 63 30 ÜSKÜDAR 757 4 54 42 0 18 82 0 0 48 52 0 0 0.0 79 19 0 2 499 66 6 BEYKOZ 556 18 50 16 16 65 35 0 0 69 31 0 0 0.2 85 12 0 3 429 77 29 ÜMRANİYE 982 1 56 43 0 11 88 1 0 43 55 1 0 0.1 78 21 1 1 659 67 Ara-toplam 2,295 7 54 35 4 27 73 1 0 51 48 0 0 0.1 80 18 0 1 1,587 69 Asya YakasıToplam/ Ortalama 5,803 8 62 28 1 23 75 2 0 50 50 0 0 0.0 76 22 1 2 3,813 66 IBB nin dışı 9 BÜYÜKÇEKMECE 133 0 0 100 0 0.0 56 35 1 8 72 54 903 ÇATALCA NA 904 SİLİVRİ NA Ara-toplam 133 0 0 100 0 0.0 56 35 1 8 72 54 Toplam 13,700 5 58 36 1 20 79 2 0 51 49 0 0 0.0 75 22 1 2 8,861 65 Kaynak: Orjinal CBS Ulaşım Ağı IBB tarafından sağlanmıştır.yol genişlikleri JICA Çalışma Ekibi tarafından IBB nin GIS ortamında bulunan halihazırlarından elde edilmiştir. oranı (%) (2) Yol Yoğunluğu Normalde, altyapı ile desteklenmiş olan ulaşım ağı, sosyo-ekonomik kentsel aktiviteler için damar kadar önemli bir fonksiyona sahiptir. Uygun yol yoğunluğu, afet döneminde, etkili acil müdahale aktivitelerinin yapılması ve halka tahliye yollarının sağlanması için gereklidir. Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-19

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması Kentsel alandaki mevcut yol yoğunluğu CBS deki ulaşım ağı kullanılarak hesaplanmış; mahallere ve bina ve kentsel yapıya göre aşırı düşük, orta düşüklükte, düşük, kabul edilebilir yoğunlukta ve yeterli yoğunlukta olmak üzere 5 kategoride sınıflandırılmıştır. Yol yoğunluk analizleri aşağıda belirtildiği kadar kritik değildir. - Aşırı Düşük Yoğunluk (gerekli yol yoğunluğunun %50 sinden az): Sadece Emınonu, Sarıyer, ve Beykoz ilçelerindeki 160 ha lık alana sahip (Kentleşmiş alanın %0.3) 3 mahalle (IBB içindeki 628 mahallenin %0.5 i). - Orta Düşük Yoğunluk (gerekli olan yol yoğunluğunun %50 ila 75 i): 3,460 ha (toplam kentsel alanın %7 si) lık alanı kapsayan Eminonu, Beyoğlu, Sarıyer Eyüp, Gaziosmanpaşa Adalar Pendik ve Asya Yakası Boğaz kesiminde kalan 3 ilçedeki, 40 mahalle (toplamın %6sı) - Düşük Yoğunluk (gerekli olan yol yoğunluğunun % 75 ila 99 u): 16 ilçede yer alan ve 4,785 (toplam kentsel alanın %9 u) halık geniş bir alana yayılmış olan 54 mahalle(toplamın %8 i). - Kabul Edilebilir Yol Yoğunluğu (gerekli olan yol yoğunluğunun %100 ila 125 i): 52 mahalle (toplamın %8 I) - Yeterli Yol Yoğunluğu (gerekli olan yol yoğunluğunun %125inden fazlası): 470 mahalle (toplamın %75i) Toplamda 97 mahallenin (IBB içindeki toplam mahalle sayısının %15i), 8,400 ha ı (IBB nin kentleşmiş alanının %18i) aşırı düşük yoğunluk, orta düşük ve düşük yoğunluğa sahiptir. 10-20

Alan Tablo 10.1.6 Mahallelere göre Mevcut Yol Yoğunluğu İlçe Aşırı Düşük Orta Düşüklükte Düşük Düşük Yol Yoğunlluğunun Toplamı Diğer Mahalle Tarihi Yarımada Avrupa: Marmara sahili Avrupa; Boğaz Avrupa:İç Kısımlar Kod İsim Mahalle Kentleşm Mahalle iş Alan (ha) Kentleşm iş Alan Mahalle Kentleşm iş Alan Mahalle İlçedeki Payı Kentleşm iş Alan İlçedeki Payı Kabul Yeterli Edilir Yoğunluk Yoğunluk 12 EMINÖNÜ 1 64 8 127 0 0 9 27 191 42 1 20 14 FATİH 0 0 0 0 3 41 3 4 41 4 7 59 7 BEYOĞLU 0 0 1 44 2 48 3 7 91 11 1 41 Ara-toplal 1 64 9 171 5 89 15 10 324 14 9 120 32 ZEYTİNBURNU 0 0 0 0 1 262 1 8 262 28 0 12 4 BAKIRKÖY 0 0 0 0 1 64 1 7 64 4 3 11 15 CÜNGÖREN 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 10 3 BAHÇELİEVLER 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 10 2 AVCILAR 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 8 Ara-toplam 0 0 0 0 2 326 2 3 326 5 6 51 8 BESİKTAŞ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 21 19 KAĞITANE 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 18 26 ŞİŞLİ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 8 20 23 SARIYER 1 10 2 158 10 620 13 57 788 38 0 10 Ara-toplam 1 10 2 158 10 620 13 14 788 12 11 69 13 EYÜP 0 0 7 649 5 370 12 60 1,018 67 0 6 16 GAZİOSMANPAŞA 0 0 1 175 5 323 6 21 498 20 2 20 10 BAYRAMPAŞA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 11 902 ESENLER 0 0 0 0 2 76 2 11 76 7 0 16 5 BAĞCILAR 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 21 20 KÜÇÜKÇEKMECE 0 0 0 0 1 343 1 4 343 8 3 18 Ara-toplam 0 0 8 824 13 1,112 21 17 1,935 16 6 92 Avrupa Yakası Toplam/Ortalama 2 75 19 1,152 30 2,147 51 12 3,373 13 32 332 1 ADALAR 0 0 1 99 3 220 4 36 318 85 0 2 17 KADIKÖY 0 0 0 0 4 374 4 14 374 11 5 19 21 MALTEPE 0 0 0 0 2 175 2 10 175 8 1 16 18 KARTAL 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 20 22 PENDİK 0 0 7 992 4 617 11 38 1,610 45 4 14 28 TUZLA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 8 Asya: Marmara Sahili Asya: Boğaz Ara-toplam 0 0 8 1,091 13 1,386 21 18 2,477 17 12 79 30 ÜSKÜDAR 0 0 2 106 6 537 8 15 643 19 3 43 6 BEYKOZ 1 86 10 1,006 4 592 15 79 1,684 72 1 3 29 ÜMRANİYE 0 0 1 105 1 124 2 14 229 6 3 9 Ara-toplam 1 86 13 1,217 11 1,253 25 29 2,556 28 7 55 Asya yakası Toplam/Ortalama 1 86 21 2,308 24 2,639 46 22 5,032 21 19 134 Toplam 3 160 40 3,460 54 4,785 97 15 8,406 18 51 466 payı (%) 0.5 0.3 6.2 6.9 8.6 9.6 8.3 74.8 Kaynak: JICA Çalışma Ekibi Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-21

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması Şekil 10.1.6 Yol Yoğunluğu(m/ha) Şekil 10.1.6 Yol Yoğunluğu(m/ha) 10-22

