2011 Kasım
Odamızca reel kesimin ekonomiye olan güveninin ölçülmesi ve ülkenin içinde bulunduğu ekonomik durumu ortaya koymak amacıyla 2006 Ekim ayından itibaren üçer aylık dönemler halinde Piyasa Güven Đndeksi adlı çalışma gerçekleştirilmektedir. Odamız üyelerinin katılımı ile gerçekleştirilen çalışmada üyelerimize firma faaliyetleri, talep ve iş yapma durumları, genel ekonomik durum ile olası işletme sermayesinin artışı ve azalışı karşısında yönelecekleri davranış biçimlerine yönelik sorular sorulmaktadır. ĐSTANBUL PĐYASA GÜVEN ĐNDEKSĐ ANKET SONUÇLARI TEDĐRGĐNLĐĞE RAĞMEN PĐYASALARDA ĐSTĐKRAR KORUNUYOR 2006 yılı Ekim ayında ekonomik gelişmelere bağlı olarak 100,44 ile güven sınırında değerlendirilen Đndeks, 2007 yılının son çeyreğinde dünya genelinde başlayan ekonomik kriz nedeniyle 2008 Ekim ayında 69,56 ile en düşük seviyesine gerilemiştir. Özellikle gelişmiş ülkelerce alınan tedbirlere bağlı olarak küresel risk algılamasındaki düzelme ve kredi piyasalarındaki genişleme sonucu finans piyasaları 2009 yılının son çeyreğinden itibaren toparlanma eğilimine girmiştir. 2010 yılında global ölçekte finansal sistemdeki istikrarın devamı, yurt içinde ise talep kaynaklı büyüme ve yabancı sermaye girişindeki artış sonucu Güven Đndeksi 2010 Ekim ayında 107,91 indeks değeri ile en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Ancak 2011 yılının ikinci çeyreğinden itibaren Euro Bölgesi ülkelerinin kamu borçlarının sürdürebilirliğine dair endişelerin artması ve ABD ekonomisinin görünümündeki not düşüşü global piyasalarda uzun süredir görülmeyen bir tedirginliğe yol açmıştır. Bu gelişmeler ışığında yurtiçinde; TL dolara karşı önemli oranda değer kaybetmiş, artan girdi maliyetleri ve talep belirsizliği yatırımlar üzerinde aşağı yönlü risk oluşturmuştur. 2011 Nisan ayında 106,67 olan indeks değeri gerilemesini sürdürerek 2011 Ekim ayında 105,95 olmuştur. Reel kesimin; gelecek üç ayda firma faaliyetleri, gelecek 6 ayda sektörün talep ve iş yapma durumu, gelecek altı aylık dönemde ülkenin genel ekonomik durumuna yönelik beklentiler ile olası işletme sermayesi azalışı karşısında değerlendirme eğilimi Güven Đndeksinin bir önceki döneme göre nispi azalış göstermesine neden olmuştur. Bu dönemde Metal sektörü dışındaki sektörlere ait indeks değeri güven sınırının üzerinde gerçekleşmesine rağmen Turizm ve Taşıt sektörleri hariç diğer sektörlerin indeks değerlerinde bir önceki döneme göre azalış izlenmiştir. 130.00 110.00 100.44 107.91 105.38 106.67 106.40 105.95 97.43 69.56 50.00 1
Güven indeksine konu teşkil eden sorular ile bu sorularda yer alan faktörlerin yayılma indekslerine ait genel sonuçlar: ĐSTANBUL TĐCARET ODASI 2006 2008 2010 2011 2011 2011 2011 S O R U L A R EKĐM EKĐM EKĐM OCAK NĐSAN EKĐM GENEL GENEL GENEL GENEL GENEL GENEL GENEL GEÇEN 3 AYDA FĐRMA FAALĐYETLERĐNDEKĐ GELĐŞMELER 89,06 52,42 90,04 82,02 89,71 89,93 92,15 6-a) Üretim / Hizmet 90,52 42,00 86,72 78,26 90,04 96,21 94,72 6-b) Satış 84,86 34,36 74,80 66,88 66,70 71,90 78,28 6-d) Yeni Sipariş 90,54 48,38 86,60 