2015 Temmuz SEKTÖREL GÜVEN ENDEKSLERİ 27 Temmuz 2015 Temmuz ayı inşaat ve hizmet sektörü güven endeksleri TÜİK tarafından 27 Temmuz 2015 tarihinde yayımlandı. İnşaat sektörü güven endeksi 2015 yılı Haziran ayında 84,7 olan mevsim etkilerinden arındırılmış inşaat sektörü güven endeksi, Temmuz ayında 2,4 puan azalarak 82,3 seviyesine düşmüştür. Bir önceki yılın aynı dönemine göre ise 79,2 puan olan inşaat sektörü güven endeksi 3,2 puan yükselerek yüzde 4 oranında artmıştır. Mevsimlikten arındırılmamış inşaat sektörü güven endeksine bakıldığında ise, 2015 yılı Temmuz ayında bir önceki aya göre 4,6 puan azalarak 84,1 puana gerilemiştir. 2014 Temmuz ayı verilerine göre incelendiğinde ise, yüzde 3,9 oranında arttığı gözlemlenmektedir. Şekil 1: İnşaat Sektörü Güven Endeksi (Temmuz 2014-Temmuz 2015) Mevsimlikten arındırılmış inşaat sektörü güven endeksini oluşturan alt kalemlere bakıldığında, Haziran 2015 te 69,9 puan olan alınan siparişlerin mevcut düzeyinin, Temmuz 2015 te 3,1 puan azaldığı ve 66,9 puan olduğu gözlemlenmektedir (Tablo 1). Gelecek 3 aylık dönem için toplam çalışan sayısı beklentisi ise, Haziran 2015 te 99,5 puan iken, Temmuz 2015 te yüzde 1,7 oranında azalarak 97,8 puan olmuştur. Tablo 1: İnşaat Sektörü Güven Endeksi Bileşenleri (Haziran-Temmuz 2015) Endeks Haz.15 Tem.15 İnşaat Sektörü Güven Endeksi 84,7 82,3 Alınan Kayıtlı Siparişlerin mevcut düzeyi 69,9 66,9 Toplam çalışan sayısı beklentisi (gelecek 3 aylık dönemde) 99,5 97,8
Hizmet sektörü güven endeksi 2015 Temmuz ayı mevsimlikten arındırılmış hizmet sektörü güven endeksi incelendiğinde (Şekil 2), 2014 yılı Temmuz ayına göre yüzde 3,4 oranında artış gösterdiği (3,3 puan) ve 100,7 puana çıktığı göze çarpmaktadır. 2015 yılı Haziran ayına göre bakıldığında ise 1,4 oranında arttığı (1,4 puan) görülmektedir. Mevsimlikten arındırılmamış endeks ise, 2015 yılının Haziran ayına göre yüzde 1,9 oranında azalarak (2 puan) 103 olurken, 2014 yılı Temmuz ayına göre 3,3 oranında (3,3 puan) azalmıştır. Şekil 2: Hizmet Sektörü Güven Endeksi (Temmuz 2014-Temmuz 2015) Mevsim etkilerinden arındırılmış hizmet sektörü güven endeksinin oluştuğu alt kalemler incelendiğinde (Tablo 2), Haziran 2015 te 94,9 puan olan iş durumunun, Temmuz ayında yüzde 1,1 oranında (1,1 puan) azalarak 93,8 puan olduğu görülmektedir. Hizmet sektörünün diğer bir alt kalemi olan hizmetlere olan talep Temmuz 2015 te bir önceki aya göre 0,3 puan azalmış ve 93,1 puan olmuştur. Haziran 2015 te 109,8 puan olan gelecek 3 aylık dönem için hizmetlere olan talep beklentisi ise, Temmuz 2015 te yüzde 4,9 oranında artmış ve 115,2 olmuştur. Tablo 2: Hizmet sektörü güven endeksi alt bileşenleri (Haziran-Temmuz 2015) Endeks Haz.15 Tem.15 Hizmet Sektörü Güven Endeksi 99,3 100,7 İş Durumu (Son 3 aylık dönemde) 94,9 93,8 Hizmetlere olan talep (son 3 aylık dönemde) 93,3 93,1 Hizmetlere olan talep beklentisi (gelecek 3 aylık dönemde) 109,8 115,2