10.1.7. Dar ve Yetersiz Yolların Durumu: Güvenli Tahliye ve Acil Müdahale Operasyonları Sırasında Oluşacak Zorluklar Mevcut yolların durumu ile ilgili konular, deprem afeti sırasında dar yolların dikkate alınmasıyla belirlenebilir. Dar yollar aşağıda belirtildiği gibi, güvenli tahliye ve acil durum araçlarının operasyonunda zorluklar çıkartabilir: 1) 4m den daha dar genişlikteki yollar Normal şartlarda, 4m den daha dar yollar acil durum araçları tarafından aşağıda belirtilen nedenlerden dolayı etkin olarak kullanılamamaktadır: - Araçların operasyonu için uygun olmayan geometrik yol tasarımları (özellikle Tarihi Yarımadada); ve - Yolüstü otoparkları acil araç trafiğini kilitlemektedir. Üstelik, deprem afeti sırasında yıkılmış ve ağır hasarlanmış binalardan düşen molozlar sokakları kaplayarak, sokakların 3m den daha dar olan büyük kısmı kapatacaktır. 2) 4 ila 6m genişlikteki dar yollar Deprem afeti sırasında, 6m den daha dar yollar kapanarak acil araç operasyonları için kullanılamaz hale gelecek ve güvenli tahliye yolları olarak kullanılamayacaktır. Hasarlı binaların ve dar yolların oranının yüksek olduğu alanlara, ulaşılamayacak ve eğer bu alanlarda kurtarma ve acil müdahale operasyonları yapılmazsa, afete varan hasarlar oluşacaktır. Istanbul da 2 ila 6m den daha dar yolların uzunluğu 8,785 km dir. (13,567 km olan toplam yol uzunluğunun %65 i). Mahallelere göre, Dar yolların oran analizi aşağıdaki gibi 5 kategoride sınıflandırılmıştır: - Yol uzunluğunun %80 den fazlası dar yollardan oluşmaktadır: 149 mahalle (toplamın %23 ü) veya yapılaşmış alanın 9,385 ha (toplamın %19 ü) bina hasarlarından kaynaklanan ulaşılamama riskine sahiptir. Avrupa yakası Marmara Kıyı kesimleri, Beşiktaş ve Kadıköy hariç tüm mahallelerde gözlenmektedir. - %61 80: 247 mahalle (%38) ve 19,294 ha (%38) kentleşmiş alanında ulaşılamama riski bulunmaktadır. Bu kategoriye giren 247 mahalle Güngören hariç hemen hemen tüm ilçelere yayılmıştır. Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-23

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması - 41 60%: 179 mahallenin (%28) ve 16,610 ha (%33) kentleşmiş alanda tahliye aktiviteleri ve acil durum araç operasyonları engellenecek ve bu mahallelerin geniş bir kesimi kapanan yollardan dolayı izole olacaktır. Bu kategorideki mahalleler hemen hemen tüm ilçelerde gözlenmektedir. - 21 40%: 50 mahalle (8%) ve 4,657 ha (9%) kentleşmiş alanda da, tahliye ve acil durum araç operasyonları rahatça yapılamayacak fakat alt kategorideki yolların belirlenmesi ile müdahale yapılabilir. Bu kategoriye giren mahalleler sınırlıdır ve düzenli gelişmiş yollara sahip ilçelerde gözlenmektedir. - 0-20%: sadece 10 mahalle (2%) ve 731 ha lık kentleşmiş alanda tahliye ve acil operasyon aktiviteleri yol kapanmalarından etkilenecektir. Bu mahalleler genelde Marmara Sahilindeki ilçelerde yer almaktadır. 10-24

Alan Kodu İsim Tablo 10.1.7 Mahallelere göre Dar Yolların Oranı İlçe Toplam %80nin üstü %61-80 %41-60 %21-40 %0-20 Dar Yollar Uzunluk (km) Oran (%) Mahalle Kentleşmiş alan(ha) Mahalle Kentleşmiş alan(ha Mahalle Kentleşm iş alan(ha) Mahalle Kentleşm iş alan(ha) Mahalle Kenttleş miş alan(ha) Uzunlu k (km) Tarihi Yarımada Avrupa: Marmara Sahili Avrupa: Boğaz Avrupa: İç Kısımlar 12 EMINÖNÜ 118 8 63 14 178 8 133 2 71 1 7 72 61 14 FATİH 268 27 340 24 377 14 223 4 41 0 0 196 73 7 BEYOĞLU 241 20 345 16 274 7 190 2 19 0 0 178 74 Ara Toplam 627 55 749 54 829 29 547 8 132 1 7 445 71 32 ZEYTİNBURNU 235 0 0 3 183 7 320 2 353 1 83 113 48 4 BAKIRKÖY 350 0 0 5 318 7 963 2 268 1 64 169 48 15 CÜNGÖREN 186 0 0 0 0 4 322 4 199 3 156 67 36 3 BAHÇELİEVLER 373 0 0 4 281 5 578 1 286 1 285 186 50 2 AVCILAR 432 1 407 3 355 4 686 1 83 0 0 270 62 Ara Toplam 1,575 1 407 15 1,137 27 2,871 10 1,189 6 587 803 51 8 BESİKTAŞ 326 0 0 9 455 9 604 5 459 0 0 166 51 19 KAĞITANE 344 3 101 9 411 7 710 0 0 0 0 216 63 26 ŞİŞLİ 475 5 372 11 449 6 353 6 303 0 0 301 63 23 SARIYER 497 10 1,034 12 1,052 0 0 0 0 1 10 388 78 Ara Toplam 1,642 18 1,506 41 2,367 22 1,667 11 761 1 10 1,071 65 13 EYÜP 488 3 91 10 650 7 781 0 0 0 0 323 66 16 GAZİOSMANPAŞA 862 7 526 13 1,081 8 824 0 0 1 27 609 71 10 BAYRAMPAŞA 235 1 23 3 211 4 300 2 132 1 100 120 51 902 ESENLER 517 7 302 9 663 2 57 0 0 0 0 395 76 5 BAĞCILAR 562 1 62 13 987 7 568 1 322 0 0 345 61 20 KÜÇÜKÇEKMECE 1,256 5 1,111 9 1,284 7 1,636 2 108 0 0 863 69 Ara Toplam 3,920 24 2,116 57 4,874 35 4,166 5 563 2 127 2,654 68 Avrupa Yakası Toplam/Ortalama 7,764 98 4,778 167 9,207 113 9,251 34 2,645 10 731 4,974 64 1 ADALAR 123 6 227 4 148 1 0 0 0 0 0 99 80 17 KADIKÖY 733 0 0 9 980 13 1,709 6 841 0 0 395 54 21 MALTEPE 740 4 542 4 222 10 1,083 3 470 0 0 464 63 18 KARTAL 612 1 89 3 611 12 1,471 4 447 0 0 323 53 22 PENDİK 741 12 1,575 11 1,245 6 738 0 0 0 0 562 76 28 TUZLA 558 2 144 7 1,499 2 337 0 0 0 0 383 69 Asya: Marmara sahili Asya: Boğaz Ara Toplam 3,508 25 2,578 38 4,705 44 5,339 13 1,758 0 0 2,226 63 30 ÜSKÜDAR 757 14 524 26 1,657 11 864 3 254 0 0 499 66 6 BEYKOZ 556 11 1,222 6 906 2 211 0 0 0 0 428 77 29 ÜMRANİYE 982 1 284 9 2,750 4 566 0 0 0 0 659 67 Ara Toplam 2,295 26 2,030 41 5,313 17 1,642 3 254 0 0 1,586 69 Asya Yakası Toplam/Ortalama 5,803 51 4,608 79 10,019 61 6,981 16 2,012 0 0 3,811 66 9 BÜYÜKÇEKMECE 133 0 0 1 69 5 378 0 0 0 0 72 54 903 ÇATALCA NA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 NA NA 904 SİLİVRİ NA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 NA NA IBB Dışı Ara Toplam NA 0 0 1 69 5 378 0 0 0 0 NA NA Toplam 13,567 149 9,385 247 19,294 179 16,610 50 4,657 10 731 8,785 65 Payı (%) 23 19 38 38 28 33 8 9 2 1 Kaynak: JICA Çalışma Ekibi Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-25

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması Şekil 10.1.7 Dar Yolların Oranı Şekil 10.1.7 Dar Yolların Oranı 10-26

10.1.8. Güvenli Tahliye için Parkların ve Açık Alanların Elde Edilebilirliği Türkiye de tahliye sisteminin henüz gelişmemiş olmasına rağmen, İstanbul da 486 küçük (500m 2 az) ve büyük ölçekli çadırkentlerden oluşan bir Çadırkent Sistemi planlanmıştır. Vatandaşları güvende tutmak için kentsel afete yönelik, nedenleri ile yeni bir acil tahliye sistemi önerilmiştir: - İkinci/üçüncü artçı şoklardan kaynaklanan can kayıplarını azaltmak, - İkincil afetlerden kaynaklanan can kayıplarını azaltmak, ve - Müdahale ekiplerinin ve acil ihtiyaç malzemelerinin dağıtımının v.s. etkili bir şekilde yapılması için tahliye edilen bölge halkından ön hasara ilişkin etkin bilginin toplanması. Önerilen tahliye sitemi, Yerel ve Bölgesel Tahliye Alanları aşağıda da belirtildiği gibi iki aşamalıdır, 1) Ön Tahliye Alanı: Ön tahliye ve toplanma alanı sadece vatandaşların güvenliğini sağlamak için değil, doğru/etkin ön hasara ilişkin bilginin tahliye edilen bölge halkından hızlı bir şekilde gerçekleşmesi gereken olan hizmet bireysel-organize topluluk hizmet grupları tarafından toplanması için de gereklidir. Bu bilgi organize olabilmek ve afet yönetim merkezinin bile direktifi olmadan acil hizmet gruplarının harekete geçmesi içindir. Tahliye alanının, tüm vatandaşlar ve o bölgenin oturanları (brüt minimum alan: 1.5 m 2 /kişi) için, her komşuluk biriminde (ilkokul ünitesi) olması önerilmiştir. Tahliye alanı, aşağıdada belirtildiği gibi, kamuya ait arazilerden/tesislerden seçilmeli ve belirlenmelidir, - Aday: genelde her mahallede yer alan, park/açık alan, okul ve camiler. - Depreme Dayanıklı Bina: bugünkü durumda, kamu okulları ve camiler tüm mahallelerde bulunmaktadır. Fakat yeni yapılan okul binaları hariç bu kategorideki yapılar sismik dayanıklı değildir. - Güvenli Açık Alanlar: Istanbul da ki 2000m 2 ye sahip (min 500m 2 ) parklar ve açık alanlar ön tahliye alanı olarak kullanılabilecek en uygun yerlerdir. - Diğer Tehlikeler: stabil olmayan eğimli alanlar (toprak kayması), tehlikeli tesislerin LPG/benzin istatsyonları, vb. bitişiğinde bulunan alanlar (yangın ve patlama gibiikincil afetler), ve çevresindeki binaların çökmesiyle oluşan etkiler. Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-27