78,71 88,16 79,73 88,80 6-e) Đhracat 94,86 66,47 100,93 84,69 102,31 97,67 98,26 6-ı) Đstihdam 93,44 72,67 97,63 95,06 98,02 99,22 99,42 6-k) Alınan Karşılıksız Çek ve Senet (KÇS) (100 ün altı KÇS artışını, üzeri ise KÇS azalışını) 80,17 50,64 93,55 88,54 93,02 94,88 93,45 GELECEK 3 AYDA FĐRMA FALĐYETLERĐNDE BEKLENEN GELĐŞMELER 110,58 66,87 98,70 102,27 107,30 100,82 98,90 7-a) Üretim / Hizmet 116,59 61,40 97,22 104,07 101,19 104,74 101,82 7-b) Satış 113,55 57,83 99,29 103,26 122,64 101,89 95,95 7-d) Yeni Sipariş 119,47 64,92 105,61 102,53 118,69 97,45 95,15 7-e) Đhracat 118,94 78,88 94,51 103,51 102,36 103,96 100,42 7-ı) Đstihdam 107,01 76,49 101,08 100,11 101,24 99,24 99,87 7-k) Alınan Karşılıksız Çek ve Senet (100 ün altı KÇS artışını, üzeri ise KÇS azalışını) 87,90 61,73 94,47 100,11 97,68 97,62 100,15 GEÇEN 6 AYDA SEKTÖRÜN TALEP ve ĐŞ YAPMA 88,32 51,44 93,92 87,97 87,59 88,63 90,63 GELECEK 6 AYDA SEKTÖRÜN TALEP ve ĐŞ YAPMA 107,01 58,07 104,71 105,81 102,77 98,94 96,02 ĐŞLETME SERMAYESĐNDE ARTIŞI DEĞERLENDĐRME EĞĐLĐMĐ 119,04 122,78 147,29 141,70 152,68 148,88 149,80 11-a) Kendi Sektörümde Yatırıma 46,04 49,29 64,84 62,56 70,31 69,92 66,81 11-b) Başka Sektörde Yatırıma 13,48 12,10 8,80 8,29 6,03 4,52 8,09 11-c) Mevduatta Değerlendirmeye 9,92 10,17 4,01 4,50 2,55 3,51 5,38 11-d) Hisse Senedi Almaya 5,74 2,23 1,66 1,36 1,77 1,23 2,60 11-e) Gayri Menkul Almaya (11. sorunun genelini; c,d,e deki artışlar 24,82 26,21 20,69 23,29 19,34 20,82 17,12 olumsuz, azalışlar olumlu etkilemektedir.) ĐŞLETME SERMAYESĐ AZALIŞINDA OLASI DAVRANIŞ BĐÇĐMĐ 100,54 98,94 121,27 119,69 122,59 125,87 123,97 12-a) Sermaye Koyma 27,49 27,72 43,35 39,60 44,79 46,65 43,43 12-b) Faaliyet Alanımı Daraltma 29,50 38,86 30,91 31,82 34,29 30,76 31,22 12-c) Banka Kredisi Kullanma 17,93 18,82 15,83 18,82 15,26 15,21 16,84 12-e) Başka Sektörde Faaliyete Yönelme (12. sorunun genelini; b,e deki artışlar 15,39 8,74 7,00 6,91 3,17 5,23 5,07 olumsuz, azalışlar olumlu etkilemektedir.) 6 AY ÖNCESĐNE GÖRE BUGÜN ÜLKENĐN GENEL EKONOMĐK 90,35 51,02 101,08 95,53 85,66 95,90 95,00 GELECEK 6 AYLIK DÖNEMDE ÜLKENĐN GENEL EKONOMĐK 98,59 54,97 106,28 108,03 105,05 102,20 101,15 SEKTÖR GÜVEN ĐNDEKSĐ - Ağırlıklı Ortalama-GENEL 100,44 69,56 107,91 105,38 106,67 106,40 105,95 SEKTÖR GÜVEN ĐNDEKSĐ - Ağırlıksız Ortalama- GENEL 100,32 70,04 107,40 103,91 105,43 105,02 107,78 Not: Renklendirilmiş alanlardaki sorularda ters kodlama işlemi yapılarak yayılma indeksleri oluşturulmuştur. Yayılma Đndeks = 100 : Olumlu ve olumsuz beklenti arasındaki geçiş sınırını, Yayılma Đndeks > 100 : Ankete katılan firmalarca piyasa beklentilerinde iyimserliğin hakim olduğu ve bu yönde gelişme görüldüğü, Yayılma Đndeks < 100 : Ankete katılan firmalarca piyasa beklentilerinde kötümser bir görüntü oluştuğu ve bu yönde gerileme gösterdiğini ifade etmektedir 2