Yorum: Sektörel güven endeksleri 0-200 aralığında bir değer alabilmekte, endeksin 100 den büyük olması sektörün mevcut ve gelecek döneme ilişkin iyimserliğini, 100 den küçük olması ise kötümserliğini göstermektedir. -İnşaat Sektörü Güven Endeksi: Mevsim etkilerinden arındırılmış inşaat güven endeksi Temmuz ayında 2,4 puan azalarak 82,3 seviyesine geriledi. Yıllık olarak ele alındığında ise; 2014 yılının Temmuz döneminde 79,2 puan olan inşaat güven endeksi yüzde 4 oranında artış göstererek 3,1 puan yükselmiş oldu. Aylık bazdaki düşüşte, alınan kayıtlı siparişlerin mevcut düzeyinde 3 puan; gelecek 3 aylık dönemde toplam çalışan sayısında beklentisinde 1,7 puanlık düşüş etkili olmuştur. (Aşağıdaki tablo 2011 yılı Ocak ayından itibaren İnşaat Sektörü Güven Endeksinin aldığı değerleri göstermektedir.) Mevsim etkilerinden arındırılmış inşaat sektörü güven endeksi Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 2011 94,4 93,6 85,7 92,3 92,6 93,6 96,1 90,6 92,0 92,8 90,8 91,7 2012 89,8 87,0 89,6 91,7 91,4 89,3 88,1 87,4 88,1 86,0 83,4 81,7 2013 82,0 82,9 88,6 84,8 84,9 83,8 83,5 84,0 82,2 85,3 84,2 83,2 2014 88,3 81,2 78,1 79,0 79,7 80,3 79,2 82,8 83,9 81,8 83,1 83,4 2015 82,5 84,9 83,5 81,0 83,4 84,7 82,3 TUİK in açıkladığı yapı izinleri ve yapı ruhsatları göz önüne alındığında Türkiye de inşaat sektörünün yaklaşık yüzde 85 inin ikamet amaçlı binalar, diğer bir ifadeyle konut sektörünün oluşturduğu görülmektedir. Geri kalan yüzde 15 lik oranı ise otel, ofis, sanayi ve depo binaları vb. yapılar oluşturmaktadır. Dolayısıyla, konut sektörü inşaat sektörünün ağırlığını oluşturmaktadır. Bu anlamda, TUİK tarafından açıklanan Konut Satış İstatistikleri ile TCMB tarafından açıklanan Konut Fiyat Endeksinin incelenmesi, inşaat sektörü güven endeksinin daha detaylı değerlendirilmesine yardımcı olacaktır. TUİK, konut satışına ilişkin verileri satış durumuna göre tasnif ederek açıklamaktadır. Satış durumuna göre veriler, ilk satışlar ve ikinci el satışlar olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Satışlarda ilk el olanların ağırlık kazanması, yeni yapılmış konutlara yönelik talebin canlılığını göstermesi açısından önemli bir veridir. İlk el satışlar ne kadar yüksekse, bu durum konut stokunun eridiğini göstermektedir. Ayrıca, ilk el satışların artışı inşaat sektöründe canlılığın devamı açısından sinyal niteliğindedir. İkinci el satışlar ise inşaat sektörünü besleyen yan sanayi dalları açısından önem taşımaktadır. İkinci el alınan konutların yenilenmesi veya tümüyle yeniden yapılanması inşaat sektörünü besleyen yan sanayi dallarına katkısı vardır. TUİK in Haziran ayı için açıkladığı Konut Satış İstatistiklerine göre toplam konut satışı 110.657 adet olarak gerçekleşmiştir. Konut satışları, geçen yılın aynı dönemine göre %19,1 oranında, bir önceki aya göre ise %2,5 oranında artış göstermiştir.