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması 2) Bölgesel Tahliye Alanı: Bölgesel tahliye alanı İstanbul da depremzedeler için çadır kent alanlarıyla aynı fonksiyonları üstlenen yerler olarak düşünülebilir. Japon standartlarına göre depremzede başına brütte 5m 2 den az alan düşmekte iken bu Türkiye standartlarında depremzede başına 9 ila 10m 2 dir. Buda Istanbul daki çadırkent alanları için çok geniş alanlar gerektiği anlamına gelmektedir. 3) Tahliye Yolu: Afet öncesinde, vatandaşların tahliye sırasındaki güvenliğini sağlamak için tahliye yolları tespit edilmeli ve tasarlanmalıdır. Analizlerden, elde edilebilirlik ve parkların ve açık alanların eksikliği, her mahallenin oturan sayısına göre gerekliolan ön tahliye alanının hesaplanması sonucunda değerlendirilmiştir. Ön tahliye alanı olarak kullanılabilecek park/açık alanların arazi elde edilebilirliği, mahalle oturanlarınının, afet sırasında güvenlik içinde olup olmayacaklarının belirtilerinden biri olabilir. Park ve açık alanların analizinde kullanılan kaynak veritabanı, IBB nin Harita Müdürlüğü ile işbirliği sonucunda Aksoy,Y 2 tarafından araştırılmış ve geliştirilmiştir. JICA Çalışma Ekibi bu veriyi güncelleyerek, park ve açık alanlar verisini CBS Veritabanınında oluşturmuştur. Arazi elde edilebilirlik analizi aşağıdaki gibi 5 kategoriye ayrılmaktadır, - Gerekli olan alanın %25 inden az: Ön tahliye alanı için gerekli olan park ve açık alanlar 340 mahallede (tüm mahallelerin %53 ü) yetersizdir. Bu kategoriye giren mahalleler 27 ilçede gözlenmektedir. En yüksek payı alan ilçeler; Fatih, Beyoğlu, Zeytinburnu, Güngören, Kağıthane, Şişli, Gaziosmanpaşa, Esenler, Bağcılar, Küçükçekmece, Kadıköy, Maltepe, Kartal, Pendik, Ümraniye, Çatalca ve Silivri dir. - Gerekli olan alanın %25 ila 49% u: 79 mahallede(tüm mahallelerin %12 si) ön tahliye alanı için gerekli olan park ve açık alnlar sınırlı sayıdadır. Bahçelievler, Avcılar, Kagıtane, Eyüp, Bayranpasa, and Ümraniye deki mahaller, diğer mahallerede bulunan park ve açık alanların %20 sinden fazlasına sahiptir. 2 Aksoy, Y., (2001) İstanbul Kenti Yeşil Alan Durumunun İrdelenmesi Doktora Tezi, İ.T.Ü.,Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı, Peyzaj Planlama Programı, 2001, Istanbul, Türkiye. 10-28

- Talepin %50 ila 99 u: 68 mahallede (tüm mahallelerin % 11 i) ön tahliye alanı için gerekli olan park ve açık alanlar kısıtlıdır. - Talepin %100 ila 150 si: 23 mahallede( tüm mahallelerin %4 ü) ön tahliye alanı için gerekli park ve açık alanlar, talepi karşılamak için yeterlidir. İlçe Afet Yönetim Planı çalışmasında ön tahliye alanı için kullanılacak olan net kullanım alanı ile çevresi dikkatlice irdelenmelidir. - Talepin %150 sinden fazlası: 115 mahallede (tüm mahallelerin %18 i), mevcut park ve açık alanlar, ön tahliye alanı için gerekli olan park ve açık alanların 1.5 katından fazladır. Ayrıca, İlçe Afet Yönetim Planı Çalışmasında net kullanım alanının önerilmeside gerekmektedir. Yukarıda anlatılan analize göre, İstanbul un kentsel gelişiminde, Gecekondu ve Düzensiz yapılaşmanın da etkisiyle park ve açık alanlar standardize edilmemiş ve iyi gelişmemiştir. Toplam içindeki 485 mahalle (tüm mahallelerin %76 sı), mahalle oturanlarının güvenliğini sağlayamayan, sorunlu mahaller olarak belirlenmiştir. Diğer taraftan, mahalleler topluluk birimi olan komşuluklarla standardize edilmemiştir. Ön tahliye alanı, ayrıntılı olarak ilçe afet yönetim planının hazırlanmasında, kendi içinde organize olmuş topluluk afet hizmet gruplarının oluşturulması için önerilmiştir. Ayrıca refüjler, yol kenarındaki eğimli alanlar ve kavşaklarda IBB nin Park ve Bahçeler Müdürlüğünün hazırlamış olduğu park listesinde kategorize edilmiştir. Fakat bu alanlar sadece yolların peyzaj alanı olup park ve açık alanlar değildir. Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-29

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması Tablo 10.1.8 Alan Tarihi Yarımada Avrupa: Marmara Sahili Avrupa: Boğaz Avrupa: İç Kısımlar Mahallelere göre Ön Tahliye Alanı için Gerekli Olan Park ve Açık Alanların Elde Edilebilirliği İlçe %25 ten az %25-49 %50-99 %100-150 %150 ninüstü Bilinmeyen Toplaml Kod İsim mahalle (%) mahalle (%) mahalle (%) mahalle (%) mahalle (%) mahalle mahalle 12 EMINÖNÜ 13 39 2 6 2 6 1 3 15 45 0 33 14 FATİH 43 62 5 7 5 7 3 4 13 19 0 69 7 BEYOĞLU 31 69 0 0 4 9 2 4 8 18 0 45 Ara toplam 87 59 7 5 11 7 6 4 36 24 0 147 32 ZEYTİNBURNU 7 54 2 15 3 23 0 0 1 8 0 13 4 BAKIRKÖY 1 7 2 13 3 20 1 7 8 53 0 15 15 CÜNGÖREN 8 73 2 18 1 9 0 0 0 0 0 11 3 BAHÇELİEVLER 5 45 3 27 3 27 0 0 0 0 0 11 2 AVCILAR 4 44 2 22 0 0 0 0 3 33 0 9 Ara toplam 25 42 11 19 10 17 1 2 12 20 0 59 8 BESİKTAŞ 5 22 2 9 3 13 3 13 10 43 0 23 19 KAĞITANE 11 58 5 26 1 5 1 5 1 5 0 19 26 ŞİŞLİ 21 75 2 7 2 7 0 0 3 11 0 28 23 SARIYER 9 39 4 17 5 22 2 9 3 13 0 23 Ara toplam 46 49 13 14 11 12 6 6 17 18 0 93 13 EYÜP 5 25 4 20 4 20 0 0 7 35 0 20 16 GAZİOSMANPAŞA 22 76 5 17 0 0 0 0 1 3 1 29 10 BAYRAMPAŞA 1 9 5 45 3 27 0 0 2 18 0 11 902 ESENLER 14 78 1 6 1 6 1 6 0 0 1 18 5 BAĞCILAR 17 77 4 18 1 5 0 0 0 0 0 22 20 KÜÇÜKÇEKMECE 19 83 2 9 1 4 0 0 1 4 0 23 Ara toplam 78 63 21 17 10 8 1 1 11 9 2 123 Avrupa Yakası Toplam/Ortalama 236 56 52 12 42 10 14 3 76 18 2 422 1 ADALAR 0 0 1 9 1 9 1 9 2 18 6 11 17 KADIKÖY 18 64 3 11 1 4 0 0 6 21 0 28 21 MALTEPE 14 67 2 10 0 0 0 0 3 14 2 21 18 KARTAL 12 60 3 15 4 20 0 0 1 5 0 20 22 PENDİK 16 55 5 17 3 10 1 3 4 14 0 29 28 TUZLA 2 18 1 9 3 27 4 36 0 0 1 11 Asya: Marmara Sahili Asya: Boğaz Ara toplam 62 52 15 13 12 10 6 5 16 13 9 120 30 ÜSKÜDAR 19 35 9 17 9 17 3 6 14 26 0 54 6 BEYKOZ 7 37 0 0 4 21 0 0 8 42 0 19 29 ÜMRANİYE 9 64 3 21 1 7 0 0 1 7 0 14 Ara toplam 35 40 12 14 14 16 3 3 23 26 0 87 Asya Yakası Toplam/Ortalama 97 47 27 13 26 13 9 4 39 19 9 207 9 BÜYÜKÇEKMECE 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 6 6 903 ÇATALCA 2 100 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 904 SİLİVRİ 5 100 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 Ara toplam 7 54 0 0 0 0 0 0 0 0 6 13 Toplam 340 53 79 12 68 11 23 4 115 18 17 642 Not: % ile gösterilen kolonlar mahalledeki park ve açık alanların(500m2 den büyük) elde edilebilirlik oranını (=park/açık alan ön tahliye için gerekli olan alan)göstermektedir. Kaynak: JICA Çalışma Ekibi IBB dışı 10-30