Geçen 3 Ayda Firma Faaliyetlerindeki Gelişmeler: 105.00 85.00 65.00 45.00 25.00 89.06 GEÇEN ÜÇ AYDA FĐRMA FAALĐYETLERĐ 52.42 81.27 2006-EKĐM 2008-EKIM 2010 90.04 82.02 89.71 89.93 92.15 Gelecek 3 Ayda Firma Faaliyetlerinde Beklenen Gelişmeler : 2011 2011 NĐSAN 2011 OCAK 2010 EKĐM 2010 2008-EKĐM 2006-EKĐM GELECEK ÜÇ AYDA FĐRMA FAALĐYETLERĐ 66.87 98.90 100.82 98.70 97.81 102.27 110.58 107.30 0.00 20.00 40.00 120.00 Geçen 6 Ayda Sektörün Talep ve Đş Yapma Durumu : 50.00 GEÇEN ALTI AYDA SEKTÖRÜN TALEP VE ĐŞYAPMA 88.32 51.44 84.81 93.92 87.97 87.59 88.63 90.63 40.00 Gelecek 6 Ayda Sektörün Talep ve Đş Yapma Durumu : 130.00 110.00 50.00 30.00 GELECEK ALTI AYDA SEKTÖRÜN TALEP VE ĐŞ YAPMA 107.01 58.07 94.43 104.71 105.81 102.77 98.94 96.02 3 2010 yılında küresel ekonomiye ait aşağı yönlü risklerin azalması ve ülke ekonomisindeki çarkların özellikle artan iç talep ekseninde dönmesi ile ekonomide tüketim ve yatırım kaynaklı büyüme sağlanmıştır.2011 yılının ikinci çeyreğinden itibaren ABD ve Euro Bölgesindeki risklerin artış göstermesi, yurt içinde TL deki değer kaybı ve nihai talepteki azalmaya rağmen reel sektör bu dönemde kendi dinamikleri ile büyümeye devam etmiş, 2011 Temmuz ayında 89,93 olan indeks Ekim ayında 92,15 e yükselmiştir. Geçen üç aylık döneme göre; bütün sektörlerin yeni siparişleri, Tekstil hariç tüm sektörlerin satışları, Đnşaat, Turizm ve Metal Eşya sektörlerinde ise üretim artışı kaydedilmiştir. 2011 yılının ikinci çeyreğinden itibaren global ölçekte artan risk unsurları yeni kriz beklentisi oluşturmuştur. Bunun sonucu olarak yurt içinde TL nin önemli oranda değer kaybetmesi, petrol ve diğer emtia fiyatlarındaki artışın oluşturduğu maliyet baskısı reel kesimin gelecek üç ayda firma faaliyetlerine yönelik beklentilerini olumsuz yönde etkilemiştir. 2011 Temmuz ayında 100,82 olan indeks değeri Ekim ayında 98,90 olmuştur. Bu dönemde Metal Eşya sektörü hariç sektörlerde satış, Gıda, Đnşaat ve Turizm sektörlerinde üretim, Đnşaat ve Metal Eşya sektörleri hariç diğer sektörlerde ise yeni siparişlerin azalış beklentisi ön plandadır. Ekonomik tedbirlerin iç talepte yarattığı canlanma, döviz kurunda istikrarın devamlılığı ve düşük faiz oranları 2010 Ocak ayından itibaren sektörlerin talep ve iş yapma durumunu olumlu yönde etkilemiş ve indeks 2010 Ekim ayında 93,92 ile en yüksek seviyesine erişmiştir. 2011 yılı ikinci çeyreğinden itibaren global ölçekte artan risk unsurlarına rağmen yurtiçinde ekonomik faaliyetlerdeki artış indeksin 2011 Ekim ayında % 2,00 artarak 90,63 e ulaşmasını sağlamıştır. Bu dönemde Turizm ve Metal Eşya sektörleri dışındaki sektörlerin talep ve iş yapma durumu olumlu artış sergilemiştir. 2011 yılının ikinci çeyreğinde başta Yunanistan olmak üzere Avrupa ülkelerindeki borç büyüklüğü ve sürdürebilirliği ile ABD de finans piyasalarındaki dalgalanmanın oluşturduğu etkiler sonucu daralan talep, artan girdi maliyetleri ile döviz kurundaki yükseliş reel sektörün gelecek altı ayda dönemde talep ve Đş yapma durumuna yönelik beklentilerini olumsuz yönde etkilemiş 2011 Temmuz ayında 98,94 olan indeks değeri Ekim ayında 96,02 ye gerilemiştir. Đnşaat ve Taşıt dışındaki diğer sektörlerde iyimser beklenti bir önceki döneme göre azalış göstermiştir.