Temmuz ayında ilk el satışlar 51.202 adet ile toplam konut satışının %46,3 ünü oluşturmuştur. İlk el satışlar geçen yılın aynı dönemine göre %20,1 oranında, bir önceki aya göre %4,5 oranında artmıştır. İkinci el satışlar ise 59.455 adet ile toplam konut satışının %53,7 sini oluşturmuştur. İkinci el satışlar geçen yılın aynı dönemine göre %18,2 oranında, bir önceki aya göre %1 oranında artmıştır. TCMB nin 29 Temmuz 2015 tarihinde Mayıs ayı için açıkladığı Konut Fiyat Endeksi ne göre konut fiyatlarında artış eğilimi devam etmektedir. Mayıs ayında Konut Fiyat Endeksi aylık bazda %1,79, yıllık bazda ise %19,08 oranında artış göstermiştir. Metrekare başına konut değeri olarak hesaplanan birim fiyatlar 2014 yılı Mayıs ayında 1383,02 TL/m2 iken 2015 yılı Mayıs ayında 1624,65 TL/m2 olarak gerçekleşmiştir. Üç büyük il; İstanbul, Ankara ve İzmir de sırasıyla konut fiyat endeks değerleri bir önceki yılın aynı ayına göre ise yüzde 29,08, 12,09 ve 15,55 oranlarında artış göstermiştir. Türkiye geneli için konut fiyat endekslerinin yıllık yüzde değişimleri aşağıda haritada gösterilmektedir. Buna göre, TR21 Bölgesinde yer alan Edirne de yıllık konut fiyat endeksi artışı yüzde 10-15 arasında yer almaktadır.
Sonuç olarak, Konut satışlarında ve konut fiyatlarında artışa karşın İnşaat Sektörü Güven Endeksi Temmuz ayında düşmüştür. Bu düşüşün temel nedeni mevcut ekonomik ve siyasi koşullar nedeniyle geleceğe dönük beklentilerin bozulmasıdır. Ayrıca, inşaat maliyetlerinin yaklaşık yüzde 80 i dövize endeksli olduğu için Dolar ın artışı inşaat maliyetlerinin artışı anlamına gelmektedir. Buna ek olarak, birçok inşaat firması projelerin finansmanı için döviz cinsinden borçlanmıştır. Dolar ın artışı bu kanaldan da sektörü olumsuz etkileyebilir. Talep açısından bakıldığında Dolar kurundaki artış konut yatırımcısının tasarrufunu Dolarda ve faizde değerlendirmesine neden olabilir. Bu da gayrimenkule olan talepte düşüşe yol açacaktır. Diğer taraftan, aylık ortalama 0,90 olan konut kredi faizlerinin yüzde 1 civarına yükselmiş olması da konut talebinde daralmaya neden olabilir. -Hizmet sektörü güven endeksi: Mevsimlikten arındırılmış hizmet sektörü güven endeksi Haziran ayında 99,34 iken Temmuz ayında 100,69 seviyesine yükselmiştir. Diğer bir ifadeyle, Haziran ayında kötümser alan sayılan 100 puanın altındayken Temmuz ayında bu alanın üzerine çıkmıştır. Mevsim etkilerinden arındırılmış hizmet sektörü güven endeksi Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 2011 112,4 111,0 111,2 110,3 110,5 110,3 109,1 106,0 107,8 106,4 107,2 107,0 2012 105,3 104,4 104,7 104,7 105,1 106,0 107,8 105,5 104,0 104,2 102,1 102,4 2013 102,6 104,1 103,8 105,3 104,6 102,5 101,7 104,0 102,6 104,0 105,5 103,9 2014 102,2 100,9 100,2 99,1 98,1 99,7 97,4 99,8 100,2 99,1 97,9 98,8 2015 100,8 101,6 100,9 100,4 100,6 99,3 100,7 Aylık bazdaki artışta, gelecek 3 aylık dönemde hizmetlere olan talep beklentisi nde 5.4 puanlık yükseliş etkili olmuştur. Ancak, gelecek 3 aylık dönemde hizmetlere olan talep beklentisi nde ve son 3 aylık dönemde iş durumu beklentisi nde ise sırasıyla 0.2 ve 1.1 puanlık azalışlar gerçekleşmiştir. Doç.Dr.İsmail Orçun GÜNDÜZ