Şekil 10.1.8 Ön Tahliye Alanının Sağlanması için Gerekli olan Park/Açık Alanların Elde Edilebilirliği Şekil 10.1.8 Ön Tahliye Alanının Sağlanması için Gerekli olan Park/Açık Alanların Elde Edilebilirliği Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-31

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması 10.1.9. Kentsel Yapının ve Binaların Sorunlu Olduğu Bölgelerin Belirlenmesi Bina ve Kentsel Yapı üzerine yapılan 6 hasargörebilirlik analizine bağlı olarak, aşağıda da belirtildiği gibi hasargörebilirlik 3 kategoride toplanarak değerlendirilmiştir, 1) Bina ve Kentsel Yapının Hasargörebilir Olduğu Mahalleler: 361 Mahalle (çalışma alanının %56 sı) Bu mahallelerde hem zayıf binaların ciddi anlamda hasargörebilirlik durumu hem de depreme afete karşın uygun olmayan kentsel yapısı bulunmaktadır. Avrupa yakası İç Kısımları ile Marmara sahili ndeki mahallelerin yarısından fazlası bu kategoriye girmektedir. En ciddi duruma sahip 11 ilçe olan, Eminönü, Fatih, Beyoğlu, Zeytinburnu, Güngören, Bağcılar, Küçükçekmece, Adalar, Maltepe, Pendik ve Tuzla ilçelerinde, kentleşmiş alanlar veya nüfusun %80 den fazla olduğu yerler bu kategorideki mahallerden oluşmaktadır. 361 mahallede, her iki hasar görebilir yapıyı güçlendirmek için birleşik etkili önlemler alınması gerekmektedir. 2) Kentsel Yapının Hasar görebilir Olduğu Mahalleler: 39 mahalle (%6) İlk kategori kentsel yapının ciddi anlamda hasargörebilir olduğu 400 mahalleyi kapsamaktadır. ciddi hasargörebilirlik durumu olmayan binaların olduğu 39 mahalle çalışma alanının merkez kısmında bulunmaktadır. 3) Binaların Hasar görebilir olduğu Mahalleler: 51 mahalle (%8) ilk kategori Binalarında ciddi anlamda hasargörebilir olduğu 412 mahalleyide kapsamaktadır. Kategorize edilmiş olan 51 mahalle, Avrupa ve Asya Yakası nın Sahil Kesimi ve Avrupa Yakasının İç kısımlarında bulunmaktadır. 4) Diğer Mahalleler: 191 mahalle (30%) Bu kategoriye giren 191 mahalle yukarıda belirtilmiş olan ciddi bina ve kentsel yapı riski bulunmamakta fakat aşağıda beliritilen konulara ve karakteristiklere rastlanmaktadır. - Hesaplanan ağır ve orta hasarlı bina oranı %10 un altındaki mahalleler, ve - Ciddi kentsel yapı sorunu olmayan mahalleler /veya - Henüz kentleşmemiş olan mahalleler, 10-32

- Alana ilişkin özel veya detaylı konular, ilçe kentsel afet önleme planının hazırlanmasında dikkate alınmalıdır. Tablo 10.1.9 Bina/Kentsel Yapının Hasargörebilirliğine göre Belirlenen Mahalle/Oturanlar/Kentleşmiş Alan Alan İlçe Bina/Kentsel Hasargörebilirlği olan Mahalleler Bina Hasargörebilirlği olan Mahalleler Kentsel Hasargörebilirlği olan Mahalleler Diğer Mahalleler Kod İsim Mahalle Nüfus(000 kişi) (%) kentleşmiş Alana (ha) (%) Mahalle Nüfus(000 ki i (%) kentleşmiş Alana (ha) (%) Mahalle Nüfus(000 kişi (%) kentleşmiş Alana (ha) (%) Mahalle Nüfus(000 kişi (%) kentleşmiş Alana (ha) (%) Tarihi Yarımada Avrupa: Marmara Sahili Avrupa: Boğaz Avrupa: İç Kısımlar 12 EMINÖNÜ 27 46 83 365 81 3 6 11 39 9 0 0 0 0 0 3 3 5 49 11 14 FATİH 67 393 10 0 966 98 0 0 0 0 0 2 1 0 16 2 0 0 0 0 0 7 BEYOĞLU 39 190 81 706 85 5 41 17 117 14 0 0 0 0 0 1 5 2 5 1 Ara toplam 133 628 92 2,036 90 8 47 7 156 7 2 1 0 16 1 4 7 1 54 2 32 ZEYTİNBURNU 10 200 83 701 75 0 0 0 0 0 3 40 17 238 25 0 0 0 0 0 4 BAKIRKÖY 9 68 33 537 33 0 0 0 0 0 6 139 67 1,076 67 0 0 0 0 0 15 CÜNGÖREN 10 250 92 598 88 0 0 0 0 0 1 22 8 80 12 0 0 0 0 0 3 BAHÇELİEVLER 8 352 75 676 47 0 0 0 0 0 3 118 25 754 53 0 0 0 0 0 2 AVCILAR 6 174 75 1,069 70 0 0 0 0 0 2 44 19 297 19 1 14 6 165 11 Ara toplam 43 1,043 73 3,581 58 0 0 0 0 0 15 362 26 2,445 39 1 14 1 165 3 8 BESİKTAŞ 4 26 14 227 15 3 22 12 46 3 1 2 1 48 3 15 132 72 1,195 79 19 KAĞITANE 6 100 29 279 23 2 33 10 98 8 2 43 12 362 30 9 167 49 483 40 26 ŞİŞLİ 7 58 21 185 13 3 36 13 98 7 1 3 1 33 2 17 175 65 1,159 79 23 SARIYER 0 0 0 0 0 1 5 2 56 3 0 0 0 0 0 22 208 98 2,040 97 Ara toplam 17 0 0 691 11 9 96 12 299 5 4 47 6 444 7 63 683 83 4,878 77 13 EYÜP 7 90 39 652 43 6 64 28 304 20 2 8 4 174 11 5 70 30 391 26 16 GAZİOSMANPAŞA 7 162 24 602 25 6 115 17 326 13 0 0 0 0 0 16 391 58 1,529 62 10 BAYRAMPAŞA 7 147 62 432 57 0 0 0 0 0 3 74 31 279 37 1 16 7 50 7 902 ESENLER 12 284 73 523 51 0 0 0 0 0 1 3 1 18 2 5 101 26 482 47 5 BAĞCILAR 21 517 93 1,831 94 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 40 7 108 6 20 KÜÇÜKÇEKMECE 19 505 86 2,414 58 0 0 0 0 0 1 12 2 114 3 3 72 12 1,611 39 Ara toplam 73 1,705 64 6,455 55 12 179 7 631 5 7 98 4 585 5 31 690 26 4,171 35 Avrupa Yakası Toplam/Ortalama 266 3,376 60 12,763 48 29 322 6 1,085 4 28 509 9 3,489 13 99 1,395 25 9,268 35 Asya: Marmara Sahili Asya: Boğaz 1 ADALAR 6 18 10 0 356 100 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 0 0 0 0 17 KADIKÖY 16 431 65 2,245 64 5 73 11 395 11 5 119 18 609 17 2 38 6 281 8 21 MALTEPE 14 257 74 1,855 80 0 0 0 0 0 3 70 20 277 12 4 19 5 180 8 18 KARTAL 14 242 73 1,995 76 0 0 0 0 0 5 76 23 480 18 1 14 4 144 6 22 PENDİK 25 334 90 3,037 85 0 0 0 0 0 2 26 7 161 5 2 13 4 361 10 28 TUZLA 8 82 81 1,622 82 0 0 0 0 0 2 19 19 337 17 1 0 0 21 1 Ara toplam 83 1,363 75 11,110 77 5 73 4 395 3 17 309 17 1,865 13 15 85 5 986 7 30 ÜSKÜDAR 7 28 6 144 4 5 37 7 115 4 2 40 8 183 6 40 392 79 2,805 86 6 BEYKOZ 2 10 5 150 6 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 17 173 95 2,189 94 29 ÜMRANİYE 2 72 16 368 10 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 12 371 84 3,232 90 Ara toplam 11 110 10 662 7 5 37 3 115 1 2 40 4 183 2 69 936 83 8,226 90 Asya Yakası Toplam/Ortalama 94 1,473 50 11,772 50 10 109 4 510 2 19 349 12 2,048 9 84 1,021 35 9,212 39 IBBnin dışı 9 BÜYÜKÇEKMECE 1 0 NA 69 15 0 0 NA 0 0 4 0 NA 376 84 1 0 NA 2 0 903 ÇATALCA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 16 100 426 100 904 SİLİVRİ 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 44 100 841 100 Ara toplam 1 0 0 69 4 0 0 0 0 0 4 0 0 376 22 8 60 100 1,268 74 Toplam 361 4,849 56 24,603 47 39 431 5 1,595 3 51 858 10 5,913 11 191 2,476 29 19,748 38 Kaynak: JICA Çalışma Ekibi Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-33