Đşletme Sermayesi Artışının Değerlendirilmesi Eğilimi : 150.00 130.00 110.00 ĐŞLETME SERMAYESĐ ARTIŞININ DEĞERLENDĐRĐLMESĐ 119.04 122.78 139.89 147.29 141.70 2010 EKĐM 2011 OCAK 152.68 148.88 149.80 2011 NĐSAN 2011 Đşletme Sermayesi Azalışında Olası Davranış Biçimi : 140.00 120.00 100.54 ĐŞLETME SERMAYESĐ AZALIŞININ DEĞERLENDĐRĐLMESĐ 98.94 102.86 121.27 119.69 122.59 125.87 6 ay Öncesine Göre Bugün Ülkenin Genel Ekonomik Durumu : 6 AY ÖNCESĐNE GÖRE BUGÜN ÜLKENĐN GENEL EKONOMĐK 120.00 101.08 95.53 95.90 90.35 86.61 95.00 85.66 40.00 20.00 0.00 51.02 Gelecek 6 Aylık Dönemde Ülkenin Genel Ekonomik Durumu : 120.00 40.00 GELECEK 6 AYLIK DÖNEMDE ÜLKENĐN EKONOMĐK 98.59 54.97 91.79 106.28 108.03 105.05 102.20 123.97 101.15 Yurt dışında Euro ve ABD piyasalarında risk unsurlarının yeniden artması, nihai talepteki gerileme, artan maliyet baskısına rağmen reel sektörün olası işletme sermayesi artışını değerlendirme eğilimi 2011 Ekim ayında bir önceki döneme göre artarak 149,80 e yükselmiştir. Sermaye artışını kendi sektöründe yatırım yaparak değerlendirme eğilimi; Taşıt ve Turizm hariç diğer sektörlerde azalırken, tüm sektörlerde başka sektörde yatırıma yönelme eğilimi artmıştır. Faiz oranlarındaki artışa bağlı olarak Đnşaat, Tekstil ve Metal Eşya sektörlerinde mevduatta değerlendirme eğiliminin artış, Gıda hariç diğer sektörlerde ise gayri menkulde değerlendirme eğiliminin azalışı dikkat çekicidir. Yurtiçi ve yurt dışındaki gelişmelere paralel olarak firma faaliyetleri ve genel ekonomik duruma yönelik beyan edilen olumsuz beklentiler reel kesimin işletme sermayesi azalışının değerlendirilmesine yansımış, 2011 Temmuz ayında 125,87 olan indeks değeri Ekim ayında 123,97 ye gerilemiştir. 2011 Ekim ayında, olası sermaye azalışında sermaye koyma eğilimi Gıda ve Turizm hariç diğer sektörlerde azalış gösterirken, banka kredisi kullanma eğilimi Gıda hariç diğer sektörlerde artış kaydetmiştir. Bu dönemde başka sektörde faaliyete yönelme eğilimi ise Đnşaat ve Metal Eşya sektörlerinde artmıştır. Yurt içinde uygulanan para ve maliye politikaları sonucu iktisadi faaliyetlerin olumlu seyretmesi, reel kesimin ülkenin genel ekonomik durumuna yönelik görüşlerine yansımış ve 2011 Temmuz ayında 95,90 olan indeks değeri Ekim ayında 95,00 a gerilemiştir. Bu dönemde Turizm ve Taşıt sektörü hariç diğer sektörlere ait indeks değerleri bir önceki döneme göre azalış eğilimi göstermiştir. 