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması Şekil 10.1.9 Deprem Afetine Yönelik Bina ve Kentsel Yapının Hasar görebilirlik Durumu Şekil 10.1.9 Deprem Afetine Yönelik Bina ve Kentsel Yapının Hasar görebilirlik Durumu 10-34

10.2. Hasar Görebilir Kentsel Yapı ile Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Önerilen Önlemler Değerlendirilen hasargörebilirlik konularına yönelik, hasargörebilir durumdaki binaların ve kentsel yapının iyileştirlmesi için alınacak önlemler aşağıda belirtilmiştir, 1) Hasar Görebilir Binaların İyileştirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler - Afet Yönetim Merkezi, Acil Müdahale Merkezleri, Acil İhtiyaçlara İlişkin Merkezler ve Kamu Tesislerinde, uygun depreme dayanıklılık incelemelerinin uygulanması ve binaların iyileştirlmesine için uygulama programlarının başlatılması edilmesi gerekmektedir, - Kamu ve İdari Tesis binalarının Güçlendirilmesi - Belirlenen Kamu ve İdari Tesislerin yeniden yapımı - Özel müliyete ait konutlar için ön depreme güvenlilik değerlendirme sisteminin oluşturulması, değiştirilmesi ve tanıtılması, - Özel mülkiyete ait binalarda, Ön Deprem Güvenli Değerlendirmesinin uygulanması, - Kaynaklara ulaşarak, özel sektöre ait binaların (özellikle de depreme dayanıklılık incelemesi ile belirlenen zayıf bina yapıları) güçlendirilmesi ve yeniden yapımı için Geri dönüşümlü Kredi Sisteminin oluşturulması, - Özel mülkiyete ait konut/ticari binaların ada grupları halinde, güçlendirilmesi veya yeniden yapımı projelerinin uygulanması, ve - Yukarıda belirtilen ve gerekli olan tüm önlemler Metropoliten ve İlçe Afet Önleme Planlarının hazırlanması sırasında koordine edilmelidir. 2) Hasar görebilir Kentsel Yapının İyileştirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler - Güvenli tahliye ve kusursuz müdahalenin yapılabilmesi için dar yolların (2 ila 6m genişlikteki yollar) yol hiyerarşisine uygun olarak genişletilmesi, - Acil durumlarda belirlenen acil ulaşım ağının fonksiyonunu koruyabilmesi (yol üzerindeki enkazların kaldırılması gerekmeden) genişletilmesi, - Belirlenen tahliye güzergahının genişletilmesi ve güvenlik önlemlerinin alınması (bu ilçe afet önleme planında belirtilmelidir) - Tahliye alanı sağlamak ve halkın rekreasyonel anlamda kullanabileceği mekanlar için standartlaşmış park ve açık alanlar yaratılmalı, Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-35

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması - Aşırı arazi/bina kullanım durumunu azaltılması (özelliklede, yüksek taban alanı katsayısı TAKS, tahliye güvenliği açısından negatif bir etmendir) gerekmektedir. Değerlendirilen ve belirlenen hasar görebilirlikle ilgili konular aşağıdada belirtildiği gibi, 4 kategoride sınıflandırılmıştır, - Kompleks konular-1: Kentsel yapı ve Binaların Hasar Görebilirliği - Konu-2: Kentsel Yapının Hasar Görebilirliği - Konu-3: Binaların Hasar Görebilirliği, ve - Konu-4: Binaların Hasar Görebilirliği ile ilgili Bağımsız Konular Kentsel yapı ve binalarla ilgili sorunların çözümü için önerilen başlıca önlemler, mevcut sorunların karakteristiklerine göre iyi koordine edilmelidir. Kompleks Konu-1 için Önerilen Stratejik Önlemler, aşağıda belirtilen stratejik önlemlerin ikiside binaların ve kentsel yapının hasar görebilirliği ilgili konuların çözümüne yöneliktir. - Binaların ve kentsel yapının hasar görebilirliği için tanımlanan konular için birleşik/koordineli önlemler alınmalı ve - Elde edilebilir arazinin kıstlı olmasından dolayı kent yeniden yapılanmalıdır. Konu-2 için Önerilen Stratejik Önlemler, aşağıda belirtilen her iki önlemde kentsel yapının hasar görebilirlik sorununu çözmeye yöneliktir. - Kentsel yapının hasar görebilir durumunun güçlendirilmesine yönelik yoğun önlemler alınmalı, - Kentsel yapının iyileştirilmesi için gerekli arazinin elde edilememesinden olayı kent yeniden yapılanmalı (kentsel dönüşüm), - Hesaplanmış olan bina hasarlarına (%10 ila %30 ağır ve orta hasarlı) göre, binaların bireysel olarak güçlendirilmesini destekleyen ek önlemler alınmalıdır. Konu-3 için Önerilen Stratejik Önlemler, Bina hasar oranının yüksek olduğu (ağır ve orta hasarlı bina oranı %30 tan fazla) alanlarda, bu tanımlanan ve önerilen tedbirlerin alınması ve binaların tümünde iyileştirmenin yapılması gerekmektedir. Bunun dışında, ilçe afet önleme planının formulasyonunda, kentsel yapının iyileştirilmesi için alınması gereken önlemler, ayrıntılı olarak tanımlanmalıdır. 10-36

Konu-4 için Önerilen Stratejik Önlemler, Bina hasar oranının yüksek olduğu (ağır ve orta hasarlı bina oranı %10 dan fazla) alanlarda, bu tanımlanan ve önerilen tedbirlerin alınması ve binaların tümünde iyileştirmenin yapılması gerekmektedir. Bunun dışında, ilçe afet önleme planının formulasyonunda, çok riskli olmayan kentsel yapının iyileştirilmesi için alınması gereken önlemler, ayrıntılı olarak tanımlanmalıdır. 10.2.1. Sit Alanları için Önerilen Özel İyileştirme Önlemleri Arkeolojik kalıntılar, tarihi ve geleneksel kent yapısı, iklim ve doğal çevre kaynakları kapsayan ve dört kategoride tanımlanan sit alanları şöyledir; - Sit Alanı-1: Arkeolojik Sit Alanı (Tarihi Yarımada nın doğusu): Yer altında veya yer üstünde bulunan tüm arkeolojik varlıklar,koruma Kurulu tarafından korunmakta ve tüm yeniden yapım ve inşa çalışmaları gibi aktiviteler Kurul tarafından denetlenmektedir. - Sit Alanı -2: Tarihi-Kentsel Sit Alanı (Suriçi, Beyoğlu, Eyüp ve Adalar vs.): Bu alanlarda amaç, tarihi yapılar ile bunları çevreleyen yapıların ve geleneksel dar sokakların korunmasıdır. - Sit Alanı -3: Boğaziçi Tarihi Görünüm Koruma Alanı (Avrupa ve Asya Yakası nın Boğaz tarafında kalan İlçeleri): Boğaz dan görülebilen yani ön görünümde kalan alanlarda, yapılarda cephe kontrolü, yükseklik ve görünüm kontrolü vardır. - Sit Alanı -4: Doğal Sit Alanı (Sit Alanı-3 ün etki alanında kalan alanlar): Boğaz, Adalar, vs.) - Karma Sit Alanları Ve tarihi İstanbul un Kronolojik Sur Şehri olanyarımada yani Eminönü ve Fatih ilçeleri, 1992 yılında UNESCO tarafından Dünya Varlığı olarak kaydetilmiştir. Bazı alanlarda (özelliklede Tarihi Kentsel Sit Alanlarında), hasar görebilir binaların ve kent yapısının iyileştirilmesi için önerilen önlemler, koruma yönetmelikleriyle çelişmektedir. Koruma anlayışıyla çelişen ve hasar görebilir olarak tanımlanan bölgeler için özelleştirilmiş (yani o bölge için özel tanımlanmış) veya değiştirilmiş iyileştirme önlemleri önerilmiştir. Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-37

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması Şekil 10.2.1 Sit Alanları(Koruma Kurulu tarafından ilan edilen) Şekil 10.2.1 Sit Alanları(Koruma Kurulu tarafından ilan edilen) Sit Alanları 10-38

(1) Arkeolojik Sit Alanı Mevcut Durum: Çalışma alanında, Koruma Kurulu, IBB ve ilçe belediyeleri tarafından, kamu/özel sektörün imar ve iyileştirme aktivitelerinin, sıkı olarak denetlendiği 7 sit alanı bulunmaktadır. En ciddi çelişki, Tarihi Yarımada da, Dünya Varlıklarından biri olarakta kayda geçen kısmında bulunan, Tarihi Yarımada Arkeolojik Sit Alanı (Topkapı ve çevresi) ile Karma Arkeolojik/Tarihi-Kentsel Sit Alanları (Ayasofiya/Sultanahmet Cami ve çevresi) arasındadır. İki sit alanındada, binalar ve kentsel yapının hasar çok ciddi şekilde hasar göreceği hesaplanmıştır. IBB ve sorumlu birimler tarafından, burada oturanların (yaklaşık 12,500 kişi) güvenliğinin sağlanmak üzere aşağıdaki önlemlerin alınması gerekmektedir, - Zayıf yapıya sahip olduğu belirlenen binaların (kamu ve özel sektöre ait) güçlendirme, restorasyon ve yeniden inşa faaliyetlerinin, otoritelerce sağlanması, - Park ve açık alanların güvenli tahliye alanı olarak dzenlenmesi, - Mevcut yol/dar yol şebekesinin, güvenli tahliye ve acil durum araç yolu olarak kullanılabilmesi için iyileştirilmesi. - Her iki sit alanına (sıkı denetim altındaki özel afet önleme planına sahip alanlar) yönelik yukarıda açıklanan ve alınması gerektiği belirtilen önlemler, Arkeolojik Koruma Planı ve Programı içinde birleştirilmelidir. Bunlara ek olarak, devlet otoritelerine, sosyo-ekonomik faaliyetleri canlandırmak ve bu alanların sıkı denetimini kısmen yumuşatmak için bazı önerilerde bulunulmuştur, - Otoritelerce satın alanınan mallara hak talep edilmeli, - Koruma/Güzelleştirme aktiviteleri için para yardımı sağlanmalı, ve - Bu alanlar, emlak vergisinden muaf tutulmalı, vs. Avcılar ilçesi nin Küçükmece Gölünün batı sahilindeki geniş alanda Arkeolojik Sit Alanı bulunmakta ve İl Afet Planında bu alan, evsiz kalacak depremzedeler için Çadırkent ve helikopter pistleri olarak tasarlanmış ve planlanmıştır. Bazı altyapıların (su tankı/hattı, atıksu arıtma tesisi ve helikopter pisti) yapımı, gömülü arkeolojik kalıntılara olumsuz etki yaratacaktır. Afet yönetim planında, sürekli ve ağır tonajdaki bir tesisin önerilmemesi için arkeolojik koruma planı ile koordineli olarak yapılması gerekmektedir. Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-39

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması (2) Tarihi ve Kentsel Sit Alanı Tarihi ve Kentsel Sit Alanları, bina ve kentsel yapı hasarının en çok olacağı alanlar olarak, değerlendirilmiş ve kategorize edilmiştir. Hesaplanan hasarı minimuma indirmek ve azaltmak ve belirlenmiş olan hasar görebilir alanları iyileştirmek için alınması gereken önlemler şunlardır, Hasar Görebilirlik Konuları Gerekli İyileştirme Önlemleri Sit Yönetmeliği eski/zayıf yapıdaki binalar: yüksek bina hasar oranı ve can kayıpları oranı Geleneksel dar yollar: güvenli tahliye yolu olarak ve acil araç geçişinde kullanılamazlar sismik dayanırlık değerlendirmesi: yeniden yapım/ güçlendirme Yol genişletmesi /veya ek yeni yolların gelişimi Tarihi yapıların veya bina gruplarının korunması/ve Sokak ölçeğinde dar yolların korunması ve genişletilmemesi ve yeni yolların açılmaması Tarihi ve Kentsel Sit Alanı içindeki binaların ve kentsel yapının iyileştirilmesine yönelik için alınması gereken önlemler, mevcut yönetmelikler kapsamında kabul edilemezdir. Mevcut duruma bağlı olarak, aşağıda önerilen iyileştirme önlemlerinin geliştirilerek değiştirilmesi, ayrıcada korumaya ve afet önlemeye yönelik yönetmeliklerin modifiye edilerek uyumlu hale getirilmesi gerekmektedir. a. Mevcut Durum Tarihi ve kentsel sit alanlarının çoğu, en çok hasar görecek ve sorunlu alanlar olarak değerlendirilmiş ve kategorize edilmiştir. Aşağıdakilere göre, Hasar görebilirlik konularının, Geleneksel Eski Kentin korunması hedefine aykırı olduğu belirlenmiştir, - Geri çekmesi olmayan / veya dar yolu sınırlayan binalar: Gölgeli dar yol yaratmak için, - Avlulu özel ark-tipi: İç kısımda alan yaratmak ve dışarıya kapatmak için, - Karışık yol ağı, 20. yy öncesinin eski toplumuna uyarlamak için. Temel Koruma hedeflerine yönelik tüm kentsel yapı, 21. Yy deprem riski altındaki halk için güvenli çevre sağlanmasına aykırı olarak kategorize edilmişlerdir. Ayrıcada, deprem riski altındaki milli servet, Türkiye nin milli kapital fonksiyonları, sit alanları üzerinde konumlanmaktadır. Yukarıdaki duruma bağlı olarak, Tarihi ve Kentsel Sit Alanları için önerilen özel iyileştirme önlemleri şunlardır, b. İstanbul Suriçi - Tarihi Yarımada (Eminönü ve Fatih): Bu alan, yıllar boyunca Bizans ila Osmanlı İmparatorluğu nun duvarla çevrili başkenti olmuş, Dünya Varlığına kayıtlı alanlardır. Bu Alan İstanbul halkı ve Türk insanı için Istanbul un veya Eski Kentin kalbidir. Önceki bina ve kentsel yapının hasargörebiliriliği 10-40