2010 yılında global ölçekte ve ülke ekonomisindeki toparlanmaya rağmen yılın ikinci çeyreğinden itibaren küresel boyutta artan risk unsurları reel kesimin ülkenin genel ekonomik duruma yönelik beklentilerine yansımış, Temmuz ayında 102,20 ye gerileyen indeks Ekim ayında bu azalışını sürdürerek 101,15 olmuştur. Gelecek 6 aylık dönemde Gıda, Tekstil ve Metal Eşya sektörlerinde olumsuzluk beklentisi bir önceki döneme göre artış göstermiştir. 4
- SEKTÖRLER ĐTĐBARĐYLE DAĞILIM DÖNEM GIDA ĐNŞAAT TEKSTĐL TURĐZM TAŞIT METAL EŞYA GENEL GÜVEN ĐNDEKSĐ GEÇEN 3 AYDA FĐRMA FAALĐYETLERĐ GELECEK 3 AYDA FĐRMA FAALĐYETLERĐ GEÇEN 6 AYDA SEKTÖRLERĐN TALEP ve ĐŞ YAPMA GELECEK 6 AYDA SEKTÖRLERĐN TALEP ve ĐŞ YAPMA ĐŞLETME SERMAYESĐ ARTIŞININ DEĞERLENDĐRĐLMESĐ (1) 2006-EKĐM 100.18 102.84 97.38 104.50 95.68 101.31 100.44 2008-EKĐM 72.04 70.64 67.02 70.92 71.38 68.21 69.56 2010-EKĐM 114.33 109.22 111.22 99.03 113.15 97.45 107.91 2011-OCAK 95.17 112.40 107.47 96.34 109.51 102.57 105.38 2011-NĐSAN 98.20 107.29 112.64 101.13 106.51 106.78 106.67 2011-104.02 106.75 112.01 101.90 102.25 103.18 106.40 2011-EKĐM 100.78 106.38 108.38 111.87 120.26 99.01 105.95 2006-EKĐM 79.58 95.21 87.48 103.71 80.24 87.21 89.06 2008-EKĐM 56.61 51.79 50.91 63.42 54.50 46.83 52.42 2010-EKĐM 90.97 89.53 91.19 101.18 76.54 88.60 90.04 2011-OCAK 76.92 85.98 75.74 82.30 72.11 92.54 82.02 2011-NĐSAN 88.25 87.84 93.37 88.54 78.23 93.07 89.71 2011-86.52 90.22 91.52 96.33 85.80 89.06 89.93 2011-EKĐM 85.41 95.23 93.67 100.03 79.46 92.31 92.15 2006-EKĐM 115.41 112.40 98.40 120.85 100.25 120.34 110.58 2008-EKĐM 72.69 59.82 69.96 70.05 81.28 62.12 66.87 2010-EKĐM 90.22 97.18 103.71 97.58 103.67 99.94 98.70 2011-OCAK 94.20 104.03 107.07 96.32 100.20 102.76 102.27 2011-NĐSAN 101.46 109.74 109.49 104.41 113.90 104.35 107.30 2011-107.70 96.42 106.09 102.62 92.00 96.52 100.82 2011-EKĐM 97.13 97.00 103.93 95.10 92.78 99.82 98.90 2006-EKĐM 79.44 97.48 88.11 82.89 79.76 87.30 88.32 2008-EKĐM 53.50 48.72 53.49 49.17 58.04 49.62 51.44 2010-EKĐM 96.76 96.13 94.02 98.57 95.16 85.68 93.92 2011-OCAK 73.81 99.16 81.08 98.57 88.24 87.97 2011-NĐSAN 80.74 91.16 88.59 82.36 83.34 90.15 87.59 2011-91.75 86.98 90.33 92.31 90.39 84.03 88.63 2011-EKĐM 94.60 92.73 91.92 90.75 101.57 78.39 90.63 2006-EKĐM 105.68 113.36 100.63 103.95 107.32 108.54 107.01 2008-EKĐM 63.30 