analizlere göre, bu alan içinde kalan mahalleler ciddi anlamda hasar görecektir. Bu alanlar için İBB, Koruma kurulu nun yönetmeliğine de bağlı olarak koruma planları yapmaktadır. Aşağıdaki yaklaşımlar, planın yapılırken, koruma planıyla da birleştirilmesi için önerilmiştir. Yönetmelik: Belirlenmiş olan alan, o kadar genişki (15.5km 2, yarım milyon nüfusu ve kapital fonksiyonlarının bir kısmını içermektedir) tek bir koruma alanı sistemi yöntemiyle idare edilemez. Koruma hedefleri, alanın, öncelikli koruma kontrol sistemiyle bağdaştırılması veya yeniden derlenmesi için aşağıdaki gibi, alansal, çizgisel ve noktasal olarak önerilmiştir, Alansal (Area): İki veya üç aşamalı Arkeolojik/Tarihi Sit Bölgeleme Sistemi önerilmiştir. İstanbul un Tarihi Kent Bölgesi nin içinde bulunan; İlk bölge, Tarihi Bölge ve Kutsal Alan, Tarihi Yarımada Arkeolojik/Tarihi Kentsel Sit Alanı olarak belirlenebilir. İkinci Bölge, otoriteler ve IBB planlama grubu tarafından belirlenen ve haritadada gösterilen 14 bölgedir. Ve Üçüncü bölge, Sur un öbür tarafında kalan alandır( çevresindeki tarihi kentsel dokuyada uyum sağlaması için alanın yönetmeliği: bina yüksekliği, KAKS ve cephe kontrolü için yapım malzemesi/renk kontrolü). Çizgisel (Line): Geleneksel yol ölçekli koruma sistemi, öncelikli ve seçilmiş olan dar yol ağı için uygulanmak üzere önerilmiştir, ki buda kapılara/girişlere ve bazı ana Kuzey-Güney bağlantı dar yollarına giden ana radyal dar yollar olabilir. Tarihi Yarımada içinde kalan tüm dar yolların korunması en önemli faktörlerden biridir. Fakat bu 21. Yy a giren Tarihi Bölge de ciddi THROMBOSIS/NECROSIS e neden olacağından, tüm yol ağına değil seçilmiş olan yollara uygulanmalıdır. Noktasal (Point): Tarihi anıtlar, tarihi binalar ve anıt alanlar otorite tarafından kayıtlı ve listelidir. Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-41

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması - Hasar Görebilir Yapı Stoğunun Güçlendirilmesi/Desteklenmesi için Alınması Gereken Önlemler: Bugün, Thrombosis/Necrosis işlemi, tarihi kentsel sit alanının bir kısmında başlamış bulunmaktadır. Alan daki eski, zayıf ve sismik güvenliği olmayan, çoğunun ağır ve orta hasarlı olarak hesaplandığı yapıların, desteklenmesi o alanların varoşlara ve hayalet mekanlara dönüşmemesi için alınması gereken ve vazgeçilmez bir önlemdir. Tarihi Kentin Canlandırılması ve Güvenli Ağ Sisteminin Sağlanması: Alandaki sosyoekonomik aktiviteleri canlandırmak için fiziksel önlemeleri uygulanmalı: Yol ve Altyapı iyileştirmeleri alınması gereken, vazgeçilmez önlemlerdir 10-42

Şekil 10.2.2 Tarihi Yarımada içindeki Kültür Varlıklarının Yoğunlaştığı Alanlar Şekil 10.2.2 Tarihi Yarımada içindeki Kültür Varlıklarının Yoğunlaştığı Alanlar Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-43

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması c. Beyoğlu nun Kötüleşen Bina/Kentsel Yapısı: Mevcut Durum; Belirlenmiş olan alan, o kadar genişki (3.6km2, 77,000 nüfusu ve kapital fonksiyonlarının bir kısmını içermektedir) tek bir koruma alanı sistemi yöntemiyle idare edilemez. Alanda. bina ve kentsel hasar görebilirliğin olduğu mahalleler, ciddi sorunlu mahalleler olarak kategorize edilmiş ve değerlendirilmişlerdir. Alanda sadece, anayol üzerindeki yapılar yeniden yapılmış ve 1900 den sonra yeni arterlerin gelişmesiyle canlanmıştır. Buna rağmen, diğer alanlarda binaların yenilenme eğilimi çok yavaş olduğundan, bazı zayıf yapılar varoşlar ve hayalet kentler yaratırken bazılarıda kendiliğinden yıkılmaktadır. Alan için koruma planı henüz yapılmamıştır. Aşağıdaki önlemler, halk için güvenli ortam yaratmak ve yakın gelecekte yapılacak olan koruma planı ile birleştirilmesi için önerilmiştir. - Yönetmelik: Tarihi Yarımada daki gibi alansal, çizgisel ve noktasal bazlı zonlama yönetmelik sistemi önerilmiştir, - Hasar Görebilir Bina Stoğunun Güçlendirilmesi/Desteklenmesi için Alınması Gereken Önlemler: Bugün, tarihi kentsel sit alanının bir kısmında varoş, hayalet kent sürecinin oluştuğu açıkca gözlenmektedir. Alan daki eski binalardan kalma mevcut yapı stoğunun ve sismik dayanırlığı olmayan, çoğunun ağır ve orta hasarlı olarak hesaplandığı yapıların, desteklenmesi o alanların varoşlara ve hayalet mekanlara dönüşmemesi için alınması gereken ve vazgeçilmez bir önlemdir. - Tarihi Kentin Canlandırılması ve Güvenli Ağ Sisteminin Sağlanması: Alandaki sosyo-ekonomik aktiviteleri canlandırmak için fiziksel önlemeleri uygulanmalı: Yol ve Altyapı iyileştirmeleri alınması gereken, vazgeçilmez önlemlerdendir. d. Eyüp Haliç boyunca Tarihi Yarımada nın kuzeyindeki sınırdaş bölgede, 1.8km2 ve 30,000 kişinin yaşamakta ve alan uygun olmayan tek koruma sitemiyle korunmaktadır. Alan bina/kentsel yapı, kentsel yapı ve bina yapısının sorunlu olduğu mahalleler olarak üç kategoride incelenmiştir. Geleneksel ahşap bina gruplarının bir kısmı, otoritelerce restore edilmektedir. Bu alan içinde, aynı bölgeleme yönetmelik sistemi ve iyileştime önlemleri önerilmiştir. e. Eski Kadıköy Koyun önünde kalan sit alanı çok geniş bir alanı kapsamamaktadır. Fakat alandaki arazi kullanım ve ulaşımın değerlendirilmesi sonucunda; bazı mahallelerin, deprem afetine karşın ciddi anlamda hasar görebilir olduğu, özellikle de dar yolların güvenli tahliye fonksiyonuna 10-44

sahip olmadığı ve binalardan düşen enkazların yolları kapatacağı ve acil durum araçlarının geçişinin zorlaştıracağı belirlenmiştir. Bunun için, aşağıda belirtilen olasılıklı çözümlerinden bazılarının seçillerek iyileştirici önlemlerin alınması gerekmektedir, Çözüm-1: alanda yer alan tüm binaların güçlendirilmesi veya yeniden yapılması (hesaplanan yer hareketine dayanırlı bina yapısı: binada hasarın oluşumunu önler, yolun fonsiyonunu etkilemez), Çözüm -2: çözüm-1 ile çözüm-3 ün karışımı Çözüm -3: dar yolların genişletilmesi ve kentsel yapının iyileştirilmesi ve yeniden gelişimi ile güvenli tahliye alaanı olarak kullanılabilecek parkların oluşturulması gerekmektedir. Ve %10 ila %20 arasındaki bina hasarlarının, ön sismik dayanırlık yapı değerlendirmesi sonucuna bağlı olarak, yapıyı destekleyici iyileştirme önlemlerinin alınması gerekmektedir. f. Adalar 19.Yy da gelişmiş olan Adalar ın tümü, doğal sit alanı(dağlık alan) ve tarihi kentsel sit alanı (yerleşim alanı)dır. Bina ve kentsel yapının hasar görebilirlik değerlendirmesine göre, tarihi ve kentsel sit alanı içindeki hasar, aşağıda belirtilen nedenlerden dolayı çok ciddi olacaktır, - Hesaplanan yer hareketi ve aktif faya yakınlığından dolayı çalışma alanı içinde, binaların en çok hasar göreceği yer, - Adalar daki yolların %80 den fazlası dar yollardan oluşmaktadır. - İskeleler sismik yer hareketi ve sıvılaşmaya karşın dayanırlı olmadığından, Adalar ın tümü izole olacaktır (ulaşılamayacaktır) - Bu alana içinde, aynı bölgeleme yönetmelik sistemi ve iyileştirme önlemleri önerilmektedir. (3) Boğaziçi Tarihi Sit Alanı Boğaziçi Sit alanı Boğaz boyunca hem Avrupa hem de Asya yakasında geniş bir alanı tanımlamaktadır. Bu kategori için beklirlenmiş olan koruma anlayışı ile yönetmeliğin hedefleri, kentsel yapı ve binaların haar görebilirliğine karşı önerilen önlemlerle çelişmemektedir. Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-45