55.73 59.06 51.64 65.74 55.71 58.07 2010-EKĐM 117.30 106.20 107.32 87.15 106.46 94.34 104.71 2011-OCAK 89.89 117.38 109.01 98.88 104.29 100.51 105.81 2011-NĐSAN 95.50 109.06 105.13 97.06 87.84 103.47 102.77 2011-106.02 96.22 107.06 77.78 92.44 98.94 2011-EKĐM 98.68 96.84 97.42 94.65 89.71 96.02 2006-EKĐM 118.71 114.15 129.37 115.63 117.81 114.02 119.04 2008-EKĐM 119.28 132.14 108.25 141.46 114.61 127.32 122.78 2010-EKĐM 140.70 160.76 135.08 131.15 132.00 161.24 147.29 2011-OCAK 114.50 149.04 135.65 121.43 130.77 174.15 141.70 2011-NĐSAN 127.09 147.66 163.64 142.86 138.46 175.61 152.68 2011-133.76 153.19 139.94 135.48 155.56 170.93 148.88 2011-EKĐM 123.23 150.36 139.29 181.82 188.89 160.34 149.80 2006-EKĐM 104.64 105.31 97.30 102.74 93.24 95.91 100.54 ĐŞLETMEDE ZARAR OLMASI 2008-EKĐM 95.90 113.02 88.46 94.90 93.33 98.33 98.94 2010-EKĐM 131.02 124.38 134.31 107.04 166.67 79.73 121.27 HALĐNDE DAVRANIŞ 2011-OCAK 100.74 125.00 137.92 117.33 167.27 86.54 119.69 YÖNTEMĐ (2) 2011-NĐSAN 98.48 126.04 138.11 109.84 169.64 104.85 122.59 2011-93.62 134.76 147.44 163.27 106.77 125.87 2011-EKĐM 110.26 121.51 138.39 127.27 180.65 98.23 123.97 6 AY ÖNCESĐNE GÖRE BUGÜN ÜLKENĐN GENEL EKONOMĐK 2006-EKĐM 92.02 89.50 83.14 102.50 90.48 95.53 90.35 2008-EKĐM 53.13 50.51 51.38 52.46 47.33 50.19 51.02 2010-EKĐM 123.84 99.21 105.41 84.29 108.07 82.62 101.08 2011-OCAK 98.22 103.81 99.10 78.89 80.59 95.53 2011-NĐSAN 89.16 84.12 90.93 77.94 86.11 80.48 85.66 2011-99.07 96.64 101.44 98.08 85.19 87.03 95.90 2011-EKĐM 97.37 94.20 99.49 110.94 80.38 95.00 2006-EKĐM 105.98 95.30 94.61 103.75 96.34 101.67 98.59 GELECEK 6 AYLIK 2008-EKĐM 61.97 53.42 54.70 44.27 56.25 55.58 54.97 2010-EKĐM 123.84 100.39 118.73 85.30 116.67 87.48 106.28 DÖNEMDE ÜLKENĐN GENEL 2011-OCAK 113.11 114.84 114.19 85.56 102.86 95.28 108.03 EKONOMĐK 2011-NĐSAN 104.96 102.72 111.87 106.06 94.60 102.28 105.05 2011-113.76 99.58 112.24 90.39 68.00 98.62 102.20 2011-EKĐM 99.56 103.15 102.94 105.36 107.82 92.94 101.15 Açıklama: (1) : Đndeks Değeri 100'ün üzerinde olması sektörel bazda yatırıma, altında olması ise tasarrufa yönelik değerlendirmenin ağırlık kazandığını ifade etmektedir. (2) : Đndeks Değeri 100'ün üzerinde olması sermaye azalışına rağmen yinede sektörde kalma gayreti gösterdiği, altında olması ise faaliyet alanını daraltma veya başka sektöre yöneldiğini ifade etmektedir. 5