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması (4) Doğal Sit Alanı Doğal sit alanı, genelde doğal ormanları veya doğal bir şekilde oluşmuş olan arazi kullanım alanlarını tanımlamaktadır. Kentsel yapı ve binaların hasar görebilirliği konusu doğal sit alanlarını kapsamamaktadır. 10.2.2. Kentsel Yapının İyileştirilmesi için Arazi Elde Edilebilirliği Her mahalledeki arazi elde edilebilirliğinin mevcut durumu ile arazi/bina kullanımı, kentsel yapının iyileştirilmesi ve kentsel dönüşüm gibi stratejik önlemlerin alınması için anahtar faktörlerdir. Çalışmada, analizler ana iki kısım olan, yapılaşmış alan (kentleşmiş alan) ve TAKS tan oluşmaktadır. Yapılaşmış alan oranı mahalle içindeki binaların olmadığı, kentsel yapının iyileştirilmesi için gerekli olan, park ve açık alan gibi boş arazileri ve diğer arazi kullanımları göstermektedir. TAKS ise mahalle içindeki, dar yolların, acil ulaşım ağının ve tahliye güzergahlarının genişletilmesi için kullanılabilecek olan, ortalama ön geri çekme durumunu göstermektedir. Yol genişletme durumunun saptanması için yapılan arazi elde edilebilirlik analizinde, yukarıda belirtilen istatistiksel veritabanı analizi, gerekli olan gerçek arazi elde edilebilirliğin belirlenmesine, büyük sınırlamalar getirmektedir. Bu durum, Metropoliten ve İlçe Afet Önleme Planlarının yapımı sürecinde halihazır harita üzerinde ayrıntılı ve fiziki olarak incelenmelidir. (1) Yapılaşmış (kentleşmiş alan) alan oranı Yapılaşmış alan, JICA Çalışma Ekibi tarafından IBB nin CBS Halihazır haitalarının hesaplanmasıyla elde edilmiştir. Sonuçlar değerlendirilerek, 5 kategoride toplanmıştır, - %100 Tamamen Gelişmiş: 174 mahalle (çalışma alanının %27 si) kentleşmiş alanın 50km 2 tamamen yapılaşmıştır. Bu mahallelerde kentel iyileştirme için gerekli olan boş arazi elde edilebilir değildir yada başka bir deyişle bulunmamaktadır. - % 95-99 Kısmen Gelimiş: 130 mahalle (%13) kentleşmiş alanın 91km 2 hemen hemen tamamı yapılanmıştır. Bu mahallelerde, elde edilebilirlik durumu yukarıdaki kategoriyle aynıdır. - %90-94 Sınırlı Kalan Arazi: 84 mahallede (%13), kentleşmiş alanın 74km 2 sinde, kentsel yapının iyileştirmesi için kullanılabilecek, %5 ila 10 arasında yapılanmamış arazi bulunmaktadır. 10-46

- %80-89 Elde Edilebilir Arazi: 95 mahallede (%15), kentleşmiş alanın 94km 2 sinde, kentsel yapının iyileştirmesi için kullanılabilecek, %10 ila 20 arasında yapılanmamış arazi bulunmaktadır. - %80 den az: 154 mahallede (%24), kentleşmiş alanın 210km 2 sinin henüz gelişmekte olduğu anlaşılmaktadır. Kentsel yapıya ilişkin tanımlanan bu sorunlar gelecekteki gelişim aşamasında çözümlenmelidir. Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-47

Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması Tablo 10.2.1 Mahallelere göre Yapılanmış (Kentleşmiş) Alan Oranı Alan Kod İsim İlçe 5. %100 4. %95-99 3. %90-94 2. %80-89 1. %80nin altı Mahalle Nüfus(000 kişi) Payı(%) Mahalle Nüfus(000 kişi) Payı (%) Mahalle Nüfus(000 kişi) Payı(%) Mahalle Nüfus(000 kişi) Payı(%) Mahalle Nüfus(000 kişi) Payı(%) Bilinmeyen Toplam Kentleşmiş Alan Tarihi Yarımada Avrupa: Marmara Sahili Avrupa: Boğaz Avrupa: İç Kısımlar 12 EMINÖNÜ 13 112 25 7 84 19 3 52 12 6 98 22 4 105 23 0 452 14 FATİH 43 561 57 9 155 16 5 107 11 7 74 8 5 84 9 0 982 7 BEYOĞLU 25 326 39 6 132 16 6 135 16 6 142 17 2 93 11 0 828 Ara toplam 81 1,000 44 22 371 16 14 294 13 19 315 14 11 282 12 0 2,262 32 ZEYTİNBURNU 5 159 17 2 102 11 1 36 4 2 371 39 3 271 29 0 939 4 BAKIRKÖY 0 0 0 5 260 16 0 0 0 1 258 16 9 1,095 68 0 1,613 15 CÜNGÖREN 4 127 19 5 390 58 1 67 10 0 0 0 1 93 14 0 677 3 BAHÇELİEVLER 2 189 13 4 279 20 3 391 27 1 285 20 1 286 20 0 1,430 2 AVCILAR 0 0 0 2 176 11 0 0 0 3 392 26 4 963 63 0 1,531 Ara toplam 11 476 8 18 1,208 20 5 494 8 7 1,305 21 18 2,709 44 0 6,191 8 BESİKTAŞ 3 84 6 5 256 17 4 307 20 7 495 33 4 375 25 0 1,517 19 KAĞITANE 7 219 18 6 348 28 1 99 8 2 147 12 3 408 33 0 1,221 26 ŞİŞLİ 11 243 16 4 151 10 4 161 11 2 129 9 7 792 54 0 1,476 23 SARIYER 0 0 0 4 268 13 3 181 9 5 578 28 11 1,069 51 0 2,096 Ara toplam 21 546 9 19 1,023 16 12 749 12 16 1,350 21 25 2,643 42 0 6,311 13 EYÜP 3 113 7 4 315 21 3 171 11 2 160 11 8 762 50 0 1,522 16 GAZİOSMANPAŞA 8 464 19 8 672 27 4 235 10 2 244 10 7 843 34 0 2,458 10 BAYRAMPAŞA 3 188 25 2 126 17 0 0 0 3 170 22 3 277 36 0 761 902 ESENLER 6 231 23 3 167 16 2 111 11 1 58 6 6 455 45 0 1,022 5 BAĞCILAR 7 371 19 6 457 24 4 330 17 3 350 18 2 431 22 0 1,939 20 KÜÇÜKÇEKMECE 3 138 3 8 579 14 4 532 13 1 313 8 7 2,577 62 0 4,139 Ara toplam 30 1,505 13 31 2,316 20 17 1,380 12 12 1,296 11 33 5,344 45 0 11,841 Avrupa Yakası Toplam/Ortalama 143 3,526 13 90 4,918 18 48 2,916 11 54 4,265 16 87 10,979 41 0 26,605 Asya: Marmara Sahili Asya: Boğaz 1 ADALAR 5 346 97 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 9 3 5 356 17 KADIKÖY 2 237 7 10 1,046 30 6 965 27 9 975 28 1 306 9 0 3,530 21 MALTEPE 0 0 0 7 705 30 4 400 17 3 498 22 7 709 31 0 2,312 18 KARTAL 2 85 3 6 710 27 4 550 21 2 330 13 6 944 36 0 2,619 22 PENDİK 4 235 7 4 430 12 5 718 20 6 719 20 10 1,457 41 0 3,559 28 TUZLA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 284 14 8 1,696 86 0 1,980 Ara toplam 13 904 6 27 2,891 20 19 2,634 18 23 2,806 20 33 5,121 36 5 14,356 30 ÜSKÜDAR 17 432 13 9 516 16 10 812 25 8 746 23 10 742 23 0 3,247 6 BEYKOZ 0 0 0 1 87 4 4 454 19 4 366 16 10 1,433 61 0 2,340 29 ÜMRANİYE 1 124 3 2 249 7 3 618 17 3 1,024 28 5 1,585 44 0 3,600 Ara toplam 18 556 6 12 852 9 17 1,883 21 15 2,136 23 25 3,759 41 0 9,186 Asya Yakası Toplam/Ortalama 31 1,460 6 39 3,743 16 36 4,517 19 38 4,942 21 58 8,880 38 5 23,542 IBB Dışı 9 BÜYÜKÇEKMECE 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 145 32 4 302 68 0 446 903 ÇATALCA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 426 100 0 426 904 SİLİVRİ 0 0 0 1 433 52 0 0 0 1 11 1 3 397 47 0 841 Ara toplam 0 0 0 1 433 25 0 0 0 3 156 9 9 1,124 66 0 1,713 Total 174 4,986 10 130 9,094 18 84 7,434 14 95 9,363 18 154 20,983 40 5 51,860 Kaynak: JICA Çalışma Ekibi 10-48

Şekil 10.2.3 Yapılanmış ve Kentleşmiş Alan Oranı Şekil 10.2.3 Yapılanmış ve Kentleşmiş Alan Oranı Kısım 10:Hasar Görebilir Kentsel Yapı ve Binaların Güçlendirilmesine Yönelik Alınacak Önlemler 10-49